Alþýðublaðið - 21.09.1944, Blaðsíða 6

„Ekki í tölu lifenda,
rr
Á mynd þessari sést Ludwig Beck, hershöfðingi, sem var
yfirmaður herforingjaráðsins þýzka árið 1938. Myndin,
sem var tekin í Þýzkalandi árið 1936, sýnir Beck (til
vinstri) vera að tala við amerískan liðsforingja. Beck er
sagður hafa tekið þátt í samsærinu gegn Hitler í sumar og
framdi hann sjálfismorð, er það misheppnaðiist. Þýzka
fréttastofan skýrði frá þessu með því að segja, að „Beck
hershöfðingi væri ekki lengur í lifenda tölu.“
iinatnl opliterra starhmanna
Frh. af 4. síðu.
Uppbót þessi greiðist mánaðar-
lega.
Uppbót greiðist úr ríkissjóði
eftir sömu reglum á tímakaup
kennara, eftirlaun í fjárlögum
og lífeyri úr lífeyrissjóðum em-
bættismanna, barþkennara og
ljósmæðra, svo og útborgað
skrifisito'fufé og embætj;i^kostn-
að, að úndanskilinni húsaleigu
og húsaleigustyrk.
Grunnlaun í tillögu þessari
merkja laun, sem ríkissjóður og
aðrir, er tillagan greinir, greiða
verðlagsuppbót á, samkvæmt
lögum nr. 48 1940. Með verðlags
uppbót er átt við þá verðlags-
uppbót, sem greidd er sam-
kvæmt sömu lögum.
Enn fremur skorar alþingi 4
ríkisstjórnina að hraða endur-
skoðun launalaganna svo sem
unnt er.“
Ályktun þessi var síðan end-
urnýjuð fyrir, árið 1943 með þál.
frá 1 marz 1943, og loks var í
19. gr. fjárlaga fyrir sama ár
sett ákvæði um sérstakar launa
bætur til sýslumanna, bæjarfó-
geta, lögmanns og sakadómara
í Reykjavík, presta, héraðs-
lækna, háskólakennara og safna
varða, 2000 kr. til hvers. Lög-
reglustjórum utan Reykjavíkur
og barnákennurum við fasta
skóla voru ætlaðar 1000 kr.
hverjum og farkennurum 500
kr.
Engar uppbætur greiðast á
þessar launabætur, í fjárlögum
fyrir 1944 hefir þessum launa-
bótum verið bætt við grunnlaun
þessara embættismanna. Enn
fremur hefir ráðherrum verið á
kveðin 5 þúsund kr. grunn-
launauppbót hverjum.
Ríkisstjórnin og alþingi hafa
með þessum kjarabótum sýnt
virðingarwerða viðleitni til að
bæta úr því ástandi, sem ríkt
hefir, og er óneitanlega um
mikla lagfæringu að ræða frá
því, sem áður var.
En allt eru þetta þó nýjar
bætur á gamla flík, sem launa-
löggjöfin er, og hefir jaffnvel
orðið til að gera ósamræmið enn
þá berara, þar sem sumir starfs-
menn voru svo hátt launaðir fyr
ir, að ástæðulaust var að hækka
laun þeirra, en aðrir búa við
sultarlaun enn, þrátt fyrir upp
bætur. Sá höfuðókostur fylgir
þó þessari uppbótaaðferð, að hér
er aðeins tjaldað til einnar næt-
ur. Alþingi getur, hvenær sem
er, svipt menn þessum kjara-
bótum og öryggisleysi launþeg-
anna því meira en nokkru sinni
fyrr, að ekki sé talað um alla þá
skriffinnsku, sem þessi launa-
útreikningur hefir í för með sér
og margs konar vafstur og erfið
leika fyrir framkvæmdavaldið.
Nefndin þykist því geta dreg-
ið þær ályktanir af þessum gerð
um alþingis:
1. Að alþingi hafi komizt að
raun um, að grunnlaun starfs
manna ríkisins«hafi yfirleitt
verið orðin allt of lág, miðað
við laun annarra stétta, og
þess vegna hafi ekki mátt drag
ast lengur að hækká þau.
2. Að mikið ósamræmi hafi ver-
ið orðið á launakjörum milli
starfsgreina, og því hafi al-
þingi ákveðið sérstakar launa
bætur til ýmissa embættis-
manna.
Rannsókn nefndarinnar leiddi
það og ótvírætt í ljós, að hér
er þörf stórra umbóta, enda
beindist allt starf hennar að því
að finna réttlátan grundvöll fyr
ir launagreiðslum og launakjör
um starfsmanna7 ríkisins, sem
byggja mætti á heildarlöggjöf,
er duga mætti til frambúðar,
enda þótt augljóst sé, að endur-
skoðun á launalögum þurfi að
fara fram með styttra millibili
en átt hefir sér stað áður.
&ANNES Á HORNINU
Framh. af 5. síðu.
að vera í þættinum „Um daginn
og vginn“. Þetta gæti alveg eins
verið á kvöldvökunum í vetur og
eirrnig gæti þetta myndað sérstak-
an þátt í dagskrá útvarpsins. Ég
er sanniærður um að þetta myndi
gera dagskrána fjölbreyttari og
allt sem miðar að því er til góðs
fyrir útvarpið og hlustendurna
Einar Magnússon:
Hví akki að sfofna gagnfræða-
skóla í Valholl á Þmovöllum?
Gisfihúsið sfendur aieff átta mánuði ársins.
— i »———
náms og gjalda með þeim fyr-
ir fæði og húsnæði. Hví skyídu
ekki Reykvíkingar geta það
líka, úr því að þeir hafa ekki
getað byggt skóla fyrir þau hér
í Reykj a ví k.
Eg beini því þess vegna til
ráðamanna Reykjavíkur (ef
einhverjir eru), hvort þeir sjái
ekki möguleika á að bjarga, þó
ekki væri nema 70—80 piltum,
sem hafa^löngun til náms, en
hvergi komast að, frá iðjuleysi
og götuslæpingi og senda þá á
heimavistarskóla í Valhöll. —•
Þetta er hægt — og hægt að
gera það strax.
18. sept. 1944.
Einar Magnússon.
BLÖÐIN hér í Reykjavík
hafa öðru hvoru birt
ljósmyndir af nýbyggðum gagn-
fræðaskólum í flestum kaup-
stöðum landsins. Engar slíkar
myndir eru til frá Reykjavík,
nema teikningar. sem í tíu ár
hafa legið í skúffum húsameist-
ara. En blöðin hafa líka getið
þess, að Ingimar Jónsson skóla-
stjóri Gagnfræoaskólans í
Reykjavík hafi borizt 315 um-
sóknir fyrir unglinga, er hefja
vilja nám á þessu hausti. Hann
kveðst munu geta tekið 160 með
því að hafa 30 til 40 í bekk og
einum bekk á að kenna í pakk-
húsi, sem eitthvað hefur verið
lappað upp á í sumar. En 155
unglingum verður að tilkynna,
að fyrir þá isé hvergi pláisis.
í sumar befir ekki liðið svo
nokkur dagur, að ekki hafi
verið hringt til mín af ýmsum
foreldrum, til að spyrja mig,
hvort ég geti ekki gefið þeim
einhver ráð um það, hvað þeir
eigi að gera við börnin í vetur?
Allir skólar séu yfirfullir, gagn-
fræðaskólarnir báðir, Kennara-
skólinn, Verzlunarskólinn og um
fleiri er ekki að ræða fyrir 14
til 15 ára unglinga. En ég hef
engin ráð kunnað.
En svo fékk ég bréf frá Jóni
Guðmundssyni á Þingvöllum,
þar sem hann bendir mér á
það, að gistihúsið Valhöll á
Þingvöllum standi autt í 8
mánuði ársins ,og að tilvalið sé
fyrir Reykvíkinga að fá það
fyrir heimavistarskóla fyrir
eitthvað af þeim unglingum,
sem Reykjavíkurbær hefur
ekki haft hirðu á að byggja
yfir, þó ekki væri nema pakk-
hús. Eg skrapp svo austur á
Þingvöll á sunnudaginn var og
hitti þá Jón. Hann sýndi mér
húsið og sagði mér, að þar
væri rúm fyrir 70—80 ung-
linga. Þar eru þrjár stofur, —
hæfilega stórar fyrir kennslu, og
auk þesis^stór salur. Þarna eru
næg borð og stólar, borðbúnað-
ur og sængurföt og yfirleitt
allt tilbúið, svo að hægt er að
hefja þar skólahald á morgun,
hvað húsið snertir. Það vant-
ar ekki annað en svartar töfl-
ur og krít.
Foreldrar í sveitum lands-
ins og kauptúnum verða að
senda börn sín að heiman til
HVAÐ SEGJA HIN BLÖÐIH
Framhald af 4. síðu.
tóku í þessu máli, er blandin ill-
girni og rangsleitni, enda nota
menn hér hvert læri, sem gefst til
þess að ræja Pólverja. Menn sögðu,
að uppreisnarmönnum væri það
mátulegt að verða brytjaðir niður,
þeir hefð’.i rasað um róð fram og
hafist handa, án þess að ráðgast við
iússa. Og þessu geta menn verið
þekktir fyrir að halda fram, þrátt
fyrir þá staðreynd, ao rússneska út
varpið_ stagaðist á því dag og nótt,
að nú væri stundin komin fyrir
Pólverjar að rísa upp gegn Þjóð-
verjum. Br hægt að ganga öllu
lengra í því að hundsa menn og
konur, sem deyja píslarvættis-
dauða fyrir föðurland sitt? “
Þannig farast Cyril Falls orð
Hann hefir bersýnilega ekki átt
kost á því að lesa Þjóðviljann.
einnig. Nú, þegar útvarpsráð er að
undirbúa vetrardagskrána, þá
vildi ég óska þess að það tæki
þessa tillögu til athugunar.
Hannes á horninu.
km iaBfef
Frh. aff 5. síðu.
þangað kom, fól móðir min mig
forsjá dyravarðarins, sem var
gildvaxinn og grá’hærður karl.
Þegar dyravörðurinn hafði virt
mig ffyr'ir sér um stund, gaf
hann ,frá sér hjákátlegt hljóð
og mælti: „Ungi herrann er lág
ur í loftinu, já, lágur í loftinu
er hann. Hann er seinþroska.“
Ég var aðeins hálfsníund-
árs, og það hefur efalaust ver-
ið hverju orði sannaria, að ég
var lágur í loftinu. En dyra-
vörðurinn varð þess var, að
móður minni gazt ekki sem
bezt að þessari umsögn hans
og mun hafa óttazt svar frá
hennar hálfu, því að hann flvtti
sér að bæta við: „En hvað um,
það . . . Hann þroskast, þótt
síðar verði . . . Þeir gera það
allir.“
*
AÐ VAR Á þessu skeiði
ævi minnar, sem ég komst
fyrst í kynni við ,,vísindastörf“.
Það var dálítil rannsóknarstofa
í hersjúkrahúsinu 1 Omsk..
Rannsóknarstofa þessi var að-
eins tvö herbergi, og svo var
illa að henni búið, aö þar skorti
jafnvel hin nauðsynle°l'=+” á- “
höld og verkfæri. En faðir
minn vann af kappi í rannsókn !
arstofu þessari eigi að síð"r. Ég !
fylgdist iðulega með tilraunum
þeim, er hann vann þar að.
Smám saman varð rannsóknar-
stofan sá staður, þar sem ég
undi bezt hag mínum. Mér varð
innan brjósts, þegar ég kom
þangað inn, eins og trúmanni,
er kemur inn í musteri. En nú
orðið fer því fjarri, að mér sé
þetta undrunarefni. Þegar ég lít
nú yfir veg hálfrar aldar, finn
ég, að á þossum æskuárum mín
um vaknaði einmitt í hug mín-
um þrá sú eftir vísindum og
þekkingu, er jafnan hefir orkað
svo mjög á hug minn og meðal
annars olli því, hvar ég skipaði
mér 1 sveit, þegar ég tók að láta
stjórnmál til mín taka.
Sumarið 1898 er mér minnis
stætt, sem eitthvert yndisleg-
asta tímabil ævi minnar. Það
sumar tókst ég fyrstu langferð-
ina á hendur einn míns liðs.
Birdie hafði þrábeðið mig um
veturinn að komia til Moskvu í
kennsluleyfi mínu. Mér lék einn
ig mjög húgur á því að hitta
frænku mína og vinstúlku. Það
var ákveðið, að ég skyldi heim
sækja Tsjemodanoffana einn
míns liðs strax og kennsluleyfið
hæfist. Fjölskyldan dvaldist
þetta sumar í þorpinu Kirill-
ovku, sem er um fjörutíu rastir
vestur af Moskvu. — Landslag
er þar mjög tóknrænt fyrir Mið
Rússland. Þar er kyrrlátt og fag
Finrmtudagur 21. sept. 1944.
urt og skiptast þar á skógar,
akrar, engi og lækir. Þar er
mikið um ber og blóm. En þó
er það ekki fyrst og fremst nátt
úrufegurðin ■ þar, sem veldur
hlýhug mínum til Kirillovku
heldur samvistir okkar Birdie.
Við vorum jafnaldrar og höfð-
um þekkzt frá barnæsku: Við
ólumst að sönnu upp fjarri
hvort öðru — Birdie í Moskvu
en ég í Omsk — en við dvöld-
umst saman í tvo eða þrjjá mán-
uði sérhvert sumar og skrifuð-
umst á hina mánuði ársins og
ræddum þannig áhugamál okk
ar og hugðaefni.
*
O IRDIE var á fimmtánda
krþ. Mynd þessarar dökk-
hærðu og fríðu stúlku hefir
greypzt mér í minni. í brúnum
augum hennar gat að líta blik
gleði og gáska. — Við vorum
saman öllum stundum. Við lék-
um okkur saman og ræddum
saman. Bæði héldum við dag-
bók yfir vetrarmánuðina. Svo
las Rirdie dagbók mína og ég
herunar, en iþað varð isivo tileffni
skemmtilegra og uppbyggilegra
samræðna. Við gerðum líka mik
ið að þv, að „endursegja“ bæk
ur, sem við höfðum lesið. Við
lásum geysimikið á þessum ár-
um. Við lásum bækur Pushkins,
Lermontoffs, Gogols, Turgeni-
efif'S, Dostioyevskys, Nekrasoffifs,
Leo Tolstoys, Korolenkos, Mels-
hins, Dickens, Voinichs, Schill-
ers, Orzeszkos, Shakespeares,
Goethes og Hugos og fleiri önd-
vegishölda heimsbókmennt-
anna.
Dag nokkurn spurði ég Birdie,
hvort hún hefði lesið hugsýn H.
Hún kvað það ekki vera. Ég
G. Wells, Styrjöld hnattanna.
sagði henni þá í fáum orðum
efni þessarar frægu bókar, sem
hafði tekið hug minn svo mjög
fanginn. Þetta varð til þess að
Birdie fékk og mikinn áhuga
fyrir bókum H. G. Wells. Við
sátum um hríð á árbakkanum
skammt frá Moskvu og ræddum
líkurnar fyrir því, að menn
byggðu aðra hnetti. Ég lét orð
úm það falla, að æðsta ósk mín
væri að ffara til Miarz.
„Já, en ef þú yrðir nú drep-
inn?“ 'rnælti Birdie hugsandi.
„Ég er reiðubúinn til þess að
eiga það á hættu!“ svaraði ég.
„Eg tel það þess virði að láta
Íífið fyrir slíka flugferð.“
„Þú ert svo hræðilega eigin-
gjarn.“
,,Eigingjarn?“ svaraði ég undr
and.
„Já, auðvitað:“ svaraði Birdie
þá. „Þú sérð það sjálfur. Hér
þykir öllum frámunalega vænt
um þig. Skyldfólk. þitt Inenntar
þig og reynir að verða við öll-
um óskum þínum. En hvað ger-
ir þú. Þú ert albúinn að segja
skiiið við alla hér til þess að fara
til Mars og hálsbrjóta þig til
einskis. Hugsar þú ekkert um
foreldra þína?
Ég reyndi að malda í móinxi
og vitnaði í ýmsar bækur, sem
við höfðum lesið, þar sem mér
fannst talað mínu máli.
„Nei, Bannleikurinn er sá, að
þú ert hjartalaus .... !“
$
MÉR þótti þetta fast að orði
kveðið. Móðir mín haíð',
oft sakað mig um það, að ég
væri kaldlyndur og harðibrjósta.
Frænkur mínar sögðu iðulega
að ég væri „hjartaiauis.“ Og nú
tók Birdie, bezti vinur minn,
í þennan sama streng. Gat bað
verið, að ég væri svona slænr i ■?
Þegar ég hiafði hugsað mig um
dálitla stund, svaraði ég.
„Sjáðu nú til, Birdie, ég er
einn þeirra, sem láta fremur
stjórnast af skynsemi sinni en
tilfinningum.“
Og þó undarlegt kunni að
virðast, var þetta spámannlega
talað af fjórtán ára gömlum
dreng. Ævilangt hefir það verið
að koma á daginn, að þessi orð
mín hafa haft við rök að styðj-