Alþýðublaðið - 29.08.1944, Blaðsíða 6

Risaflugvirkin, sem ráðast á Japan
>
BANNES A HORNINTJ
Frh. aí 5. síöu.
feestir vinni saman, og sérstakir
hver frá öðrum. Sjást þá bezt af-
köstin að kvöldi. Þetta ætti bæj-
arstjórn og verkstjórar að at-
huga, og hagnýta ákvæðisvinnu
hvar sem mögulegt er.“
„í BARTSÝNIS-VELSÆLU
,,allra“ núna í peningaveltunni,
gleymdist alveg í erindinu að geta
um gamla, örvasa fólkið. Fólkið,
sem oft hefur unnið nótt með degi,
meðan heilsa og orka leyfði, og
aldrei díegið af vinnuþreki sínu,
fólkið, sem neitaði sér um allan
munað og skemmtanir þær, sem
aura kostuðu, fólkið, sem ekki
þekkti það og var ekki kennt það
eins og nú — í blöðum, félögum
og fundum — að heimta hærra
kaup, styttri vinnutíma, fleiri
leiki, meiri þægindi, án verulegs
framlags frá sjálfu sér, fólkið,
pem sparaði alla hluti, geymdi
litla kaupið sitt og ávaxtaði það.
(Vinnukonur árskaup sitt 12 kr.
og vinnumenn 40 kr., auk fata og
fórra kindafóðra, er var algengt á
Suðurlandi fyrir 60 — 70 árum).
Fólkið sem ávaxtaði aflafé sitt,
þó lítið væri og geymdi það sér til
lífeyris og ellistyrktar.**
„HALDA MENN nú að fólk
þetta, konur og karlar, „allir“,
geti velt sér í peningum, lítilsvirt
þá og kastað þeim eins og skarni
í allar áttir? Nei, þetta fólk hefur
núna í dýrtíðinni etið upp aura
sína. Því er ekki iboðið á almenn-
ingskostnað ! ferðalög og dýrar
veitzlur eins og þeim sem hæst
laun hafa. Er nokkur furða þó að
fólk þetta sé heldur bölsýnt á fram
tíðina og blöskri mismunurinn á
öllum sviðum? Fólkið, sem enn
hefur þann gamla hugsunarhátt,
að vilja heldur hátta án kvöldverð
ar, en vakna skuldugur. Fólkið,
sem fyrr gengur tötrum búið og
líður, af fæðuskorti, en það' get-
ur sætt sig við að gefast upp á
annarra kostnað eða almanna fé.“
„NÁGRÁNNI“ skrifar: „Við,
sem búum hér í Kópavogshálsi og
Fossvogi, höfum um tveggja til
þriggja óra skeið nuddað á því
við forráðamenn rafmagnsveitunn
ar og bæjarstjörnina í Reykjavík,
að við fengjum að verða aðnjót-
andi þeirra þæginda, að lýsa upp
hfbýli okkar með rafmagni frá
Soginu. Og ekki vantar að hinir
háu herrar hafi tekið vel bænum
okkar. En framkvæmdimar hafa'
bara orðið á annan veg.“
„RAFMAGN var hér lagt í þau
hús, er fyrst voru reist, og liggja
því raflagnir víða um þetta svæði,
svo að ekki þyrfti nema tiltölulega
stutta spotta til þess að koma öll-
um húsurn hér í rafmagnssamband.
Vera má, að hinn mikli rafmagns
skortur, sem verið hefur í Reykja
vík nú að undanförnu hafi dregið
þessar framkvæmdir á langinn,
höfum við huggað okkur við það
til þessa, en sá annmarki á nú að
vera sögunni, og kunnugir menn
telja, að efni sé einnig nægilegt
fyrir hendi. Þó virðist sem ekk-
ert líf ætli að færast í framkvæmd
irnar á þessu hausti.“
„MANNI VIRÐIST þó, sem bæj-
arstjórnarmeirihlutinn í Reykja-
vík gæti haft hér tækifæri til þess
að láta eitt af kosningaloforðum
formanns Sjálfstæðisflokksins og
þingmanns okkar, Ólafs Thors,
rætast. En hver er meiningin með
þessum drætti? Ætla forráðamenn
irnir að lána Ólafi málið til áróð-
urs við einar kosningar enn?“
„ÉG TEL SAMT að það sé til-
gangslaust Við kjósendur í Gulí-
bringu- og Kjósarsýslu látum ekki
blekkja okkur oftar með innan-
tómum loforðum einum Við rriun-
um sýna það við næstu kosningar
að við treystum ekki Ólafi Thors
til þess að fara með umboð okkar
í framtíðinni. Enda virðist nú Ólaf
ur ekki muna neitt af sínum gömlu
kjósendum, nema nokkrar fáar
hræður í Keflavík og Njarðvík-
um.“
Flokkaskiptingin
og lýðræðið
Framhald af 4. síöu.
reglu var dyggilega fylgt af
kommúnistum. En þannig mynd
uðu þessar tvær einræðis- og
ofstækisfylkingar geigvænlegr-
og gjörspillandi undantekning-
ar í stjórnmálabaráttu lýðræðis
landanna. Sem betur fór voru á-
hrif þessara flokka lítil í lönd-
unum, sem hér að framan voru
nefnd. En tilvist og barátta þess
ara samtaka, voru samt alvar-
legt fyrirbæri í stjórnmálalíf-
inu, er hætta gat verið á, að
sýktu út frá sér. En menning
pg menntun þjóðanna var hið
bezta vopn í baráttunni gegn
þessum fimmtu herúeildum í
stjórmnálunum. Hdð háa stjóm
málamenningarstig víða um
lönd, varðist þessum faraldri.
Og stjórnmálabaráttan á milli
flokkanna var yfirleitt háð eftir
drengilegum leikreglum siðaðra
manna......
Þannig var þá ástandið í
flestum lýðræðislöndum álfunn
ar, áður en stríðið skall á. Stjórn
málaflokkarnir, að fráteknum
tiltölulega litlum einræðisklík-
um, börðust fyrir áhuga- og
stefnumálum sínum ai festu, og
stundum með nokkurri hörku,
en undantekningarlítið eftir
velsæmisreglum, er hæfir þjóð-
um, er hlotið hafa stjórnmála-
þroska og standa á háu ipenn-
ingarstigi. Sú stjórnmáláskipt-
ing er ekki aðeins eðlileg heldur
og sjálfsögð nauðsyn hverju
lýðræðisþjóðfélagi. Menn skyldu
því sízt af öllu harma það að
þjóðin skiptist í stjórnmála-
flokka. En hitt er aðalatriði, er
endurbóta þyrfti hér á landi, að
flokkarnir berjist með rökum og
drengskap og á grundvelli mál-
efna og mismundandi hagsmuna
og lífsskoðana.
(Önnur grein á morgun).
Þriðjudag-ur 29. águst 1944
Síðari grein Thorolf Smith:
Dungal og Hallgrímskirkja
IGREIN MINNJ, sem birt-
ist í þessu blaði siðastliðinn
laugardag, vegna hvatvíslegrar
árásar prófessors Dungals á
ræðu sr. Sigurbjarnar Einars-
sonar og Hallgrímskirkju sér-
staklega og kirkjuna almennt,
ræddi ég nokkuð um andspyrnu
prófessorsins gegn þessu kirkju
byggingarmáli og annað, sem
hann hafði fram að færa í þessu
sambandi. Ég tel mig að nokkru
hafa bent á ráð, sem verða
mættu til úrbóta í húsnæðisvand
ræðunum, sem prófessorinn er
nú fyrst að reka augun í og no.t-
aði sem átyllu til þess að láta
Ijós sitt skína og jafnframt tefja
framgang kirkjubyggingarinnar
og benda fáfróðum almenningi
á hættu þá, sem hann telur
stafa af slíkum musterum, eins
og hann orðar það. í því, sem
hér fer á eftir, verður þetta tek
ið til ofurlitillar athugunar, þar
eð sumar staðhæfingar próf.
Dungals og skoðanir virðast
hæpnar og frekar vanhugsaðar,
sem í sjálfu sér er ekkert undar
legt, svo mörgum hnöppum,
sem hann hefir að hneppa.
Áður en legra er farið, þykir
mér rétt að skýra dálítið mína
afstöðu í þessu máli, enda þótt
það komi því , sjálfu sér ekki
. við, en það er gert til. þess að
forðast ónáuðsynlegan misskiln
ing. Sumir kunningjar mínir
hafa komið að máli við mig,
sumir í gríni, og raunar flestir,
en aðrir í alvöru, og spurt mig,
hvort ég hefði fengið einhverja
vitrun eða opinberun og hvort
ég hyggist að fara að flytja
smáræður á Lækjartorgi, veg-
farendum til uppbyggingar,
skemmtunar og hneykslunar.
Ónei, — því er ekki þannig far
ið. Ég hefi ekki breitt feld
yfir höfuð mér næturlangt til
þess að þaulhugsa dýpstu rök
tilverunnar, eins og sumir forn
menn gerðu með svo góðum
árangri, ég hefi heldur ekki far
ið í neina sálgreiningu ' og ég
hefi því síður hafzt við í myrk-
um hellisskúta til þess að þaul-
hugsa andleg mál. Skoðanir
mínar á kirkju og kristni, Hall-
grímskirkju, nauðsyn íbúða og
dagheimila, hafa ekkert
breytzt upp á síðkastið, hvorki
við ræðu sr. Sigurbjarnar né
ritsmíð prófessorsins. Ég býst
við, að ég sé álíka kristinn eða
heiðinn, eftir atvikum, eins og
geris og gengur, fer í kirkju
við einstaka jarðarfarir og
jafnaðarlega um jólin. Sið-
an ekki söguna meir. Þetta er
nú að vísu útúrdúr, en þó að
nokkru leyti nauðsynlegur í
þessu sambandi. En, svo ég
taki mér orð próf. Dungals í
munn, ,,mér hnykkti vjð",
ekki þegar ég las ræðu sr.
Sigurbjarnar, heldur grein
hins fyrrnefnda. Mér fannst
það einhvern veginn koma úr
hörðustu átt, er prófessorinn
fer að væna sr. Sigurbjöm og
aðra klerka um þröngsýni,
þegar hann (Dungal) virðist
bókstaflega hafa fengið kirkj-
una á holtinu og kirkjuna al-
mennt á heilann og rembist
eins og rjúpa við staur að
spyrna fæti við því irtáli og
læða því inh hjá almenningi,
að prestar og kirkja séu ein-
hverjir menningarfjendur. —
V.
Um staðhæfingu próf. Dun-
gals „í sjálfu sér er ekkert
verk gott eða illt“ hlýt ég að
verða fáorður, enda gæti af
því spunnizt slík regin heim-
spekistæla (enda þótt ég sé
næsta ókunnur þeirri fræði-
grein og prófessorinn sennilega
líka), að þeir Spinoza, Sehop-
enhauer og Kant mundu bylt-
ast við í kistum sínum. Á hinn
bóginn má segja, að það sé
næsta hæpið að halda þessu
fram. Einhvers staðar hlýtur
þó almenn skynsemi, réttlætis-
vitund og samvizka að setja
einhver mörk. Annars væri bað
einkar þægileg kenning fyrir
misindismenn og glæpalýð. Það
gæti tæpast talizt „gott verk“, ,
ef til dæmis einhver dóni bryt-
ist inn á rannsóknastofu próf.
Dungals um hánótt, mölvaði
smásjár hans, hellti niður ým-
is konar vökvum og hleypti út
tilraunadýrunum. Mér þætti
næsta ósennilegt, að prófessor-
inn myndi velta vöngum og
segja ofboð spekingslega og
með mestu rósemi að hætti
Stóumanna: „í sjálfu sér er
ekkert verk gott.eða illt.“ Þetta
er nú að vísu hálfgerður útúr-
snúningur hjá mér, en hann
skýrir þó dálítið, hvað fyrir
mér vakir. Síðan segir próf.
Dungal og gerist all bungorð-
ur og hyggst að rétta' út sinn
armlegg og slá kirkjunnar
menn í duftið: „Úr þeim must-
erum (kirkjunum) hefur mönn-
um stafað meiri hætta en al-
menningi er ljóst, því að heim-
urinn væri mun lengra á veg
kominn en hann er, ef kirkjan
hefði ekki staðið sem sífelldur
farartálmi fyrir hverjum þeim
manni, sem vildi færa heimin-
um aukna þekkingu.“ Þessi
staðhæfing er að nokkru leyti
rétt, en aðeins að nokkru leyti.
Hér leyfir próf. Dungal sér að
„generalísera“ hlutina á þanu
hátt, að það fær ekki staðizt.
Staðhæfingar sem þessar voru
afar vinsælar með skólapiltum
í öðrum bekk gggnfræðadeild-
ar, ef ég man rétt, og þóttu
okkur þær þá næsta lystug
fæða.
Það er alveg rétt, að kirkian
áður fyrr, sér í lagi kaþólsk
kirkja á miðöldum, reyndist
oft, alltof oft, þrándur í götu
þekkingar og meira að segja
mannúðar. Lærisveinar Igna-
tiusar Loyola voru ekki sérlega
viðmótsþýðir eða samvinnu-
liprir menn, enda er það í frá-
sögur fært, að þeir hafi steikt
ýmsa menn yfir hægum eldi,
sér til dundurs og afþreyingar.
Þeir tímar eru löngu liðnir,
sem betur fer. Kirkjan hefur
tekið framförum eins og annað
og það er í meira lagi hæpið
og stappar nærri ósvífni, ef
svo mætti segja, að kirkjan sé
skaðleg, vegna þess, að sumir
þjónar hennar hafi misskilið
hlutverk sitt á hrapallegan og
sorglegan hátt. Ég þykist vita,
að til dæmis læknar geti farið
villir vegar í fagi sínu, greint
sjúkdóm skakkt eða eitthvað
þess háttar. Einhvers staðar las
ég í erlendu blaði, að kona ein
hefði verið flutt í sjúkrahús
þar eð hún væri vanfær, að
því er læknir hennar sagði.
Síðan kom upp úr dúrnum, að
svo var ekki, heldur hafði hún
sull. Söguna, sem sennilega er
tóm vitleysa, sel ég ekki dýr-
ara en ég keypti, en á hinn
bóginn hef ég aldrei heyrt
menn með fullu viti halda því
fram, að læknavísindin væru
einskis nýt, þótt einn og einn
læknir fari villur vegar, eða
geri sig að fífli.
VI.
Saga kristinnar kirkju er
ævaforn og í sögu hennar skipt-
ast á skin og skúrir. Þar hafa
starfað þröngsýnir menn, jafn-
vel glæpamenn, menn, sem
þekktu ekki umburðarlyndi,
misskildu hlutverk sitt og
reyndust mannkyninu hinir ó-
þörfustu. En kirkjan hefur
einnig verið hús reist á bjargi,
sem hefur þolað ólgur og öldu-
Frh. á 7. síðu

WIKISBWS
Ægir
Héðan kl. níu í kvöld til Bíldu-
dals og Þingeyrar. Fólk, sem
óskar að fara með skipinu, láti
skrá sig fyrir hádegi í dag.
Eftir Simm ára
slyrjöld
Frh. aí 5. síðu.
Frakkland, sáust því greinilega
og komu þeim að engu haldi.
Þýzka herstjórnin hafði treyst
á þessar tálmanir og á „Atlants
hafsvegginn1*, sem hún taldi ó-
vinnandi. í framstöðvum Þjóð
verja á ströndinni var því að-
eins fámennt setulið. Reyndin
varð sú, að „Atlantshafsvegg-
urinn“ stóðst ekki skothríð
brezku herskipanna né hinár
miklu loftárásir bandamanna.
Fór þar líkt og um Máginot-
línuna frönsku fjórum árum
áður. Vamargarðuinn um Ev-
rópuvirki Hitlers var rofin.
❖
Hér verður ekki lýst nákvæm
lega hemaðaraðgerðunum á
vesturvígstöðvunum. Banda-
menn unnu hina ramnageru
kastalaborg Cherbourg eftir
stutta umsát, hernámu Bret-
agne-skaga og sóttu síðan fram
til suðurs og austurs, aílt til
Parísar. Þjóðverjar gerðu á
síðustu stundu tilraun til gagn-
sóknar i Normandie, en sú til-
raun var gerð of seint og þá
skorti flugher. Þetta leiddi til
algers ósigurs 7. þýzka hers-
ins. Er þetta í annað skipti, sem
Rommel marskálkur fer hinar
mestu hrakfarir — fyrra skipt-
ið var í Túnis. Talið er, að
Þjóðverjar hafi misst þarna allt
að 400.000 manns. í ágústmán-
uði hófu bandamenn innrás í
Suður-Frakkland. Hún gekk
miklu greiðlegar en innrásin í
Norður-Frakkland. Strandvirki
Þjóðverja voru þar ekki nánd-
ar nærri eins öflug og mót-
spyrna þeirra reyndist fremur
veik. Allmikið af þýzka setu-
liðinu í Suður-Frakklandi hafði
verið flutt til vígstöðvanna í
Norður-Frakklandi. Starfsemi
franska heimahersins, hinna
svonefndu ,,maquis“, auðveld-
aði mjög hernaðaraðgerðir
bandamanna. Þrátt fyrir fjög-
urra ára miskunnarlausa kúg-
un hafði frönsku heimaþjóð-
inr\i tekizt að skipuleggja öfl-
uga andstöðuhreyfingu gegn
Þjóðverjum og útvega sér vopn.
Þegar merki var gefið, hé
, ,maqui s-“ sveitirnar allsher i ar-
árás á Þjóðverja. Brýr voru
sprengdar í loft upp, járnbraut
arlestir settar af teinum, vegir
skemmdir, ráðizt var á hersveit
ir Þjóðverja og..setulið þeirra í
mörguim bæjum og þorpum
neytt til uppgjafar og af-
vopnað. Eftir fjögurra daga
götubardaga var Paris leyst úr
viðjum. Þetta er sérstaklega at
hyglisvert vegna þess að mikill
hluti vopnfærra Frakka er nú
í Þýzkalandi, annað hvort sem
stríðsfangar eða í nauðungar-
vinnu, því að Vichystjórnin
sendi fjölda franskra verka-
manna til Þýzkalands. Þetta
sýnir ljóslega, að ekki er hægt
að bæla niður frelsisást frels
unnandi þjóðar, hvaða kúgun-
arráðstöfunum sem beitt er.
Kúgun vekur ávallt mótspyrnu.
Framhald á morgun.