Alþýðublaðið - 20.07.1944, Blaðsíða 4

4
ALPYÐUBLAÐIB
Fimmtudagur 20. júlí 1944.
(Ttgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4901 og 4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
JafaaðarstelBao.
AÐ var allútbreidd hjátrú
■*■ meðal lítt hugsandi
manna á árunum fyrir stríðið,
þegar afturkast nazismans, fas-
ismans, kotmimúnismans !og ann-
ars slíks ófagnaðar stóð sem
hæst, að jafnaðarstefnan hefði
þegar lifað sitt bezta; einræð-
ið og ofbeldið — það væri hinn
nýi tími. Og í bili dró á þeim
árum verulega úr fýlgi jafnaðar
stefnunnar víðsvegar um heim,
þó að ýmsar gleðilegar undan-
tekningar væri á því, svo seVn
mieðal bræðraþjóða okkar á Norð
urlöndum, þar sem óhrif henn-
ar h'éldu istöðugt áfram að vaxa.
í nokkrum stærstu og fólks-
flestu löndunum á meginlandi
Evrópu voru þeir flokkar, sem
fyrir jafnaðarstefnunni börðust
öfsóttir og bannaðir, og það
af fylgi hennar, sem ístöðu-
minnst Var, lét bugast fyrir of-
beldinu. En mikill fjöldi manna
tók hina nýju trú á einræðið og
ætlaði, að þaðan væri lausn
a'llra vandamála þjóðfélagsins
að vænta.
*
Þetta og annað eins er engin
9 nýlunda í veraldarsögunni,
ekki einu sinni í sögu jafnaðar
stefnunnar sjálfrar. í heillar
aldar baráttu hennar fyrir
nýxri og hetri veröld, veröld
friðar og frelsis, jafnréttis og
bræðralags, hafa oft skrifzt á
skyn og skuggar, sigrar og ósigr'
ar; en þrátt fyrir allt hefir þó
stöðugt miðað áfram að mark-
inu, og hverri tilraun til þess að
stöðva sigursæla sókn jafnaðar
stefnunnar lokið með auknum
áhrifum hennar á stjórn og lög
gjöf þjóðanna og eftirfarandi
bættum lífskjörum alls almenn
ings.
Hláimarki sínu náðu þessi á-
hrif jafnaðarstefnunnar í bili
eftir síðustu stórstyrjöM. Hin
dapra reynsla, sem mannkynið
hafði þá orðið að ganga í gegn-
um, færði meiri fjölda en
nokkru sinni áður heim sann-
inn um það, að friður, frelsi og
félagslegt öryggi yrði ekki
tryggt með öðrum ráðum og
starfsaðferðum, en þeim, sem
jafnaðarstefnan barðist fyrir.
En Iþví irniður varð sú styrjöld.
þó, sem kunnugt er, ekki síð-
asta fæðingarhríð þess, sem
koma skal. Enn einu sinn tókst ’
öflum hins gamla tíma að rétta
við og fylkja liði undir merki
ofbeldisins, einræðisins og naz-
ismans.
*
Það þarf þó engan spámann
til að isegja það fyrir, að þeirri
styrjöld, sem nú stendur, muni
ljúka með meiri áhrifum jafn-
aðarstefnunnar á menn og mál
efni, en nokkru sinni áður í
sögu hennar. í öllum frjálsum
löndum standa flokkar hennar í
fylikingartorjósti toaráttunar
gegn afturhaldinu og ofbeldinu,
og allsstaðar kveða við, nú þeg
ar í dag, kröfur þeirra um auk-
ið fýðræði, aukið félagslegt ör-
yggi fyrir hið vinnandi fólk og
aukið samstarf þjóða í milli,
Fih. á 7. síöu.
Stefán Jóhann Stefánsson fimmtugur
Óliöf Árnadóttir, var af bænda-
Stefán Jóhann Stefánsson.
Sfefán Jóhann Sfefánsson og
sfarf hans ffyrir Alþýðuflokkinn
i.
SÁ MAÐUR Á ÍSLANDI,
sem mest og hatrammleg-
ast hefur verið ofsóttur og róg-
borinn af þjónum erlendrar ein-
ræðisþjóðar, soramörkuðum
þýjum hennar og stjórnmála-
legum ofsatrúarmönnum, „sem
hafá“ — eins og Halldór Kiljan
Laxness segir — „skipt brjál-
semi sinna upprunalegustu
drauma í heimspólitískan gjald-
eyri,“ er fimmtugur í dag.
Þessi maður er Stefán Jóhann
Stefánsson, alþingismaður og
formaður hins íslenzka Alþýðu-
flokks. í um það bil aldarfjórð-
ung hefur þessi maður helgað
alþýðunni ávallt mikinn hluta,
oft meginhluta sinna starfs-
krafta, og áorkað hefur hann
því meðal annars öðrum mönn-
um fremur, að Alþingi íislend-
inga hefur veitt alþýðunni við
sjóinn og á sjónum orlof til að
líta upp frá brauðstritinu, svo
að hún geti virt fyrir sér í sól-
skini sumarsins fegurð ög auðgi
þess lands, sem hún er borin til
umráða yfir. Um sex ára skeið
hefur einnig þessi maður verið
formaður þess flokks á landi
hér, sem hefur átt frumkvæðið
að og komið í framkvæmd öll-
um hinum helztu umbótum á
aðstöðu og högum alþýðunnar,
sem við sjóinn býr, henni til
aukins sjálfstæðis, menningar
og manndóms. Og þau orð, sem
eru upphaf þessarar greinar
minnar, hef ég einmitt skrifað
með það fyrir augum, að draga
þegar í stað athygli allra les-
enda þessa blaðs að þeirri tal-
andi og hvetjandi varnaðarstað-
reynd, að alveg sérstaklega
gegn þessum manni senda þeir
út sínar Oftedalskanínur, sína
helgislepju Annesa, sína Ker-
lingar-Jóna, sína Andréssyni og
sína Katrína-samstæðu með
klyfjar rógs og ósanninda —
þeir menn, sem „fyrir sjálfum
sér, sér ei trúað geta“ og hyggja
á gerzk ævintýri hér á íslandi,
þá er þeir veifa fána íslands,
heilsandi sínu föðurlandi með
slíkum kossi, að hið dimma blóð
blygðunarinnar mundi hlaupa
fram í kinnar Marðar Valgarðs-
sonar og Júdasar frá Ískaríot, ef
þeir miættu Mta upp úr gröfum
siínum.
II.
Stefán Jóhann Stefánsson er
fæddur hinn 20. júlí 1894, að
Dagverðareyri í Eyjafirði. Faðir
hanis var iStefán Oddssion, bóndi
á Dagverðareyri, og hafði ætt
Stefáns búið þar á þriðja hund-
rað ár — og býr hún þar enn.
Oddur, afi Steíáns Jóhanns, var
Jónsson, Oddssonar, Gunnars-
sonar, en Oddur Gunnarsson,
var sá sinn sami og tók um skeið
til fósturs iBólu-Hjálmar, sá í
honum hið verðanda skáld og
var honum svo vel, að Hjálmar
skrifaði um hann sem fullþroska
maður allýtarlega, lýsti honum
af hrifni og þakklátssemi og í
svo sérkennilegan stíl — og með
það snillivígðu og kjarnmiklu
málfari, að ekki rennur þeim úr
minni, sem lesið hefur. Og það
var á ættartölu, er Hjálmar
sendi Jóni, syni Odds, sem hann
skrifaði hinar átakanlegu og
merkilegu vísur: „Mér er orðið
stirt um stef, . . .“ og: „Húmar
að mitt hinzta kvöld . . .“ Yfir-
leitt voru þeir Dagverðareyrar-
bændur, forfeður Stefáns Jó-
hanns, góðir búhöldar og affara-
sælir sjósóknarar, vel bjargálna,
hæglátir, en þó glaðværir og
áttu almennum vinsældum að
fagna, vandaðir og traustir, vök-
ulir um gagnlegar nýjungar, en
trölltryggir við forn og þraut-
reynd verðmiæti og höfðu yndi
að Ikiveðskap, tflornum sögum og
sögnum og fróðleik margs kon-
ar. Móðir Stefáns Jóhanns,
ættum x Glæsibæjarhreppi.
Stefán bóndi Oddsson lézt
sama árið og Stefán Jóhann
fæddist, en Ólöf toúslfreyja
hætti ekki búskap, heldur
bjó lá hálfri Dagverðareyri
eftir lát bónda síns og
hafði bæði landsgagn og
sjávar. Ekki gekk Stefán í
neinn barnaskóla, en naut
fræðslu updir fermingu í heima-
húsum. Fimmtán ára gamall
réðst hann háseti á þorskveiða-
skipið' Egil frá Akureyri. Það
lagði út í marzmánuði, og var
þegar siglt vestur fyrir land.
Skipstjóri á Agli var Guðmund-
ur Tryggvason, góður sjómaður
og yfirmaður, og undi Stefán
sér hið bezta við veiðiskapinn,
bæði úti fyrir Vestfjöi'ðum um
veturinn og vorið og á Norður-
landsmiðum um sumarið. Næstu
árin var hann heima við almenn
sveitastörf, en réri þó að haust-
inu og var um hríð með Norð-
mönnum við síldveiði á Eyja-
firði. ,
Haustið 1912 fór hann í
Gagnfræðaskólann á Akureyri
og var þar síðan við nám í þrjá
vetur. Því næst fór hann í
Menntaskólann, og stúdents-
próf tók hann 1918. Á skólaár-
um sínum var hann á sumrum
ýmist í kaupavinnu í sveit eða
„í síld“ á Siglufirði. Haustið
1918 hóf hann lögfræðinám í
Háskóla íslands, og lögfræði-
prófi lauk hann vorið 1922.
Meðan hann stundaði nám í
Háskólanum, vann hann á sumr-
um hjá Jóhannesi Jóhannes-
syni bæjarfógeta, og á vetrum
vann hann þar þrjá tíma á dag.
Auk þess kenndi hann tvo vet-
ur sjórétt í Sjómannaskólanum.
Þá er hann hafði lokið lög-
fræðiprófi, hélt hann áfram
störfum hjá bæjarfógeta, en
vann Mka á skritfstofu hjá þeim
málaifærslumönnunium _ Svein-
birni Jónssyni og Jóni Ásbjörns-
syni. En árið 1925 gerðu þeir
félag með sér, hann og Ásgeir
lögfræðingur Guðmundsson frá
Nesi, og komu þeir upp mála-
færslusikriifst'oifu í Austurstræti
1. Þá er Ásgeir lézt, varð Guð-
mundur I. Guðmundsson, nú
alþingismaður, félagi Stefáns
um málafærslu, og er skrifstofa
þeirra ennþá á þeim stað, þar
sem Stefán hóf störf sín sem
sjálfstæður málflytjandi.
Þegar á skólaárum sínum í
Menntaskólanum hafði Stefan
kynnt sér kenningar jafnaðar-
manna og sannfærzt um rétt-
mæti þeirra sem vegvísis um
skipun atvinnuhátta og fyrir-
komulag framleiðslunnar. Og
árið 1918 gekk hann í jafnaðar-
mannafélagið hér í Reykjavík.
Árið 1924 kaus félagið hann á
þing Alþýðusambands íslands
og Alþýðuflokksins, og á því
þingi var hann kosinn í mið-
stjórn flokksins og sambands-
ins, svo að í miðstjórn Alþýðu-
flokksins hefur hann nú verið í
tuttugu ár. Árið 1928 varð hann
gjaldkeri, en 1930 ritari í mið-
stjórn Alþýðuflokksins, og rit-
ari var hann þangað til árið
1938, að hann varð eftirmaður
Jóns Baldvinssonar sem formað-
ur flokksins. Um nokkurt skeið
var hann og formaður fulltrúa-
ráðs verkalýðsfélaganna, og í
bæjarstjórn átti hann sæti í 18
ár — eða frá 1924^42. Bæjar-
ráðsmaður var hann frá því
bæjarráð var stofnað árið 1932
og síðan í tíu ár, þó að hann
sinnti ekki störfum í -bæjarráði
meðan hann var ráðherra.
í kjöri var hann af hálfu Al-
þýðuflokksins í Eyjafjarðar-
sýslu árið 1923, í Gullbringu-
og Kjósarsýslu 1927, í Hafnar-
firði 1931, á Akureyri 1933 og
Framhald á 6. síðu.
STEFÁN JÓHANN STEF-
ÁNlSSON er tfimmtugur í
dag. Hann er löngu þjóð-
kunnur imaður. Héfir setið á al-
þingi í mörg ár, átt sæti í bæj-
arstjórn Reykjavíkur og í ríkis-
stjórn, í milliþinganfefndum,
sem fjallað hafa um hin mikil-
vægustu mál, og þrásinnis verið
sendur opinbexra erinda til út-
landa. En þó eru það störtf toans
fyrir alþýðusamtökin, Alþýðu-
flokkinn, sem fyrst og fremst
valda því, að nafn hans lætur
kunnuglega í hvers manns eyr-
um.
'Etftir Iheimsstyrjöldina fyrri
hófst alda frjálslyndis og um-
bóta víða um lönd. Margir von-
uðu, að sú styrjöld myndi verða
síðasta stórstyrjöldin og upp
mundi renna tími friðar og far-
sældar yfir nýjan og betri heim.
Áhrif alþýðusamtakanna jukust
mjög og fylgi jafnaðarstefnunn-
ar að sama skapi.
Alþýðusamtökin íslenzku
voru þá enn í bernsku, fámenn
og lítt skipulögð. En næstu ár-
in eftir stríðið fjölgaði mjög í
Alþýðusambandinu og störf
þess og áhrif margfölduðust. All
stór hópur stúdenta og annarra
ungra menntamanna slkipaði sér
þá í raðir Aliþýðuf'lokksins.
Einn í þessum hópi var Stef-
án Jóhann. Síðan hefir hann ó-
slitið starfað að málefnum al-
þýðusamtakanna af frábærri
elju og atorku og ávallt verið
þar í fremstu röð, jafnt hvort
sem um hefir verið að ræða bar
áttuna út á við, til sóknar og
varnar, eða hin innri störf fé-
lagsskaparins. Óteljandi eru þau
trúnaðarstörf, sem fliokkurinn
hefir tfalið Shonum á þeissu tíma-
bili. Hann hefir átt sæti í stjórn
1 flokksins óslitið síðan hann
fyrst var í hana kosinn, var rit
ari hennar um fjölda ára eða
þar til hann var kosinn formað
ur flokksins, eftir fráfall Jóns
Baldvinssonar, árið 1938. Og
honum var falið það vanda-
sama hlutverk, að vera fulltrúi
flokksins í samstjórninni, sem
mýnduð var vorið 1939, þegar
erfiðlegast horfði með atvirxnu
landsmanna og styrjöldih var
yfirvofandi. En auk alls þessa
hefir Stefán Jóhann, allt frá
því hann byrjaði störf sem
málflutningsmaður, verið ráðu
nautur fjölmargra verkalýðsfé
laga, og óteljandi eru þeir
verkamenn og þær verkakonur
sem leitað hafa og notið leið-
beininga hans og Iheilræða
fyrr og síðar.
❖
Það hefir aldrei verið siður
innan Alþýðuflokksins að ala á
forlngjadýrkun. Starfshættir
flokksins sem lýðræðisflokks
og lifsskoðun fólksins sem hann
hann fyllir, valda því. Alþýðu-
flokkurinn hefir jafnan metið
athafnir og árangur meira en
innantóman áróður.
í málflutningi sínum skír-
skotar hann jafnan til dóm-
greindar og skynsemi, en ekki
til trúarinnar á óskeikulleik
foringjans. í allri starfsemi
sinni hefir hann lagt aðalá-
herzluna á málefnin, að koma
fram umbótum og réttindamál
um, auíka menntun og samtök
alþýðunnar og bæta lífskjör al-
mennings, samlhliða boðun
jafnaðarstefnunnar og fræðslu
um hana. Togaravökulögin, af-
nám sveitarflutninga og rétt-
indamisisis vegna Æátæktar, al-
mennur kosningaréttur, verka-
mannabústaðir, alþýðutrygging
ar, orlotf, 8 stunda vinnudaigur,
bætt kaup og vinnukjör — allt
eru þetta spor í áttina að því
marki, sem hann hefir sett sér
að ná.
Málefni, at'hafnir, árangur,
eru, að dómi Alþýðuflokksins
líklegri aðferðir tií að ná því
marki fljótt og vel, en innan-
tómt áróðursskvaldur, og dóm-
greind fólksins öruggari starfs
Frh. á 6. síðu.