Alþýðublaðið - 21.07.1944, Blaðsíða 6

ALÞYBUBLAÐie
Föstadagjnr 21. júlí 1944.
t.
I. O. G. T. Þingstúka Reykjavíkur
templara með m/s. Esju til ísafjarðar 5.—7. ágúst næstkom-
andi. Farseðlar óskast sóttir næstu daga í verzlunina Bristol,
Bankastræti 6, og skrifstofu Stórstúku íslands, Kirkjuhvoli.
Lúðrasveit Reykjavíkur verður með í förinni.
Burtfarartími skipsins laugardaginn 5. ágúst nánar aug-
lýstur síðar.
F. h. Þingstúku Reykjavíkur.
Þ®rst. I. Sigur$sson , Heigi Reigason
Éinar BJörnsson
Þegar Heydrich var myrtur
Frh. af 5. síðu.
stormtreyjunni og dró upp
aðra marghleypu. Hann hleypti
af tveim skotum, en freistaðist
því næst flótta. Maður .reis
upp í framsæti bifreiðarinnar.
Þegar hann kom út á strætið,.
sá ég, að hann bar einkennis-
búning. Hann reikaði yfir
strætið, tók fram marghleypu
og hóf skothríð á eftir hinum
flýjandi manni.
*
Eg stóð grafkyrr í sömu spor-
um. En nú gat ég greint þriðja
manninn gegnum rykskýið, sem
myndazt hafði. Það var maður-
inn með skrítilega kassann
undir arminum, sem hafði
hlaupið aftan að bifreiðinni og
varpað handsprengju á hana.
Hann kastaði kassanum frá
sér, hljóp að limgirðingunni,
tók þar fram reiðhjól, snarað-
ist á bak því og hraðaði sér
brott.
Allt hafði þetta gerzt á svo
sem fimm sekúndum. Flótta-
maðurinn og sá, sem veitti
honum eftirfölr, var svo sem
fimmtíu metra frá mér. Eg
stóð enn grafkyrr sem fyrr. — '
Skyndilega nam árásarmaður- ;
inn staðar, snérist á hæli og hóf
skothríð á manninn, sem veitti
honum eftirför. Því næst tók
hann til fótanna á nýjan leik
og stefndi inn á Rybná Ulice,
sem liggur upp á hæðina. Mað- I
urinn á einkennisbúningnum
veitti honum eftirför sem fyrr.
Skömmu síðar kvað við önnur
skothríð. Svo varð allt hljótt.
Eg/ starði á bifreiðina. Þar
varð engin hreyfing greind. —
Maður hallaðist fram á stýrið.
Afturhlið bifreiðarinnar var
mölbrotin.
Nú tóku menn að flykkjast
að hvaðanæva og slógu hring
um bifreiðarflakið. f sömu and
rá kom sporvagninn fyrir horn-
ið. Hann ók framhjá bifreiðar-
flakinu og nam staðar, þegar
að graseyjunni kom, þar sem ég
beið hans. Eg stökk upp í
hann. Vagnstjórinn og eftir-
litsmaðurinn voru á tali. Far-
þegarnir, sem í vagninum
voru, störðu út um afturglugg-
ann til þess að virða fyrir sér
bifreiðarflakið og það, ’sem þar
gerðist. En enginn gerði sig þó
líklegan til þess aö yfirgefa
vagninn og hyggja nánar að
þessu. Það var ekki hyggilegt
að temja sér forvitni í Prag.
Sporvagninn ók af síaö. Fjöl-
menn sveit lagði leið sína eftir
Na Rokosce stræti og hraðaði
sér á slysstaðinn. Tékkneski
lögregluþjónninn, sem ég hafði
séð fvrir örskammri stundu,
kom í Ijós og blés í hljóðpípu
sína. Sporvagninn bar okkur
hratt brott frá stað þeim, þar
sem þessi eftirminnilegi aí-
burður hafði gerzt.
Eg kom mér þægilega fyrir í
sæti og varpaði öndinni léttar.
Hjartað barðist ótt í brjósti
mér. Nú, þegar þetta var um
garð gengið, fannst mér sem
hrollur hríslaðist um mig all-
an. Eg hafði verið sjónarvottur
að glæp, sem framinn hafði
verið á einhverjum áhrifa-
manni nazistanna. Slíkt var
engan veginn öfundsvert hlut-
skipti fyrir útlending.
Eg kenndi um daginn eins og
venjulega og reyndi að gleyma
því, sem fyrir augu mín hafði
borið. En ég heyrði margar út-
gáfur af sögu þessari manna
milli. Atburður þessi var á allra
vörum. Það var enginn annar
ne sjálfur Heydrich, sem ráðinn
hafði verið af dögum. Nei,
hann hafði ekki verið drepinn,
aðeins særður. Hann hafði ver-
ið fluttur í Bulovka-sjúkrahús-
ið. 200 sjúklingar höfðu orðið
að víkja fyrir honum. Einka-
læknir Hitlers var á leiðinni til
Prag í flugvél. Það varð að gera
mikla læknisaðgerð á Heydrich.
Fimm menn voru viðriðnir samS
særi þetta, m. a. bifreiðarstjóri
hans. Hann hafði verið drepinn
af S.S. mönnum sínum. Slíkur
var orðrómur sá, sem barst
manna milli meðal Pragbúa.
Klukkan hálfsex var ég á
heimleið með sporvagni og var
létt í skapi, því að ég taldi mig
ekkert hafa að óttast. Skammt
frá torgi heilags Wenceslausar
hafði hátölurum verið komið
fyrir til þess að birta almenn-
ingi tilkynningar. Þar voru og
lúðrar þeyttir. Þar glumdi við
svo hátt að undir tók:
„Achtung! Acntung!“
Sporvagninn nam staðar. Um-
ferðin minnti helzt á elfi, sem
færist í ísdróma. Fólkið stóð
hreyfingarlaust á gangstéttun-
um og hlustaði í ákefð og eftir-
iryæntingu. Hörkuleg rödd
flutti hin geigvænlegu tíðindi:
,,í dag var gerð tilraun til
þess að myrða verndara Bæ-
heims og Mæris, Reinhard
Heyrdich. — Samkvæmt þessu
ivar hann þá enn á lífi! —
Afleiðing þessa er sú, að Prag
er lýst í hernaðarástand. Öll um
ferð er bönnuð eftir klukkan 9
að kvöldi. Frá þeirri stundu
verður öllum skemmtistöðum
lokað. Fleiri en tveim mönnum
er bannað að safnast saman.
Vopnaðir þýzkir varðmenn
munu halda uppi eftirliti á
strætunum. Sérhver sá, sem
ekki nemur þegar staðar, þá
skipað er, verður skotinn fyrir-
varalausí. Allir gluggar skulu
vera lokaðir. öllum sarngöngu-
leiðum frá og til Prag hefur
verið lokað.“
Aftur voru lúðrar þeyttir.
„Verðlaun, er nema tíu millj-
ónum króna, eru heitin hverj-
um þeim, sem gefur upplýsing-
ar, er leiða til handtöku hinna
seku manna. Sérhver só, sem
veit hverjir eru valdir að morð-
tilraun þessari, en lætur yfir-
völdunum ekki þær upplýsing-
ar í té, verður skotinn, svo og
öll fjölskylda hans.“
Lúðrarnir voru þeyttir einu
sinni enn. Svo varð allt hljótt.
Skýrsla Landsbankans:
Frh. af 4. síðu.
voru saltfiskbirgðir 792 tonn,
miðað við fullverkaðan fisk, en
í árslok 34 tonn.
Isfiskveiða r voru, eins og
þrjú stríðsárin á undan, sú
grein sjávarútvegsins, sem lang
mesta |þýðingu hafði. 81,5
(79,6)% af heildaraflanum var
flutt út ísaður. Togararnir fóru
336 (304) ferðir ó árinu, flestar
í mad, 41 (júní, 35), en í janúar
voru engar söluferðir farnar,
vegna þess að þá stóð enn yfir
siglingarstöð’vun sú, sem hófst
í nóvember 1942, vegna kröfu
brezkra stjórnarvalda um það,
að tvær af hverjum þrem ferð-
um togara yrðu til hafna á aust
urstranda Bretlands. Samkomu
lag náðist á þeim grundvelli,
að fjórir minnstu togararnir
mættu halda áfram að sigla til
hafna á vesturströndinni. í fe-
brúar voru farnar 15 söluferð-
ir, og það sem eftir var ársins
voru siglingar togaranna stöðug
ar. Meðalsala í ferð yfir árið
var £ 11.023, ó móti £ 10.471
árið áður. Framan af árinu
voru meðalsölur í hverjum
mánuði svipaður, milli 11 og
12 þús. sterlingspund, en í mán
uðunum júlí til september voru
þær um 2.000 sterlingspundum
lægri, vegna lækkaðs hámarns-
verðs, en auk þess voru nokk-
ur brögð að skemmdum í fisk-
inum. í nóveniber var meðal-
sala á ferð £ 12.310 og í des-
ember £ 1(2.232. Meðalmagn
landað í hverri ferð yfir árið
var 1§0 tonn, á móti 160 tonn-
um árið áður. Samkvæmt íisk-
sölusamningum fluttu togarar
aðeins eigin afla, eða afla ann-
arra togara, er ekki hefði verið
skipað á land. Auk togaranna
stunduðu 20 íslenzk fiskkaupa-
skip ísfiskflutninga og fóru 112
ferðir til Bretlands. Árið áður
var tala- þessara skipa 34 og
ferðirnar 171. Það voru nær
eingöngu hin stærri mótorskip
og línugufuskip, sem voru höfð
í isfiskflutningum, og aðallega
á vetrarvertíðinni og fram í
júní. Á öðrum tímum barst svo
litið af fiski að landi á þeim
stöðum, þar sem íslenzku skip-
in máttu kaupa fisk, að flutn-
arnir voru ekki taldir svara
kostnaði. Meðalsala þessara
skipa var £ 7.618, á móti 6,344
árið áður, en þess er að gæta, að
milklu oninna kvað að si'glingum
minni skipa en á árinu áður.
Skip matvælaráðuneytisins
brezlka keyptu fiísk á þeim stöð-
um, þar sem Iþað hafði einka-
rétt til fiskikaupa, þ. e. í Faxa-
flóa og á Vestfjörðum. Loks
voru mörg færeysk skip, sem
keyptu fisk til útflutnings ’í ís.
Fengu þau isinn fisk á Vest-
mannaeyjum og við Austur- og
Norðurland, en áslenzku skipin
keyptu aðallega fiskinn í Vest-
mannaeyjum og nokkuð við
Austurland. Ef frá er tekinn
stuttur tími um mitt sumarið,
/Eengu togararnir og ásflutninga-
Vagnstjórinn hringdi bjöllu
sinni. Mannfjöldinn dreifðist.
Við héldum áfram leiðar okkar.
En vart voru fimm mínútur
liðnar, þegar röddin í hátölur-
unum kvað við að nýju og við
námum staðar öðru sinni. Að
þessu sinni var tilkynningin
svohljóðandi:
„Nú verða lesin nöfn þeirra
manna, sem skotnir hafa verið
eftir að sannazt hefur, að þeir
hafa lýst velþóknun sinni á á-*
rásinni á Reinhard Heydrich“.
Ógnaverk nazistanna voru
hafin. Nöfnin voru lesin, fyrst
á þýzku, þá á tékknesku:
„Stehlik, Vaclav, fæddur ár-
ið 1897, frá Rokycany.
Nováková-Stehlikova, Ruz-
skipin því nær alltaf fyrir fisk-
inn hámarksverð það, er var á
gildi í Bretlandi. í júná var há-
marksverðið á iþorski, ýsu,
ufsa og steinbít lækkað allveru-
lega, isérstaklega á hinum tveim
síðar nefndu, en í október var
verðið aftur hækkað, þannig að
verð á þors-ki og ýsu varð hærra
en það hafþi verið fyrir lækk-
unina á jiúnií. Aiftur á móti var
verð á uifsa' og isteinlbít lægra
en • það var fyrri hluta ársins.
Þar til breýting var gerð í júní
U9/(3, hafSi lengfi eikkii verið
gerður neinn imiunur ó verði af-
angreindra ‘ fisktagunda, vegna
hinnar miiklu eftirspurnar leftir
fiski, en nú’ hefir verðhlutfallið
milli þeirra ifærzt nær því, sem
áður var. (Þégar hómarksverðið
í Bretlandi var lækkað, var létt
af gjaldi því, isem sett hafði
verið órið óður ó útfluttan afla
togara, og það var ekki lagt ó
aftur um faaustið, þegar verðið
hækkaði aftur. Gjalid þetta nam
10% af reiknuðu fohverði fisks-
ins. •—- Verð ó bátafiski, sem
keyptur var til útflutnings á ís,
hélzt óibreytt allt lárið og var
45 aurar fyrir kílóið af þorski,
ýsu o. fl. óhausað, en 58 aurar
faausað, tfnít^ við iskipshlið. —
Samkvæmt ,verzlunaiiskýrslum
voru flutt út 135,5 (129,2) þús.
tonn af ísffski, að verðmæti
109,8 <107,1) millj. kr. iSamkv.
sfcýrslu Fiskifólagsins, sem mið
ar við fisk slægðan með háus
og reiknar ekki með rýrnun,
var imaign Iþess ffiskjar, sem fflutt
ur var út ísaður á órinu, 164
(152) Iþús. tonn og skiptist þann
ig: iSkip með eigin afla 73,1
(57,11) þús. tonn, áslenzk fisk-
kauipaskip 17,9 (20,7) þús. tonn,
færeysik fisfckaupaskip 27,4
(31,1) þús. to,nn, og skip mat-
vælariáðuneytísins ibrezka 45,5
(42,9) þús. tonn.
Síldveiðar voru meira stund-
aðar en órið áður. 133 (113) skip
með 117 (100) faerpinætur stund
uðu herpinótaveiðar, þar af var
1 (4) togari. Fjölgunin var ein-
göngu hjá fainum smærri ,skip-
um. Tala skipverja var 1,933, á
móti lf6.94 árið óður. Afflabrögð
á slíldíveiðunum voru ein hin
faeztu, sem komið faafa. Varð
meðalaffli allra skipafflokkanna,
nema línugufuskipa, meiri að
þessu isinhi en niokkru sinni
fyrr. Stirt tíðarfar gerði mönn-
um erfitt ffyrir um veiðarnar.
Auk þess voru straumar óvenju
strangir og sáldin óð offt svo
grunnt, -að venjulegum herpi-
nótum varð ekki við komið.
Þurffti þá að nota grunnnætur,
en öll sfcipin. faöffðu ekki slíkan
útfaúnað. Flugvél aðstoðaði í
síldarleitinni um sumarið.
HeildarsíldarUflinn nam 182
þús. tonnum, ó móti 145 þús.
tonnum árið áður. — Fyrsta
herpinótasáldin veiddist 6. júlí
hóffu verksmiðjurnar móttöku á
sáld. Veiði var jöfn -allt sumarið,
en úrtök voru tíð sakir óhag-
stæðs veðurs. Stóðu veiðarnar
ena, fædd árið 1898, kona hins
síðastnefnda.
Stehlik, Václav, fæddur árið
1915, sonur þeirra.
Stehlik, Frantisek, fæddur
árið 1925, sonur þeirra.“
Lestur nafna þeirra, sem
teknir höfðu verið af lífi, tók
stundarfjórðung, er virtist óra-
lengi að iíða. Farþegarnir í
sporvagninum voru þögulir af
ógn. Öðru hverju heyrðist hróp
að:
,,Ó, guð minn góður! Jósef
frændi, Jósef!“ Eða pNei, nei,
þeir dirfast ekki ....“
Röddin þagnaði. Lúðrablást-
urinn kvað við, og við héldum
enn af stað. ,
Niðurlag á morgun.
Hrandiölin
eru komin aftur
Skólavörðustíg 5. Sími 1035.
venju fremur Iengi að þessu
sinni, tflest skipin héldu út fram
undir miðjan septemiber. — Síld
í bræðslu varð 1,895,395 hl. (1
hl. == % mál), á móti 1,544,159
árið áður. Verksmiðjumar
greididu 18 fcr. fyrir málið, ef
síldin var iseld þeim, en menn
gátu eins og áður lagt síldina
inn hjá ríkisverksmiðjunum til
vinnslu og ffengið kr. 15,30 fyrir
máilið strax og viðbót síðar, er
seifcningsskil hefði farið fram.
Verð það, er verksmiðjurnar
greiddu ffyrir siíldina, var hið
saima sem órið láður, þrátt fyrir
verðfaækfcun ó siíldarlýsi, en
reksturskostnaður verksmiðj-
anna halfði hækkað það mikið,
að ekki var talið tfært að hækka
siíldaírv er ðið. V ersmiðj urnar
höffðu vel undan að vinna síld-
ina, m. a. vegna þess, að lang-
ar veiðihrotur fcomu engar. Þar
við faættist, að afgreiðsla þeirra
sfcipa, sem lögðu upp síld siína
hjá ríkisverfcsmiðjunum á
Sigluffirði, gekk imiklu fljótar
en óður, vegna iþess að komið
haffði verið upp nýjum, tfljót-
virfcum löndunartælkjum. — í
iðnaðarkaflanum er igerð nán-
ari grein ffyrir rekstri síldarverk
smiðjanna. —Síldarsöltun hófst
3. ágúst og var það nokkru
seinna en árið áður vegna þess,
hve síldin var léleg til söltunar.
Lítið eitt meira var saltað en
árið láður. en þó með minnsta
móti, aðallega isafcir þess, að
sölumöguleikar voru talkmark-
aðir. Tunnulbirgðir voru enn
nægar í landinu fyrir það magn,
sem til mála kom að salta, og
var því ekki þöiff fyrir innflutn-
ifag. Alls voru saltaðar 53,680
(49,548) tunnur, þar af Faxa-
síld 8,830 (10,714) tunnur. Af
Niorðurlandssíldinni voru 19,203
(7,070) tunnur sérverfcuð salt-
síld og 15 15,534 (28,874) tunn-
ur imatjessiíld. Sólidin var hor-
uð ;og því efcki vel fallin til
matjessöltunar. •Uim 77% af
Niorðurlandssíldinni var söltuð
á Siglufirði og var það líkt og
árið áður. Næst kom Sauðár-
krókur með 10%. Síldarútvegs-
neffnd ókvað eins og áður lág-
marksverð á ffersksíld til sölt-
unar og var það 25 (26) kr.,-
miðað við uppsaltaða tunnu af
venjulegri saltsíld. Láðimarks-
útfflutningsverð á venjulegri
saltsíld var ékveðið $ 22,50
(16,50) og á öðru mtegundum
saltsíldar í samræmi við það.
Síldarútúvegsnefnd só um sölu
á allri NorðurlandssiíMinni. Var
hún seld til Bandaróíkjanna
fyrir hið ákveðna lágmarksút-
flutningsverð, en hámarksá-
kvæði, er sett voru þar í landi
í febrúar ,1944, leiddu til þess,
ao geffa varð 3ja diollara afslátt
á tunnu ó tveiirh síðustu förm-
unumi, eða á þriðjungi síldarinn
ar. Þrátt ffyrir þetta fengu eig-
endur síldarinnar útíborgað að
fullu það verð, samSdldarútvegs
neffnd haffði tilkynnt þeim um
vorið, að væri óætlað til þeirra
fyrir útflutta saltsáid. — Faxa-
síldin var söltuð um vorið og
síðari hluta sumars. 7,977 tunn-
ur vorú saltaðar á Akranesi og
afganigurinn í Sandgéirði. Faxa-
síldin var- öll iseld til Bretlands.
— Fluttar voru út á árinu 31,
632 (47,243) tunnur af síd, að
verðmæti 4,824 (5,621) þiús. kr.
Þar aí var útfflutningur til
Bandarikjanna 29,651 (36,533)
tunriur, að verðmæti 4,638
(4,818) þús. kr., hitt var flutt
til Bretlands.