Alþýðublaðið - 21.07.1944, Blaðsíða 5

Föstudagur 21. júlí 1944.

Framkvæmdir í bæmun — Sorphreinstm og gatna-
gerðir — Reykjarsvæla og ólykt yfir Vesturbænwm
— Um handbækur og leiðarvísa, sem skortur er á.
ÆJARVERKFRÆÐINGTJR
lýsti því yfir við blaðamenn,
að hann hefði haft fund með verk
fræðingum símans og hitaveitunn-
ar með það fyrir augum að sam-
vinna og samstarf gæti tekist með
þessum aðilum. Þetta eru mikil og
góð tíðindi og ber að þakka bæjar
verkfræðingi ' þetta frumkvæði.
Oft hefur það komið fyrir að við
í almúganum höfum undrast að-
farjr þessara aðila, þegar þeir hafa
rifið upp sömu götuna æ ofan í æ
og stundum hefur þetta gengið svo
langt, að þessir aðilar hafa lokað
vissum bæjarhlutum án þess að
vita af því fyrr en þeir voru búnir
að því.
ÞETTA HEF ég oft gert að um-
talsefni. Ég hygg að þetta sem bæj
arverkfræðingur stefnir nú að
muni bera mjög góðan árangur og
hafa mikla iþýðingu fyrir umbæt-
ur í bænum. Það var heldur ekki
vanþörf á því. Ég sé að bæjarverk
fræðingur hugsar um að steypa
götur í bænum. Það er alveg á-
gætt. Siglfirðingar og Hafnfirðing
aar hafa nú steypt götur og gefst
það mjög vel. Við verðum að
stefna að því að sem allra flestar
götur í bænum verði steyptar.
Fyrr losnum við ekki við rykið.
ÞAÐ VAR ÓÞOLANDI í vest-
urbænum í fyrradag. Fólk, sem
var úti varð að flýja inn. Það varð
að byirgja alla glugga og samt
varð varla líft inni í íbúðunum.
Það var heldur ekki líft í Hljóm-
skálagarðinum. Ástæðan var sú að
kveikt hafði verið í sorphaugun-
um og reykinn og fýluna lagði
um allan vesturbæinn. Ameríkan-
ar kveiktu í sorpi sínu. Það verð-
ur að hafa eftirlit með þessu. Það
er gott að brenna sorpinu, en það
má ekki gera það nema þegar átt-
in er þannig að reykinn leggur
út á sjó.
„GRÚSKARI“ skirfar: .ÍMörg-
um þykir skrítið hve fátt er um
fræði- og handbækur hér á bóka-
markaðinum, þrátt fyrir hið geysi
lega bókaflóð síðastliðin ár. Skáld
sögur og ljóðábækur er hið eina
andlega fóður, sem almenningi er
boðið, fyrir óheyrilegt verð, en
nauðsynlegar handbækur eða leið
arvísar sjást ekki og virðist sem
við eigum enga fræðimenn til þess
að framleiða slíkan fóðurbæti.“
„ÞAÐ HEFUR T. D. lengi vant-
að tilfinnanlega leiðarvísa ym
helztu sögustaði landsins. Þyrftu
slíkar bækur að vera sögulegt á-
grip staðanna með myndum og
uppdráttum til skýringar. Mér hef
ur lengi verið kunnugt urn þörfina
fyrir slíkar bækur, því ég hefi átt
heima á einum frægasta sögustað
landsins og leiðbeint þar hundr-
uðum ferðamanna ,innlendum og
útlendum.“
„VAKTI ÞAÐ undrun mína hve
ferðamennirnir vissu yfirleitt lítið
um staðinn. Er t. d. ekki leitt að
vita til þess, að ekkí skuli vera
til saga forsetasetursins Bessastaða
eða biskupssetranna Skálholts og
Hóla? En þannig mun það vera
enn í dag, að fæstir þeirra, sem
koma til þess að skoða sögustað-
ina, viti fátt um þá, cpda ekki
hlaupið að, að afla sér fróðleiks
á því sviði.“
„ÉG HEF NOKKRUM sinnum
rætt um Iþetta við suma af fræði-
mlönnum okkar sem hafa tekið vel
í málið og viðurkennt að mikil
þörf sé á slíkum bókum. Vilt þú
nú ekki ganga í lið með mér og
hjálpa til að hrinda þessu máli ú-
fram?“
ÞETTA ERU orð í tímq töluð.
Leiðarvísir Guðmundar Davíðsson
ar um Þingvelli er égætur, en á
það hefi ég minnst áður lofsam-
lega.
Hannes á horninu.
Þeir, sem hafa í hyggju að gjörast fastir áskrif-
endur að Alþýðublaðinu, ættu að gjöra það nú
þegar, því meðan að upplagið endist, fá þeir
ókeypis
ÞJóShátíðarblað ASþýðublaðsins
KJélar snlðnir
Laugavegi 68
Bezt að augiýsa í Alþýðublaðinu.
Bretakonunefur á fluafvelli.
Á mynd þessari sést Georg VI. Bretakonungur í heimsókn til flugvallar einhvers staðar á Eng-
landi og er hahn að virða fyrir sér eina af hinum svonefndu Typhoonorustuflugvélum, sem \ er
búin raikettufoyssum.
GREÍN ÞESSI, sem er eftir Harold Kirkpatrick og hér
þýdd úr tímaritinu L i f e er lýsing sjónarvotts á morð-
inu á Reinhard Heydrich, verndara Bæheims og Mæris, en
hann var ráðinn af dögum í maímánuði árið 1942, og þótti
morð hans mikil tíðindi. En auk þess, sem greinarhöfundur-
inn lýsir árásinni sjálfri, bregður hann upp glöggri og áhrifa-
ríkri mynd af ógnaverkum þeim, sem nazistar efndu til i
Prag og raunar um alla Tékkóslóvakíu eftir morð Heydrichs.
1_1 INN 27. maí 1942 réðust
*-“-tveir árásarmenn á Reinhard
Heydrich, hinn illræmda Heyd-
rich der Henker — Heydrich
böðul — verndara Bæheims og
Mæris. Árás þessi, sem átti sér
stað í úthverfi Prag >klukkan
2:04, náði tilgangi sínum, því
að tilræðismönnunum auðnað-
ist að særa Heydrich banvæn-
um sárum, er leiddu hann til
bana. Morð Heydrichs, er gekk
næstur Gestapoleiðtoganum,
Heinrich Himmler og var ef til
vill enn meira hataður en hann
nokkru sinni, olli því, að naz-
istar efndu til ægilegra ógna-
verka, er vöktu heimsathygli.
Þeir gereyddu þorpinu Lidice.
Þeir lauguðu gervalla Tékkó-
slóvakíu blóði og tárum. Þeir
tóku af lífi þúsundir karla,
kvenna og barna, sem ekkert
höfðu til saka -unnið.
Eg var sjónarvottur að morð-
inu. Nazistunum er enn ókunn-
ugt um það, að slíkur sjónar-
vottur hafi verið að morði Heyd
richs. Hending réði því, að ég
var staddur aðeins um sjötíu
og fimm metra frá staðnum,
þar sem árásin var gerð, og sá
allt, sem fram fór —- árásar-
mennina, meðan þeir biðu, hina
snöggu og skelegglegu árás, er
gerð var með handsprengju og
marghleypu og svo flóttá árás-
armannanna. Hending réði því
einnig, að mín varð ekki vart.
Hefði verið að mér komið á
þessum stað, tel ég líklegt, að
ég hefði verið skotinn af bragði.
Saga þessi hefst að morgni
miðvikudagsins 27. maí 1942.
Eg átti heima í Prag og bjó í
stofu á annarri hæð hússins að
Sokolska 23, sem er nýtízku hús
skammt frá torgi heilagsj Wen-
ceslausar, sem er stórt torg í
miðhluta borgarinnar. Um há-
degisbilið fór ég út, og var för
minni heitið heirn til dr. Alois
Novak, mikilhæfs lækhis í Prag,
en ég kenndi honum ensku. —
Það, sern gerðrst síðara hluta
dagsins, er mér enn ríkt í minni.
Eg man enn eftir hitamóðunni,
er hvíldi yfir borginni og öðr-
um þeim sýnum, sem fyrir augú
báru, meðan ég beið eftir al-
menningsvagninum á norðaust-
urhorni torgs heilags Wences-
lausar. í sporvagninum voru
engir farþegar að frátöldum
þrem e’ða fjórum húsfreyjum
með körfur sínar. Ég settist, og
sporvagninn ók kringum torgið,
gegnum hina fornu borg, yfir
Stefánikbrúna, sem liggur yfir
Vltava, í áttina til Letnáhæðar
á leiðinni til Kobylisy.
Loks beygði sporvagninn inn
á Na Rokoscestrætið, breitt og
fagurt stræti. Þar lá. spör-
vagnsbrautin eftir miðju stræt-
inu, en mikil umferð var til
beggja hliða. Dr. Novak átti
heima í skrautlegu húsi á grasi
vaxinni hæð, þaðari, sem sá vel
yfir strætið. Skömmu efti"
klukkan eitt kvaddi ég dyra
hans. Nokkrum mínútum eftir
klukkan tvö fór ég svo aftur
þaðan brott. Kennslustundin
hafði liðið án þess að nokkuð
bæri til tíðinda. Eg gekk niður
þrepin, út á strætið og að
næsta viðkomustað sporvagns-
ins, gem var við graseyju
þarna úti á miðju strætinu. Eg
skyggndist um. Hvergi gat
neitt markvert að líta. Eg var
orðinn of seinn í dagverðinn.
Eg var svangur og beið ó-
þreyjufullur eftir sporvagnin-
um. Þegar ég stóð þarna, ^af
ég tveim mönnum gætur, sem
stöðu við limgirðingu hinum
megin strætisins. Þeir virtust
bíða eftir einhverjú Báðir voru
þeir á stormtreyj um. Annar
þeirra bar skrítilegan kassa
undir arminum.
Það var margt, .sem kom
manni ókunnuglega fyrir
sjónir í Prag. Eg gat ekki var-
izt því að undrast það, hvers
vegna mennirnir biðw einmitt
þarna. Sporvagninn myndi ekki
hafa þar viðdvöl. Svo hætti
ég að hugsa um þá og tók aftur
að gæta að ferð sporvagnsins.
Herbifreið ók framhjá. Eg sá
lögregluþjón ganga eftir stræt-
inu og beygja fyrir næsta hom.
Skyndilega heyrði ég í bif-
reið. Eg þóttist þegar geta sagt
mér, að hér myndi vera um að
ræða einhvern . áhrifamann
nazista, er, væri á ferð um borg
ina. Á næsta augabragði kom
bifreiðin í ljós. Hún var þak-
laus vegna hitans. Hún hafði
fána S.S. liðsins við hún. Bif-
reiðin hægði mjög á sér, áður
en hún beygði fyrir hornið. Eg
sá fjóra menn í bifreiðinni, tvo
í framsætinu og tvo í aftur-
sætinu.
En nú færðist nýtt líf í hina
tvo menn, sem biðu við lim-
girðinguna. Annar þeirra hljóp
í veg fyrir bifreiðina. Hún nam
staðar í skyndingu hinni mestu.
Hinn maðurinn — sá með
skrítilega kassann undir arm-
inum — hljóp aftan að bifreið-
inni. Hann stakk annarri hönd-
inni niður í kassann örskjótt.
í næstu andrá kvað ógnleg
sprenging við.
Það var engu líkara en hifreið
in þeyttist upp í loftið. Aftur-
hluti hennar tættist sundur. Eg
starði á það, sem fram fór, og
ætlaði ekki að trúa augum
sjálfs mín. Þetta var áþekkast
viðburði í glæpamannakvik-
mynd. Maðurinn, sem stóð
framan við bifreiðina, hafði
tekið fram marghleypu og
skaut í sífellu á mennina í
framsætinu, án þess þó að skot-
hvellir heyrðust. Hann kastaði
brátt marghleypunni frá sér,
stakk höndinni niður í vasánri á
Framhald á 6. síðu.