Alþýðublaðið - 10.06.1944, Blaðsíða 5

Laugardagur 10. júní 1944.
jkLPYÐUBL/miB

Söngfugl að norðan — Gestur hér, sem aftur er horf-
inn. — Vegfarandi skrifar um það, sem fyrir hann bar
á ferðalagi.
EG VEIT að Hreinn Pálsson,
sjómaðurinn frá Hrísey, nýt-
ur mikillar alþýðuhylli. Ég hefi
líka áþreifanlega fengið að kynn-
ast því undanfarná daga.' Hann
söng hér í bænum á sjómannadag-
inn og síðan hef ég fengið 11 bréf,
þar sem ég er beðinn að vekja
máls á því við hann, að hann
haldi opinbera söngskemmtun hér
í bænum. Hreinn Pálssbn er víst
hlédrægur, eða hann hefur svo
mikið að gera í útgerðinni nyrðra,
að hann vill ekki syngja hér fyrir
sunnan. Hann var gamall nemandi
Sjómannaskólans og því gat hann
ekki neitað að syngja þegar horn-
steinn hinnar nýju byggingar var
lagður.
ÉG GET EKKI birt öll þessi bréf
um Hrein Pálsson, en hér er eitt
þeirra frá „Ungfrú X—Z“: „Mig
langar mjög mikið til að heyra
Hrein Pálsson syngja, og ég veit af
fjiölda fólks, sem langar til þess
líka. Hann mundi áreiðanlega fá
fullt hús mörgum sinnum. En ég
færi ekki fram á meira en að hann
héldi einungis eina söngskemmtun,
áður en hann færi burt úr bænum.
Það er nærri því ergilegt, hvað
hann er hlédrægur, eða ætlast
hann til áð fólk safnist saman, fari
til hans og biðji hann á hnjánum
að syngja fyrir sig?“
„EF HANN .VISSI, hve margt
fólk er hrifið af söng hans og óskar
þess innilega að fá að heyra hann
syngja, þá er ég viss um, að Hreinn
er svo góður maður, að hann myndi
ekki geta synjað því um það. Ef
hann aðeins vildi íhuga, hvað hann
gerði fólki gott með því að gefa
því tækifæri til að heyra til sín.
Því að hinn hljómfagri, látlausi,
þýði og yndislegi söngur hans
mundi snerta strengi hvers hjarta
og fá það til að hljóma í samræmi
við hið sannasta, bezta og fegursta,
seiíi í hverjum manni býr.“
EN NÚ ER þetta ekki hægt.
Hreinn Fálsson er horfinn úr bæn-
um, farinn norður og stendur nú
upp til axla í útgerðarmálum. En
við skulum sannarlega safnast um
hann, ef hann lendir hér í Reykja-
vík. Látið mig þá vita — og ég
skal reyna. Ég hygg, að söngfugl-
arnir séu ekki óvinir mínir.
„VEGFARANDI“ SKRIFAR: „Ég
fór austur í sýslur á laugardaginn,
varð nokkuð seinn fyrir til baka,
kom ekki fyrr en kl. 11 að kvöldi
að Ölvesá. Við vorum nokkrir
saman og hugðum gott til að fá
okkur kvöldkaffi, en við hurfum
fljótt frá því ráði. f hinum nýja
bíósal, sem blöðin voru að segja
frá á dögunum, var danzleikur, en
ekki tpyndasýning. En sýning þó.
— Þar var fjöldi Reykvíkinga, eft-
ir bílamergðinni að dæma, sem
fyrir utan stóð. Víða gat að líta
ölvaða menn og hávaði og ölæðis-
röfl kvað hvarvetna við eyrum. En
ekki var þar með búið. Bílar
istreymdu að frá Reykjavfk, og
fóru mi'kinn, sumir hverjir. Frá
Ölfusá að Hveradiölum, mættum við
eitthvað um 30 bílum. Einum mætt-
um við, sem fór svo geyst, að ekki
var annað sýnna, en að hann myndi
aka á hvað sem fyrir yrði á veg-
inum.“
„HEFÐU EKKI bílar þeir, er
hann þaut framhjá, dregið mjög úr
ferð sinni, þá hefði áreiðanlega
otrðið slys. Heldur sýnist það slæmt,
að ekkert éftirlit sé á svo fjölförn-
um vegi og er milli Reykjavíkur og
Ölfusár. Mundi það þekkjast í
nokkru landi? Fyrir ofan Hvera-
dali ókum við framhjá tveimur
unglingspiltum, sem féllust þar í
faðma með svartadauðaflösku á
milli sín, sem þeir varla fegnu
valdið. Voru þeir þó að reyna að
setja hana á munin sér. — í Skíða-
skálanum var hægt að fá sér kaffi
í friði, að vísu var þar reisugildi,
en ,,vertinn“ þarna hafði það út af
fyrir sig, og opna stofu fyrir annað
ferðafólk.“
EINHVER VAR að halda þetta
gildi, og ekki hafði áfengið verið
sparað, mátti sjá það á ýmsu kring-
um hú^ð. Sennilega hafa drengirn-
ir, er ég áður nefndi, og föðmuðust
fyrir ofan Hveradalina, tilheyrt
þessu hófi. Hvað hugsa stjórnar-
völdin? Hugsa þau ekkert? Jú, þau
hugsa um að æska landsins fái á-
fengi við öll hugsanleg tækifæri.
Svo má allt drasla eftirlitslaust,
umferð á vegum úti, eftirlitslausar
samkomur. Það er talað um hörgul
á gúmrníi og benzíni, mönnum bent
á að spara það. Það fæst jafnvel
ekki til nauðsynlegra starfa."
„EN ÖLÓÐUR skemmtanalýður,
leigir bíla í tugatali um nætur, til
þess að elta skröll í 50—60—70
kílómetra fjarlægð frá borginni,
Framhald á 6. síðu.
lilkynnin
i
frá þjóðhátíðamefndlnni.
Að gefnu tilefni vill þjóðhátíðarnefndin láta þess
getið, að aðgangur að þjóðhátíðarsvæðinu á Þing-
völlum 27. júní, er ókeypis og öllum heimill.
Tjaldstæði á Þingvöllum, sem pöntuð eru hjá nefnd-
inn eru einnig ókeypis. Eftirlitsmenn nefndarinnar
munu vera á Þingvöllum frá og með 15. júní með
lista yfir þá sem gert hafa pantanir á tjaldstæðum
hjá nefndinni. Ber mönnum, er þeir koma til Þing-
valla að snúa sér til þeirra viðvíkjandi tjaldstæð-
unum.
í 1 , 1 (
Þ J ÓÐHÁTÍÐ ARNEFNDIN
Eden og Stettiníus.
Á my-nd þessari sjást þeir Anthony Edin, utanríkismálaráSherra Breta (til hægri) og Edward
R. Stettinius, varautanmkismálaráðherra Bandaríkjanna (til vinstri). Eden heldur á hundin-
urn sánum, sem hann nefnir „Nipper.“ Myndin var t* *kin á sveitasetri Edens.
Ef feændurnir Iiefðu samtök
MANNKYNIÐ lifir nú stór-
ifellda félagslega byltingu
jafnframt heimsstyrjöld, og all-
ar líkur virðast hníga að því,
að engin þjóðfélagsstétt muni
verða fyrir meiri og merkari
láhrifum þessa en bændurnir í
'Evrópu.'Þar til fyrir tveim öld-
um var svo að segja sénhiver mað
ur ií EVrópu •— nema þá nokkr-
ir landeigendur og auomenn —
(bændur og lifðu á landsins gæð-
uim. — Enn á dag telst helming-
ur allra ífoú^ jarðarinnar til
foændastéttarinnar, og enda þótt
iðnaðurinn sé hvergi meiri en
á Evrópu eru ibændurnir þar
geysifjölmennir. í austaniverðri
Evrópu eru bændurnir á mikl-
um meirihluta, og fróðir menn
áætla, að foændur ií Evrópu séu
þr/ír á móti ihiverjum einum iðn-
iverkamanni. -y- Það er ekki fyrr
en slíðasta aldarfjórðunginn, að
bændurnir í Evrópu hafa tekið
að gera sér grein fyrir því,
hversu mikils þsir mega sín
semlheild, og margir þeirra hafa
krafizt þess, að aðstaða þeirra
væri treyst og tryggð að minnsta
kosti lí Iiíkingu við aðrar stéttir
og hlutur iþeirra hrvier.gi fyrir
borð foorinn. Heimsstyrjöldin
fyrri ýtti við foændum Evrópu
þannig, að þeir vöknuðu til háifs
af svefni, som þeir höfðu sofið
fná því á miðöldum. Styrjöldin,
seim nú geisar, er líklega til þess
að vekja iþá til fullnustu af þess,
um 'Þyrnirósarsivefni.
Ef foændurnir gerðu sér ljósa
'grein fyrir áhrifámætti sínum,
myndu styrjaldir aldrei koma til
sögu: Bóndinn ann friði. Hann
hefir engan tíma til þess að
liggja í hernaði. En gallinn hefir
verið sá, að á liðnum árum hafa
bændurnir, einkum þó í aust-
anverðri Evrópu, látið ófyrir-
leitna stjórnm'álamenn og aðra
ævintýramenn arðræna sig og
dnottna yifir sér vegna þess að
<þá skorti samtök og skipulagða
samvinnu. Bændurnir á Vestur-
Evrópu hafa aftur á imóti mátt
sín mun meira, en þó fer því
fjarri, að þeir séu þar hlutgeng
ir saiman foorið við iðnverka-
menn og fleiri stéttir. Timarnir
foreyitast óðfluga, og bændurnir
eru nú óðum að vakna til viitund
ar um það, hvað til þeirra frið-
ar heyrir. Ef rakiætjómum
hinna ýmsu landa Evrópu ferst
vel við þá eftir þessa styrjöld,
mun engu þurfa að kvíða, og
GREIN ÞESSI er eftir E.
K. Yarham og hér þýdd
úr tímaritinu Reader’s Bigest.
Fjallar hún um bænduma
einkum í Austur- og Suður-
Evrópu, sem hafa verið kúg-
aðir og arðrændir til þessa.
Minnir greinarhöfundur á
það, að hér sé um fjölmenn-
ustu stétt Evrópu að ræða og
myndi hún geta áorkað geysi-
miklu í þágu sjálfrar sín og
til varðveizlu friðarins, ef
henni lærðist að hafa samtök
í stað þess að lúta yfirdrottn-
un ýmissa ævintýramanna og
arðræningja.
foændurnir munu leggja fram
skerf sinn til þess að fojarga því,
sem fojargað verður a:f .siðmenn-
ingunni. En ef þeim finnst rétt-
ur sin'n og hlutur fyrir foorð bpr
inn, munu þeir eflaust margir
hverjir gnípa til sérstakra ráð-
stafana, enda þótt friðeilskir séu.
*
AÐ ER margt sem bendir
til þess að aðstaða foænda
haifi batnað að mikluim mun í
hinum ýimsu níkjum Evrópu síð
ustu tuttugustu árin. Bættur
húsakostur, hreinlæti og mennt
un :hefir örvað bændastéttina ti-1
nýrra dáða, og ma.rgar níkis-
stjórnir hafa lagt mikla áherzlu
á iþað að kenna foændum landa
sinna að reka atvinnn sína á vett
vangi viísinda og vélayrkju. í
því skyni hafa verið stofnuð
mörg fyrirmyndarfoú og foúnaðar
skólair og efnt til margs konar
námskeiða. Hins vegar hafa fá-
ar níkisstjórnir lagt áherzllu á
það að glæða stjórnmlálaþroska
foændastéttarinnar. Áhugi
foænda hefir fyrst og fremst
foeinzt að atvinnuvegi þeirra, en
foin's vegar hefir þeim orðið lítt
ágengt að Æá þeirri sjálfsögðu
kröfu sinni framgengi að eign-
asl sjálfir ábúðar.arðir sínar og
-orsakast það Æyrist og fremst af
þvi að þá skortir leiðtoga og
örugg samtiök. Og ogæfa bænd
anna foefir löngum verið sú, að
þeir hafa látið hafa sig illilega
að leiksoppi. En nú eru þeir óð-
um að vakna til vitundar um
það, að þeiim beri að breyta um
stefnu og krefjast réttar síns
þannig að árangurs megi bera.
ViÍÐA MUN hagur bænda
vera lakari en á Balkan-
skaga. Þar hefir verið á komið
félögum, sem eiga að annast
sölu framleiðsluvara bændanna
og afla þeim nauðþurfta. En
stjórn félaga þessara hefir jafiv
aðarlega verið hin ófarsælasta
og stjórnmjálaflokkarnir hafa
lagt mifela láherzlu á það að
drottna yfir þeim. Þeiír keppa
hér eigi aðeins um sjóði félag-
anna heldur og um það að ráða
yfir félagsmönnuim, sem hljóta
að 'vera næsta háðir stjórn og
framkvæmdastjóra hlutaðeig-
andi félags á hiverjum tíma. Fé-
lög þessi miða að þv.í að ná ein-
næðisvaldi yfir foændunum í stað
þess að vera félög þeirra, er
vinni að heill þeirra og farnaði.
Og allt til þessa hefir pólitísk-
um ævintýramönnum tekizt að
leika þennan skollaleik með góð
um árangri fyrir sjálfa sig en
dapurlegum árangri fyrir foænd-'
urna, fyrst og fremst vegna
þess, að stjórnmálaþroska
foændastéttar þessara landa hef-
ir ekki verið fyrir að fara.
En enda þótt ástandið í þess-
um efnum hafi verið einna öm-
urlegast í Balkanlöndunum, hef
ir það víða annars staðar verið
hið versta. Viíða á Póillandi og
Ungverjalandi eiga foændur til
dæmis 'við hin kröppustu kjör að
foúa. Þeir lifa þár í fornlegum,
óvistlegum híbýlum, og það leik
ur mjög á tveim tungum, að þeir
séu raunverulega fjár siíns ráð-
andi.
*
| AUSTUR-EVRÖPU eru 3/4
hlutar landsins ræktaðir.
Þess er raunar kostur að efna
þar til iðnreksturs, sem myndi
mjög breyta hinum fyrri við-
iborfum, en eins og nú er, eru
lönd þessi of fátiæk til þess að
geta náðizt í stórfelMa iðnfoylt-
ingu. Það er 'þvií v.art nema um
tvennt að ræða í samfoandi við
framtíð þessara landa: Annars
vegar, að nýir .markaðir fyrir
landbúnaðarafurðir opnist í öðr
um löndum. í byrjun þessarar
aldar átti sór stað stórfelldur
útflutningur bænda úr löndum
Framhald á 6. síðu.