Alþýðublaðið - 11.07.1944, Blaðsíða 4

4
ALÞYÐUBLAÐ8Q
Þriðjndagnr 11. júlí 1944.
Móðir skrifar um
Húsnæði fyrir einsfæðar mæður
flíþijfab'laðið
Ritstjóri Stefán Pétursson.
Símar ritsjómar: 4901 og 4902.
Ritstjóm og afgreiðsla í Al-
þýðunúsinu vio II. 1
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Sjónarmið og forsefa-
efni auðu seðlanna
FORSPRAjKKA kaminún-
ilsta svíður undan fyrirlitn
ingu almennings síðan 'þeir urðu
uippvísir að Iþví, að hafa skilað
auðum seðlium við forsetakjörið
á Þingvelli — eftir allan fagur-
galann um nauðsyn þjóðarein-
ingar og alvöru á hinni örlaga-
níku stund lýðveldisstofnunar-
innar. Margar fáránlegar til-
raunir hatfa þeír gert til þess að
bera í íbætitfiáka fyrir slíka
framkomu sína og rugla hina
heiibrigðu dómgreind, sem al-
menningur hefir sýnt í þessu
máli. En allt hefir íkomið fyrii
ekki: iFóikið hetfir ekki látið
blekkjast.
En nú koma kommúnistar,
þegar rneira en þrjár vikur eru
liðnar ffrá forsetakjörinu, með
eina afsölkunina enn: QÞeir segja
í OÞjóðviljanum á sunnudaginn,
að það sé fbeinlínis árás á :lýð-
ræðiðog „kratfa um einræði“, að
ætlast til þess, að allir þing-
tnenn hetfðu orðið samimiála um
forsetakjörið 17. júni!
Öðrum Æórst, en ekki þér,
munu sennilega nokkuð margir
Ihatfa 'hugsað, þegar þeir lásu
þetta fals Æ Þjóðviljanum á
sunnudaginn. Því að hver reyndi
ytfiriLeitt, að koma hér á vinnu-
brögðum einræðis og olfbeldis í
sambandi við undirbúning lýð-
veldiisstotfnunar, eí ekki þessir
flugumenn ierlendrar einræðis-
stefnu, sem álsamt nokkrum sálu
tfélögum sínum d Sjáltfstæðis-
flokknum genigu berserlksgang
á þvá skyni að bæla niður mál-
frelsið á landinu meðan verið
var að ræða sambandsslitin og
lýðveldisstafnunina, og :létu að
síðuistu hafa ií ihótunum við
tnenn í útvarpinu, ef þeir
greidldu ekki atkvæði við þjóð-
aratkvæðagreiðsluna sem einn
rnaður!
Nú Iþurfti að vísiu engar slík-
ar aðferðir til þess að tryggja
þjóðareiningu um sjiáltfstæðis-
málið, etftir að niáðst hafði sam-
kamulag um löglega og sóma-
samlega lauisn þes*. Þjóðin var
eftir það alveg einihuga í því.
En einmitt þesS vegna átti hún
þé krötfu á hendur þinginu og
ekki hvað isízt þeim flokkum
þess sem bæst höfðu hrópað um
nauðsyn þjóðareiningar, að það
og sérstaklega þeir yrðu að
minnsta kosti ekki til þess, að
rjúfa þjóðareininguna strax við
forsetakjörið, aðeins örtfáum mín
útiom eftir að stotfnun iýðveldis
íns hatfði verið lýst!
En, sem isagt: Þingmenn
kommúnista og þeir þingmenn
Sjáiifstæðisfloksins, isem skiluðu
auðu seðlunum við Æorsetakjör-
ið, gerðu eklki sömu krötfu til
sjáltfs jslín og Iþeir gerðu til þjóð
arinnar! iÞeir vildu tfá, að leika
sundrunaglistir sínar og póli-
tásk loddarabrögð eftir sem áð-
ur!
=!■•
En það er ekki svo að skilja
að þeim hatfi tfyrst og fremst
verið legið á hábi fyrir það, að
þeir greiddu ekki sama forseta
HÉR í REYKJAVÍK eru hús
næðisvandræðin orðin slík
plága, að það er næsta óskiljan-
legt hve lítið er aðhaffzt til að
bæta úr brýnuStu þörtfum tfólks-
ins og það í siiíkum veltuárum
þegar allt fLýtur í peningum og
atvinnuski-lyrði eru góð. Fólk
tflytzt hingað úr öðrum lands-
hlutum, en lítið sem ekkert er
gert til þess að sjá sjáltfum íbú-
unum sem lengi hafa hér dvalið,
fyrir húsnæði, alltaf þrengist
meir og meir, aíltatf standa fleiri
og fLeiri bæjarbúar ráðþrota við
götuna og þá eru það auðvitað
þeir umkomulauisustu, sem harð
ast verða úti, barnalfólkið og þá
einkanLega einstæðar mæður,
ekkjur, sem misst hatfa marni-
inn tfrá ungwm börnum éSa
stúlkur, sem átt hafa börn, en
engan mann. Stúlku með lausa-
leikis'barn í 'etftirdragi standa
sjaldan opnar dyr að neinu því,
er kaillazt geti mannabústaður.
Þær fá þegar bezt gengur íbúð
í „ibragga,“ eða kaldri og rakri
kjallaraholu innar af þvottahúis-
inu eða hanabjálkakvisther-
bergi, þar sem súgurinn smýgur
gegnum alla veggi, en rottur oig
mýis eiga aðsetur milli þilja. M.
ö. o. þar sem engri manneskju
er raiuniverulega líft að búa. En
það þykir fullgott föðunlaúsum
börnum og mæðrum þeirra.
Börn, sem alast upp á hrakn-
ingi milli slíkra staða, hljóta að
bíða af því tjón, atidlegt og lík-
amilegt, fyllaist vanmættisikennd
og sárri beiskju, er sett getur
óatfmáanleg merki á allt þeirra
líf.
Tilfinningum móður, sem á
við slík kjör að búa, tfá engin
orð lýst.
Hugsið ykkur ekkju, sem á
3 b'örn og hetfir orðið að láta 2
þau eldri frá sér tiil vandalausra
en flækjast sjáltf með yngsta
barnið upp í sveit, koma hús-
munum síinium í geymslu bér og
þar, leysa upp allt sitt heimili
og bíða í örvæntingarfullu úr-
ræðaleysi etftir þeirri von að
geta endurheimt einhver brot
af heimili sínu. Hennar aðstaða
er orðin lítið betri en þeirra,
sem í ófriðarlöndunum haía cvð
ið fyrir eyðileggingu og ógnum
stríðsins.
Er þessa ndkikur þörf hér á
landi nú?
Ég er sanntfærð um að það
væri hinn mesti hagur fyrir bæj
artféla'gið fjárhags'lega séð, auk
þpss sern það væri bæði menn-
ingar- og mannúðarvottur, að
komið yrði upp, sem ail-lra fyrist,
íbúðarbyggingu þar sem mæður
með börn gætu fengið leigðar,
moð sanngjörnu verði, litlar í-
etfni -atkvæði bg þingmeirihlut-
inn, þó að þess hefði fullkom-
lega imiátt vænta á þessari hátíð
legu stund, og íþað því tfremur,
sem tfyrsta forsetann átti ek-ki
að kjósa nema til eins árs, þar
til tími hetfði unnizt M1 þess að
þjóðin gæti kosið hann, eins og
fyrir er mælt í lýðveldisstjórnar
skránni. Það, -sem almeningur
tfordæmir mestt af öllu í fram-
komu kommúnista og þeirra
þingmanna SjáliMæðisflo'kksins
sem eins hegðuðu sér, er það,
að þeir skiluðu a u ð u m seðlum
— kusu hinu nýstotfnaða lýð-
veldi ytfirleitt engan forseta!
Enda er það sannaSt að segja, að
öllu meira alvöruleysi, öllu
meiri aumingjaskap, var varla
hægt að sýna á svo örlagaríkri
stund í sögu þjóðarinnar.
Þetta finna tforisprakkar komm
úniista lífca vel með sjá^fum sér,
og þess vegna gera þeir í Þjóð-
viljanum á sunnudaginn sér-
staka tilraun til að klóra yfir
einmitt þessa höfuðsmán í tfram
komu þeirra við forsetakjörið.
HÖRMUNGAR húsnæðis-
ins halda stöðugt áfram
að vera eitt alvarlegasta á-
hyggjuefni höfuðstaðarins.
I greininni, sem hér birtist,
eru húsnæðisvandræði ein-
stæðra mæðra sérstaklega tek
iii til athugunar. Greinin er
tekin upp úr Mæðrablaðinu
sem út kom í gær.
búðir, t. d. eina stotfu og eldhús
eða tveggja til þriggja her-
bergja ílbúðir ásamt geymslu,
tfæði og öðrum menningarþæg-
indum. í isamhandi við þessar
íbúðir eða í sömu bygg-
ingu þartf að vera dagheiimili
fyrir börnin á öllum aldri, því
stálpuð börn þurtfa líka að eiga
atlhvartf þegar móðirin er við
vinmx tfjarri heimilinu. Því
stúlka, sem ekki hefir annað
fyrir sig.að leggja en það föður-
meðlaig, ,sem hún fær með barn-
inu sínu, verður að vinna fulla
vinnu og hún getur það alveg
einis og eifchverjar stúlkur hafi
hún aðstöðu til þæs.
Mjög væri beppilegt að mat-
sala og þvottahús væri starf-
rækt í isamlbandi við heimili
þessi.
Móðirin gæti þá áhyggjulaus
gengið til hverrar þeirrar vinnu
er henni hentaði þezt, hvort
heldur væri í samibandi við startf
rækislu innan byiggingarinnar, t.
d. í þvottahúsi, matselju eða dag
heimili, eða þá við hverja aðra
vinnu annars staðar 1 bænum
Dagheimilin tækju þá við börn-
unum strax á morgnana og önn
uðuist þau þangað til móðirin
kæmi heim á bvöldin, þá gæti
hún fengið að bafa þau hjá, sér
á kvölddn og um helgar, átt með
þeim sitt eigið litla heimili, veitt
þeim sína móðurlegu umlhyggju
og aðhlynningu, sagt þeim sög-
ur, talað við þau eða leikið, les-
ið fyrir þau og átt sinn þátt í
uppeldi þeirra, eins og eðlilegt
er að sérhiver méðir eigi, sé hún
þesis umkomdn.
Byggingar þessar (því ég geri
ráð fyrir tfleiri en einu húsi)
þyrftu að vera þannig í sveit
settar, að mæðurnar gætu stund
að vinnu í bænum, einniig væri
na-uðsynlegt að komið yrði fyrir
leikvöllum í sambandi við dag-
heimilin.
En umtfram allt, það verður
að hefjaist handa nú þegar, þetta
mál þolir enga bið. Láf og heilsa
mörg htmdruð barna og mæðra
Og hér er skýring iþeirra:
„Þingmenn sósíalista töldu
eftir 'atvikum sjáltfsagt að draga
sig í hlé tfrá kosningunni, þar
sem ljóst var að atkvæði þeirra
gátu engu ráðið; þeim bar auð-
vitað að blíta úrs'kurði meiri-
hlutans; ’hanis var rétturinn að
ráða forsetavalinu; en réttur
minnihlutans er, að kynna sín
sjónarmið og vinna þjóðina til
fyigis við það eða þau rforseta-
efni, sem hann mun styðja næsta
sumar, eftir þv'í sem efni standa
til og við verður ko-mið.
„Hwer sky-ldi ekki -hafa hleg-
ið þegar ihann las þennan þvætt-
inig í Þjóðviljanum á sunnudag-
inn. Kommúnistar -eiga að hafa
skilað auðum seðlum til að
„kynna sín sjónarmið“ og
„vinna þjóðina til fyilgis við“
eitthvert, annað forsetaefni, en
það sem 'fooisið,var!
Hver skilur? Hefði þessum
herrum ekki verið sæmra að
þegja, en að bera slóka dóma-
dagsvit-leysu á borð fyrir al-
menning?
er í veði og fr-amtíð þjóðarinnar
bdður við það stórtjón. Auk þess
get-ur notazt vinnuatfl, sem ann-
ar,s fer í súiginn, því ungar kon-
ui- og mæður er-u venjulega á-
hugalsamari og ötulli við störtf
en einhleypar stúlkur.
Mjög æskilegt væri að íbúðir
þessar yrði það margar, að hjón
með t. d. eitt barn gætu einnig
fenigið þarna húsnæði ef konan
þartf að vinna utan heimilis. Á-
stand það, sem nú níkir hér í
Reykjavík í þesum sök-um, er
alvarlegr-a ,en nokfcurn þann
sem utan hjá stendur, getur
gr-unað.
Ung stúlika, sem ekki hef-ir
viljað ,,gefa“ barnið -sitt og þann
ig mi’ssa það lifandi fyrir fullt
og a-Ht, hetfir neyðzt ti'l að f-lytja
með kornibarnið í „bragga“ þar
sem hvoríki er vatn eða salerni.
Það miá efeki mikið út af bera
með foeilsu hennar til þess að
ekki hljótist atf vandræði. En
þetta befir hún heldur feosið en
að fara í vi-st með barnið, ekkert
er jatfn kivíðvænilegt. Hrún veit
það, foún h-efir verið á ivilstum. Ég
veit það líka og ég vil ekki
leggja Iþað otftar á -barnið mitt.
Það ier svo víða, -sem vinn-ukonu-
barnin-u er otfaukið.
Hvaða úrræði hötfum við þá,
þessar hornr-ekur þjóðfélagsins,
IMARITIÐ ÆGIR birtir í
maíhefti sínu athyglisverða
grein um landhelgisgæzluna eftir
ritstjórann, Lúðvík Kristjánsson,
og er það ekki ófyrirsynju, að á
hana sé minnzt í sambandi við
stofnun hins sjálfstæða lýðveldis
og þær skyldur, sem það leggur
okkur á herðar. I grein Lúðvíks
Kristjánssonar segir m. a.:
„Fjöregg vort er sjórinn. Líf vort
og menning hvílir að mestu leyti á
þeirri björg, sem þangað er sótt, og
fremur nú en nokkru sinni fyrr. —
Sjórinn hefur verið og mun verða ein
styrkasta stoðin undir sjálfstasði voru.
En sjórinn er öllum frjáls innan tak-
marka alþjóðasamninga og það eru
fleiri en vér einir, sem sækjum „björg
í bú“ úr hafinu umhverfis landið, en
þar ber oss serrj sjálfstæðri þjóð að
halda uppi lögum og reglu, ekki aðeins
innan heldur og utan landhelginnar.
Vér köllum þetta jafnan lanjlhelgis-
gæzlu, en hún er þó ekki einvörðungu
í því fólgin að gæta landhelginnar
sjálfrar, heldur jafnframt, að alþjóða-
samþykktir séu í heiðri hafðar utan
hennar, t. d. að hinn sterkari sýni
ekki hinum minni máttar yfirgang á
fjarlægari fiskislóðum.
Þetta hvorttveggja er lífsnauðsyn
gagnvart oss sjálfum, því að mikill hluti
fiskveiða vorra byggist á veiðum smá-
skipa á djúpmiðum innan um stærri
skip af ýmsu þjóðerni, og á verndun
smáfisksins á grunnmiðum hvílir fram
tíð fiskveiða vorra. Gagnvart öðrum
þjóðum, er hingað sækja til veiða,
ætti oss að vera éngu minna áhuga-
mál að rækja gæzluna af fremsta
megni, því að vanræksla eða mistök
á því sviði gætu auðveldlega leitt til
lítt æskilegrar íhlutunar nágranna
vorra um þessi mál. Af þessum ástæð-
um er það akki aðeins nauðsyn heldur
og skylda vor gagnvart oss sjálfúm, að
landhelgisgæzlan sé þannig fram-
kvæmd, að hún frekar auki virðingu
fyrir sjálfstæði voru en hitt.“
Síðar í grein sinni segir hann:
„Eflaust eru skiptar skoðanir um
það, hvernig þessum málum verði hag-
áuglýsingar,
sem birtast eiga i
AlþýðubíaðÍEU,
verða að »era
komrar til Auglýs- i
íaaaskrifstofuimar |
í Alþýðuhúsinn,
(gengið fró
Hverfisgötu)
ffyrir kl. 7 a9 kvöldL
Sími 4906
sem eigurn börn, en engan
mann? E|g ætla otfiurlítið að lýsa
síðustu og nýjustu úrlauisnmni,
sem okkur er stundium veitt af
náð, og ég hetfi sjálf reynt síð-
aist'liðinn vetur. Mín saga er sjiálf
sagt ekkert verri en margra ann
arra, sem við lák kjör búa.
Verksmiðjustartf er laust. Hátt
kaup í faoði. Húis-næði getur
fylgt. — Ég tek þessu feginB
hendi án Iþess að líhuga það nán
ar, þetta tforðar mér friá vist-
inni, ise-m ég kveið svo tfyrir.
Ég á sjö ára gamlan dreng,
Frh. á 6. síðu.
anlegast fyrir komið, þegar fullt tillit
er tekið til fjárhagsgetu vorrar. Það
virðist þó ekki ástæða til að ætla,
að deildar meiningar verði um það,
að landhelgisgæzlunni verði stjórnað
af sérstakri og sjálfstæðri stofnun. —
Hins vegar gæti verið haganlegt, að sú
stofnun hefði t. d. ýmislegt sameig-
inlegt með skipaútgerð ríkisins, svo
sem innkaup alls konar.
Saga vorrar eigin landhelgisgæzlu er
stutt en lærdómsrík. Hún hefst raun-
verulega í lok fyrri heimsstyrjaldar,
enda þótt óskir vorar í þeim efnum
væru miklu eldri, en stjórnmálaleg og
fjárhagsleg geta hefði .hamlað fram-
kvæmdum. Þessi saga er flestum svo
kunn, að óþarft er að rekja hana hér.
Það er nauðsyn, sem knúði oss til þess
að byrja landhelgisgæzlu upp á eigin
spýtur, þar sem gæzla sambandsþjóðar
vorrar hafði alltaf reynzt ónóg. Það
þótti nauðsyn að vér héldum henni á-
fram, og það er margföld nauðsyn nú,
að vér gerum henni beztu skil í fram-
tíðinni, skipuleggjum hana og vönd-
um til hennar eftir beztu getu. Hún
var einn þátturinn í sjálfstæðisvið-
leitni þjóðarinnar, og vér settum metn-
að vorn í að hrinda henni í fram-
kvæmd. Vér höfum stundum rasað
um ráð fram, en vér höfum líka
margt lært og unnið marga sigra, Nú
ber oss að sýna, að vér sem sjálfstæð
þjóS séum menn til þess að halda vel
og réttilega á framkvæmd löggæzlunn-
ar á hafinu."
Þetta er vissulega tímabær
hugvekja. Við höfum barizt fyrir
því, að fá landhelgisgæzluna í
okkar eigin hendur og það hefur
verið einn þátturinn í sjálfstæðis-
baráttu okkar. Nú höfum við
fengið sjálfstæðið og þar með
fyrir fullt og allt einir tekizt á
hendur veg og vanda af landhelg-
isgæzlunni. Nú er að sýna að við
séum þeim veg og vanda vaxnir.
Sigurður Ingimundarson, veggfóðrara-
meistari Hrísateig 11,
varð bráðkvaddur aðfaranótt sL
sunnudagsnótt.
/