Alþýðublaðið - 11.08.1944, Blaðsíða 5

Föstudagur 11. ágúst 1944
AUÞYÐUBLAÐIB
5
. ,Erfitt að fá keypt í matinn í Reykjavík. — Harmatöl-
, ur húsmóður. — Getum við gert skaðabótakröfur á
. .hendur Þjóðverjum í stríðslok? — Hvernig fer um ó-
. skilgetnu börnin? — Hverjir greiða fyrir uppeídi þeirra?
HÚSMÆÐUR í Reykjavík
kvarta nú mjög' undan því aS
næstum ómögulegt sé að fá neitt
Iteypt í matinn. Húsmóðir, sem
skrifaði mér í gær segist hafa þann
dag farið búð úr búð án þess að
hafa getað fengið neitt í matinn,
hvorki fisk né kjöt. Fólk er far-
ið að lengja eftir því að fá nýtt
dilkakjöt. Hvenær byrjar slátrun-
in?
„HAFNFIRÐINGUR skrifar mér
ettirfarandi bréf: Á söguöldinni
okkar voru mannvíg bætt og lög
látin ganga yfir alla. Nú erum við
íslendingar hættir vígaferlum, en
höfum hin liðnu stríðsár orðið fyr-
ir árásum þýzkra stríðsmanna,
sem ráðist hafa á varnarlaus skip
okkar á höfum úti og jafnvel hér
við strendur landsins og nokkrum
sinnum gert tilraun til að granda
mönnum og mannvirkjum í landi
ökkar.“
„Nú ÞEGAR líður að hildarleiks
lokum, ættum við að fara að at-
huga hvaða manngjöld við hljót-
um að krefja fyrir alla þá mörgu
sjómenn, sem fallið hafa fyrir hin-
um þýzku vopnum. Mannslífin
voru okkur dýrmæt og verða al-
drei bætt að fullu, en þjóð sú, sem
ábyrg er fyrir drápunum
verður að bæta að fullu bæði menn
og skip eftir því er frekast er hægt
að gera ráð fyrir að hægt sé að
bæta að fullu.“
„ÞETTA ÞYRFTI nú þegar að
fara að rannsaka af hinu opinbera
hvaða krófur við gerum við það
stóra uppgjör. Aðrar þjóðir koma
með sínar kröfur. Eigum við að
þegja og sleppa öllum kröfum?
Ég segi nei. Fullar fébætur frá
Þjóðverjum til aðstandenda hinna
föllnu hraustu drengja og fullar
bætur fyrir skip og annað óút-
reiknanlegt tjón.“
„ÉG VILDI skora á yfirvöld
þessa lands, að láta nú þegar fara
fram hlutlaust mat á því tjóni,
sem þýzka þjóðin eða valdsmenn
hennar hafa valdið okkur yfir
stríðsárin, því ég vona að hún fái
ekki aðstæður til að tortíma neinu
frekar frá okkur í þessu stríði. Og
þegar skaðabótakröfur koma frá
sigurvegurunum, þá eigum við að
setja okkar kröfur fram líka, því
hvar er þá réttur smáþjóðanna,
ef slíkar réttmætar kröfur veða
settar til til hliðar?“
„ÉG ÆTLA að biðja þig, Hann-
es minn, að grafast fyrir hjá rétt-
um hlutaðeigendum hvaða kröfur
þeir foreldrar geta gert og á hend
ur hverjum, sem dætur eiga og
hafa orðið fyrir því óláni að þær
hafa eignast börn með erlendum
hermönnum, þeir hlaupið af landi
burt og fátæk heimili sitja svo
eftir með börnin, stundum eitt,
stundum fleiri og vita ekki niöfnin
á viðkomandi, nema kannske að
staðið hafi Navy eða U.S.N. á húf-
um þeirra.“
„BÆJARFÉLÖGIN munu líka
fá smjlörþefinn af þessu, bæði nú
og síðar. Ef enginn aðili hefir hér
að svara til saka við þessi fátæku
heimili og umkomulausar stúlk-
ur, því þá ekki að það opinbera
láti safna gögnum hér um og geri
bótakröfur um uppeldi barnanna.
Þessi óskilgetnu börn eiga fulla
heimtingu ,á því líka að þau fói
eins gott uppeldi og okkar eigin
skilgetin börn. Bæði mæður þeirra
og foreldrar stúlknanna eiga líka
þær kröfur á hendur þjóðfélag-
inu að það rétti þeim hjálparhönd,
enda þótt þær hafi hrasað.“
% Uliöluferð
á amerísku reyktóbaki má ekki vera hærra en hér segir:
Sir Walter Raleigh, 1 lbs. pappadós Kr. 30.00
Sir Walter Raleigh, Vi lbs., pappadós Kr. 15.00
Sir Walter Raleigh, 1% oz„ pappadós Kr. 3.75 -
Sir Walter Raleigh, sliced, 1% oz., pappadós Kr. 4.00
Edgeworth ready rubbed, 1 lbs., blikkdós Kr. 40.00
Edgeworth ready rubbed, IV2 oz„ pappadós Kr. 4.00,
Dills Best rubbed, V2 lbs„ blikkdós Kr. 15.00
Dills Best rubbed, 1% oz„ pappadós ur. 3.50
Utan Reykjavíkur og Hafnarfjarðar má útsöluverðið
vera 5% hærra vegna flutningskostnaÖar. *
Tóbakseinkasala rl [isins.
Tómaiarnir
eru nú á lægsta verði.
Borðið meiri tómata.
Skiplíkan
Þetta líkan af Victoryskjbunum svonefndu, sem smíðuð hafa verið ihundruðum sarnan í
Banadaríkjunum á stríðsárunum til j>ess að fylla upp í skörSin, sem kafbátar Hitlers íhafa
höggvið í skipastól bandamanna, var gefið skipasmíðunum í Bethlehem Fairfield skipásmíða
stöðinni í Baltmore á austur-' trönd Ameríku. Sú skipasmíðastöð hefir verið einna afkasta
mest í stríðinu.
Giacomo MafíeoHi —
Píslarvoltur frelsisins
HINN 30. dag maímánaðar
árið 1924 sat fulltrúaííeid
ítrlska iþingsins á fundi í Róma
borg. Þetta var fyrsta þingið,
sem til hafði verið kosið eftir
að fasistar komust til valda, en
stjórn þeirra var ihálfs ann^rs
árs giömul, er hér var komið
sögu. Þrátt fyrir ógnarverk :og
griimmd fasistannafhafði stjórn
arandstaða jafnaðarmanna og
verkamanna hlotið milljón at-
kvæði af hálfri þriðju milljón
greiddra atkvæða.
Fulltrúadjeildin hafði haldið
hinn fyrsta fund sinn eftir kosn
ingarnar hinn 24. dag maímán-
aðar. Á fundinum hinn 30. maí
átti að taka til afgreiðslu frum-
varp fasista um það, að meiri-
hluti þeirra skyldi lögfestur.
Þegar fundur hafði verið settur,
voru þrjú ihundruð og fiimmtíu
fasistaþingmenn í svartstökkum
.mættir. Stormsveitarmenn fas-
ista höfðu og fjölmennt á þing-
palla i samkvæmt ■ tilmælum
Mussolinis.
Sá orðrómur hafði horizt um
gervalla borgina, að stjórnar-
andistaðan miyndi beita sér ein-
dregið gegn því, að meirihluti
fasistanna yrði lögfestur og láta
hart mœtía hörðu, ef af því yrði.
Þingm'enn fasista Inófu há-
reisti mikla, er forsetinn til-
kynnti, að framsögumaður
stjórnarandstöðunnar væri Gia-
coimo Matteotti.
Fasistarnir ibáru sér í lagi
þungan hug til Giasomo Matte-
ottis. Hann var aðalritari ítalska
Aljþýðúflokksins og hafði tekið
þá staðföstu ákvörðun iað helga
starfskrafta sína óskipta lýðræð
.ishyggjunni og jajfhaðarstefn-
unnd.
Matfeotte haf ði hrakið lygar
fasistanna lið fyrir lið, meðan
á kasningabaráttunnni stóð.
Hann færði óyggjandi rök fyrir
því, að sú lýgi íasistanna, að
þeir hefðu verið að koma 1 veg
fyrir uppreisn í landinu með
valdatöku sinni, ætti sér nokkra
Q REIN ÞESSI, sem er eft-
i,r Luigi Antonini og
þýdd úr ameríska vikublað-
inu The New Leader fjallar
um morðið á ítalska jafnaðar-
manninum Giacomo Matte-
otte. Greinarhöfundurinn
rekur í stórum dráttum þró-
un málanna á Ítalíu eftir
valdatöku fasista, unz innrás
in þar kom til sögu og örlög
Mussolinis og einræðis hans
þar með ráðin.
stoð. Hins vegar lýsti hann því,
að fátt hefði gefið meira til-
efni til uppreisnar en einmitt
valdataka fasistanna.
Giacomo Matteotti, ungi þing
maðurinn, sem reis á fætur hinn
örlagaríka dag, 30. maí árið j
1924, hafði háð kosningu í tveim 1
kjördæmum, í ætthyggð sinni á
Norður-Ítalíu, svo og í Róm.
Hann stóð þarna með minnis-
blöð sín í höndunum og heið
þess, að .mesta háreystin gengi
um garð. Hann hóf upp hina
skýru og þróttmiklu rödd síma
og því fór alls fjarri, að hann
væri myrkur í .máli: „Mál það,
sem hér er á dagskrá, íjallar
um lögfestingu fasistameirihlut-
ans. Við mótmælum þessu
frumvarpi . . . “
■Svartstakkarnir hrópuðu reiði
lega: „Þetta eru svívirðingar,"
En Matteotti brá hvergi í
brún. Hann hélt hiklaust áfram
máli sínu: „Við vitum, að það
voru ofsóknir og ógnanir fas-
istanna, sem réðu úrslitum
kosninganna.
Svartstakkarnir urðu æfir við
þessi orð. Þeir skóku hnefana
í áttina til ræðuimanns og
reyndu jafnvel að leggja hend-
ur á þingmenn stjórnarandstöð-
unnar. Mussolini stóð þögull, en
svipur hans vitnaði um það,
hvað honum bjó í hug
Mátteotti íbeið stundarkorn,
en hrópaði þtví næst hátt og
snjallt: „Leiðtogi fasistanna
lýsti því yfir, að stjórn hans
myndi ekkert hirða um kosn-
ingaúrslitin og sitja áfram vifS
völd, þótt hún reyndist aðeins
njöta stuðnings minnihluta
þjöðarinnar."
Fasistaleiðtogi, Starace, aS
nafni, hrópaði: „Alveg rétt.
Við erum við völd, og við ætl-
um okkur að verða við völd.“
Þessi sögulega viðureign í í-
talska þinginu 'stóð yfir í alilt að
tvær klukkustundir.
í l'ok ræðu sinnar, komst
Matteotti að orði á þessa lund:
„Verið á verði. Frelsið fyrir-
byggir að sjálfsögðu ekki mis-
tök og yifirsjónir, en þjóðin hef-
ir sýnd það og sannað, að hún
er. til þess fær að bæta fyrir
slíkt og láta vítin sér að varn-
aði verða. En einræðið er dauði
sérhverrar þjóðar. Fasistarnir
leitast við að láta þjóðinni miða
áftur á ibak. Vér erum verjend
ur hins frjálsa fullveldis
ítölsku þjóðarinnar, ,sem vér
unnum og dáum.
Þingmenn stjórnarandgtöð-
unnar hylltu Matteotti ákaft í
lok ræðu haná, en fasistarnir
hrópuðu ókvæðisorð að honum
jafnt, þingfulltrúar úr hópi
þeirra og stormsveitarmennirn-
ir uppi á þingpöllunum.
„ Og nú,“ mælti Matteotti
við vini sína og samherja, „get-
ið þið undiríbúið útför mína“.
*
AÐ var í Rómaborg á
heitu kvöldd hins 10. dags
júnímáðaðar árið 1924. Matt-
eotti fór heirn frá ,sér, en hann
bjó að Via Pisanelli 40, log ætl-
aði á þingfund. Hann gekk með
fram Tiberfljóti. Al'lt í einu
slógu ffimm menn hring um
hann og fóru með hann með
valdi í bifreið og óku aff stað
Frh. af 6. síðu.