Alþýðublaðið - 14.09.1944, Blaðsíða 4

4
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Finuntuiiagiir 14. sepL 1944
Ræða Emiis Jónssonar: Síðari hluli
Ekki lækkun, heidur slóðvun, og ekki iög-
þvingun, heldur frjðlst samkomulag
Otgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
[.ýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4°S1 og 4902.
Símar afgr~.iðslu: 4900 og 4908.
i . -
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðunrentsmiðjan h.f.
„Sjá, aiit þettu skal
ég gefa þér . . .“
A-Ð >væri synd, ef blöðin
létu útvarpsumræðurnar
urn dýrtíðarrnjálin á aliþingi svo
fram (hjó isér fara, að jþau rnánnt
■ust ekki lítið eitt é ræðu Ein-
ars Olgeirssonar, því sannarlega
á !hún það iskilið að geymast með
þjóðinni til minningar um hvort
tveggja í senn: hlægiiegasta
skýjaglópinn og tungumjúkasta
íhræsnarann, sem sæti hefir átt
í sölum allþingis. .
*
Þessi ræðumaður var að sjálf
sögðu ekki að eyða mörgum
orðum að svo lítilfjörlegum
vanda og Iþeim, sem nú steðjar
að þjóðinni af Ihinni vaxandi
dýrtíð. Það þyrfti ekki mikið,
sagði 'hann, til þess að ráða
frami úr ihonum. Það þyrft ibara
að taka þær 580 milljónir, sem
þjóðin ætti nú í innistæðum er-
lendis og nota þær á næstu 4—5
árum til, innikaupa á framleiðslu
tækjum, efni til bygginga og
tmannvirkja, allt samkvæmt
tfyrirfram gerðri áætlun, og „þá
getu'm vér tryggt hverjum ein-
asta íslending vinnu með tækj-
um, sem ihann afkastar marg-
falt imeira með en nokkru sinni
tfyrr.“
Og svo byrjaði ihann að telja
upp, eins og eggjakonan forðum,
'bvað hann ætlaði að kaupa fyr-
ir Ihina miklu f j'árupphæð, þeg-.
ar Ihann væri ibúinn að fá hana
í ihendur. Það voru „20—30 ný-
ir dieseltogarar af ibeztu gerð,“
„200-—'300 nýtízku vélblátar,“
„íheníug milli'landaskip til
flutninga iá alfurðum okkar,“
„4—5 stórvinkar síldarverk-
smiðjur,“ „nýtízku hraðfrysti-
hús og niðursuðuverksmiðjur,“
„Vélar til þess að umibylta land-
■búnaðinum, svo ihægt verði með
þeim að slétta meira landflæmi
á íslandi á næstu 4—5 árum,
en sléttað hefir iverið síðan land
ibyggðist“ og svo „stórvirk land
búnaðarverfæri, að afköst hvers
manns, isem með þeim vinnur,
ætti að verða 5—10 sinnum
meiri,“ en nú, „ivélar og efni
til rafvirkjunar, stórfelldari en
iSogsvirkjunin og Laxárvirkj-
unin 'til samans,“ „vélar og efni
til að reisa áburðar- og sem-
ent9verksmiðjur,“ „vélar til
innanihússstarfa,“ „vélar og efni
til íbúðarihú'ssíbygginga í toæ og
sveit, til hafnarmannvirkja, til
hagnýtra vegagerða,“ og mgrgt
og margt fleira; því að „þannig
mætti lengi telja,“ toætti ræðu-
maðurinn við.
Það var engu líkara, en að
við værum að hlusta á gamla
tfrásögn riitningarinnar: „Sjá,
allt þetta skal ég gefa þér, ef
þú fellur fram og tiltoiður mig!“
*
En tiltooð Einars OLgeirssonar
á ekiki að standa lengi. “Þetta
tækifæri verður að grlípa nú
þessa dagana, á ai|þmgi,“ sagði
hanin í ræðu sinni. Það þyrfti
aðeins að mynda ,,stenka“ fjög-
urra tflokka stjórn, og þá vænt-
anlega með Olaf Thors fyrir
Á verður þeirri spurningu
auðvitað varpað fram: —
Hvað er hægt að gera? Eða er
ekkert hægt að gera?
Þessari spurningu vildi ég
svara á þá leið, að ég tel mikl-
ar líkur fyrir þvi, að leið í
þessum málum, sem ég vil
kalla samningsleið, sé ekki úti-
lokuð, og að það beri að reyna
hana að minnsta kosti, áður en
farið er inn á þær brautir, sem
í frumvarpinu eru markaðar
og næstum með óyggjandi vissu
er hægt að gera ráð fyrir, að
leiði til sundurlyndis og
skæruhernaðar og nái þar að
auki ekki tilgangi sínum.
Þetta úrræði, sem hér er
tæpt á, er í meginatriðum á
þá leið, að leitast verði við,
með samningum við viðkom-
andi aðila, þ. e. Alþýðusam-
band íslands og Vinnuveitenda
félagið annars vegar og bænd-
ur hins vegar, að fá bæði verð-
lag landbúnaðarafurða og
kaupgjald í meginatriðum fest
á núverandi grundvelli, og
samið um að þetta gildi í 1—2
ár.
Eru nokkrar líkur til að
þetta takizt? Þýðir nokkuð að
tala um þetta? spyrja menn.
Og ef svo er, hvernig stend-
ur á, að þetta hefur ekki verið
reynt fyrr?
Heildarsamningar
um kaup og kjör
Þessu er aftur því til að
svara, að það er ekkert leynd-
armál lengur, að viðræður
hafa farið fram á milli flokk-
anna allra um möguleika á
myndun fjögurra-flokka sam-
stjórnar. Eitt af þeim málum,
sem þar þarf fyrst að leysa á
viðunandi hátt, er einmitt
þetta mál, því að engin stjórn
getur setið með því, að öllu
fari fram, eins og gert hefur
hingað til.
í þessum umræðum hefur
komið fram, að leita þurfi þess
ara aðila til viðtals á þeim
grundvelli, sem nefndur er hér
að ofan og þessu hefur verið
vel tekið, fyrst af flokkunum
öllum, og síðan af aðilum þeim,
sem náðst hefur til.
Stjórn Alþýðusambands Is-
lands hefur lýst því yfir, ,,að
hún sé fyrir sitt leyti meðmælt
því, að gerðir verði heildar-
samningar um kaup og kjör
til tveggja ára, í meginatrið-
um á grundvelli núverandi
samninga stéttarfélaganna, með
nauðsynlegum lagfæringum
an, Einar Olgeirsson, fyrir ut-
anríkis- og viðskiptamálaráð-
iherra; þá iværi Iþessi paradísar-
drauimur orðinn að veruleika.
Öðru vísi mér áður ibrá, iþegar
verið 'var að boða „alræði ör-
eiganna" endur tfyrir löngu, eða
iþótt hugurinn væri jaifnvel ekki
Látinn ihvarfla lengra en tvö ár
atftur í tínxann, þegar af mest-
um isannfæringarhita var tal-
að um „nauðsyn vinstri stjórn-
ar.“ En, sem sagt: Nú er að
samstarf við Ólaf Thors, sem
öll framtíð og velferð þjóðar-
innar á að vera undir komin!
*
Ftæða Einars Olgeirssonar
istóð ekki nema há'Lfa klukku-
stund. En svo lengi að minnsta
kosti fékk þjóðin að lifa í para-
dis iþeirra- skýjaborga, sem
kaups og kjara á hinum ýmsu
stöðum og starfsgreinum, og að
hún væri reiðubúin til að hefja
viðræður við fulltrúa atvinnu-
rekenda um þetta efni, og leita
uimbóðs samiband'Sífélaganna til
samninga, ef líkur eru til að
samkomulag náist, enda verði
um leið samkomulag um verð
landbúnaðarafurða í sann-
gjörnu hlutfalli við almenn
launakjör, á grundvelli þess
’ (verðs), sem verið hefur und-
anfarið, og gerðar ráðstafanir
til að tryggja stöðuga atvinnu
og fyrirbyggja atvinnuleysi
með öllu, eftir nánara samkomu
lagi um þessi atriði o. fl.
Vinnuveitendafélag íslands
hefur einnig fyrir sitt leyti lýst
sig samþykkt viðræðum um
þetta efni og þær hafa verið
hafnar, fyrir atbeina þingflokk-
aniia.
Ég þarf ekki að lýsa því,
hversu geysiþýðingarmikið at-
riði það væri fyrir þjóðfélagið
í heild, ef þessir samningar
gætu tekizt, verðlagið og kaup-
ið yrði fest um ákveðið tíma-
bil, segjum 1—2 ár. Vinnufrið-
ur og festa fengist í allar fram
kvæmdir. Flokkarnir hafa allir
lýst sig fylgjandi þessari til-
raun eins og áður er sagt, svo
að ennþá ætti að minnsta kosti
að vera von um að þetta mætti
takast.
Þetta mundi þýða, ef samn-
ingar takast á þessum grund-
velli, að samið yrði í meginat-
riðum, á þann hátt, sem sam-
komulag hefur orðið um síðast
hjá stéttarfélögunum, og sam-
ræmt hjá hinum, sem ósamið
eiga. Að vísu eru alltaf til æf-
intýramenn, sem annað hvort
enga samninga vilja eða þá, að
minnsta kosti ekki hlýta því
sem bezt þekkist annars staðar,
en þess er að vænta, að at-
vinnuöryggi og trygging fyrir
því óskertu, sem þannig fæst,
vegi þyngra á næstunni hjá
verkamönnum og launþegum,
vel flestum, en æfintýrapólitík,
sem fyrr eða síðar leiðir til
giundroða og ófarnaðar.
\ '
Stöðvun, ekki _
lækkun
í frumvarpi ríkisstjórnar-
innar er farið fram á lækkun
á kaupgjaldinu, og þær radd-
ir munu áreiðanlega heyrast
háværari mjög bráðlega, sem
lækkunar kref jast. En á með-
an ástandið helzt í atvinnu-
málum okkar svipað og nú, og
hann <var svo fljótur að byggja
úr froðunni einni saman. En
þar með var líka draumurinn bú
inn, og í dag spyr þjóðin sjálfa
sig, ihvernig það sé mögulegt
að slíkir trúðar skuli vera komn
,ir inn á aLþingi og hafa leyfi til
Iþess að leika þar slíkar hunda-
kúnstir? Eða ihvar sikyldi Einar
Olgeirsson ætla sér að iselja allt
iþað afurðaimagn, sem Ihér yrði
fram'ieitt aiftir fimm ára áætlun
hans, ef við getum ekki einu
sinni haft svo mikinn hemil á
dýrtíðinni í landinu á þessari
stundu, meðal annars fyrirmold
vörpustarf hans og félaga hans,
að við getum haft von um að
iselja áfram erlendis Iþað Litla,
sem fra.mLeitt er með okkar fá-
I tæklegu, núverandi framleiðslu
j gögnum?
aðalútflutningsvörurnar er
hægt að framleiða með nú-
verandi tilkostnaði, væri væn
legra til árangurs, að reyna
fyrst að stöðva hækkanirnar
, og festa verðlagið í því formi
sem það er, meðan verið er
að bíða eftir að sjá, hvernig
hlutunum verður skipað í
heiminum að stríði loknu, en
sá tími er nú vonandi ekki
langt undan.
Ef leysa á þessi mál með
samkomulagi við aðila, og það
er sú eina heilbrigða og varan-
lega Lausn, sem til greina kem
ur, að mínu áliti, verður á-
reiðanlega að halda sér við
festingu, með lagfæringum til
samræmis, en ekki við lækk-
un.
Afyrðaveröid
Um möguleikana til að ná
samkomulagi um svipaða fest-
ingu á landbúnaðarvöruverð-
inu ,eins og hér hefur nefnd
verið viðvíkjandi kaupinu, —
DYRTIÐARMÁLIN eru nú.
efst á baugi í öllum blöð-
um. Tíminn gerir í ritstjórnar-
grein á þriðjudaginn meðal ann
ars markaðshorfur okkar eftir
stríðið að umtalsefni í sambandi
við þau. Þar segir:
„Styrialdaratburðirnir seinustu
vikurnar virðast be'nda til þess, að
stríðslokin í Evrópu séu ekki langt
framundan. Ýmsir hernaðarfróðir
menn hafa m. a. látið uppi þá skoð
un, að í vetur verði „björt jól“ í
Bretlandi, þ. e., að búið verði að
aflétta myrkvuninni fyrir þann
tíma, því að styrjöldinni verði þá
lokið.
Margar líkur benda til þess, að
helztu forráðamenn Breta álíti
stríðslokin ekki lengra undan en
þetta. Þeir hafa þegar hafizt
handa um undirbúning að afskrán
ingu hermanna og útvegun at-
vinnu handa þeim, því að þó styrj
öldin 'haldi áfram við Japani, þarfn
ast Bretar ekki eins mikils her-
afla og áður, þegar Evrópustríðinu
er lokið.
Bretar virðast leggja á það sér-
staka áherzlu að beina vinnuafli
því, sem þannig losnar, að fram-
leiðslu þýðingarmestu lífsnauð-
synja og koma iþá fiskveiðarnar í
fremstu röð. Hundruð togara og
og annarra smáskipa, sem hafa
verið við hernaðaraðgörðir í
Evrópu, verður breytt og þau bú-
in til fiskveiða. Smíði slíkra
skipa á stríðsárunum hefir verið
miðuð við það, að tiltölulega auð-
velt væri að breyta þeim í fiski-
skip. Seinustu fregnir frá Bret-
landi herma, að þegar sé hafizt
handa um að framkvæma þessar
breytingar í allstórum stíl, þar
sem breyttar aðstæður gera mörg
þessi skip ónauðsynleg við hern-
aðaraðgerðir.
Það má telja víst, að eftir að
brezki fiskiflotinn heldur þannig
skal ég ekkert segja með vissu,
en ekki fynndist mér óhugs-
andi, að svipuðum árangri
ætti að vera hægt að ná þar og
það af þessum ástæðum.
1. Ríkissjóður getur ekki hækk
að meðgjöfina með þessrnn
vörum úr þeim 22—25 millj.
kr„ sem nú eru greiddar, og
veruleg hækkun á verðinu
nú mundi koma af stað nýj-
um glundroða.
2. yerðlagningin og verðtrygg-
ingin, samkv. sex-manna-
nefndarúreikningnum, gildir
aðeins „meðan núverandi ó-
friðarástand helzt,“ en fellur
niður að því breyttu eða
loknu. Væri því mikið ör-
yggi fyrir hændur að fá
tryggingu fyrir sama verði
1—2 ár eða jafnlengi og
kaupsamningar eru ákveðn-
ir.
3. Það liefur komið í Ijós af út-
reikningum hagstofunnar, að
um skeið hefur verðlag land
Framh. á 6. síðu.
úr höfn, verði þess eigi langt að
bíða, að fiskverðið lækki í Bret-
landi. Annars staðar verður þó
vart um hagstæðari fiskmarkað
að ræða, því að þótt þjóðirnar á
meginlandinu vilji kaupa fisk,
brestur þær fjármagn til þess,
nema hann sé tiltölulega ódýr.
Þessi staðreynd ætti vissulega að
geta orðið til þess að íslendingar
færu að spyrna við fæti í dýrtíð-
armálunum og gerðu sér ijóst; að
nú er annað hvort að fara að
snúa til baka að falla fram af
hömrunum. Þegar setuliðsvinnan
stöðvast alveg, verður það fyrst
og fremst útflutningurinn, er ber
þjóðartekjurnar uppi. Þess vegna
er annað hvort að gera að reyna
að framleiða útflutningsvörurnar
fyrir svipað verð og helztu sam-
keppnisþjóðirnar eða gefast alveg
upp og láta allt hrynja saman.“
I þessu sambandi minnist
Tíminn á moldvörpustarf komm
únista með það fyrir augum að
auka verðþólguna og öngþveit-
ið. Segir hann um það meðal
annars:
,,Það ér ekki ósennileg tilgáta,
að kommúnistum takist um nokk-
urra mánaða skeið að skapa eins-
konar allsherjar atvinnuleysi, þeg
ar allir gætu haft nóg að gera fyr-
ir gott kaup. En slíkt ástand mun
aldri vara lengi, því að skynsemi
fólksins mun reynast sterkari ó-
róðri og skemmdarmarkmiði
kommúnista, og þegar skynsemi
þess hefir sigrað, verður hægt að
jhlefjast habda um að veita at-
vinnuvégunum þann aðbúnað, sem
ætti að tryggja öllum örugg og
góð lífskjör."
Það getur vissulega kostað
alldýra reynslu að lofa hinu
kommúnistiska lýðskrumi að af
hjúpa sig. En af reynslunni
rth. «f 6. af®a.