Alþýðublaðið - 08.07.1944, Blaðsíða 6

ú**
%
Al-Þ YÐUB L AÐ 8Ð
Fyrir odkikru síðan flæddi Misistósippi ytfir bakka sína í grend við
Sft. Paul í iBandarlíkjiunuim og einangruðuist miörg bús
í þessu húsi hugkvæmdist hundinum, að vissara væri,
sig ekki á neðri hæðunuim, eif ivatnið skyldd ihalda áfram að stíga.
Hann fór því upp á húsþak og hélt sig þar þar til mlóðið sjatnaði.
Hundurinn og vatnsflóSið.
Mælskusnillmgurinn Churchill
Frh. af 5. síðu.
sem Churchill tíðkar sjaldan í
umræðum um stjórnmál á þingi,
enda þótt hann hafi oft verið
þungorður í garð andsþjeðinga
sinna, Að þessu sinni er Hitler
umræðuefni han:
„Þessi vondi maður, persónu-
igervingur margs konar sál-
eyðandi haturs, hefir nú gert
tilraun til þess að granda kyn-
stofni þeim, sem byggir Bret-
landseyjar með fjöldaslátrun og
eyðileggingu. Það, sem hann
hefir gert, er að kveikja glóð í
hjörtum Breta heima og heim-
an, sem mun verma þá löngu
eftir að síðustu níinjarnar um
eyðileggingu þá, sem Hitler hef
ir kallað yfir Lundúni, hafa ver
ið máðar brott. Hann hefir
kveikt heilagan eld, er mun
brenna sem ésáökkvandi logi,
unz harðstjóm nazismans hefir
verið sigruð og gamli heimur-
inn og nýi heimurinn hafa tek-
ið höndum saman til þess að
endurbyggja musteri frelsisins
og göfginnar á hornsteinum,
sem ekki mun verða raskað
fljótt né auðveldlega.“
Þetta verður vart betur sagt.
Ef til vill hafa áður fyrr —
og raunar enn í dag — verið
haldnar ræður, er þafa æst þá,
sem á þær hlýddú, meira en
þessi ræða gerði. Gladstone var
til dæmis slíkur mælskumaður.
Hann taldi hlutverk ræðusnilld
arinnar það að svipta hulu frá
augum áheyrandanna og birta
þeim málin í nýju ljósi. Þegar
maður les ræður hans, er sem
maður heyri hina þróttugu rödd
hans, er minni helzt á nið
Atlantshafsins, hljóma í eyrum
sér. Hann var mikilaadur ræðu
snillingur, sem kunni tökin á
málflutningi sínum og áheyr-
endum.
En eigi að síður fer því f jarri,
að ræður Gladstones séu les-
öidunum eins glöggar og skýr-
ar og ræður Churehills. — Hon
nm lætur öllusn öðrum betur
hið látlausa og alþýðlega mál.
En hann á það sammerkt með
fyrirrennurum sínum, að hann
er snillingur í að nota málshætti
Og orðaleiki. Og svo vitna ræð-
ur hans um léttleika og glettni,
sem landar hans kunna svo vel
að meta.
Á átjándú öldinni einkenndi
það hvern mann, er kvaddi sér
hljóð á þingi eða utan þess, að
hann lagði mikla áherzlu á það
að nota málshætti og líkingar
og beita glöggum og skýrum
setningum. Þefcta var og ein-
kenni á ræðulist nítjándu ald-
arinnar að minnsta kosti fram-
an af. Þeir, sem eru það gamlir,
að þeir muna eftir ræðumönn-
um, sem uppi voru fyrir hálfri
öld, munu staðfesta þetta og
minnast mælsku þeirra. Engum
datt í hug, að enda þótt mikil
ræða væri afrek, væri hún ekki
sýningaratriði jafnframt.
Ég minnist þess, að ég spurði
einu sinni Βilaire Belloe,
skömmu eftir hinn miMa kosn-
ingasigur frjálslynda flokksins
undir forustu Campbells Ban-
nermans, hvort hann hefði enn-
þá flutt snjalla ræðu í neðri
málstofunni. „Snjalla ræðu í
neðri málstofunni!“ sraraði
hann. „Það væri eiris og að
syngja við miðdegisverð."
En ræðusnilld á sér mun eldri
sögu meðal hinnar brezku þjóð
ar eins og bókmenntir frá ríkis-
stjórnarárum Elísabetar drottn-
ingar bera gleggst vitni. Og
þeim, sem lesið hafa rit Shakes-
peares, mun vart koana það á
óvænt, þótt Bretum láti það vel
að beita. kímni og orðsnilld í
ræðu og riti.
Hjónaband.
í dag verða gefin s*man í hjóna-
band í kapellu Háskólans, af síra
Garðari ' Svavarssyni, ungfrú Hrafn-
hildur Ragnarsdóttir verzlunarmær frá
Akureyri og stud. oecon. Eyþór Óskar
j Sigurgeirsson, Þórsgötu 10, Reykjavík.
i Heimili ungu hjónanna verður fyrst
um sinn á Þórsgötu 10.
Breiðfirðingar.
Athygli ykkar skal hér með vakin
á gönguför u*i Heiðmörk, sem Breið-
firðingafélagið fer n.k. sunnudag kl.
8.30 stundvíslega frá Lækjartorgi.
Notið tækiterið og gangið ykkur til
gamans og hressingar um friðland
Reykvíkinga að Heiðmörk, það er
genguför, sem gatfur árð.
Tveir Arnfiroingar
Frh. af 4 síðu.
Næsti fjörður vestan eða suð-
vestan Amarfjarðar er Tálkna-
fjörður. Er skammt úr Selárdaln-
um yfir í Krossadal í Tálknafirði
og þaðan ekki langt inn að Sel-
l'átrum, en við þann bæ voru hin-
ir mörgu Sellátrabræður kennd-
ir, sem voru afarmenni að afli
og dugnaði, og eru miklar ættir
frá þeim komnar. Séra Þorlákur
Guðmundsson var kvæntur dótt-
ur eins af þessum bræðrum, og
sonur hennar og séra Þorláks
fæddur í Seiárdal í desember
1744, var séra Jón Þorláksson,
lengi prestUr á Bægisá í Eyja-
firði, en aðstoðarprestur séra
Jóns var Hallgrímur Þorsteins-
son, faðir Jónasar skálds.
Jón Þorláksson var eitt sinn
talinn þjóðskáld — og fremstur
allra íslenzkra skálda um sína
daga. Almenningur þekkti eink-
um ferskeytlur hans og einstak-
ar vísur, ýmist alvarlegar,
glettnar, djarflegar eða bitrar, og
svo kviðlinga þá, sem hann vatt
að þeim í sálmabókardeilunni,
Magnúsi yfirdómara Stephensen
og aðstoðarmanni hans við skáld
skapinn, séra Arnóri í Vatns-
firði. Alþýðan þekkti raunar
einnig sálma séra Jóns, en eftir-
læti hennar var hinn áðurnefndi
kveðskapur, og bjó hún til
um Jón Þorláksson þjóðsögur,
þar sem hann var gerður að
kraftaskáldi og furðusögur gengu
um kvenhylli 'hans og lán
hans og ólán í ástum. Hinir lærð-
ustu menn — og það jafnvel
erlendir, enskir og danskir —
höfðu hinar mestu mætur á
kveðskap Jóns, og þá ekki sízt
þýðingum hans á hinum miklu
skáldverkum Miitons hins enska
og Klopstocks hins þýzka, Para-
dísarmissi og Messíasarkvæði, en
þær þýðingar eru 1300 stórar
blaðsíður, með tveim vísnaröðum
smáletruðum, á hverrl síðu.
Munu þetta samtals 12—13 þús-
und vísur og nokkuð á annað
hundrað þúsund Ijóðlínur. Getur
engum dulizt, hvert vinnuafrek
þessar þýðingar eru, en hitt er þó
enn meira, hve frábærlega þær
eru af hendi leystar. Fyrirmynd
skáldsins um málfar og bragar-
hátt eru beirsýnilega eddu-
kvæðin, og er slík tign yfir mál-
inu, þar sem skáldinu hefir tek-
izt bezt upp, að á betra vefður
vart kosið ,slík unaðsfegurð í
orðmyndum og í hreimi málsins,
að óhætt er að fullyrða, að með
þessum þýðingum hefjist nýtt
tímabil í bókmenntum okkar ís-
lendinga.
Hundrað ára fæðingarafmælis
Jéns Þorlákssonar var minnzt á
virðulegan hátt. Árið 1842 og
1843 komu út ljóðmseli hans í
tveimur stórum bindum, þ. e.
margt af frumkveðnum kvæðum
hans og hinar smærri þýðingar.
Þeir, sem þekkja til þessara bóka,
sem nú eru löngu ófáanlegar,
vita það, að Jón forseti Sigurðs-
son sá um útgáfuna og skrifaði
ævisögu skáldsins, en hitt vita
færri, að enginn ósmekkvísari en
Jónas Hallgrímsson vann með
Jóni Sigurðsssyni að úrvali
kvæðanna og undirbúningi út-
gáfunnar. Það er og auðséð á
kveðskap Jónasar, að listaskáld-
ið góða, sem á uppvaxtarórum
sínum heyrði mikið um Jón Þor-
láksson talað, heyrði og lærði
kvæði eftir hann og hefir sjálf-
sagt alloft hitt hann, þar sem Jón
lézt ekki fyrr en Jónas var 12
ára gamall, hefir lært af þessum
meistara og brautryðjanda, og
Jónas mun hafa fundið sig í
þakkarskuld við hann, mun hafa
dáð hann og með ánægju að því
unnið, að koma kvæðum hans
fyrir sjónir almennings. Það
voru þá engir minni en Jón
Sigurðsson og Jónas Hallgríms-
son, sem ftrndu sig knúða til að
heiðra minningu Jóns Þorláks-
sonar í samhandi við 100 ára
fæðingarafmæli hans! Og þegar
100 ár voru liðin frá dauða skálds
ins, tók sig til fræðimaðurinn og
góðskáldið, dr. Jón Þorkelsson og
gaf út með ágætum og fróðlegum
skýringum og athugasemdum úr-
val úr kvæðum Jóns, frum-
kveðnum og þýddum, og fékk sér
til fulltingis um úrval úr Para-
dísarmissi og Messíasarkvæði dr.
Guðmund Finnbogason og dr.
Alexander Jóhannesson.
Skyldi svo nú látið liggja milli
hluta tvö hundruð ára fæðingar-
afmæli snillíngsins? Skyldu Is-
lendingar heiðra á því herrans ári
1944 minningu Símonar Dala-
skálds, en láta eins og Jón Þor-
láksson sé gleymdur og sú þakk-
arskuld, sem þjóðin stendur í við
læriföður Jónasar Hallgrímsson-
ar, snillinginn, sem fyrstur
manna á mörgum öldum lét ís-
lendinga skynja tungu sína sem
,,ástkæra, ylhýra málið“
— skáldið, sem Jón Sigurðs-
son klæddi í fögur og vönduð
klæði fyrir rúmum hundrað ár-
'um og sendi heim til íslands, þjóð
sinni til uppbyggingar og hress-
ingar, töframanninn, sem
höfðinginn, glæsimennið og spek-
ingurinn, Bjami Thorarensen, á-
varpaði svo:
Heill þér mikli
Milton íslenzkra!
Nei, ég efast ekki um það, að
uppi muni vera hjá ýmsum að-
ilum margvíslegar ráðagerðir
um að minnast tvö hundruð ára
fæðingarafmælis Jóns Þorláks-
sonar á virðulegan, verðugan og
þjóðinni eftirminnilegan hátt, því
að slíkra manna er henni gott að
minnast, þegar hun þarf að tjalda
til öllu því bezta, sem hún á, til
örvunar ættjarðará'st og heil-
brigðum metnaði — og til vakn-
ingar öllum góðum gáium sínum
til sköpunar þeirra stórvirkja,
sem menningarlegri fortíð henn-
ar sæmi — og framtíð hennar
tryggi meðal frjálsra og stórhuga
menningarþj óða.
Guðmundur Gíslason Hagalín.
Söfnun Hringsins
til bamaspítala
EFTIR því sem bærinn stækk
ar og fólkinu fjölgar,
verður þörfin sífelt brýnni að
hér í bæ verði byggt sérstakt
sjúkrahús fyrir börn, sem snið
ið sé eftir þeirra eigin þörfum.
Engum er það ljósara en lækn-
unum, hversu erfitt það oft og
tíðum er að stunda sjúk börn í
heimahúsum, þar sem sú hjálp
og hjúkrun, sem þ.ar er hægt
að veita, er iðulega svo ófull-
komin og ónóg. En það er ein-
mitt aðhlynningin og hjúkrun-
in, sem svo mikið byggist á
hvort hið sjúka barn nær heilli
heilsu.
í heimahúsum er heldur ekki
hægt að gera þær ranhsóknir,
sem þarf, til að aðgreina eða
þekkja ýmis sjúkdómstilfelli.
Ekki er heldur hægt þar að
gjöra þær aðgerir, sem svo oft
og tíðum þarf í skyndi að grípa
til, þegar um alvarlega sjúk-
dóma er að ræða. Það er því
ekki hægt að neita því, að
ihargt barnslífið fer forgörðum,
sem að öllum líkindum hefði
verið hægt að bjarga, ef það
hefði verið á sjúkrahúsi.
Það segir sig sjálft, að það
er óra mismunur á batavon þess
barnsins, sem liggur sjúkt í
loftillum kjallaraíbúðum eða
öðrum álíka húsakynnum og
enga hjúkrun hefir, af þeim er
til kunna, og þess barnsins, sem
liggur í sjúkrahúsi og stundað
er af faglærðu og æfðu hjúkrun
arliði, þar sem allt er við hend-
ina sem þarf, eí til einhverrar
•!
Lnugiardagur S. júlí 1944.
Fer hann ekki vel!
Lynn Bari, hin þekkta am-
eríska leikkona, er að sýna
nýjasta samkvæmiskjólinn
sinn.
aðgerðar þarf að grípa.
Það er líka önnur hlið á þessu
máli, sem ekki e.r hægt að ganga
fram hjá, sú hliðin, sem að heim
ilinu snýr. Er ekki oft og tíð-
um full þung sú byrði, sem á
móðurina er lögð, er hún sjálf
er látin hjúkra og annast sitt
sjúka og dauðvona barn? Vaka
nótt eftir nótt og vera enga
stund dagsins laus við kvíðann
og áhyggjurnar, sem ef til vill
er meira lamandi en vökurnar
og sttitið sjálft. Myndi það ekki
draga nokkuð úr áhyggjum
móðurinnar, að vita að barni
sínu vær hjúkrað af fólki, sem
til þess kann og undir þeim
beztu skilyrðum, sem kostur er
á?
Kvenfélagið Hringurinn í
Reykjavík hefir með sínum al-
þekkta dugnaði hafið baráttuna
fyrir byggingu < bamaspítala.
Konur „Hringsins“ hafa vakið
áhuga almennings fyrir mál-
efninu, svo margur góður mað-
urinn hefir lagt drjúgan skild-
ing í barnasþítalasjóðinn. En
gjafir til barnaspítalans eru
samkvæmt samþykkt alþingis,
undanþegnar skatti.
Væri nú ekki vel til þess
fallið, að þeir menn og þau fé-
lög, sem á þessum árum hafa
safnað auði og allsnægtum, léti
eitthvað af mörkum, ,þessu
mikla menningarmáli til styrkt-
ar.
í dag og á morgun ætla kon-
ur „Hringsins“ að halda úti-
skemmtun í Hljómskálagarðin-
um til ágóða fyrir barnaspítal-
ann. Hafa þær hvorki sparað
tíma né erfiði til þess að þessi
fyrirhugaða skemmtun verði
sem ánægjulflgust. Þar verður
áreiðanlega margt skemmtilegt
að heyra og sjá.
Það þarf ekki að hvetja Reyk
víkinga til að fjölmenna á þessa
útiskemmtun „Hringsins“. Ör-
læti þeirra er alþekkt, þegar
um er að ræða gott málefni.
Óskar Þórðarson
læknir.
» ™'»* *" 1
Afmæli.
Sjötíu ára varð í gær Pálmi Krist-
jánsson verkstjóri frá ísafirði, Fram-
nesveg 23.
i