Alþýðublaðið - 29.08.1944, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLAÐIÐ
Þjriöjudagur 29. ágúst 1944
fV lijfrrblaðtt
Otgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: og 4902.
Símar aferv.iðsiu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Molbúaháttur.
LÁTUM ekki 'þa-nn mol-
ibúaihátt ihenda okkur, að
slíta þá þrœði, sem á undanförn
um árum hafa verið spunnir til
vináttu og samstarfs okkar litla
lands við hinar miklu ensku-
noælandi þjóðir, Bandaríkja-
menn og Breta.“ — Þannig far-
ast Morgunblaðinu orð í Reykja-
víkurtoréfi sínu síðastliðinn
sunnudag, sérstökum kaila þess,
með fyrirsögninni „iPorðumst
molbúaháttinn.“

Aðeins tveimur sólarhringumi
áður, á föstudaginn í síðustu
viku, hafði þetta sama tolað sýnt
af sér þann fáheyrða moltoúa-
hátt, að svara vinsamlegu heim-
tooði Ðandaríkjuforsetans til hins
nýkjöma fyrsta forseta íslenzka
iýðveldisins með dylgjum í þá
átt, að á toaik við það boð myndu
ibúa einhverjar fyrirætlanir um
að fá forseta okkar og föruneyti
hans, og jþá fyrstan af öllum
utanrOdsmálaráðherrann, til
þess að semja á einn eða annan
hátt af okkur hið nýfengna
sjálfstæði og fullveldi og fá það
í hendur hinu mikla stórveldi
í Vesturheimi!
i&lík er sú háttvísi, sem höfuð-
blað Sjálfstæðisflokksins sýrdr
því ríki og þeirri stjórn, sem
fyrst allra varð til þess að við-
urkenna hið endurhe-imta sjálf-
stæði og lýðveldi okkar og í
samibandi við það hefir sýnt
okkur margháttaða velvild og
sóma, þar á meðal nú síðast með
því, að verða fyrst allra til þess
að heiðra forseta lýðveldisins
með heimiboði sínu!
*
-Þó að leitað væri með logandi
ljósi um allan hinn siðmennt-
aða heim, myndi áreiðanlega
ekkert fordæmi finnast fyrir
öðrum eins skrælingjahætti og
þessi skrif Morguniblaðsins bera
vott um — með einni undantekn
ingu 'þó: skrifum Þjóðviljans
um sama efni. Því að Þjóð-
viijinn varð á undan að
hefja þennan söng; og hefir
Morgunblaðið iþví heiðurinn af,
að vera í þessu tilfelli í félags-
skap iþeirra manna, sem fyrir
nokkrum vikum óvirtu þing
okkar og þjóð með því, að hegða
sér eins og dónar og siitja fast-.
•ir við sæti sín á alþingi, þegar
þingmenn allra annarra flokka
risu úr sætum til þess að votta
þingi Bandaríkjanna þakklæti
sitt fyrir sendar árnaðaróskir á
stund 'lýðvelsisstofnunarinnar.
En al'lir v-ita, hvað kommúnist-
tim gengur til -með fjandskap
-sínum og dónaskap við flestar
þær þjóðir, þar á meðal Banda-
xíkin, sem við eigum -vináttu og
stuðningsvon að; -h-itt haéa menn
ekki vitað fyrr en nú, að svo
litlu munaði á háttvísi og á-
byrgðartilfinningu Iþeirra og
mannanna, sem skrifa M-orgun-
tolaðið, höfuðmáigagn stærsta
stjórnmálaflokksins í landinu.
❖
Það er svo kapítuli -út af fyr-
ir sig, hvernig þessi tvö tolöð,
Þjóðviljinn og Morgunblaðið,
hafa með hinum fáheyrðu skrif-
Sfefán Jóh. Sfefánsson um sfjórnmálasfefnur að sfríðslokum;
Heilbrigð flokkaskipting er eðii Ifðræðisins
'En þó að flokkaskipting eftir
HÉR í BLAfDlNU hefst í dag greinaflokkur um stjóm-
mál eftir Stefán Jóhann Stefánsson. Lýsir hann þar
fyrst hvaða rök liggi að skiptingu manna í stjórnmálaflokka
og drepur um leið á baráttuaðferðir þeirra. Þar næst rekur
hann í nokkrum dráttuní aðdraganda að stofnun núver-
andi stjórnmálaflokka á íslandi og lýsir sjónarmiðiun
þeirra og þróun og framtíðarherfum. Þar á eftir víkur hann
að útliti um störf og stefnur í stjórnmálum erlendis og tek-
ur í því sambandi sérstaklega til athugimar áhrif erlendis
frá á íslenzk stjórnmál. Og loks fer hann nokkrum orðum
um stefnur og strauma í stjórnmálum yfirleitt að styrjöld-
inni lokinni.
Hitlers í „Mein Kampf,“ öfga-
MANNA Á MILLI, í ræðu
og riti, er oft talað um
spillingu þá, er eigi rætur
sínar að rekja til stjórnmála-
flokkanna. Örlar jafnvel á því
meðal einstakrá manna, að
nauðsyn sé, að afnema alla
flokkaskiptingu, til þess að
skapað verði heilbrigt þjóðlíf.
Ekki hvað sízt hefur umkvart-
ana þessarra og kenninga gætt
á síðustu tímum. Það er því
vissulega ekki úr vegi að at-
huga og virða fyrir sér, hvað
hæft sé í öllu þessu umtali og
hvað valdi því sérstaklega.
Afstaða manna í þjóðfélag-
inu er næsta ólík. Hagsmun-
irnir eru misjafnir og leiða oft
til árekstra. Menn hugsa og á-
lykta ekki eins. Þekking
mannanna, lærdómur, skap-
gerð, víðsýni, uppeldi, áhrif og
umhverfi er mismunandi. Allt
þetta, ásamt mörgu öðru, sem
hér verður ekki upptalið, hlýt-
ur að gera það að verkum, að
menn líti mjög misjöfnum
augum á þjóðfélagsmál og
greini á um það, hvernig haga
eígi úrlausnum þeirra, hvaða
bardagaaðferðum eigi að beita,
og að hvaða marki eigi að
stefna. Það er því næsta auð-
sætt og eðlilegt, að menn
greinist í hópa og samtök, eftir
mismunandi aðstöðu og skoð-
unum á þjóðfélagsmálunuim.
Og þar sem menn eru frjálsir
ferða sinna, mega hugsa, tala
og rita í samræmi við skoðanir
sínar, mynda félög og ganga
í samtök — þar hljóta að
myndast stjórnmálaflokkar,
með mismunandi stefnumiðum
og starfsaðferðum.
Flokkar í lýðrœðis
og einræOislöndum
Flokkaskipting og mismun-
andi stjórmálaskoðanir er
ekki aðeins eðlileg í lýðfrjáls-
um löndum, heldur einnig holl
og nauðsynleg, ef siðmenntuð-
um og drengilegum baráttuað-
ferðum er beitt. Gagnrýni og
rökræður eru aðalsmerki lýð-
ræðisins, og hverju þjóðfélagi
nauðsynleg. Þau einkenni að-
greina lýðræðisríkin skýrast frá
einræðislöndunum.
í ríkjúm eins og Þýzkalandi
og Rússlandi er aðeins lög-
leyfður einn stjórnmálaflokk-
ur. Sá flokkur eða þau samtök
ráða ein öllum blöðum og tíma-
ritum, mega ein halda opinbera
fundi, kæfa niður með harðri
hendi alla andstöðu og mótþróa
og ráða ríkjum í skjóli hers og
lögreglu. Slíkt stjórnskipulag er
til varnaðar, en ekki fyrir-
myndar, fyrir alla þá, er unna
frelsi og sannri menningu.
Hitt er svo annað atriði, að
í einræðislöndunum ríkir ó-
líkt hagkerfi. í Rússlandi er
það einræðis-kommúnismi, en í
Þýzkalandi eins konar einræðis
kapítalismi. En þó hagkerfin
séu þannig ólík, er báðum lönd-
unum það sameiginlegt, að
stjórnmálalegt lýðræði er þar
afnumið, en alræði eins flokks
ríkjandi.
um sínum fylgt fyrsia. forseta
íslenzka lýðveldisins úr hlaði
þegar tíann er að fara í fystu
opiniberu heimsóknina út fyrir
pollinn. Má í því samibandi
segja að aöstandendur þessara
blaða ætli seint að láta sér segj-
ast af þeirri réttmætu fyrirlitn-
ingu alþjóðar, sem þeir ihlutu
af auðu seðlunum á Þingvelli
17. júní í sumar, þó að skeyt-
unum sé nú að vísu meira beint
að föruneyti forsetans, utan-'ík-
ismálartáðherranurn, en að for-
mismunandi stjórnmálaskoðun-
um sé sjálfsögð, holl og' eðli-
leg í öllum lýðræðislöndum, er
það þó jafnvíst, að starfsað-
ferðir flokkanna og baráttu-
hættir, geta leitt til spillingar
og upplausnar. En það er ekki
því að kenna, þó til séu mis-
munandi stjórnmálaflokkar, —:
heldur er það vegna þess, að
forysta, hugmyndakerfi, of-
stæki og siðleysi, leiða suma
stjómmálaflokka til starfsað-
ferða og baráttu er hlýtur' að
hafa í för með sér spillingu í
þjóðfélaginu, ef iþeir flokkar
geta komið ár sinni vel fyrir
borð.
Stjérninálabaráttan
f lýðreeðislondnm.
í lýðræðisþjóðfélögum, sem
standa á háu menningarstigi,
og þar sem siðgæðisvenjur og
heilbrigt almenningsálit eiga
sér langa, * óslitna sögu, þar er
barátta stjórnmálaflokkanna í
höfuðatriðum, og með fáeinum
fordæmdum undantekningum,
á háu og virðulegu stigi. Svo
var t. d. orðið áður en heims-
styrjöldin hófst á Norðurlönd-
um, Hollandi, Belgíu og í Bret-
landi, svo nefnd séu nokkur
merk menningarríki bessarar
álfu. VOpnaburður stjómmála-
flokkanna var í þessum löndum
með nokkrum undantekningum,
sem hér verður getið á eftir,
prúðmannlegur og drengileg-
ur, umræður í blöðum, á fundum
og þingum, rökfastar, mest
haldið sér að málefrium, en
ekki mönnum, jafnvel bó deil-
ur væru harðar, og mál sótt og
varin með hita og einbeitni.
Það var t. d. táknrænt fvrir
það menningarstig, er stiórn-
málin stóðu á, í þessum lönd-
um, meðal höfuðst.jórnmála-
flokkanna, að fyrir einar kosn-
ingar í Noregi, varð íhaldsblaði
nokkru það á, að drótta bví að
einum höfuðforingia norska
Alhýðuflokksins, Johan Ny-
gaardsvold, að hann hefði á
æskuárurh sínum strokið til
Ameríku veena skulda. En önn-
ur íhaldsblöð og andstæðingar
Alþvðuiflokksins dæmdu þessa
illvígu og óréttmætu persónu-
legu árás, mjög hart og töldu
hana ósæmilega. Þannig kvað
heilbrigt almenningsálit og
stvrkur stjórnmálaþroski niður
lúalegar álvgar í baráttu st iórn-
málanna. Og vfirleitt var stiórn
málamenningin svo mikil í
bessum lýðræðislöndum, að
beir stjórnmálamenn voru tald-
.ir vargar í véum, er notuðu
eitruð. persónuleg vonn og ó-
sannindi í stiórnmálabarátt-
unni. Og þeir fáu, er slíkum
( vopnum beittu, áttu sér litla
von til frama og áhrifa í þjóð-
málum.
Tvær nndsnteloiing-
ar í lýðræðisiCndiiiaa.
En áberandi undantekningar
voru samt til. Það voru flokk-
setanum sjálfum.
Kemur það þó vissulega úr
hörðustu átt, að forystumenn
þeirra flpkka, sem ihæst göluðu
um sjálfstæðið og lýðveldið á
sínum tíma, skuli, þegar hvort-
tveggja er fengið,- sýna af sér
svo ’ ótrúlegan molbúahátt i
hegðun sinni bæði við okkar
eigin þjóðhöfðingja og við aðrar
þjóðir, að efasemdir 'hljóti að
vakna í huga hvers siðaðs m.anns
hvort við höfum verið sjálf-
stæðisins verðugir.
ar þeir, er sóttu fyrirmyndir
sínar til hugmyndakerfa, kenn-
inga og baráttuaðferða einræð-
isríkjanna. Það voru nazistar og
kommúnistar. Þeir skáru sig úr
í opinberum umræðum og
mólaflutningi, og vildu jafnvel
láta hendur skiptá á mann-
fundum. Og þegar að er gáð,
var það næsta eðlilegt. Kenn-
ingar, lærdómar og fyrirskip-
anir, sem þessir flokkar byggðu
störf sín á, hlutu að leiða til
þessara starfsaðferða. Ofstækið
og hin viðtekna regla, að til-
gangurinn helgaði meðalið,
hlaut óhjákvæmilega að fá fram
rás í slíkum farvegum. Hið
blinda og sefjasjúka ofstæki
HINAR smekklausu dylgjur
Morgunblaðsins og Þjóð-
viljans í samfaandi við Ame-
ríkuför forsetans og utanríkis-
málaráðherrans, bæði í þeirra
garð og Bandaríkjaforsetans,
hafa ekki aðeins verið harð-
lega átaldar af öðrum blöðum,
'heldur og vakið undrun og fyr-
irlitningu allra siðmenntaðra
manna, enda kepptust bæði
blöðin síðastliðinn sunnudag
við að éta ofan í sig það, sem
þau voru áður búin að segja,
og afsaka það á ýmsan hátt,
Morgunhlaðið skrifaði í Reykja
víkurbréfi sínu:
„Við nánari eftirgrenslan og í-
hugun kom í ljós, að atburðunum
var býsna öðru vísi varið en í
fyrstu mátti ætla. Það fór að frétt
ast, að utanríkisráðherrann hefði
alls eigi verið boðinn vestur Tii-
ætlun valdamanna vestra hefði
þess vegna ekki verið sú, að hefja
stjórnmálaumræður við ísland,
heldur eingöngu að sýna hinu
unga lýðveldi og forseta þes? vin-
semd og kurteisi. För utanríkis-
ráðherra hefði því eigi meiri póli-
tíska þýðingu en lögregluþjónsins.
sem með forsetanum fór. Báðir
voru einungis fylgdarmenn forset-
ans.
Fullyrt er, að þessi síðari frétt sé
rétt. En ef svo er, þá breytir heim
boðið alveg um svip. Engin á-
stæða er framar til að leita ann-
arlegra skýringa af hálfu Banda-
ríkjanna. Margreynd vinsemd
þeirra í okkar garð er ærin skýr-
ing á kurteisisboði forseta lands-
ins til Washington. Þessu til styrkt
ar bætist sýo það, að Connally
hefir þverneitað að hafa nokkru
sinni viðhaft nein slík ummæli.
sem eftir honum eru hafð. Telur
þau einberan tilbúning blaða-
og haturskenningar Alfred Ros-
enberg, og siðspillt ofbeldisút-
skýring Baldurs von Sdhiractoo-
var lögmálið, er hinir trúuðia
nazistar fylgdu dyggilega. Og
þeir, sem alizt höfðu upp í skól-
anum í Moskva og tekið þar
eða þaðan ofstækistrú sína,
voru engir eftirbátar. Hin ‘ill-
ræmda starfsregla, er orðuð var
í þýzka kommúnistablaðinu
Die Rote Fahne 19. ágúst 192S
var á þessa leið: „Að nota lýg-
ina sem baráttutæki, eins og
kommúnistar gera í dagblöðun-
um, það er ekki að Ijúga. ÞaS
er bláber nauðsyn." Og þessari
Framh. á 6. síðu.
manna þar vestra. Uggur sá, senst.
vaknaði um, að vesturförin væri
utanstefna í Iíkingu við Noregs-
farir íslenzkra höfðingja á Sturl-
ungaöld, virðist þannig sem þetur
fer éstæðulaus.
För forseta verður eflaust hin
mesta sæmdarför og hann og hin-
ir glæstu fylgdarmenn hans koma
sjálfsagt heim hlaðnir margvísleg-
um sóma.“
.Þannig farast Morgunblaðinu
orð í Reykjavíkurbréfi sínu á
sunnudaginn og er að sjálf-
sögðu ekki nema gott og bless-
að, að það éti þannig ofan í sig
ósómann, sem það vaí búið að
skrifa. En söm eru heilindin og
áður. Svo mikið má lesa út úr
orðalagi blaðsins, þrátt fyrir
ofaníátið.
Þjóðviljinn afsakar sig í rit-
stjórnargrein á sunnudaginn
með því að saka Alþýðublaðið
og Vísi ura að vera „fimmta
herdeild“ hér á landi í þjón-
ustu „afturhaldsins í Banda-^
ríkjunum“. Segir blaðið í bví
sambandi:
,,Það, sem veldur kvíða manna
hér, er þessvegna einmitt það atS
íslendingar vita af því að þessi
fimmta herdeild er til hér heima
og reynslan er orðin öðrum Evrópu
þjóðum svo dýrkeypt af starfsemi
þeirra flugumanna erlends valds,
að ekki er undarlegt, þó hér
vakni einnig tortryggni."
Hverjum skyldi ekki verða á
að brosa, þegar hann les slík
orð í Þjóðviljanum? Eða á
hverjum skyldi síður 'sitja að
brígzla öðrum um að vera
„fimmta herdeild“ og „flugu-
menn erlends valds“, en ein-
mitt því vesæla blaði?