Alþýðublaðið - 22.08.1944, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLAÐiÐ
Þriðjuclagur 22. ágúst 194L

Útgefandi: AlþýSuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 40C1 og 4902.
Símar afgr-iðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Bvað er IranudaB?
ÞAÐ er almenn skoðun, að
örlagarík tímamót fari í
hönd í gervöllum heiminum.
Menn þykjast nú sjá fyrir úr-
slit þess blóðuga hildarleiks, er
hefur þjakað gervallt mann-
kyn um fimm ára skeið. Fyrir
Í>ví er nú tekið mjög að fjöl-
yrða um þá veröld, er rísa mun
úr rústum ófriðarbálsins.
*
Fyrir okkur íslendinga er hér
um að ræða tímamót í tvenn-
um skilningi. Annars vegar
stöndum vér við dyr nýrrar
aldar í sögu vorri. Siðustu
menjar aldagamallar yfirdrottn
unar hafa nú verið þurrkaðar
brott. íslendingar hafa stofnað
lýðveldi í landi sínu og vilja
hér eftir standa á eigin fótum.
Hversu til tekst um það, er kom
ið undir tvennu: getu íslend-
inga til að stýra málum sínum
af eigin rammleik og viðhorfi
stórþjóðanna til þeirra.
Hins vegar er það öllum ljóst,
að aldahvörf þau, sem menn
vænta að styrjöldinni lokinni,
muni ekki með öllu fara fram
hjá íslandi. Heimurinn er ekki
lengur stór og eiginlega enginn
staður afskekktur lengur. Allra
meiri háttar breytinga og um-
skiptinga hlýtur að verða vart
um heim allan.
Það gegnir svipuðu máli um
okkur íslendinga og flestar
aðrar þjóðir um það, að okkur
er það harla óljóst, hvað fram-
tíðin ber í skauti sínu. Hver
verður hún,. þessi veröld, sem
rís yfir blóðvelli styrjaldarinn-
ar? Svo er nú spurt víða um
héim — og einnig hér á ís-
landi. Eitt virðist mönnum vera
Ijóst, og þeir vera sammála
um: að með styrjöldinni líði
gamall heimur undir lok og
annar nýr — og væntanlega
betri — rísi upp.
Það er farið að setja fram
ýrnsar kröfur ,er hin nýja ver-
öld eigi að uppfylla. Méðal
Breta er krafizt jöfnunar á
kjörum manna, efnahagslegs
öryggis, útrýmingu atvinnuleys
is og aukinna mannréttinda.
Og mjög víða munu kröfur
sem þessar finna hljómgrunn
og eignast formælendur, ekki
síður á íslandi en annars stað-
ar. Yfir minningunni um
gamla heiminn hvílir dökkur
skuggi skorts, öryggisleysis og
neyðar. Hundruðum manna um
heim allgn mun því að vonum
verða efst í huga, að sá kaleik-
ur verði frá þeim tekinn.
*
íslendingum mun yfir höfuð
vera sú spurning ríkust í huga,
hvernig takast muni að tryggja
efnahagslega framtið þjóðarinn
ar. Fyrir styrjöldina ríkti hér
atvinnuleysi og skorturinn sat
að völdum á mörgum heimil
um þessa lands. Á sú saga að
endurtaka sig? Það er að von-
um harla áleitin spurning.
Hitt vita allir jafn vel, að hér
eru verk að vinna fyrir allar
starfandi hendur, og það þó
fleiri væru. Spurningin er því
aðeins um það, hvort okkur
auonast að hagnýta okkur þá
Vilhjálmur S. Vilhjálmsson:
Bölsýni eða bjartsýni.
FYRIR mörgum árum stóð
kunnur rithöfundur í
blaðadeilum við landskunnan
mann. Ég man fátt úr þessum
blaðaskrifum nema það, að þeir
kunningjarnir tóku að ræða um
norska skáldið Knut Hamsun,
og var rithöfundurinn mjög
gagnrýninn á ritverk þess. Man
ég að hann gerði að umtalsefni
þá nýútkomna skáldsögu Ham-
suns, Konerne ved Vandposten.
Eina setningu lét rithöfundur-
inn falla, sem mér fannst þá
hálfgerð opinberun fyrir mig
og var hún þó ekki margbrotin.
Hann sagði eitthvað á þá leið,
að fólk yrði ekki hreinna af því,
þó að því væru núin þess eigin
óhreinindi um nasir. Þetta datt
mér í hug, er ég fékk svohljóð-
andi bréf eftir að ég hafði flutt
síðasta útvarpserindi mitt um
daginn og veginn. Það er frá
„Borgara11 í Reykjavík.
„Þú ert of bjartsýnn — allt
of hjartsýni! Fólk er latt og
svikult! Forstjórar og yfirmenn
telja það skyldu sína að lifa
letilífi og sinna ekki embætt-
um sínum, en hirða aðeins laun
sín fyrir ekki neitt! Verkamenn
og iðnaðarmenn hugsa ekki um
annað en að fá sem mest kaup
fyrir sem styztan vinnutíma og
þó að þeir hangi við vinnuna
skila þeir sem minnstu starfi —
tírninn eyðist í sígarettureyk-
ingar og kjaftæði. Fólkið er
ekkert nema eigingirni og sín-
girni! Það sér ekki út yfir disk-
inn sinn! Það vill lifa munaðar-
lífi! Það hugsar ekki um fram
tíð sína, en eyðir og spennir
öllu, sem það vinnur sér inn,
eða svíkur sér inn, ef svo mætti
að orði komast. Það er ekki þjóð
rækið, því að það apar allt eft-
ir útlendingnum, eltir hann,
knékrýpur ihonuim — og jafn-
vel sleikir hann. Það er ekki trú
að, því að það sækir ekki kirkj
urnar, það trúir ekki neinu og
treystir ekki neinu, !því að það
hugsar aldrei um framtíðina,
en álpast áfram fyrirhyggju-
laust og andvaralaust. Með
svo'ha fólk sem kjölfestu er
sannarlega ekki bjart framund-
an fyrir hið endurreista lýð-
veldi, eða neitt af því sem við
íslendingar tökum okkur fyrir
hendur. Svona fólk á ekki ati
vera sjálfstætt eða frjálst. Þið,
sem talið til fólksins eða skrifið
fyrir það eigið að taka 1 hnakka
drambið á því, hrista það og
skekja — gefa því ,utanundir.“
Ég tek þetta bréf hér til upi-
ræðu vegna þess, að það á rétt
á sér, og má að nokkru til sanns
vegar færast — o’g þó fyrst og
fremst vegna þess að efni þess
er prédikun til varnaðar, lýs-
ing, sem sker í augun og öllum
hlýtur að hrylla við, en myndir
sem segja: Svona á það ekki
að vera, eiga alveg eins mikinn
rétt á sér og þær, sem segja:
„Svona á það að vera.“ Það
væri rangt af mér að segja við
þennan bréfritara minn; ’ Þú
hefir algerlega á röngu að
standa. Én það er líka og ekki
síður rangt af honum að halda
því fram, að ég hafi á röngu að
standa og að ég hafi í síðasta
erindi mínu hér verið of fejart-
sýnn! Ég er sannfærður um að
mér ihefir ekki missýnzt Það er
nýr hugur í fqlki. Það er nýr
vilji til framíaks. Það hefir
ERINDI það sem hér birtist flutti Vilhjálmur S. Vil-
hjálmsson í útvarpið fyrir nokkru í þættinum um
daginn og veginn. — Blaðið hefir fengið áskoranir um að
feirta þetta erindi og vill hér með verða við þeim áskorunum
lesenda sinna.
skapazt ný áibyrgðartilfynning.
Mér finnst eins og segir í hinu
snjalla erindi Sigurðar Einars-
sonar:
„Ylur í lofti og ilmur af vori,
andar nú fjær og nær.
Það er festa í augum og fjör
í spori,
því fóíkið var nýtt í gær.
Og þessi nýja, náttgamla sveit
fær nýjan hreim í sitt mál,
nýjan íhinjin og nýja jörð,
nýja hugsun og sál.“
En ég geng þess heldur alls
ekki dulinn, að ákaflega mörgu
er áibótaivant. Það eru til fyrir-
menn, sem svíkjast um í stöðum
sínum og eru sannkölluð átu-
mein í hinum starfandi þjóðar-
líkama. Það eru líka til verka-
menn, sem draga undan í við-
skiptum sínum við samfélagið.
Það eru til samtök, sem ekki er
hægt að semja við, vegna þess
að þau svíkja alla samninga, og
að í stjórnmálalífi okkar ríkir
margskonar öngþveiti. — En
iþetta er ekki heildarsvipur þjóð
liís okkar, sem betur fer. Heild
in ber svip iðandi lífs og starfs,
framtaks og láræðis — og þetta
er fyrir öllu. Við skulum segja,
að við séum að ala upp ungling,
kenna honum að vinna, láta
ihann gera tilraunir. Hvort hald-
ið þið að sé heppilegra í þessu
uppeldisstarfi að draga ætið
fram sem mest mistök, hans.
núa honum þeim um nas-
ir en veita honum aldrei viður-
kenningu fyrir það sem hann
gerir vel? — Haldið þið að fólk
ið verði hreinna af því að sletta
í sífellu óhreinindum þess yfir
það? Bjartsýni er betri en böl-
sýni, ef hún gengur ekki út á
það að sýnast allt gott hversu ó-
hæft sem það er. Með sífelldu
nuddi um það sem miður fer,
er hætt við að vantrú og von-
leysi skapist, sem drepur niður
framtak og starfsvilja — og að
því vil ég ekki stuðla með þessu
rabbi mínu við ykkur' við og
við. Ef það mætti nokkurs, þá
vildi ég að það væri hvatning til
drengskapar og dáða. Að lýsa
hlutunum eins og þeir eigi að
vera og um .leið að segja hvernig
þeir eiga ekki að vera.
Það er mjög haft á orði að
hin mikla atvinna og hinar
miklu tekjur alls almennings
séu að eyðileggja okkur. Þetta
er sleggjudómur, enda væri ann
að furðulegt. Atvinnan og þar
af leiðandi bætt afkóma almenn
ings ihefir fereytt íheimilum hans,
lifnaði hans og viðhorfi til lífs-
ins/ Heimili alþýðunnar fyrir
stríð voru skriðnakin, rúin feg-
urð og sneydd hlýleika. Þar sat
öryggisleysið í veldisstóli og
kastaði skuggum inn í hvern
krók og kima. Skuldirnar þjök
uðu heimilisföðurinn —- og litl-
ar sem engar vonir voru tengd-
ar við framtíðina. Allir menn
hafa bætt hag sinn, heimili
þeirra hafa tekið stakkaskipt-
um, þar er nú meiri hlýleiki,
meira öryggi. Þar er miklu bjart
ara yfir. Þeir eru teljandi al-
þýðumennirnir nú, sem ekki
hafa einhver plön uppi um
imenntun barna sinna. Ég hygg
að Iþeir séu líka teljandi, sem
skulda — og ég hygg að pen-
ingastofnanirnar í landinu gætu
gefið fróðlegar upplýsingar um
innlög verkamanna, sjómanna,
feænda og yífirleitt allra stétta.
. Þó að nokkrir menn hafi grætt
stórfé — og ef til vill getað dreg
ið til sín meira en góðu hófi
gegnir af arði undanfarandi ára,
þá vei ég, að þessi veltiár hafa
náðtil allra að nokkru. Það væri
að loka augunum fyrir stað
reyndum að neita þessu — og
það gera ekki aðrir en þeir,
sem vilja skapa falskan grund-
völl til að .geta haldið fram ann-
iarlegurrj skoðunum í einhverju
sérstöku augnamiði. iHitt er svo
• I
Auglýsingar,
,
sem birtast eiga
Alþýðublaðicu,
verða að vem
komnar til Auglýa-
ia gaskrif stofunnar
í Alfeýðuhúsinu,
(gengið i(— frá
Hverfisgötu)
ffyrir kl. 7 a« kvöSdi.
Sími 4906

allt annað mál, að það eru til ein
staklingar, sem peningarnir
hafa eyðilagt, það eru til æsku
menn, sem ekki kunna að meta
það fé, sem þeir hafa fengið.
Það eru til unglingar, sem nú
vita varla sitt rjúkandi ráð, en
umgangast féð eins og skít.
Þetta Ikemur þeim á koll síðar,
þegar atvinnan minnkar og það
fer að fjara út afur. En heildar-
svipurinn er: Bætt afkoma, vax
andi trú á framtíðina, stórkost-
lega aukið öryggi — og vilji tilf
Frh. á 7. síöu. '
möguleika, sem landið og fiski
miðin við strendur þess hafa
að bjóða. Það virðist ekki álita
mál, að við höfum einmitt nú
meiri möguleika í þeim efnum
en nokkru sinni fyrr. Notfær-
um við okkur þá möguleika,
eða látum við tækifærin renna
út i sandinn? Svörin við þeim
spurningum ráða meira um
framtíð okkar en nokkuð ann-
að.
FFRÁSÖGN Alþýðublað’sins
af ,,Falkur“ — útgerð
kommúnistaflokksins hefur a$
vonum vakið mikla athyggli og
umtöL og þó ekki síður hinar
aumu afsakanir kommúnista-
iblaðsins. Blaðið ,,Dagur“ á Ak-
ureyri gerði þetta mál nýlega að
umtalisefni í forystugrein og
segir meðal annars:
„Þessar uppljóstranir Alþýðu-
blaðsins hafa að vonum vak-
ið mikla atkygli alls staðar þar,
sem þær hafa fregnazt. Og for-
svarsmönnum kommúnista hefur
vafizt tunga um tönn, er þeir hafa
reynt að skýra þetta óhugnanlega
fyrirbrigði. Það breytir litlu í
þessu sambandi, þótt þeir reyni t.
d. að halda því fram sér til afsök-
unar, að þessi útgerð sé einkafyr-
irtæki flokksforingjanna, en ekki
rekin á vegum flokksins sjálfs. -—■
Væntanlega er nú meira tómahljóð
í flokkssjóð þeirra en oft áður,
þar sem Rússar munu telja sig
hafa í fleiri horn að líta en svo —
eins ag sakir standa -— að þeir j
geti séð fyrir öllum þörfum þjjón-
ustumanna sinna hér. En þá láta
bara þessir „alþjóðlegu verkalýðs
vinir“ færeysku sjómennina taka
við forsjá „kærleiksheimilisins" á
þennan einkar viðfelldna hátt! Og
nokkrum fúkyrðum Þjóðviljans og
Verkamannsins verður svo ætlafi
að jafna baggamuninn á orðum og
athöfnum þessara herra, eins og
svo oft áður.“
Jlá, ekki imun skorta á fúk-
yrðin, því að þau eru oft ein-
asta flikin, ef flík skyldi kalla,
sem kommúnistar reyna að
skýla sér með.
*
Morgunfolaðið gerir á sunnu-
daginn að umtalsefni mismun-
inn á laununum í Rússlandi og
segir m. a.
„Hér í blaðinu var fyrir nokkru
skýrt frá frásögn Taborsky, fylgd
armanns Benes, forseta Tékkóslóv
akíu, til Rússlands, af mismuni á
jlífskjörum þar í landi. Þessi mað-
ur, sem er Rússum mjög vinsam-
legur, hefur nýlega skýrt frá ,því,
að í Rússlandi séu til menn sem
hafa meira en tuttugu föld laun
á við það, sem gengur og gerist
um launakjör þar í landi.
Þjóðviljinn reyndi fyrst að láta
þessa áreiðanlegu frásögn þegjandi
fram hjá sér fara. í vikunni sem
leið 'sá hann sér það þó ekki leng-
ur fært. Ekki treysti hann sér þó
að bera á móti, að svo gífurlegur
munur sé á lífs- og launakjörum í
jafnaðarríkinu rússneska, sem þess
ar upplýsingar gefa til kynna.
Heldur fer hann að sýna fram á,
að munurinn sé miklu meiri hér,
en það tekst þó óhönduglega hjá
blaðinu.“
Ennfremur seglr blaðið:
„Enginn skildi þó halda, að' rit-
stjórar Þjóðviljans vissu ekki bet-
ur en ætla mætti af þessari mál-
færslu þeirra. Þeir vita t. d. ósköp
vel, að í Rússlandi rekur ríkið at-
vinnuvegina, en á íslandi eru það
einstakir menn sem þá reka. I
Rússlandi þurfa einstaklingarnir
þess vegna ekki að verja fé sínu
til atvinnurekstrar, og mega það
heldur ekki. Á íslandi þurfa at-
vinnurekendur aftur á móti að
verja vissum hluta, oftast mestum
hluta af tekjum sínum til að halda
við og endurnýja atvinnutæki sín,
leggja í varasjóði til vondu ár-
anna o. þ. h. Ritstjórar Þjóðvilj-
ans vita líka ofur vel, að a m. k.
getur Brynjólfur Bjarnason frætt
þá á því, að í Rússlandi er skatta-
málum allt öðru vísi hagað en hér.
Á íslandi þarf ríkið að fá tekjur
sínar að verulegu leyti meö bein-
um éða óbeinum skötttum af ein-
staklingum og fyrirtækjum þeirra.
í Rússlandi getur ríkið tekiö þarf
ir sínar af atvinnufyrirtækjum
sjálfs sín. — Þess vegna segir
Brynjólfur Bjarnason, að þar séu
engir eða mjög litlir beinir og ó-
beinir skattar á borgurunum, og
þeir haldi mestum hluta launanna
því til eigin þarfa. Ritstjórum
Þjóðviljans er auðvitað kunnugt,
að þegar borin eru saman laun, þá
Framhald á 6. síðu.