Alþýðublaðið - 18.05.1944, Blaðsíða 6

MjLPTttUttlJMmy
Fímintudagur 18. maí 1944»
Röskan pilt
Yantar okkur nú þegar

Aðalstrseti.
Frh. af 4. síðu
urnar voru bornar fram og út-
búnar af nefnd manna úr og
utan ,,Öldunnar,“ einn af þeim
var Guðm. H. Oddsson. Aðaltil-
gangurinn með lagabreyting-
unni átti að vera sú, að hægt
stýrimannafélaganna í Reykja-
vík, sem ætla rná að endanlega
væri að taka annað félag í heild
inn í „Öldúna,“ og að gera „Öld
una“ að kaupkröfufélagi. Ég var
óáhægður með lagabreytingarn-
ar og gerði um þær ágreining,
sérstaklega 2. og 22. grein. í 2.
grein tillagnanna er tilgangur
félagsins markaður þannig:
„Tilgangur félagsins er: að
hlynna að öllu því, sem til fram-
fara og eflingar lýtur við fisk-
veiðar og ságlingar landsmanna,
og enn fremur, að auka sam-
vinnu meðal skipstjóra og stýri
manna og gæta hagsmuna
þeirra meðal annars með þyí,
að efla „stynktarisjóð skipstjóra-
félagsins Aldan“ samkvæmt
skipulagsskrá sjóðsins,"
Ég benti á, að samkvæmt
þœsari grein væri tilgangur fér;
lagsins mjiög lauslega markað-r
ur, og félaginu alls ekki ætlað
að heyja launabaráttu, heldur
aðeins að gæta hagsmuna fé-
lagsmanna sinna meðal annars
með því að efla styrktarsjóð
skipstjórafélagsins „Aldan“. Til
samanburðar siet ég hér 2. grein
úr lögum SkipS'tjóra- og stýri-
mannafélags Reykjavíkur:
„Tillgangur félagsins er, að
vinna að hagsmuna- og launa-
málurh skipstjóra og stýri-
manna, efla siamvinnu þeirra á
meðal og vernda rétt þeirra.
Einnig vdll félagið láta til sín
taka hrverskonar endurbætur,
er snierta sjáivarútveg og sigl-
ingar.“
Hiér er það beinlínis sagt, að
tilgangur félagsins sé, að vin
að launamálum félagsmanna
sinna. í 22. gr. breytingartil-
lagnanna segir meðal annars:
„Þegar ein deild á í launa-
deilu og óskar æftir aðstoð fé-
lagsins, þá skal stjórnin láta
fara fram allsher j aratk væða-
greiðslu meðal starfandi manna
hverrar deildar, og ræður meiri
Muti atkvæða, hvort aðstoð
S'kuli veitt.“
Hvern skilning beri að leggja
í þessa grein, er mjög óljóst.
En annað hivort hefir ein deild
í fplaginu saimkvæmt henni
•vald til þess að synja annarri fé
lagsdeild um stuðning félags-
ins í kaupdeilu, eða meirihluti
atkvæða í félaginu öllu getur
neitað einni deild félagsins um
aðstoð félagsins undir sömu
kringumístæðum. Þetta ákvæði
er, hvorn veginn, sehi það er
skilið, algjörlega óþekkt í lög-
um kaupkröfuifélaga, enda fyr-
irbyggir það að mestu, að félag-
ið eða deildir þess geti háð kaup
deilur, og er það efalaust tilgang
urinn með greininni. Ég lýsti
mig andV'ígan þessu á fundinum
og' bar fram breytingartillögur
við þessar og fleiri greinar til-
iagnanna, en þær fengu lítinn
byr og voru flestar felldar. All-
ir vita, að félagið, sem á að
ganga inn 1 „Ölduna“ með húð
og hári, er ekkert annað en Skip
stjóra- og stýrimannafélag
ÍReykjavíkur. Það félag var
stofnað samkvæmt áðurnefnd-
um tilgangi þess, til þesis að vera
launabaráttuifélag meðal ann-
ars og fyrst og fremst.
Er það vegna þess að G. H. O.
er búinn að fiá nóg af launabar-
áttunni í sínu félagi, að hann
vill drasla því inn í annað fé-
lag; sem ekki getur samkvæmt
löigum sínum háð kaupdeilur?
Og er það af sömu ástæðum, að
hann er meðmœltur því, að 2.
og 22. gr. Öldulaganna sé eins
og hann og aðrir nefndarmenn
gengu frá þeim?
Þegar þess er gætt, að féiags-
menn í Skipstjóra- og stýri-
mannaífélagi Rpykjavíkur eru
að miklum meiriMuta kaup-
kröfumenn, þá sé ég ekki betur,
en G. H. O. hafi gert sig
sekan um eitt af tvennu: frá-
munalega glópsku eða beina
sviksemi við hagsmuni umbjóð-
enda sinna, íélagsmannanna í
Skipstjóra- og stýrimannafélagi
Reýkjavíkur, með frammistöðu
sinni í lagabreytinganefnddnni.
Það illa orð, sem ég lagði til
mins gamla félags á fundinum,
var það, að ég vildi ekki láta
syíkja fyrri félaga mdna inn í
„Ölduna“ undir yfirskyni laga
breytinga í lýðræðis- og kaup-
kröfuátt, þegar ég varð þess
vís, að rannverulega voru lög
„Öildunnar“ óbreytt eftir sem
áður.
Þegar ég hélt þvi fram, að
mánir fyrri félagar úr Skip-
stjóra- og stýrimannafélagi
Reykjavíkur myndi flytja með
sér kaupdeilur inn í „Ölduna,“
varð einn fundarmanna ókvæða
við og taldi það ró>g og illmælgi
um fjarstadda menn, því að fé-
lagið væri nýbúið að gera, að
því er mér skildist, eilífðarsamn
ing, og það hygði ekki á neitt
svo ósæmilegt, sem launadeil-
ur. Þessum ágæta manni vil ég
benda á það, að Skipstjóra- og
stýrimannafélag Reykjavíkur
hefir nú sagt upp þesBum samn-
ingi, og er því að leggja út í
launadeilu. Verði hin margum-
rædda sameining framkvæmd í
vor, eins og G. H. O. geíur í
skyn, þá verður brúður „Öld-
unnar“ ekki kona einsömul, þeg ,
ar þau ganga í eina sæng, því
henni fylgir hin eilífa fylgja
verkalýðlsfélaganna, kaupdeil-
an, beint upp í brúðarsængina.
Ýmislegt er smiáfynddð í grein
G. H. O., eins og það, „að skip-
stjórarnir lendi í orrahhíðinni
miðri, þar sem þeir í mörgum
tilfepum eru beinlínis hafðir
sem skotmark,“ og að sömu
menn rétti fram hægri kinnina,
þegar þeir er.u löðrungaðir á þá
vinstri.
iSfcolli hafa „stríðskapteinam-
ir“ útlþynnt stéttina, ef þessi
lýsing er rétt á íslenzkum skip-
stjórum í dag.
Guðlmundur H. Oddsson! Get-
um við ekki verið sammála um
Iþað, að réttmæt gagnrýni á
menn í áhyrgðarstöðum sé mjög
nauðsynleg, og að íislenzku skip-
istjórarnir hafi sloppið um of
við þennan heilsugjafa, ogþang
að miegi rekja ástæðuna fyrir
ýmisu því, sem afvega fer í mál-
efnuim sjómanna? Ættum við
ekki heldur að biðja um lög
Niðurlag á greln Odds Olafssonars
ff
I
£ÍJf
> Því miður hefir, sökum
rúmleysis í blaðinu und-
anfarna daga, dregizt
méira en ætlað var, að
birta niðuxlag þessarar
greinar.
III.
Ég hefði nú vel getað látið
það nægja, sem ég þegar hefi
skrifað vegna greinar „Víkverj-
ans“, þótt grein hans sé mikið
lengri en það, sem ég hefi get-
ið um. Það,> sem haiin ræðir í
þessum langlokum sínum, _ er
allt með sama svipnum: Öðr-
um þræði eymdarvæl um hluti
í leikhúsinu og skilyrðí, sem
öllum leikhúsgestum er kunh-
ugt .um og notazt hefir prýðis-
vel um langan aldur. Öðrum
þræði lætur hann hilla undir,
í 'baksýn „raunanna,“ síria
prýðilegu persónu í ljóma
þeirra hetjudáða, sem hann er
að drýgja eða hyggst að drýgja.
Það verður ekki sagt, að
höfundi fatist um frásögn
og tillögur. —■ Tillögur grein-
arhöfundar hillir sem sé undir
í niðurlagi greinarinnar, og
mun ég víkja að þeim síðar.
Örfá atriði tel ég samt rétt-
ast að minnast á, áður en ég
læt þessu máli mínu vera lok-
ið. Hið fyrsta er um sætin, —
ennþá, — sem höfundurinn
kennir um óþægindi, er sá
verður fyrir, sem situr fyrir
aftan „stóra manninn“, einkan-
lega ef sá er „lágvaxinn“, sem
í það sæti hefir valizt. — Gæti
slíkt fyrirbrigði hugsazt nokk-
urs staðar, nema í Iðnó? Þá
talar hann af mikilli andagift
um „brak og bresti í bekkjun-
um, sem geta verið svo sker-
andi og skrækir, að ekkert
heyrist til leikaranna á leik-
sviðinu“. — Já, Ijótt er! Sæti,
sem eru laus í salnum, geta
gefið frá sér hljóð, ef niðað er
á þeim!
Það er leitt, að annarleg öfl
hafa orðið þess valdandi, að
ekki hefir verið unnt að búa
Iðnó föstum sætum, sem færu
hæfilega hækkaridi, sem þá
jafnframt væru sæmilega
mörg. Nú sem stendur hækka
bekkjaraðirnar frá fjórðu röð,
og nemur hækkunin þaðan til
þeirrar sextándu 10 cm. En að
þetta hafi eitthvað íærzt úr
íagi nýlega, eins og „ókunnug-
ir“ myndu máske geta ætlað,
er þeir lesa þetta harmakvein
„úr daglega lífinu“, er vita-
skuld f jarri sanni. — Þ"tf~
hefír verið svona síðan árið
1930. Áður voru sætin að
mestu jafnhá, nema máske í
öftustu bekkjaröðunum. Þá
fræðir höfundurinn lesendtírna
á því, að.í leikhléum séit
ugir menn hættir að hreyfa sig
úr sætum sínum. Þá kastar nú
fyrst tólfunum um þrengslin.
Hér brestur þrekið með öllu!
Nú myndi einhver máske
spyrja sem svo: Hvernig má
það vera, að þá sé mikil þröng,
þegar menn eru hættir að
hreyfa sig úr sætunum? Verið
viss: Höfundi þessum mun eng-
in skotaskuld verða ýr því, að
skýra það fyrirfcrigði Énda
segir hann nú, eftir fullyrðing-
una um að þeir, sem kunnug-
ir eru höfuðstaðarleikhúsinu,
hreyfi sig ekki úr sætum: „Það
er eins og stífla sé tekin úr
salnum og allir þyrpast fram.“
Þetta heitir nu að vera tvísaga,
því í bæði skiptin er átt við
og réttlæti1 þessum vinum-okk-
ar til handa héldur en að vera
að telja þeim harmatölur í stíl
framsóknarnærsýni, og reyna
að gera að píslarvottum ósjálf-
stæðis og umkomuleysis, á með-
an þeir eru sjálfstæðastir gerða
sinna, allra manna þeirra, sem
iand þetta byggja?
Sæmundur Ólafsson.
hléin. Sarmleikurinn er sá, að í
leikhléi geta allt að 175 manns
fengið sæti við borð. Þá eru
efth' 135, miðað við 310 leik-
húsgesti. Þetta fólk dreifir sér
um fordyri og ganga, eða fer
út, ef veður leyfir, sem vita-
skuld er mjög oft, jafnvel þótt
leikhúsgestir séu í sínu „fínasta
Pússi,“ eins og greinarhöf. lýs-
ir búningi þeirra. Ég veit ekki
betur en að það sé hvarvetna
talið sæmilegt úrræði, og eng-
um stað reiknandi til ámælis,
þótt gestir gangi út í hléi undir
bert loft. Samt sýnist þessi
höfundur frekar vera úrillur
yfir þeim úrræðum, þegar Iðnó
gamla á í hlut. Þá fræðir höf-
undurinn lesendur á því, að
veitingar séu seldar um „gat á
hurð'í gangi leikhússins niðri“.
I því tilefni vil ég láta hins
sanna getið. Það er í sem fæst-
um orðum sagt iþetta: Öll af-
greiðsla veitinga í leikhléum
fór um nokkurra ára bil fram
við afgreiðsluborðið uppi. Það
fyirkomulag reyndist miður
gott. Fyrir nokkru síðan var
farið að afgreiða niðri kalda
drykki í leikhléi; var það gert
samkvæmt ósk ýmsra gesta.
Reynslan sýnir, að á þessu er
ekki mikil þörf. Sjaldan seljast
yfir 40 flöskur, oftar ' 25— 35
stk., ef salan þá nær því. Með
öðrum orðum: Með núverandi
verði á þessum veitingum og
kaupgreiðslum, svarar þetta
ekki kostnaði. Salan fer fram
í gegnum dyr, sem leikhúsgest-
ir þurfa ekki að ganga um í
leikhléum, en ekki í gegnum
„gat á hurð“. — Þetta virðist
benda ótvírætt til hess, að sjón
þessarar persónu sé talsvert á-
bótavant, — ellegar dómgreind.
Eins og almennt er vitað, er
lengsta leikhlé 20 mínútur, sal-
an á þessum stað urn eða undir
30 flöskum, oft og einatt. Geta
svo reikningsglöggir menn og
skipulagsfræðingar, ef svo
sýndist, reynt að sjá hið sanna
um það, hvort mikill troðning-
ur þarf að vera þarna, jafnvel
þótt aðeins einn maður kæmist
þar að í einu, sem svo máske
keypti 2—4 Tlöskur samtímis.
En.þá er eftir þetta með „gat-
ið“. Eru máske ekki víðast
hvar seldir t. d. aðgöngumiðar
út um göt? Kemst máske meira
en einn maður þar að í einu,
jafnvel þótt um sölu fleiri
hundraða væri að ræða? Alveg
hið sama má sgeja um ýmsar
veitingar. — Þær eru mjög
víða seldar út um göt, jafnveí
á mjög fínum stöðum. — En
hvað gildir allt þetta, þar sem
engri lífsveru er fært að kom-
ast nærri þessum fyrigreiðslu-
stað í Iðnó, að því er höfundur
segir, „nema fuglinum fljúg-
andi“.
„Loftræsting er víst óþekkt
fyrirbrigði á þessum stað,“ seg-
ir greinarhöfundur. Við skul-
um athuga þetta dálítið. í aðal-
sal eru tvær loftrásir og raf-
dælur yfir aðaldyrum. Dæla
þær loíti inn í húsið. Víður
strompur er upp úr miðjum
sal. í honum er mjög sterk raf-
dæla, sem dregur loft út úr
salnum. Hvort þessi tæki eru í
notkun í hléum, en dælurnar
má aðeins hreyfa í leikhléum,
eins og ástæður gætu leyft-, get
ég ekki um sagt með vissu, en
ég geri ráð fyrir því, að þess sé
sæmilega gætt. Auk þessarar
loftræstingar má oftast nær
opna þrjár til fjórar útidyr í
hléum, ef nauðsyn krefur. Ýfir
aðalstiga má opna glugga, og í
kaffisal má ljúka upp einni
rúðu efst í hvérjum glugga. —
Það er leitt, ef kappklæddir
karlmenn, sem í leikhúsið
kynnu að koma, eru að finna
að því, að of heitt sé eða illa
loftræst í litlum sal, þar sem
Frh. á 7. siðu
HVÍTABANDSINS fást í
Bókaverzlun Sigurðar Krist-
jánssonar, Bankastræti 3, hjá
Oddfríði Jóhannsdóttur
LaugaVegi 61 og í skrifstofu
Hvítabandsins.
Málverkarammar,
Blindrammar,
Myndarammar,
margar fallegar tegundir.
Vönduð vinna.
Fljót afgreiðsla.
Héðinshöfði h.í.
Aðalstræti 6 B. Sími 4958.
HREIN GERNIG AR
Pantið í síma 4294
Birgir og Bachmarin
BALDVIN JÓNSSON
VESTURGÖTU 17 SÍMI 554S
»
HÉRADSÐÓMSLÖGMAðUR
EASEIGNASALA
málflutningur
VERðBRÉFASALA
INNHEIMTA
Frh. af 5. síðu.
nær áttatíu árum í riti sínu
L’Ancien Régime et lá Révolu-
tion. Þar ræðir hann um þessa
merku þjóð, sem jafnan hefir
látið fremur stjórnazt af til-
finningum en kennisetningum
og grundvallarreglum og ávallt
hefir gert betur eða verr en
við var búizt. Hann lætur þess
getið, að Frakkar hafi að sönnu
stundum verið þrautum þyngd-
ir, en.. oft hafi þeir líka gnæft
yfir gervallt mannkyn. Hann
lýsir þeim sem heimakærum
og vanaföstum mönnum, en
lætur þess jafnframt getið, að
þeir séu óðfúsir þess að takast
för á hendur á heimsenda, ef
tengsl þeirra við heimkynní
þeirra og siðvenjur hafi verið
rofin. Og hann kemst einnig
þannig að orði, að fáar þjóðir
muni líklegri til þess en ein-
mitt Frakkar að höggva af sér
hvert það ok, sem íellt sé á
háls þeim.
Þetta voru vissulega verð-
skulduð ummæli um.land það,
sem verið hafði vitni að bylt-
ingunni árið 1789, ferli
Napoleons hins mikla, Bourbon
anna og Loðivíkls Filippusar,
byltingunni árið 1848 og upp-
hafi hins þriðja keisaradæmis.
Myndi de Tocqueville hafa rit-
að á aðra lund, ef hann hefði
lifað styrjöldina árið 1870,
kommúnuna og hina róstur-
sömu sögu hins þriðja lýðveldis
er lifði hina fyrri heimsstyrjöld
af til þess eins að hrynja saman
í upphafi hinnar siðari? Surnum.
kann að virðast, að hlutur
Frakklands hafi verið eins
glæsilegur 1914—1918 og hann
sé ömurlegur 1940—1943. Hér
skal engu um það spáð, hvort
hlutskipti Frakklands á næstu
árum muni verða tilefni með-
aumkunnar, hryggðar eða að-
dáunar. En hvernig, sem mál
skipast, mun franska þjóðin
aldrei gerast afskiptalaus né
hlédræg. Hún mun enn freista
þess að láta mál öll til sín taka
og koma heiminum á óvart með
því að drýgja merkar dáðir fyrr
en síðar.