Alþýðublaðið - 27.05.1944, Blaðsíða 4

4
ASUÞVÐUBLAfHÐ
Langardagur 27. mai 1944>.
Ritstjóri Stefán Pétursson.
3ímar ritsjórnar: 4901 og 4902.
Ritstjóm og afgreiðsia í Ai-
þýðuhúsinu við Hverfxsgötu,
Útgei'andi: Alþýðufiokkurinn.
3ímar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verö i lausaaölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.t
Gamall verkamaður um
Elfflskipafélaiið
ob viðsklfíáráölðr
TL|IN stórkostlega lækkun farm-
* gjalda með skipum Eimskipa-
félags íslanrls í Ameríkusigling-
um, sem viðskiptaráð fyrirskipaði
frá og með 9. þ. m., hefur nú þeg-
ar leitt til þess, að ákveðin hefur
verið veruleg verðlækkun á
öllum skömmtunarvörurn frá og
með 31 þ. m.
*
Þegar farmgjölcím voru lækk-
uð, var ekki við þvl búizt, að sú
lækkun myndi svo fíjótt hafa á-
hrif á vöruverðið. Vitað var, að
um hálfs árs birgðir voru fyrir-
liggjandi í landinu af skörnmtun-
arvörum, sem flutlar höfðu verið
inn vio hin háu farmgjöld, og við-
skiptaráð virðist ekki hafa gert
ráð fyrir því, að hægt yrði að
lækka verðið á þeirn vörum, þrátt
fyrir farmgjaldalækkunina, fyrr
en eftir hálft ár, eða þar um bil,
þegar hinar gömlu birgðir væru
uppseldar.
En þá tóku innflytjendurnir
sjálfir til sinna ráða. Þeir virðast
ekki hafa verið öruggir um, að
verðið á skömmtxmarvörunum
héldist óbreytt svo lengi eftir
farmgjaldalækkuhina, og því hafa
óttast, að þeir myndu skaðast á
þeim skömmtunarvörum, sem bú-
ið var að flytja inn fyrir liana.
Félag íslenzkra stórkaupmanna
og Samband íslenzkra samvinnu-
félaga snéru sér því til Eimskipa-
félags Islands cg fóru þess á leit
við það, að það greiddi þeim aft-
ur muninn á hinum gömlu, háu
farmgjöldum og hinum nýju, á
öllum þeim skömmtunarvörum,
sem fyrirliggjandi eru, svo að
verðlækkunin gæti strax kcmið til
framkvæmda án þess, að eigend-
ur birgðanna sköðuðust nokkuð
við það. Við þessum tilmælum
hefur Eimskipafélag íslands orðið
og er áætlað, að það muni verða
að leggja fram allt að einni miljón
króna í þessu skyni. Og samtímis
hefur verið ákveðið að lækka
verðið, eins og áður er sagt.
*
Þetta eru óneitanlega dálítið ó-
venjuleg viðskipti. Það skeður
ekki alla daga, að fyrirtæki af-
sali sér af frjálsum vilja stórum
fiárupphæðum af gróða sínum
eins og Eimskipafélag íslands
hefur í þessu tilfelli gert, enda
munu margír taka það sem vott
ekki allt of góðrar samvizku eftir
þann óhemjulega gróða, sern ný-
lega hefur verið upplýst, að það
hafi haft af hinum háu fanngjöld-
um síðastliðið ár og sagður er
nema hvorki meiru né minnu en
24 miljónum króna — 2 miljón-
um til jafnaðar á mánuði! Það er
óneitanlega álitlegur hagnaður af
flutningum nauðsynjavöru til
landsins, og má; vera, að stjórn
Eimskipafélags íslands hafi eftir
slíka útkomu séð sér það sæmst
og vænlegast, að taka sæmilega
undir málaleitun innflytjanda
samtakanna um endurgreiðslu
mismunarins á þeim farmgjöld-
um, sem fyrirliggjandi birgðir
voru fluttar inn við, og hinum
nýju, sern nu gilda, síðan farm-
gj aldalækkunin var ákveðin.
En eftir er að gera sér grein fyr-
ir þætti viðskiptaráðsins í þessum
málum, og það er allt erfiðara.
Oítfs 'S V
Skipulag miðbæjarins.
OFT hugsa ég um 'það, þegar
ég geng hér um bæinn,
•hversu mikið hefði verið
skemmtilegra, ef þessi eða hin
gatan hefði legið svolítið öðru-
visi en hún liggur, og ekki hefði
verið spillt útsýninu til oklcar
fogru fjalla hér í kring, eins og
gert hefir verið með ýtmsum hús
byggingum, sem standa þvert
fyrir götum og byrgja aiit út-
sýni.
Tökum t. d. Garðastræti. Fyr
ír norðurenda þess stendur stórt
steiníhús við Vésturgötuna, sem
tekur alveg af útsyni til hinna
fögru Skarðsheiðartinda, sem
annars myndu blasa þar fagur-
lega við, og þannig hagar
til vúðar- hér í bænum. —
Þó hefir tilviljunin ha*g-
að því sumstaðar svo að við get-
uin notið fjaliasýnar í gegn um
göíur. Ég dáist stundum að
Skarðsheiðartindum, þegar ég
geng niður Klapparstíginn, en
þeir blasa þar beint við, því að
þar hefir ekki verið hægt að
byrgja fyrir hina íögru íjalla-
sýn.
í miðbænum er ein gata, sem
er fögur fjaliasýn úr, en gæti.
þó verið ennþá betri. Það er
Lækjargatan, Þar bla-sir Esju-
hamarinn við á allri sinni tign
í nörð-austri. En af því ao hús
standa íram undan götunni, við
Kalkofnsveginn, er byrgt fyrir
rætur fjallsins, og spillir það
allmikið fjaliasýninni. Suður úr
þessari götu er einnig fagurt að
líta. Þar blasir við Keilir og
Fagradalsfjall á Eeykjanes-
skaga. Það eru þó nýiega risin
hús fyrir sunnan tjörnina, sem
spilla þessu útsýni.
Svona er þetta nærri þi'í alls
staðar jafn kla-ufalegt. Það er
eins og enginn þsirra, sem ráðið
haía í skipulagamálum bæjarins,
hafi komið auga á það, hvað
það hefði getað prýtt bæinn ef
fjallasýnin hefði verið notuo til
fegurðarauka af götum bæjar-
ins. Þetta hljóta fleiri en ég að
sjá, en það þýðir víst lítið um
það að tala.
Þá vík ég að því atriði, sem
ég hugsaði mér aðallega að minn
ast hér á.
Það var allmikið rætt í fyrra
sumar um framtíðarskipulag
miðbæjarins. Einar Sveinsson
húsameistari skrifaði langa
grein uin það mál í Morgunblað
ið; var grein hans að mörgu
leyti skemmtileg, iþó að sumir
hefðu ýmislegt við uppástungu
hans að athuga. — Hann hélt
því fram að það þyrfti að leggja
sérstaka umferðagötu frá höfn-
inni, beint suður úr bænum.
Vildi hann láta þá götu liggja
frá höfninni um götustúf, sem
heitir Naustagata, og þaðan
beint í Tjarnargötu, og svo*suð-
ur úr til Skérjafjarðar. —
Þetta hefði allmiklar breyting
ar í för með sér, og þær sumar
fremoir óske.mmtiíegar. Þessl
gata yrði að liggja þvert yfir
hinn svokallaða bæjarfógeta-
garð, en það er eins og flestir
Reykvíkingar vita, gamall
kirkjugarður. Það væri óhuggu-
legt að fara að grafa í hann íyr-
ir vatns og skolpleið.úum, og
ýmsum öðrum leiðslum, s^m hér
þarf alltaf að vera að gráfa fyr-
ir í götunum. Það myndi mör£>-
um Reykvíkingum finnast o-
skemmtilegt ef yrði farið þann-
ig með þennan stað.
Mér finnst að Reykvíkingar
æ. íu að gera eitthvoij annað
skemmtilegra við garð þennan.
—- Gera þar t. d. fagran skemmti
gy,'ð. Nefna hann Vesturvöll,
sem hliðstæðu við Austurvóll,
því að héðan af verða þessir
bletlir að aðgreinast ad nokkru
laýti, vegna si|pástöðvarhxissins.
og svo Thorvaldsensstrætié. t
gamia kirkjugarðinnm, eða Vest
urvelli ætti svo að risa faeurt
rninnismerki. Helzt einhver
tákmnynd fyrir mair.ilífið. E:n
af fegurstu myndnm Einar.:
Tnnfsonar myndhög'vara er
Alda aldanna. Sú mýnd hlýtur
að veroa steypt í gott og varan-
legt efni fyrr eða síða . og sett
:i < . rhvera góðan stað í Revkja-
vík. Þessi mynd væri veglegur
mii.msvarði yfir þá, sern hvílo.
í þessum gamla garoi. Einnig
væri hún tii prvðis og ánægju
fvrir þá, sem lifa, og eru ei?n
•' ! r.ngiðu lifsins.
Einaii Sveinssyni þykir Suð-
,T?ATTLEhTHP<i-asbesí-þakmáling
Málningu þessa má nota á: stcinþök, pappaþök, járnþök.
Myndar vatnsþétta húð, sem þolir bæði frost og hita.
WBATTLESHIP“-Prjmer: \
Undirmálning á steinþök.
„BATTLESH1P“-Plastic Cemcnt:
Til þéttingar á rifum og sprungum ó steinþökum, þak-
rennum, skorsteinum, þakgluggum o. fl.
Almenna byffglngafélagið b.f.
urgatan óheppileg fyrlr umferð
ina suður úr miðbænum Það
get é ekki skilið, ef héniu væri
clálíiið breytt.. Þao þyrfti t. d.
að lramlengja hana beint norð-
'.•.r að höfn; gæti hún komið þar
saman við götustúf s?m heitir
Grófm. — Núverandi Aðalstræti
tæk: st af sem gata, en S'iðurgat-
an lægi eins og hpsriröð ofar,
um Grjótaþorpið. Það vill svo
vel til, að þarna er ekkert til
fyrirstöðu ennþó, nema gömul
timburbús. Húsaröðin í fram-
lengingu S'uðurgötu, þyrfti a.ð
fæna í sömu línu og húsin sunn-
ar í göíunni, með forgörðum
niður að götunní eins og þar er.
Þegar gatan væri kornin þann
ig norður að Vesturgccu yrði
þessi gata eflausí ein allra feg-
ursta gata bæjarins. Núverandi
Aðalstræti mætti svo nota fyrir
bílatorg.
Það er eitt meðal annars, sem
mælir með þessari breytingu.
Ef menn vildu ekki missa Að-
alstrætisnafnið úr bænurn, þá
gæti átt vel við að færa nafnið
yfir á Austurstræti og Austur-
strætisnafnið á Hafnarstræti,
sem nú er orðið úrelt nafn, þar
sem gatan liggur svo langt frá
£agSýsingarr
sern hírtast olga f
AlþýSublaðinu,
verða a3 vera
koinnar til Auglýs- ‘
Ingaskvifstofunnar
i Alþýðuhúsina,
(gengið inn frá
Hverfisgötu)
fyrir k9.7 kvöldL
höfninni. Mér finnst aS þessat*
uppástungur séu þess verðar,.
að þær væru athugaðar vel. Þes*
vegna sendi ég Alþýðublaðinu
greinarkorn þetta til birtingar.
Gamall verlcamaSur.
Grein þessi var skrifuð áður
en tillaga Reykjaví.kurfé3agsins,
til bæjarstjónarinnar kom fram.,.
um að breyta garðinum. sem í
greinni er rætt um í almenn-
| an skemmtigerð. Ég er auðvitað-
; samiþykkur þeirii tillögu, og:
það getur líka átt vel við af5»
nefna garðinn IngólfsgarÖ.
* Greinarhöfundur.

til sölu í dag. Einnig
ORGUT'IBI.AÐIÐ gerir í að-
alritstjórnargrein sinni í
pær sambúð væntanlegs íslenzks
lýðveldis við umheiminn að um-
talsefni í tilefni af ummælum,
sem nvlega hafa birzt í brezka
stórblaðinu ..The Ti.mes“ í Lond-
on. Morgunblaðið segir:
„í brezka stnrblaðinu „The Times" f
London hefír birzt ritstjórnargrein um
þióðaratkvæðac'reiðsluna og væntan-
lega lýðveldísstofnun hér á landi.
Greinin er vinsamleg f okkar garð og
er yfirleitt skvrt rétt frá þróun mál-
anna síðan 1918.
En besar „The Times fer að ræða
um lýðveldið, virðist svo sem blaðið
telji, að ekki sé enn nægilega tryggi-
lega genyjð frá þv{ út á við. TTm þetta
farast blaðinu orð á þessa leið:
„Ákvörðun íslenzku þióðarinnar er I
alla staði endanleg hvað innanlands-
fullveldi snertir, en hað hef!r enn ekki
veríð vengið frá samhandi fslands út á
við.“ Síðar í gre’ninni er hannig kom-
Izt að orði, að ísland verði í framtíð-
inni, ekki síður en í fortíðinni, „að
tryggja sér stuðning erlendis frá“.
Ekld er fyllilena li^st við hvað h;ð
enska stórhlað 4 með þessum ummæl-
um. — Ef með þessu er meint það, að
fsland vanti viðurkenninvu erlcndra
stórvelda á stofnun lvðveldis. verða
það áreiðanloga vonhrigði allra ís-
lendinga, að slík skoðun lromi fram i
merkasta osf áhrifarfkasta b'aði Breta,
Eins og öllum fslendingum er knnn-
ugt, var sumarið 1941 eerður samning-
ur milli ríkisstjómar frlands oe forseta
Bandaríkianna, um að Bandaríldn taki
að sér hervemd fslands meðan styrj-
öldin stendur. í sambandi við þenna
hervarnarsamning fóru fraro. orssend-
ingar milli forseta Banr'aríkianna,
sendiherra Bretlands í Beyldavflc ann-
ars vegar og íslenzku ríkisstjórnarinn-
ar hins vegar.
f orðsendingu forseta Bandarxkjanna
segir svo:
„Bnnoaríkin skuldbinda sig énn
fremur til að viðulrkenna algert frelsi.
og fullveldi íslands, og að beita öllum
áhrifum sínum við þau rTH, er standa
að friðarsamningunum, að lofcnron nú-
verandi ófriði, til bess að friðarsamn-
ingamir vi5u-Vonni eimiig algert. frelsi
og fullveldi fslands.“
Og í orðsendingu sendiherra Breta í
] Reykjavfk, er hann gaf í fullu umboSS
I brezku ríkisstjórnarinnar, segir svo:
„Bretland lofar að viðurkenna algerl.
frelsi og fullveldi íslands og að sjá tiS
þess, að ékki verði gengið á rétt þess 1
friðarsamningunum, né á nokkum,
annan hátt að ófriðnum loknum.“
íslenzka þjóðin lítur svo á, að þar
sem hún hefir í höndum slíka yfírlýs-
ingu tveggja stærstu og voldugustu
stórvelda heims, sé hennar hlutur vet
tryggöur í nútið og framtío. Því að>
áreiðanlega er ekki til sá íslendingur,.
sem vantreystir orðum þessara stór-
velda.“
Undir þetía mun óhætt að
taka, og því erfitt að gera sér aðra
grein fyrir þeim ummælum £
„The Times“, sem að umtalsefnl
eru gerð, en að þau séu byggð á
ókunnugleika eða misskilningi.
•
Vísir birti í fyrrdag smáfrétt
frá útlöndum þess efnis, að ný-
lega væri komið til Moskva svo-
kallað „sendiráð hins nýja pólska
ráðstjórnarríkis“, sem að vísu
enginn hefir heyrt um getið hing-
að til. En í tilefni af þessari frétt
birti Vísir í gær eftirfarandi yfir-
lýsingu frá pólska konsúlatinu
liér:
„Frá því að rússneska stjómin sleit
stjómmálasambandi við stjórn pólska
Jýðveldisins, sem nú situr í London og
fer með málefni Pólverja um leið og
hún stjómar baráttu pólsku þjóðar-
innar heima fyrir, hafa Rússar jafnan
virt að vettugi tilmæli Pólverja til a5
koma stjórnmálasambandi á að nýju
og neitað að semja til sátta £ deilumáli
því, er þeir stofnuðu til við pólsku
stjórnina þvert ofan t gerðir Atlants-
hafssáttmálans, er Rússar liöíóu lýst
sig aöila að.
Hins vegar hafa Rússar leitazt viS
að ala pólska quislinga í Rússlandi, en
slflara manna hefir hvergi gætt Pól-
lnnds megin við landamærin, og mun
„seruliráð11 þetta eitt afsprengi slíkra
tilrauna."
Það virðast óneitanlega vera
fleiri en Hitler, sem þykir gott að
eiga quisliriga meðal annarra
þjóða, þótí ekki vanti að aí nægi-
legri fyrirlitningu sé talað um þá
þýzku!