Alþýðublaðið - 17.08.1944, Blaðsíða 4

4
ALÞYÐUBLABIÐ
Fimmtudagur 17. ágúst 1944,
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4r'Zl og 4902.
Símar afgr~iðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Svíðnr í kannin.
ÞAÐ er ekki nema að von-
um, að Morgunblaðinu
svíði það, þegar minnzt er á
afstöðu aðstanöenda iþess í
skilnaðarmálinu. Ber Mgbl. í
gær glögg merki þess, að svo
er. En blað þetta má sjálfu sér
um kenna. Með ógætilegum og
hvatvíslegum skriifum hefir það
orðið þes!s valdandi, að þessi
mál hafa verið gerð að umtals-
efni á nýjan leik. Alþýðufblaðið
hefir enga löngun til að balda
ávirðingum Mbl. og aðstand-
enda þess á lofti. Þetta mál er
ieyst. Og fyrir atbeina Alþýðu-
flokkisins og AHiþýðubiaðsins Var
það leyst ó þá lund, að heiðri
landsins var ekki misiboðið.
| i i
Mgbl. berfst iila af, þegar það
er minnt á þær staðreyndir, að
hraðskilnaðarfmenn hafi borið
giftu tii að láta undan síga í
skilnaðarmálinu og fallast á
löglegan skilnað íslands og Dan
merkur. En það er vonlaust
strit fyrir ,,vitsmunaveru“ Mgbl.
að stangast við staðreyndir.
Hún er að vísu ekki óvön því
eftir langvarandi þrælkun í
þjónustu aftuxhaldsins. En það
er eigi að síður alltaf jafn von-
laust erfiði.
(Það er þaríflaust að prenta
upp ummæli. hraðskilnaðar-
manna til þess að afhjúpa af-
stöðu þeirra enn frekar. Les-
endum 'blaðanna eru enn í
fersku minni stóryrði þeirra á
síðasta ári um „tafarlausan
skilnað,11 að ekki þyrfti að virða
að neinu álkvæði sambandslaga-
sáttmáSians o. s. frv. Þessir
auðnulitlu menn voru haldnir
því kynlega offorgi, að leggja
allan sinn metnað í það, að skiln
aður landanna yrðl lögleysa.
Það var ekki orðið langt eftir
því að bíða, að skilnaðurinn
gæti farið fram sambvæmt á-
kvæðum sardbandslagasóttmál-
ans sjálfs. En þessar einkenni-
legu sjáifstæðishetjur ætluðu
bara að ærast, ef á það var
minnzt. Máiflutningur þeirra
var meira að segja slíkur, að
helzt mátti ætla, að sjálfur
skilnaðuírinn væri þeim aukaat-
riði. Hitt vaeri aðalatriðið að
traðka á lögum og rétti og virða
löglega gerðan milliríkj asamn-
ing að vettugi.
*
í þeim umræðum, sem nú
hafa spunnizt um þetta mál, er
Mgbl. á vonlausu undanháldi.
f gær grípur það til þess að
vitna í þrenn ummæli Alþýðu-
blaðsihs um það, að æskilegast
væri, að íslendingar stofnuðu
ekki lýðveldið fyrr en þeir hefðu
náð tali af sambandsþjóð sinni
og konungi. Af hugsanagraut
þeim, sem blaðið spinnur utan
um þessi umrnæli verður það
helzt ráðið, að það telji þau
sönnun fyrir því, að Alþýðublað
,ið hafi verið andvígt skilnaðin-
um sjáifum. Sá rógur er svo
marghrakinn, að ekki er ástæða
til að gera honum frekari skil.
Hitt er vissulega engin „upp-
ljóstun“, að Alþýðublaðið hafi
Jónas Guðmundsson:
„Við Babýlo

IV.
Ef Kaj Munk hefði verið
prestur á íslandi nú á dögum,
mundi ekki hafa staðið um harm
mikill styr. Han hefði verið þag
aður í hel hér. Hann samdi að
vísu ,,sniðug“ leikrit. Það gera
íslenzídr prestar líka. Tveir
slíkir hafa nýlega fengið verð-
laun fyrir leikrit sín. Hefði hann
haldið ræður sínar hér, mundi
brátt hafa farið svo, að „söfn-
uðurinn“ hefði hætt að sækja
kirkju; hann hefði ekkert kært
sig um að fá „skammir á hverj-
um sunnudegi". Ræður Kaj
Munks hefðu ekki fengizt birtar
í hinum „kristilegu" ritum, sem
hér eru gefin út.
Hugsið yður t. d. að þessar
setningar hefðu staðið í ræðu í
Prestafélagsritinu, Kirkjublað-
inu eða Kirkjuritinu:
„Og treystið ekki prestunum
of vel. Þeir sæta óf vesölum
kjörum. Og þeir eru aldir upp
í manngæðum. Þeir hafa gleymt
því, eða aldrei lært það, hvað
kristindómur er. Þeir hafa sogið
kæ-æ-ærleika inn með barns-
túttunni. í hörðum heimi tala
þeir alltaf máli linkunnar. Þeir
„skifta sér ekki af pólitík“. Þeir
prédika frið, hvað sem það kost
ar, til uppbyggingar Djöflinum,
sem hefir síður en svo á móti
því, að hið illa njóti friðar, til
þess að breiðast út. Það er ekki
skrifað: Þegar náungi þinn er
sleginn á aðra kinnina, þá er
það þiít að leggja liðviðaðhalda
honum, svo að hann verði sleg-
inn á hina líka. Treystu ekki
prestunum of vel, fyrr en þeir
vaka og minnast þess, að þeir
eru þjónar fagnaðarerindisins í
heild, þjónar friðarhöfðingjans,
sem kom ekki til þess að flytja
frið, heldur sverð, hans sem
fyrirgaf Pétri, en lét Júdas
hengja sig, hans, sem var hóg-
vær og af hjarta lítillátur, er
rak þó út musterisdólga.“
(Leturbr. hér).
Hver einasta ræða í þessu
safni Kaj Munks er ,skamma-
ræða“, meira og minna póli-
tísk ádeila. Ef prestar almennt
færu að tala svona hér á landi,
mundi þess ekki langt að bíða,
að almenn krafa kæmi um al-
gert afnám kirkjunnar og prest-
anna, því pólitík og kristindóm
ur fær hvorki samrýmzt að dómi
fólksins í söfnuðunum né stjórn
málaforingjanna, sem „stjórna“
þjóðinni á hverjum tíma. Og
það er alveg óþarfi að hafa
nokkrar áhyggjur af því, að ís-
lenzkir prestar fari að taka upp
á slíku. Þeim er það alveg nóg,
að menn deyi „annars staðar“
fjrrir „fagna'ðarerindið“.
Ef Kaj Munk hefði verið prest
ur hér, mundi hann hafa „grotn
að niður“. Hann mundi hafa ver
ið álitinn hálf vitlaus og enginn
viljað við honum líta. Hann
mundi hafa verið talinn æsinga
fífl, sem enginn gæti nærri kom
ið.
Hvað haldið þið t. d., að Morg
unblaðið hefði sagt um svona
orðbragð í nýársræðu hér í
Dómkirkjunni:
Þjóð vor skiptist meir og
meir í ríka og fátæka. Þér (þ. e.
ríkisstjórnin danská). verðið að
ofsækja stríðsgróðann með kristi
legu miskunarleysi, slá þá, sem
græða blóðpeninga, með skött-
um, svo að þeim blæði sjálfum,
og skipta peningum þeirra nið-
ur á þá túgi þúsunda, sem kremj
ast af dýrtíð og svindli með
gervivörur.“
Eða halda menn að „Þjóð-
viljimi“ hefði lagt blessun sína
yfir það, ef prestur bæði á þessa
leið fyrir íslandi:
„Leið oss, kross í fána vorum,
leið oss til samskonar baráttu
og hinn hlekkjaði Noregur og
hið blæðandi Finnland berst í
hinu norræna stríði gegn þeirri
hugsun, sem er gagnstæð öllum
huga vorum.“
Nú, hann hefir þá verið einn
af Finna-galdurs mönnunum,
mundi þá hafa kveðið við. En
Kaj Munk skildi það, sem eng-
inn skilur í kommúnistaflokki
nokkurs lands, að hver sá, sem
elskar ættjörð sína og vill, að
hún sé frjáls, er alveg jafn and-
vígur „innrásarhernum11, hvort
sem sá heitir Stalin eða Hitler,
sem stjórna honum, ef takmark
ið er að svipta þjóðina frelsi.
Þennan ofur einfalda sannleika
hefur ekki tekizt að láta komm-
únista skilja, hvorki hér á ís-
landi né annars staðar. Barátta
Finnlands fyrir - frelsi sínu er
jafn dásamleg og glæsilfeg enn
í dag og hún var 1939.
Og Finnland fer að líkt og
hin danska hetja, Kaj Munk,
einmitt hefði óskað. Það sveigir
ekki undan, hvað sem á gengur.
Þótt voldugir vinir þess eins og
Bretland og Bandaríkin megni
ekki að hjálpa því, gefst það
ekki upo. Allur heimurinn veit,
að Finnland berst ekki fyrir því
að koma á nazisma í veröldinni,
eða til þess að styðja Þýzka-
land. Það berst fyrir frelsi sínu
og engu öðru, og það berst fyrir
héiðri Finnlands og sæmd.
Kaj Munk segir við dönsku
stjórnmálamennina í ársbyrjun
1943:
„Og gleymið loks ekki, að
ríkisgimsteinar þúsund ára gam
als ríkis eru í yðar vörzlu, ekki
aðeins til dagsins í dag, heldur
til þúsund ára framtíðar, og að
þrír fyrstu og stærstu gimstein-
arnir heita: Heiðurinn, heiður-
inn, heiðurinn. Þetta er hið
fyrsta og hið síðasta, og ef þér
getið ekki varðveitt þetta, þá
\ er betra að þér séuð ekki til.“ .
Skömmu síðar var engin
' stjórn lengur til í Danmörku. —
! Og ekki mundu aðrir stjórn-
málaflokkar og blöð fá betri
útreið hjá Kaj Munk. Um stjórn
málamennina segir hann:
„Trúið ekki því, sem stjórn-
málamennirnir sejgja, er þeir
mæla fláum fagurgala í eyru
vor. Það eru margir vænir og
talið fara bezt á því, að endan-
legur skilnaður og stotfnun lýð-
veldis færi fram að undangengi i
um viðræðum við dönsku þjóð-
ina. Sambúð sambandsþjóðanr. i.
síðasta .aldarfjórðunginn hefir
rerið með þeim hætti, að eðli-
gast hetfði ýerið að endanleg-
ar skilnaður þeirra yrði „bróð-
urlegt orð,“ eins og Matthías
orðaði það. En hitt var alltaf
aðalatriðið fyrir Alþýðuflokk-
inn og lögskilnaðarmenn,1 að
samlbandáslitin færu fram að
fullum lögum. Og þegar loks
tókst að knýja /hraðskilnaðar-
menn inn á þá braut, stóð ekki
á Alþýðuiflokknum og Alþýðu-
I blaðinu að veita sitt brautar-
gengi til þess, að þjóðin stæði
ein-huga um samiband sslitin,
enda sýndi reynslan, að þá skap
aðist þjóðareining um málið.
Það er þarflaust fyrir Mgbl.
að taka sér þetta mál svöna
nærri. Ávirðingu þess og að
standenda þess verður ekki hald
ið á loft, nema það gefi sjálft
tilefni til þess. Og þó að því sé
ekki gefin „andleg spektin,11
ætti að mega igera ráð fyrir því,
að það héfði vit á að rílfa ekki
sjálft upp þau kaunin, sem sár-
ast svíða.
a
vandaðir menn í þeirra hópi.
Dönsku stjórnmálamennirnir
eiga fáa í heiminum fremri sér
sömu stéttar um flekkleysi
handa sinna. Ekki hafa þeir ver
ið valdasjúkir, því síður sið-
spilltir. En þeir halda, að hlut-
verk þeirra sé ekki að leiða,
heldur að láta leiðast. — Til-
vera þeirra sem stjómmála-
manna er enda undir því komin
samkvæmt gildandi reglum, að
þeir h'rósi fólkinu, hrósi kjósend
unum. Treystið þeim ekki, þeim
er málið of skylt.“
Út yfir tekur þó meðferðin á
vesalings skáldunum í barátt-
unni fyrir frelsi og heiðri Dan-
merkur. Kaj Munk segir:
„Mesta nútímaskáld vort -—
bækur hans njóta óseðjandi
eftirspurna — hellir fólkið
barmafullt af tíbrártralli sínu
um það, hvað allt gangi nú eig-
inlega að óskum í þessum elsku
lega heimi. Og eitt vinsælasta
ljóðskáld vort, skáld, sem raun
ar ber nafn með rentu, stakk
dúsunni að þjóðinni:
„Dýri minn og dans,
og dingeli og lans,
og dýri minn og dingelans . .
Já, — dansinn sá varð dýr.“
Mér finnst ég næstum kannast
við þennan „dingelans“ héðan
að heiman, en kannske er það
vitleysa. Kannske er hann
hvergi til nema í Danmörku. —
Skáldin vita það betur en ég.
Þá kemur blessaður „meiri-
Auglýsingar,
seim birtast eiga f
Alþýðublaðinu,
verða að vera
komr.ar til Auglýs-
ineraskrifstoftumar
í Alþýðuhúsimi,
(gengið ir- frs
Hverfisgöíu)
fyrir kl. 7 að kvöldi.

hlutinn“ einnig við sögu hjá
Kaj Munk. Hann segir:
„Og treystið ekki Meirihlut-
anum, sem er lítt tamdur og því
auðteymdur. Allur þorrinn er
ölvaður af sífelldu lofgerðar-
stagli um sjálfstjórn þjóðarinn-
ar, dæmalausa samheidni og
miklamenningu. Hvemikillhluti
sjálfstjórnarinnar er heigulskap
ur? Og er samheldnin fólgin í
öðru en því, að látast vera dauð
ur, og hin mikla menning í öðru
en að hneigja sig fyrir þeim,
sem sparkar upp hurðinni? Trú
ið ekki á almenning, það er ó-
tamning í honum. Eg trúi á
kjarnann í honum, — hann er
heilbrigður, en það er djúpt á
honum, langt í hann. Hann er
dekurdrengur og brekabarn,
Frh. af 6. siðu.
Þ EI'R flokksbræðurnir, Ing-
ólfur a Hellu, formaður
kjötverðlagsn-efndar, og Sigurð-
ur Björnsson frá Veðramóti
leiða enn saman .hesta -sína í
Mbl„ en ritdeila þeirra hófst
eins og menn muna með grein
Sigurðar tmi matvælaske'mmd-
irnar. Ingólfur skrifar s. 1. laug
ardag m. a. á þessa leið:
„Svar mitt var stutt og hóg-
vært, en ég gaf þar fulla skýringu
á staðreyndunum. i>að er því ekki
skjmsamlegt fyrir yður aö reiðast,
þótt það sé komið í ljós, að þér
hafið skrifað grein yðar í fljót-
færni og án þess að hafa ábyggi-
legar heimildir.
Ef þér hefðuð haft hyggindi og
aðgæzlu bóndans, eins og leyfilegt
var að ætlast, þar sem þér voruð
einu sinni bóndi, þá h^fðuð þér
sloppið við það að vera talinn
fljótfær og framhleypinn.
Ég fæ ekki skilið, að það geti
verið málstað bænda til góðs, ef
framleiðsla þeirra er rægð við neyt
endurna. Enginn bóndi mun þakka
yður eða teija yður þarfan mann
fyrir það, að telja Reykvíkingum
trú um, að mjólkin sé vond og
óheilnæm.
Undanfarin ár hefur landbúnað-
urinn tekið miklum framförum.
Það eru ekki mörg ár síðan, að
hér voru aðeins fá og léleg frysti-
hús. Það eru aðeins örfá ár síðan
hér voru reist mjólkurbú.
En þér sem einu sinni voruð
bóndi og hættuð að vera það vegna
1 þess, að þér vilduð fá hægara starf
og betur launað, viljið ekki skilja
aðstöðu bændanna, þá erfiðleika,
kostnað og fyrirhöfn, sem þeir
hafa bakað sér með því að reisa
frystihús, byggja mjólkurbú og
annað til þess að uppfylla sann-
gjarnar kröfur neytendanna."
í tilefni af þessari grein Ing-
ólfs skrifar Sigurður í Mbl. í
gær m. a. sem hér segiir:
„Þér hafið alveg brugðist von-
um mínum og það svo afgerandi,.
að ég verða að telja vafasamt eða
tilgangslaust að ræða við yður al-
varleg mál, slík sem ég tel mat-
vöruskemmdamálið vera. í síðustu
grein yðar eruð þér bara fullur af
stórbokkaskap og merkilegheitum,
en.komið hvergi nærri málinu.
Þetta er alveg móti von minni
og er furðuleg framkoma af manni
í yðar stöðu, manni, sem falin hafa
verið mörg trúnaðarstörf, bæði fyr-
ir alþjóð og smærri heildir, svo
sem það að vera formaður Kjöt-
verðlagsnefndar, sem er valdamik-
il ábyrgðarstaða og krefst réttsýni
og sanngirni til beggja handa, bæði
gagnvart framleiðendum og neyt-
endum.
Annað atriði greinar yðar er lof
um sjálfan yður fyrir hógværð I
fyrir grein yðar. Sér er nú hver
hógværöin, að gera andstæðing sín
um upp orð til að hrekja, þegar
ekki er hægt að hrekja neitt af
því, sem hánn segir sjálfur. í fram-
haldi hugsunarinnar um þessa
virðingarverðu hógværð yðar seg-
Iið þér, með ósköp kenniföðurlegri
mildi við mig: „Það er því ekki
skynsamlegt af yður að reiðast“.
En ég spyr, hvaða ástæðu hafið
þér til að halda, að ég hafi skrifað
nokkuð af því í reiði minni, sem
ég hef sagt um þetta mál? Út af
hverju hefði ég svo sem átt að
reiðast? Allt sem ég hef sagt er
óhrakið. Það er viðurkennd stað-
reynd hvoru tveggja, að kjötbirgð-
Trii. á 7.