Alþýðublaðið - 15.06.1944, Blaðsíða 6

Eimmtudagur 15. júm 1944.
Brynleifur Tobíasson tók saman
Bókin, sem allir hafa beðið eftir með óþreyju árum sam-
an, er nýkomin út.
Á rúmlega 800 þétt prentuðum blaðsíðum eru stu'tt ævi-
ágrip
3740 ÍsSencSieiga
í einu vetfangi getið þér fengið að vita glögg deili á
þessum mönnum, „sem gert hafa garðinn frægan“ á 40 fyrstu
árum heimastjórnarinnar og ýmsum þaðan af eldri. Þér fáið
að vita fæðingardaga þeirra og ár, hvar þeir eru fæddir,
hverra manna, lífsstöðu, trúnaðarstörf, framkvæmdir, lær-
dómsframa þeirra og heiðursmerki, ritstörf, stofnun og starf-
rækslu margra fyrirtækja, og enn fáið þér að vita um konur
þeirra, hverra manna þær eru o. s. frv.
Þetta er ómissandi bók fyrir alla þá, sem vilja átta sig á
samtíð, sinni og fortíð.
Hver er maðurinn? er bókin, sem allir góðir íslendingar
vilja eignast á hinum miklu núverandi tímamótum í sögu
vorri.
Bókin er afgréidd til áskrifenda í Lækjargötu 6 A.
QamaBíelsson
Harmsaian frá Versölum
Frh. af 5. síöoi.
Bretlands né gáífiu tilefni til þess
að ætla, að stórveldi myndi
skapast, sem réði lögum og lof-
um í Norðurálfu.
*
CLEMENCEAU var það fyrir
öllu að tryggja öryggi
Frakklands sém bezt. Lloyd
George lagði alla áherzlu á það
að skapa „jafnvægi valdsíns“ og
efla brezka heimsveldið. En
draumur Wilsons var hins veg-
ar sá að koma á varanlegum
friði í heiminum.
Á þessum timum hatursins,
baráttunnar og dauðans skyld-
um við ekki draga dár að þess-
um draumi Wilsons. Heimurinn
þjáist nú ekki vegna þess, að
takmark Wilsons hafi eigi verið
hið rétta heldur vegna hins, að
honum auðnaðist ekki að ná því
takmarki sínu.
Wilson hafði sína galla eins
og allir dauðlegir menn. Hann
hafði á hraðbergi orð, sem hittu
viðkvæma strengi í hjörtum
manna. En honum hætti til þess
að leggja of mikla áherzlu á orð-
in en of litla áherzlu á verkin.
Honum sást yfir það að gera
nauðsynlegar ráðstafanir til þess
að niá markmiðum sínum. Hann
gerði sér vonir um það, að
stjórnmálamenn Norðurálfu
myndu hrífast svo mjög af mark
miðum sinum og fyrirætlunum,
að unnt reyndist að koma á var-
anlegum friði.
Hið fyrsta tilvalda tækifæri,
er honum bauðst til þess að
losna við leynisamninga og
tryggja það, að bandamenn
kæmu á réttlátum friði, gafst
skömmu eftir að Bandaríkin
gerðust stríðsaðili, þégar Bal-
four utanríkisráðherra Bret-
lands heimsótti Bandaríkin. Það
er ekki hægt að vanmeta mikil-
vægi þessa tækifæris, vegna
þess að BaHour var til þess knú-
inn að skýra Wilson frá því, að
aðstaða bandamanna væri hin
ógnlegasta og ráð þeirra væri
allt undir því komið, að þeim
yrðu sendir hermenn, skotfæri
og matvæli frá Bandaríkjunum.
Wilson hagnýtti sér ekki
þetta tækifæri. Hann krafðist
þess ekki, að leynisamningar
yrðu numdir úr gildi. Hann
krafðist þess ekki einu sinni að
sjá þá.
Einn þessara leynisamninga
var samningur milli Japana og
Breta, er ákvað, að Kyrrahafs-
eyjarnar sunnan miðbaugs, sem
verið höfðu eign Þjóðverja,
skyldu koma í hlut Breta, en
þær, isem voru norðan mið-
foaugs, hins vegar í 'hlut Japana.
Nú hafa bandamenn sannfærzt
um það, hversu ill þessi ráð-
stöfun var, því að um þessar
mundir eiga Bandaríkjamenn í
blóðugum og eftirminnilegum
orrustum við Japana á þessum
slóðum.
Wilspn fouðust miörg önnur á-
þekk tækifæri næstu seytján
mánuði. Bandamenn héldu á-
fram að treysta á Bandaríkin
allt til þess, er hrun Þýzkalands
bar að höndum í októbermán-
uði árið 1918. Allan þennan tíma
átti Wilson þess auðveldan kost
áð þrömgva bandamönnum til
þess að samþykkja þá friðar-
samninga, sem hann hefði vilj-
að. En hann gerði enga tilraun
til þessa. Hann gerði grein fyr-
ir stríðsviðhorfum Bandaríkj-
anna í hinni fjórtán punkta
ræðu sinni og fjölmörgum öðr-
um ávörpum og tilkynningum.
En hann gerði enga tilraun til
þess að tryggja. fylgi banda-
manna við þessar tillögur sín-
ar fyrr en hrun þýzka hersins
var fyrir hendi.
Sömu sögu var að segja um
það, að hann vanrækti að
tryggja- fylgi öldungadeildar-
innar við friðarskilmála sína.
Hann hvatti þjóð sina til þess
að fylkja sér örugglega um
demókrataflokkinn við kosn-
ingarnar í nóvembermánuði ár-
ið 1918, en eigi að síður urðu
repúblikar í meirihluta bæði í
fulltrúadeildinni og öldunga-
deildinni .Mikill hópur
repúblika, og meðal þeirra voru
Taft fyrrverandi forseti og Elihu
Root fyrrverandi utanríkisráð-
herra, lýsti sig samþykkan hug-
’mynd Wilsons um stofnun
bandalags, er tryggja skyldi
varðveizlu friðarins, en kváðust
þó skyldu vinna að því að öld-
ungadeildin staðfesti friðarskil
málanna, ef Wilson féllist á
það, að tveir af áhrifamönnum
republikaflokksins yrðu meðal
fulltrúa Bandaríkjanna á frið-
arráðstefnunni. En Wilson vís-
aði þessari málaleitun þeirra á
bug.
Hinn fjórða dag desembér-
mánaðar árið 1918 tókst Wilson
för á hendur til Norðurálfu með
sikipinu’ George Washington þótt
hann ætti leynisamningana og
repúblikameirihlutann yfir
höfði sér. Hann var sannfærður
um það, að sér myndi takast
að færa heiminum þann frið,
sem hann hafði heitið. Hinar
stórfenglegu móttökur, ’ sem
hann átti að fagna í París,
Lundúnum og á Ítalíu — þar
sem bændurnir létu kertaljós
loga við mynd hans — styrktu
hann í þeirri trú, að sér myndi
auðnast að standa við fyrirheit
sitt vegna áhrifamáttar síns og
orðsnilldar. En raunar fór því
i fjsrri, að hann væri andlegur
leiðtogi mannkynsins. Þó var
hann sannfærður um það, að
þjóðir Norðurálfu myndu rísa
UPP °S f.ylgja sér jafnvel gegn
ríkisstjórnum þeirra.
Enn hafði ekki náðst sam-
komulag um dagskrá friðarráð-
stefnunnar. Clemenceau hafði
lagt til, að fvrst yrði gengið frá
frjjðarskilmálunum en því næst
skyldi stofnun þjóðabandalags-
ins tekin ífyrir. Wilson taldi hins
ægar, að þjóðabandalagið skyldi
stofnað áður en friðarskilmál-
arnir yrðu teknir til umræðu.
Wilson fékk sitt mál fram.
, Hvorki Clemenceau né Lloyd
George áttu sæti í nefndinni, er
semja skyldi lög þjóðabanda-
lagsins, en hins vegar átti Wil-
son sæti í henni. Hann vann
mikið og gott starf í nefndinni,
Hann hafði lítinn tíma til þess
að láta þau atriði, er vörðuðu
hermál, fjármál og nýlendumál
til sín taka iá ráðstefnunni. En
hinn 24. janúar var spurningin
um , ,verndarríkin“ tekin fyrir í
tíu manna ráðinu. Bretar lýstu
því yfir, að það kæmi ekki til
nokkurra mála, að Þjóðverjar
héldu nokkrum nýlendum sín-
um. Þetta var vissulega mikil-
væg stund, því að hér var eigi
aðeins um það að ræða að á-
kveða örlög margra þjóða held-
ur og það, hvort Þýzkalandi '
skyldu settir þeir skilniálar, sem
Wilson hafði heitið eða ekki.
Wilson hafði skorinort lýst
andstöðu sinni á innlimum ný-
lendna. Það hafði hann gert í
fimmta punkti hinna fjórtán
punkta sinna, sem Bretar og aðr
ir bandamenn höfðu samþykkt
sem grundvöll hins verðandi
friðar. Eigi að saður féllst Wilson
á þá kröfu Lloyd George, að
Þýzkaland skyldi svipt öllum
nýlendum sínum. Honum hafði
verið talin trú um það, að
Þýzkaland verðskuldaði ekki
nýlendur. Þar með steig hann
fyrsta skrefið af mörgum til þess
að gera Þjóðverjum örðugt að
viðurkenna Yersalafriðinn sem
gerving hinna fjórtán punkta
né tilboðsins um réttlátan frið. *
Niðurl. á morgun.
Frh. af 4. síðu.
ingu forsetans mikla, Yestfirð-
ingsins, ísfirðingsins, sem hafði
ekki síður forgöngu um mennta
mál og atvinnumál heldur en
stj ór narskrármálið. “
Opmber st@rf ©g f rans
kvæmálr í ^ívistssea-
mllnm.
— En þegar þú varst að minn
ast á annir þínir áðan, þá minnt
ist þú ekkert á opinber mál.
„Ónei — þetta hafa nú bara
verið íhlaup.“
— En gegnir þó nokkrum
trúnaðarstörfum ?
„Ja, mér hafði nú rétt að
segja ekki dottið i hug, að svo
færi sem farið hefur um það.“
— Hverjum?
„Ég hefi verið í bæjarstjórn
síðan 1934 og forseti hennar og
þar með formaður hafnarnefnd-
ar. í skólanefnd var ég kosinn
1929 og hefi verið for-
maður hennar síðan 1931, en
sama skólanefndin er fyrir báða
skólana, Barnaskólann og Gagn-
fræðaskó!ann.“
— Og svo atvinnumálin?
„Ég skipti mér eiginlega ekk-
ert af þeim — en ég drógst ein-
hvern veginn inn í þetta, þegar
Vilmundur var farinn og Finn-
ur fór að vera á þingi og ger-
ast forustumaður sjávarútvegs-
ins yfirleitt á marga lund —
bæði sem þingmaður og sem
fulltrúi í stjórn Síldarverk-
smiðju ríkisins og síldarútvegs-
nefnd. Við Hannibal höfum
unnið mikið saman ásamt fleir-
um þarna vestra, til að byrja
með Jóni H. Sigmundssyni og
Eiríki Einarssyni, en síðar Katli
Guðmundssyni kaupfélagsstj.,
Grími Kristgeirssyni, Halldóri
Ólafssyni — gömlum en síbjart
sýnum Alþýðuflokksmanni,
Stefáni Stefánssyni, sem aldrei
hefir viljað taka sæti í bæjar-
stjórn, en verið oft og tíðum
eins konar samvizka flokksins
vestra, og svo hinum yngri
mönnum, Birgi Finnssyni,
Sverri Guðmundssyni og Ragn-
ari Guðjónssyni — að ógleymd-
um Helga Hannessyni, dreng-
skaparmanni og dugnaðar um
öll almenn mál, en þið hafið nú
hrifsað hingað suður. Þá mætti
nefna fjölda annarra manna.“
-— Ertu ekki formaður kaup-
félagsins?
„Jú, síðan 1936 — að mig
minnir — og það hefir blómg-
ast og fært út kváarnar, starf-
ar nú í fjölda mörgum deildum,
og er starfað þar án tillits til
stétta eða flokkaskiptingar. Get
ég sagt það, að í þessu félagi,
sem hefir deildir í Súðavík, Bol-
ungávrk, Siléttulhreppi, Grunda-
víkurhreppi, N a uteyrarhreppi
og útbú í Súðavík og Bolunga-
vík, hraðfrystihús í Súðavík,
sláturhús í Vatnsfirði og á Am-
gerðareyri og fisktökuhús í Að-
alvík, almenna verzlun á ísa-
firði, mjólkurstöð, timburverzl-
un, kolaverzlun, fiskverkunar-
stöð og frystihús — hefir aldrei
komið til átaka um sérmál
stétta eða flokka, enda er kaup-
félagsstjórinn óvenjulega traust
ur og gáfaður samvizkusamur
maður.“
— Atvinnufyrirtæki?
„Jú, ýg hefi staffað öðru
hverju í Samvinnufélagi ísfirð-
inga — en starfið hvílir þar þó
einkum á öðrum, en í útgerðar-
félaginu Nirði, hefi ég verið for-
maður frá því að það var stofn-
að 1938 og á það nú sex báta.“
— Og þið viljið kaupa ný
skip.
„Já, við höfum í Samvinnu-
félaginu og Nirði pantað 4
sjötíu og fimm smálesta vélskip
frá Svíþjóð.“
— En niðursuðuverksmiði-
an? ' .
„Jú, ég er svona að nafninu
til formaður stjórnarinnar þar.
Við höfum unnið töluvert —
ekki sizt síðan í haust — haft
rúmlega 30 karla og konur í
alveg fastri tímavinnu . . . En
það er ekki til að vera að tala
um svona.“
— En atvinnumálín yfirleitt?
„Jú, við erum töluvert hugs-
andi á því sviði og ætlum okkur
sitthvað — Alþýðuflokkurinn
og vonandi margir aðrir. Mín
afstaða er þetta: Það er alveg
prýðilegt að sem flestir einstak-
lingar efni til skynsamlegra
framleiðslufyrirtækja — og
einkum þeirra sem afla fiskjar
og vinna úr honum. Það er okk-
ar framtíð. Og öllum þeim, sem
starfa á þeim grundvelli vil ég
að hlynt sé að, en hins vegar
þess gætt, að gróði renni ekki
til annarra óskyldra qg stund-
um óþarfra hluta.“
— En menntamál og bók-
menntir almennt?
„Já, um menntamál, bók-
menntir og stjórnmál almennt
þyrftum við kannske að hafa
sérstakt viðtal. Nú eru allir að
hugsa um hátíðahöld og mér
virðist vera að koma fram hjá
fólki hátíða- og lýðveldishrifn-
ing. Þetta er gott. E;n bara fólk
láti nú ekki þar við sitja. Bara
það hugsi nú um það, að blá-
kaldur veruleikinn gefur ein-
ungis þeim leýfi til að heillast
og hrífast, sem dá hugsjónir, og
leggja sig fram um að gera þær
að veruleika. Þetta vissi og
skildi enginn betur en Jón for-
seti Sigurðsson.
— Og ekkert þá meira núna?
Jú, flugmálin skrifaði ég
um nýlega — en þau tel ég
einna merkust alls í augnablik-
inu fyrir okkur Vestfirðinga —
auðvitað að undanteknum þeim
atiburðum, sem gerast 17. júní.
En næst skrifa ég í Alþýðublað-
ið um Richard Beck prófessor,
afrek hans í þágu íslenzks þjóð-
ernis vestan hafs og mikilvægi
starfs slíkra manna fyrir okkur
í framtíðinni.“
V S V
Messur.
Athygli skal vakin é því, að
sunnudaginn 18. júní verður mess-
að í Hallgríms- og Laugarnes-
prestakalli kl. 8 árdegis.
Elallgrímsprestakall.
Morgunmessa fer fram n.k.
sunnudag 18. júní í Austurbæjar-
skólanum kl. 8 árdegis. Séra Jakob
Jónsson prédikar, en séra Sigur-
björn Einarsson þjónar fyrir altari.
Slrififdur bæprins
og aöra bælarstofoaoa verSa
lokaðar frá kS. S2 á hádegi föstu-
dagirnn 16. þ. m.
Borgarstjórinn í Reykjavi.
Sjötíu og fimm ára
er í dag, Ólafur Jöhannson,
Ránargötu 7 A.
i