Alþýðublaðið - 20.09.1944, Blaðsíða 4

ALÞYPUBLADIÐ
Miðvikudagtir 20. sept. 1044
fU{>tí|dublodi^
Otgeíandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
^ýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4°CI og 490C
Símar afar-iðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuorentsmiðjan h.f.
KOfflfflDDÍStlSht
kjðtverð.
ÞÁ hafa menn nú fengiS að
vita, hvað kjötið muni
kosta á þessu hausti og fram á
næsta haust samkvæmt hinni
nýju vísitölu landhúnaðarins,
reiknaðri út á grundvelli sex
manna nefndar samkomulags-
ins sællar minningar. Atvinnu-
málaráðherra skýrði alþingi frá
jþví í fyrradag. Sagði hann að
kjötverðlagsnefnd hefði nú gert
áætlun um það, hvað útsölu-
verð kjötsins þyrfti að verða
innanlands til þess að bændur
bæru það úr býtum, sem til
hefði verið ætlazt með sam-
,-komulagi sex manna nefndar-
innar, og hefði niðurstaða henn-
ar orðið sú, að kjötið yrði inn-
anlands að kosta kr. 11,07 hvert
kílógramm, ef haldið yrði á-
fram að greiða uppbætur úr
ríkissjóði á útflutt kjöt, en kr.
18,87, ef þær uppbætur yrðu
niður feldar. Hár er þó í hvor-
ugu tilfelli reiknað með fjár-
framlögum úr ríkissjóði til þess
að lækka útsöluverðið innan-
lands, en segja má, að það
skipti ekki svo ýkjamiklu máli
fyrir neytandann, hvort hann
greiðir það. útsöluverð, sem
nefnt hefir verið, 'beinlíns,
með því að leggja það fram
við búðarborðið, eða óbeinlin-
is, í auknum sköttum og skyld-
um til ríkissjóðs.
%
Menn eru nú að vísu orðnir
því nokkuð vanir, að fram af
þeim sé gengið með hækkun
kjötverðsins frá ári til árs. En
fáir munu þó hafa látið sig
dreyma um annað eins og það,
sem nú er boðað. En hér hafa
þeir þó aðeins það, sem þeim
var fyrirbúið með samkomulagi
sex manna nefndarinnar í fyrra
sumar.
Þjóðviljinn kallar í gær hið
boðaða kjötverð „nýja Ingóifs-
styttu“. En það er rangnefni.
Miklu réttara væri að kalla hið
nýja kjötverð „kommúnistískt
kjötverð“, þvi að hvað er það
annað en árangurinn af póli-
tískum hrossakaupum komm-
únista við fulltrúa Framsóknar
og Sjálfstæðisflokksins í sex
manna nefndinni — hinum
„rausnarlegu veitingúm“ til
handa bændum, sem Brynjólfur
Bjarnason og Éinar Olgeirsson
voru efíir á að hæla sér af á
alþingi í fyrrahaust?
*
Það voru kommúnistar, sem
fóru með umboð verkalýðssam
takanna í sex manna nefndinni,
eins og allir muna. Alþýðuflokk
urinn átti þar engan fulltrúa.
En auk kommúnista sátu í
nefndinni Framsóknarmenn og
Sjálfstæðismenn.
Nefndin átti, sem kunnugt
er, að reikna út visitölu land-
búnaðarframleiðslunnar, sem af
urðaverðið skyldi síðan byggt
á til stríðsloka og skyldi hlið-
sjón 'höfð af því, að tekjur
bænda yrðu í sem mestu sam-
ræmi við tekjur annarra vtnn-
Gylfi Þ. Gíslason:
Verðlagsmál landbúnaðarins
ÞAÐ er kunnara en frá þurfi
að segja, að ófriðurinn hef
ir haft í för með sér mjög til-
finnanlegt markaðstap fyrir
landbúnaðinn. Verð landbúnað
arafurðanna á erlendum mark-
aði hefir og ekki hækkað neitt
svipað því og annarra útflutn-
ingsafurða landsmanna. Fyrir
stríð nam útflutningur landbún
aðarafurða tæjum 10 millj. kr.
á ári, en á stríðsárunum hefir
hann aðeins numið rúmum 12
millj. kr., þótt heildarútflutn-
ingurinn hafi þrefaldast.
Éf ekki hefði verið gripið til
sérstakra ráðstafana er því auð
sætt, að hagur þeirra, sem land
búnað stunda, hefði farið mjög
versnandi samtímis því að tekj
ur manna við sjávarsíðuna stór-
jukust vegna aukins fiskútflutn
ings og stórhækkaðs verðs á
fiskafurðum. En reynt var að
jafna metin. Brezku verðupp-
bæturnar 1940, voru að lang-
mestu leyti látnar ganga til
landbúnaðarins og munu flestir
hafa talið það réttmætt. Verð-
lagsnefndir . landbúnaðarvara
hækkuðu verðið á innlendum
markaði mjög og ríkissjóður tók
að greiða uppbætur á útfluttar
landbúnaðarafurðir. Ráðstafan-
ir þessar, einkum hin síðasta,
hafa mjög verið gagnrýndar, og
jafnvel verið talað um „ölmus-
ur til bsenda“. Með sanngirni
verður þó ekki á móti mælt, að
eðlilegt var að landbúnaðurinn
fengi hlutdeild í þeim tekju-
auka, sem þjóðarheildinni féll í
skaut, stríðsgróðanum. Hitt er
svo allt annað mál, hvort tekju
auki sá, sern bændum var feng
inn, var hæfilega mikill í sam-
anburði við tekjuaukningu ann
arra stétta, og hvort skynsam-
legt var að veita landbúnaðin-
um hlutdeild í stríðsgróðanum á
þennan hátt. Útreikningar, sem
^erðir hafa verið á grundvelli
niðurstöðu 6 manna nefndarinn
ar, sýna, að á árunum 1940—42
hækkuðu landbúnaðarafurðirn-
ar meira en svaraði til kaup-
hækkunar verkamanna á sama
tíma, svo að tekjuauki land-
búnaðarins virtist á þessum ár-
um hafa verið meiri en nauðsyn
legt var til samræmis við aðr
ar stéttir, og verð afurðanna því
hærra en þurfti. Þjóðarbúið á
þá samkvæmt því nokkuð inni
hjá landbúnaðinum, ef svo
mætti að orði kveða. Um það,
hvort skynsamlegt hafi verið að
haga hluttöku landbúnaðarins í
tekjuauka þjóðartbúsins á þenn
an hátt, er það að segja, að fyrst
sú stefna var almenn-t tekin að
„dreifa stríðsgróðanum“, var að
vísu varla við að búast, að hér
væri öðru vísi að. farið. Sá sem
þetta ritar hefði talið skynsam-
íegra að taka þá stefnu í upp-
hafi að festa stríðsgróðann er-
endis til þess tíma, er hægt
¥7 FTIRFARANDI grein
■"-‘í um verðlagsmál land-
búnaðarins birtist í nýút-
komnum Kaupsýslutíðind-
um og hefur Alþýðublaðið
tekið hana upp úr þeim með
góðfúslegu leyfi höfundar-
ins.
Orfá inngangsorð greinar-
innar hefur Alþýðublaðið
leyft sér að fella niður, að
öðru leyti er hún tekin upp
orðrétt, .
hefði verið að nota hann til hag
kvæmra kaupa á framleiðslu-
tækjum og öðrum varanlegum
verðmætum, i stað þess að veita
honum nær óhindrað ínn í land-
ið, auka neyzlu þjóðarinnar um
stundarsakir, án nokkurrar
vissu um að það geti orðið til
frambúðar, færa fjármálakerfið
allt úr skorðum með geigvæn-
legri dýrtíð og valda þannig
margskonar misrétti innanlands
og stofna gjaldeyri þjóðarinn-
ar í bráða hættu. Ef stríðsgróð
inn hefði verið festur erlendis
sem sameign þjóðarinnar, hefði
eftir stríðið eða þegar ástæða
hefði þótt til, mátt skipta hon-
um milli atvipnuveganna og ráð
stafa honum til viðreísnar og
framfara í þeim. Hluttaka land
búnaðarins í stríðsgróðanum
hefði þá t. d. getað orðið á þann
veg, að með honum hefðu verið
kostaðar stórfelldar ræktunar-
framkvæmdir, vélakaup, byggða
samfærsla o. s. frv. eða styrk-
veitingar til þessa. En fyrst slík
stefna varð ekki ofan á gagnvart
stríðsgróðanum almennt, var
varla við því að búást, að hlut-
taka landbúnaðarins yrði með
öðrum hætti en þeim, að verð af
urðanna væri hækkað og tekj-
ur hinna einstöku framleiðenda
látnar aukast.
Þó má á það benda, að „dreif-
ing stríðsgróðans“, að því er
landbúnaðinn snertir, var sér-
staklega varhugaverð sökum
þess, að alílt kaupgjald var og er
bundið framfærslukostnaðar-
vísitölu, sem landbúnáðarvör-
urnar hafa mjög mikil áhrif á,
svo að verðhækkun þessara af-
urða hefir víðtækar afleiðingar
í fjármálakerfinu öll.u, ög hefði
þetta m. a. átt að mæla gegn
„dreifingu stríðsgróðans“ og
hvetja til sérstakrar varfærni í
verðlagsmálum landbúnaðar-
ins. Það hefði ennfremur að
ýmsu leyti verið auðveldara í
framkvæmd að- ráðstafa hluta
stríðsgróðans til landbúnáðar-
ins sem heildar en annarra at-
vinnuvega, í stað þess að dreifa
honum. Ýmislegt bendir til þess
andi stétt. Fyrir Framsóknar-
menn og Sjálfstæðismenn, sem
stöðugt eru í kapphlaupi um
bændafylgið, var því um að
gera, að tekjur hinna vinnandi
stétta við sjóinn yrðu áætlaðar
sem Ihæstar; því hærra yrði af-
urðaverð bænda ákveðið. Ein-
hver skyldi hins vegar hafa ætl
að, að kommúnistar yrðu hér á
verði og léti ekki hækka af-
urðaverðið upp úr öllu valdi á
kostnað verkalýðsins og neyt-
enda í bæjunum. Þeir gátu
hindrað það; því að allir þurftu
að verða sammála í sex manna
nefndinni til þess að niðurstaða
hennar næði lagagildi.
*
En hvað gerðu kommúnistar?
Þeir þóttust sjá sér færi á borði
til þess að slá sér upp við bænd
ur, engu síður en Framsóknar-
menn og Sjálfstæðismenn, buð
ust til að „veita þeim rausnar-
lega“, eins og Brynjólfur og
Einar orðuðu það, gáfu upp eða
gengu inn á hinar fáránlegustu
tölur um tekjur verkamanna til
þess að réttlæta hækkun afurða
verðsins — þeir kærðu sig ekk
ert um það, þótt hún væri gerð
á kostnað verkalýðsins — og
árangurinn sjá menn i dag: hið
nýja kjötverð!
Það þýðir því ekkert fyrir
Þjóðviljann, að tala um „nýja
Ingólfsstyttu“ í sambandi við
það. Sá þáttur, sem kommún-
istar eiga i hinni nýju ,óheyri-
legu verðhækkun kjötsins, verð
ur ekki af þeim skafinn, hvað
svo sem skriffinnar Þjóðviljans
reyna til þess.
að þær miklu fjárhæðir, sem
greiddar hafa verið úr ríkissjóði
í útflutningsbætur, myndu koma
landbúnaðinum að varanlegu
gagni, ef þær hefðu gengið til
þess að kosta samræmdar fram
kvæmdir til bættra búnaðar-
hátta.
Oftsinnis hefir verið bent á
það opinberlega, að verð land-
búnaðarafurðanna sé nú miklu
hærra en það sé ei-lendis og
hægt myndi að fá samskonar
vörur innfluttar fyrir. Þetta er
satt, en það er þó ekki rétt að
telja þetta einungis bera vott
um annað hvort eða hvort
tveggja. sérstakt okur á þessum
vörum eða óhæft rekstararfyrir
komulag í landbúnaðinum. Vafa
faust má auka rekstrarhag-
kvæmniÚ landbúnaðinum mjög
verulega, en hún er þó ekki
minni nú en meðan verðið var
lægra. Hér er fyrst og fremst
um að ræða eitt éinkenni þess
sjúkleika, sem nú þjáir fjármála
kerfi þjóðarinnar allt. Ekki ein-
upgis landbúnaðarvörurnar,
heldur yfirleitt flestallar vörur,
sem framleiddar eru í landinu,
eru nú mun dýrari hér en er-
lendis, að þeim sjávarafurðum
þó undanskildum, sem nú er sér
staklega hátt verð á í markaðs-
löndum okkar. Vinnulaun eru
og miklu hærri hér en í ná-
grannalöpdunum.
Meginorsakir þeirrar hækkun
ar, sem orðið hefir á landbúnað-
Auglýsingar,
sem birtast eiga 1
Alþýðublaðicu,
verða að veni
komrar til Auglýs-
iugaskrifstofunnar
í Alþýðuhúsmu,
(gengið ii— frá
Hverfisgöíu)
ffyrlr kl. 7 að kvöldl.
Sími 4906
arvorunum, eru annas vegai"
„dreifing stríðsgróðans“ meðal
bændarjia og hins vegar hið
sjúka fjármálakerfi.
Engu að síður er nauðsynlegt
að gera sér ljóst, að fyrirkomu-
lag það, sem nú er á verðákvörð-
un landbúnaðarafurða, sem sé~
að'miða verð þeirra við að tekj-
ur bænda séu hliðstæðar tekj-
um vissra annarra stéfta, getur
ekki verið til frambúðar. Að
styrjöldinni lokinni verður vafa
laust ekki hægt að viðhalda jafn
gífurlegum mun og nú á innan
lands- og útflutningsverðinu,.
þótt einhverri verðjöfnun mætti
við koma, svo sem var fyrir
styrjöldina, og er þetta einn
meginkjarni verðlagsmála land:
Frh. af 6. síðu.
TÍMINN birtir i gær athygl-
isverða ritstjórnargrein
um stjórnmálaástandið, sem
skapazt hefir við lausnarbeiðni
stjórnarinnar. Þar segir meðal
annars:
,,Á alþingi gerist sama sagan og
endranær. Þar er hver höndin upp
á móti annarri. Þeir menn þar, er
vildu styðja ríkisstjórnina til að
stöðva dýrtíðina, þótt ekki næðist
samkomulag um frv. hennar, voru
gerðir máttvana, þegar ríkisstjórn-
in auglýisti lausnarbeiðni sína.
Allir þeir kraftar þingsins, sem
hafa verið stjórninni fjandsamlegir,
sameinuðust þá um að hindra
hverja þá ráðstöfun, sem stjórnin
hefði getað sætt sig við. Tilraunir
til að mynda þingræðisstjórn, sem
áorkaði verulegu í dýrtíðarmálun-
um, virðast meira en vonlitlar, þar
sem þrír flokkar þingsins hafa lýst
sig mótfallna hvers konar lög-
bindin.gu, eins og sakir standa, en
verkföll kommúnista eru bezti
vitnisburðurinn um það, sem
vænta má af „frjálsu leiðinni“.
Ýmsir halda því fram, að bezta
ráðið úr því, sem komið er, sé að
láta fara fram kosningar, sem
yrðu var.t fyrr en seinast í nóvem-
ber. Þetta gæti verið ráð, ef vænta
mætti verulegra endurbóta á
þinginu. En það er grátlega satt,
sem Jakob Möller sagði í útvarps-
umræðunum á dögunum, að enn
virðiist fjölda manna vanta viljann
til að taka á sig þær fórnir, sem
af lausn dýrtíðarinnar hljóta að
leiða, þótt iþeir sjái fram á hásk-
ann, sem af henni stafar. Það er
því eigi ólíkleg tilgáta, að kosn-
ingar nú' yrðu háðar á grundvelli
þrengstu stéttarhagsmuna, heild-
arsjónarmiðið gleymdist, mólín
yrðu enn fjarri heilbrigðri lausn á
hinu nýkjörna þingi, vcgna kosu-
ingahitans, og engar breytingar-
sem þýðingu hefðu, eru heldur lík-
legar á styrkleika flobkanna. Það
kynni að vísu að geta hjálpað bæj-
arflokkunum éitthvað, ef ófærð og
ótíð hamlaði kjörsókn í sveitun-
um, en vissulega myndu þær-
breytingar, sem af því hlytust,
ekki gera nýja þingið gæfulegra til
starfa.
Flest bendir líka til þess^ að
yrði kosið í haust, myndi engar
ráðstafanir gerðar nú til að halda
dýrtíðinni í skefjum fram yfir
kosningarnar. Dýrtíðarvísitalan
færi þá í ein 300 stig og ykist síð-
an koll af kolli. Hrunið væri þá
orðið óumflýjanlégt.
Bezta úrræðið úr þessu er tví-
mælalaust það, að þau öfl þings-
ins, sem ekki vilja stuðla að full-
komnu niðurrifi og upplausn,
reyni að þoka sér saman um eitt-
hvert bráð' birgðaúrræði til að
stöðva dýrtíðina fram á næsta vor,
en lengur verður það vart dregið
að leggja málin undir dóm. kjós-
enda, nema ný viðhorf hafi skap-
azt á þinginu.
Fles-t bendír' til þess, að kosn-
ingar á næsta vori væru á allan
hátt æskilegri en vetrarkosning'-
ar. Evrópustríðið verður þá von-
aridi búið fyrir nokkru. Fjármála-
viðhorfið út á við yrði þá miklu
greinilegra en nú. Þetta, ásamt
mörg'u fleiru, ætti að gera mönn-
um míklu auðveldara að átta sig
á málum þá en nú. Vorkosningar
gefa á allan hátt betri vonir um
starfhæft þing en vetrarkosning-
ar.“
Þannig farast Tímanum orð í
gær um stjórnmálaástandið.
Bersýnilega telur hann ekki
miklar líkur til þess að við-
ræðurnar um samstjórn allra
Framh. á 6. síðu.