Alþýðublaðið - 09.08.1944, Blaðsíða 4

4
fei-PYÐUBLADiO
Miðvikiadagur 9. ágúst 1944
I
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: A og 4902.
Símar afv-_iðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Ófrenidin á Þingvelli.
SÍÐAN Alþýðublaðið vakti
máls á ófremd þeirri, er
viðgengst á Þingvelli, hefur það
mál vferið mikið rætt. Morgun-
blaðið hefur ritað um það tveim
sinnum og auk þess birt lýsingu
þriggja ungra stúlkna á lífern-
inu á Þingvelli, eins og það
kom þeim fyrir sjónir. Meðal
almennings vekur það í senn
undrun og gremju, að látin
skuli viðgangast slík vanvirða
á helgistað þjóðarinnar og hér
um ræðir.
*
Af frásögn hinna þriggja
ungu stúlkna í Morgunblaðinu,
sem tvímælalaust er sannleik-
ánum samkvæim, kemur það i
ljós, að í augum þeirra útlend-
inga, er hér dvelja, hefur Þing-
völlur ákveðna sérstöðu. Þó ekíci
þá, að hann sé sögufrægasti
bleittur íslands og helgistaður
þjóðarinnar, heldur hina, að
Þingvöllur sé samastaður sið-
lausra léttúðardrósa og konur
komi ekki á Þingvöll í öðru
augnamiði en því að leita augna
blikskynna við erlenda her-
menn og sjófarendur, sem hér
eiga viðdvöl.
Útlendingarnir virðast hafa
þá reynslu, að þeim sé óhætt
að koma fram við þær konur,
er koma til Þingivallar án þess
að vera í fylgd karlmanna, sem
óvaldar götudrósir. Það orkar
ekki tvímælis, að á engum stað
öðrum á landinu verða heið-
virðar konur fyrir jafn móðg-
andi framferði af hálfu útlend-
inga eins og á Þingvelli. Ástæð-
urnar fyrir því eru augljósar.
Útlendingarnir hafa komizt á
snoðir um það, að lélegasta úr-
hrak íslenzkra kvenna sækir
sérstaklega á Þingvöll í því
skyni að leita þar stundarásta
við menn í einkennisbúning-
um. Aif því draga þeir þá
ályktun, að allt kvenfólk, sem
á Þingvöll kemur, og ekki er í
fylgd karlmanna, sé þangað
komið í sömu erindagjörðum.
* * *
Engum dettur í hug að gera
neinar kröfur til þeirra ger-
spilltu kvensnipta, sem hafa
gengið í augnabliksþjónustu
hjá útlendingum þeim, er nú
dveljast í landinu. Siðferðis- og
þjóðernisvitund þeirra er ekki
á því stigi, að þess sé að vænta
að þær kunni skil góðs og ills.
Að sjálfsögðu finnst þeim eng-
in munur á því, hvort þær nota
holtin umhverfis Reykjavík eða
'helgasta sögustað þjóðarinnar
til þess að reka iðju sína. Þess
vegna verður að gera þær kröf-
ur til (hins opinibera, að það
skerist hér í leikinn. Almenn-
ingur í landinu vill ekki þola
það til lengdar, að Þingvöllur
sé sérstaklega ,,útvalinn“ sem
vændiskvennamarkaður og
samastaður siðlauss framferð-
is. Lýð þeim, sem nú vanhelg-
ar Þingvöll með framferði sþiu
á að vísa þaðan brott, svo að
sómasamlegt fólk geti' heim-
sótt þennan stað án þess að
þurfa að bera kinnroða fyrir
þjóð sína.
Arngrímur Kristjánsson:
Fiskneyzl
HÚSMÆÐRÚM í Reykjavík
ber saman um, að fiskur
sé á borð borinn að minnsta
k'osti fjórum til fimm sinnum
í viku 'hverri, í aðalmiáltíð dags-
ins, allan ársins hring, en jafn-
framt láta þær þess getið að
það megi gott teljast, ef þær
nái í góðan fisk, eins og þær
kalla Iþað, einu sinni til tvisvar
í viku.
Setjum niú sem svo, að salt-
fiskur sé lá borð borinn einn
dag í viku hverri, en ferskur í
þrjá daga, þá kaupa neytendur
í Reykjavílk sem svarar 16 tonn
af saltfiski og 48 tonn af ,því
sem kallaður er ferskur eða nýr
fiskur á viku, eða nánar til tek-
ið 832.000 kg. af saltfiski og
2.296.000 kg. af ferskum fiski
á 'ári, og eru þessir útreikn-
ingar miðaðir við að til máltíð-
ar hverrar séu keypt 400 gröm
á d'ag.
Saltfislkurinn er vel verkuð
og holl neyzluvara, en öðru
■máli gegnir með hinn nýja fisk
og skírskota ég í því efni til
þeirra ummæla húsmæðranna
sem á er minnzt í upphafi grein
arinnar, en auk þess til neyt-
enda í Reykjavík almennt.
Ef vér nú gerum ráð fyrir að
helmingur nýja fisksins sé
góð og ógölluð neysluvara, og
er þiá í því efni fremur hallað
á neytendur en seljendur, þá
er útkoman í dæmi voru sem
hér segir:
. .Reykvískir .neytendur .láta
bjóða sér það, að slæpa í sig
á hverju ári einni milljón eitt
hundrað fjörutíu og átta þúsund
kilógrömmum .af .skemmdum
mat, sem ýmist er kallaður
ferskur, nýr eða frystur (þídd-
ur) fiskur.
Þetta höfum vér gert, Reyk-
víkingar, ár efir ár án þess
að mögla, svo teljandi sé. Þetta
gerisit ihér í fiskveiðitoænum,
sj ómannabænum, á öld tækn-
innar og framfaranna, og það,
þrátt 'fyrir allt heilsuyerndar-
málæði, sem haft er í frammi,
nú til dags. .
Vér virðumst taka þessu,
imeð hinni mestu róiðemi, en
segjum aðeins: Ó, jæja, ekki er
harín góður, fiskurinn í dag
heillin, iog svarið verður: Hvað
í óskiöpunum á ég til toragðs
að taka, ekki getum við haff
kjöt alla daga, og ,ekki er nú
svo sem gæðunum á iþví ávallt
fyrir að fara.
II.
Fyrir röskum hálfum anánuði
tók ég mér ferð á hendur aust-
ur með hinni hafnlausu strönd,
alla leið austur í Skaftafells-
sýslu.
Þar tojóst ég við að verða
aðallega alinn á söltuðu sauða-
kjöti og saltfiski. Einstaka sinn
um bjóst ég þó við að fá nýjan
sjóbirting, neðan úr ósum. —
Eg tóik l'ífið með ró, í þessu til
liti, og kveið engu. — En viti
menn, þegar fyrsta kvöldið var
steiktur tfiskur á toorðum. Ég
neytti hinnar fyrstu kvöldmál-
tíðar, hér austur frá með valin-
kunnum presti úr höfuðstaðnum
og svo góður var hinn ferski
fiskur að við iheldum að það
væri sjóbixtingur, veiddur niðri'
í Skaftárósi.
Er ég nú að loikinni máltíð,
komst að hinu sanna, að þetta
vær.i frystur fiskur, úr frysti-
húsi kauþfelagsins á staðnum,
þá tolygðaðist ég mín vegna okk
ar Reykvíkinganna.
Hvað var þetta, hugsaði ég
þurfti ég að ferðast 300 km.
austur yfir ihraun, sanda og
beljandi jökulvötn, hingað aust
ur í hafnleysið, til þess að fá
góðan ferskan fisk, þótt hann
væri ekki ný veiddur.
Hvað er þetta, höfum við ekki
frystihús heima? Jú víst höfum
við frystiihús, alteit Sænska
frystihúsið, ekki er svo lítið að
ganga á út af því, hjá blessaðri
bæjarstjórninni okkar.
Ég hélt nú spurnum fyrir um
þennan frysta fisk hér austur-
frá. Fiskurinn hafði verið keypt
út úr frystihúsi í Reykjavík,
fluttur í kössum og einangrað-
ur í ís austur og komið fyrir í
frystihúsi kaupfélagsins, og þar
geta húsmæður hér d nánd við
frystihúsið, keypt hann og þítt
hann sjálfar heima hjá sér áður
en þær láta hann á pönnuna. —
Þetta er nú allur galdurinn.
En heima, þar er þessu öðru-
vísi farið, þar er hinn frysti fisk
ur boðinn til neyzlu, eftir að
hann hefir verið að velkjast
þíddur og slepjulegur í misjafn
lega heitum fisksölubúðum, inn
an um daunillt slor, tímunum
saman, enda reynist þessi vara,
versta fiskmeti, af mörgu
slæmu, sem á boðstólum er.
III.
Nú vil ég leyfa mér að spyrja
yður, virðulegu samborgarar
mínir, eftir að ég hefi nú fært
í letur þessar framanskráðu hug
leiðingar, hvort yður finnist
þörf á því að halda áfram að
leggja yður til munns eina mill-
jón eitt hundrað fjörutíu oq átta
þúsund kílóqvömm af skemmd-
um fiski á ári hverju, eða hvort
yður finnist nú ekki kominn
tími til þess, að hætta þessum
ósóma.
Nú munu þér yfirleitt vera
mér sammála um, að hér sé um
sleifarlag og megnustu ómenn-
ingu að ræða, og þessa sé engin
þörf, en ef ég þekjki yður rétt,
þá munuð 'þér samt sem áður
halda áfram að eta skemmdan
mat, og toúa við þetta ófremd-
arástand í ófyrirsjáanlegan
tíma.
IV.
Þrátt fyrir allt mun nú ef til
einhver yðar spyrja: Hvað get-
um vér annars gert? Hvað vilj
ið þér sjálfur að vér gerum? —
Þér, sem gerizt svo ófyrirleit-
inn að draga upp slíkar myndir
að ómenningu vorri.
Ég mun nú leitast við að
svara yður, en bið fyrir fram
afsökunar á því, að rúmsins
vegna, verður það gert í ófor-
svaranlega stuttu máli.
í fyrsta lagi vil ég minna á,
að góðu 'heilli er hér nú orðið
framkvæmt strangt vörueftirlit
með þeirri framleiðslu lands-
manna, sem ætluð er til útflutn
ings, en ýmist mjög ófullkomið
eða ekkert eftirlit með inn-
lendri framleiðslu, sem ætluð
er landsmönnum sjálfum.
Oss, landsmönnum, er bein-
línis ætluð til neyzlu annars og
þriðja flokks vara, og með
vinnslu hennar og vörzlu er
slælegt eða ekkert eftirlit frá
hálfu hins opinlbera.
Þessu þarf þegar í stað að
kippa í lag, og það undandrátt-
arlaust.
í öðru lagi þarf, að opinberri
tilhlutun, að hafa gætur á þvi,
að í Reykjavík sjálfri sé land-
að, þegar iá sjó gefur nægjanlegu
magni af nýveiddum fiski, mið-
ið við neyzluþörf bæjarbúa.
Slíkt á t. d. ekki að leyfa, að
bátar, sem eiga uppsátur í
Reykjavíkurhöfn, selji afla sinn
í fisktökuskip til útflutnings,
svo flytja þurfi þess í stað fisk
úr fjarlægum verstöðvum á
Reykjavíkurmarkað, sem við
slíkan flutning hlýtur að verða
annars og þriðja flókks neyzlu
vara nema sérstakar varúðar sé
gætt.
Þá þarf, að hafa öruggt eftir
lit með því, að einvörðungu góð
ur og nýr fiskur sé frystur fyr-
ir innanlandsmarkað, á sama
hátt og gert er vegna fisks, sem
ætlaður er til útflutnings.
Þá skal að síðustu minnzt á
eitt hinna veigamestu atriða, er
að þessum málum lúta, en það
eru fisksölutoúðirnar sjálfar,
sölufyrirkomulag og afgreiðslu
til neytenda.
Ég held að því ófremdará-
standi, er þar ríkir, verði ekki
kippt í lag, nema hinum róttæk
ustu ráðstöfunum verði beitt til
úrbóta.
Fisksölubúðir bæjarins eru
með fáum undantekningum, til
húsa í óþverralegum kjöllurum
og skúrhjöllum, þar sem engir
möguleikar eru fyrir hreinlegri
og sómasamlegri umgengni,
jafnvel þótt viljann vantaði
ekki.
Ég teldi rétt, að bæjarfélagið
tæki leigunámi sómasamlegt
húsriæði fyrir fisksölubúðir, (t.
d. 10 sölubúðir til að byrja
með). Það léti sjálft reka búð-
irnar og setja kæligeymslur í
þær.
Bæjarfélagið framseldi síðan
sölubúðirnar til leigu, þeim, er
Auglýsingar,
sem birtast *eiga {
Alþýðubíaðicu,
verða að vejrs
komnar til Auglýs
ingaskriCstofuimar
í Alþýðuhúsinu,
(gengið frá
Hverfisgötu)
fyrir kB. 7 að kvöBdS.
gerast vildu fisksalar í fisksölu
búðpm bæjarins, eða ræki þar
fiskverzlun sjálft.
Verulegt magn af nviurn
fiski, væri fryst í sérstökum
snotrum umbúðum i aðalfrysti-
húsum ibæjarins, þannig að hægt
væri að kaupa fyrsta iflokks
frystan fisk í hæfilega stórum
umlbúðum, ætluðum f jögurra —
sex til átta manna heimilum.
Ef í fisksölubúðum væri svo
stórt kælirúm, að það nægði
fyrir dagsforða, miðað við sölu-
Framhald á 6. síðu.
TC1 INS og frá er skýrt á öðr-
um stað hér í blaðinu í
dag birtist í Mbl. síðastliðinn
laugardag greinarkorn eftir
„þrjár ungar stúlkur,“ um ó-
fremd þá, sem nú viðgengst á
Þingvelli. Lýsá þessar ungu
stúlkur því, sem fyrir augu
þeirra bar á Þingvelli og er frá-
sögn þeirra svohljóðandi:
„Einn góðviðrisdag í sumar fór-
um við þrjér vinstúlkur, til Þing-
vallar með viðl.eguútbúnað og hugð
umst halda þar hvíldardaginn heil
agan. Við tilheyrum hinni vinn-
andi stétt og þrælum sex daga vik
unnar og finnst því nauðsynlegt
lífi og heilsu, að hvíla okkur þann
sjöunda.
Kom okkur saman um að Þing-
völlur væri ákjósanlegur staður til
þéss arna, því að þar væri náttúru
fegurð mikil, kyrrð og ró.
Lögðum við svo af stað í óætl-
unarbíl og var meiri hluti farþeg-
anna ungar og fjörugar stúlkur, á
okkar reki.
Þegar til Þingvallar kom, reist-
um við búð vora í fögrum hvammi,
á gjárbarmi.
Þar eð við höfðum aldrei farið
nema skyndiferð til Þingvallar áð-
ur, ætluðum við nú að nota tímann
vel, ög skoða hina rómuðu fegurð
staðarins. Héldum við því af stað.
En ekki höfðum við gengið nema
fáein skref, þegar við rákumst á
nokkrar af samferðastúlkum okkar
sem þegar höfðu fundið sér fylgi-
sveina, og voru það allt amerískir
hermenn. Þau sátu þarna í fagurri
laut og stúlkurnar hámuðu í sig
súkkulaði og, drukku amerískan
bjór, á milli bess sem þær létu vel
aö veitendum sínum.
Við urðum hálf hvumsa við, þeg
ar við sáum þetta, því að okkur
höfðu áður virst stúlkurnar hinar
siðprúðustu. Sannaðist þar hið forn
kveðna, að ekki er allt gull, sem
glóir, því að stúlkurnar virtust
una sér vel þarna og blygðuðust
sín ekki hót, þótt fjöldi fólks horfði
api* 6 firamferði þeirra.
Gengum við nú niður á veginn
en urðum brátt að flýja þaðan aft-
ur. Þar var mikil bílaumferð, og
voru það mestmegnis hermanna-
bílar. Undantekningarlaust námu
þeir staðar við hlið okkar, og ýmist
ávörpuðu dátarnir okkur með bjög
uðum blíðmælum, eða þeir þustu
út úr bílunum og þrifu til okkar.
Nú gengum við inn með vatninu,
alls staðár urðu þar á vegi okkar
ungar stúlkur í fyld með hermönn
unum, og lýsti framferði þeirra
margra algjöru blygðunarleysi og
skorti á álmennu velsæmi.
Má taka það til dæmis, að her-
maður einn sat þar með stúlku á
,,háhesti“ og réri fram og aftur,
og þótti stúlkunni þetta bersýni-
lega hin bezta skemmtun ,því að
hún flissaði og skríkti hástöfum
af kæti.
Við snerum við eftir dálitla
stund og gengum niður að „Silfru“.
Þegar þangað kom, vorum við orðn
ar göngumóðar og settumst því nið
ur til þess að hvíla okkur og njóta
náttúrufegurðarinnar. Ekki höfð-
um við lengi setið, þegar þrír
amerískir hermenn komu og sett-
ust skammt frá okkur.
Þeir drógu strax upp súkkulaði,
sem kvað vera algengasta beita
þeirra og buðu okkur.
Þeim til mikillar furðu freistaði
það okkar ekki og við stóðum þegj
andi á fætur og héldum af stað.
Og nú hófst eltingarleikur. í
hálfa klukkustund eltu hermenn-
irnir okkur, hvert sem við fórum
og urðum við loks að leita á náðir
landa, sem varð á vegi okkar, og
gekk hann með okkur dálítinn
spöl. Þá loks snautuðu hermennirn
ir á brott.
En þeir voru samt ekki af baki
dottnir, eins og kom i Ijós, því að
síðar um kvöldið mættum við þeim
aftur, og voru þá í fylgd með þeim
þrjár stúlkur. Var þá kunnings-
skapurinn orðinn það náinn, að
tvær stúlknanna voru» íklæddar
skósíðum hermannaúlpum þeirra.
»
. Framh. á 6. síðu.