Alþýðublaðið - 28.09.1944, Blaðsíða 6

Leikhúsið
LeiMéiLagið er nú byxjað að sýna Pétur Gaut á ný og eru nýir
leikarar í sumum hlutyerkunum. Myndin er úr þriðja þætti og
sýnir Lárus Pálsson í hlutverki Pétur Gauts, Regínu Þórðar-
dóttur í hlutverki, „hinnar grænklæddu“ og afsprengi hennaf
sem Haugur Óskarsson leikur. Sjónleikurinin verður næst sýnd-
ur annað kvöid kl. 8.
Hugvifsmaðurinn Anders Ceisíus
Pranah. af 5. síðu.
I þannig að orði, að í Rómá-
borg væri mest um kardínálá,
preláta og klerka og aðra slíka
fávita — duglitla menn, er
reikuðu um göturnar og skég^-
ræddu í kaffihúsum. Og um
aðra borgarbúa hafði han'n
svipaða sögu að segja. Þó
kunni Celsíus það vel við sig
í Rómaborg, að hann dvaldist
þar sumarlangt. Það var ekki
fyrr en haustið 1734, sem hann
fór, til annarra staða, þar sem
hann gat komizt í kynni við
nýtízku stjörnurannsóknir. —
Það voru líka Síðustu forvöð,1
fyrir hann, þar éð aðéins voru
nokkrir mánuðir til stefnu,r
unz hann skyldi halda aftur
héim til Svíþjóðar og taka við
embaétti sínu.
| •• J • ■ • -■■;
f Párís fann Cel’síus loks
það, sem hann hafði leitað að
í þessari utanför sinni, áhuga
fyrir stjörnufræðirannsóknum
og ágæt áhöld til þeirra rann-
sókna. Celsíus skrifaði háskóla
Æðinu og fór þess á leit, að
skólinn verði nokkurri fjár-
upphæð til kaupa á nauðsyn-
légustu áhöldum við' stjörnu-
rannsóknir. — Háskólaráðið
komst í mikinn vanda við
þessa málaleitun, en varð þó
við tilmælurn Celsíusar að
lokum og skyldi vera látið
heita svo, að áhöld þessi væru
keypt bókasafni háskólans til
handa. En rannsókrarstofa var
engin v.lð Uppsaláháskólann
um þessar. mundir. Oelsíusi var
einnig leyft að sitja fundi vís-
indafélagsins í París og hlusta
á umræður þser, sem þar áttu
sér stað og jafnan voru mjög
deilugjarnar. Það umræðu-
efnið, sem einna mest var um
deilt, vár kenningarnar um
lögun hnattarins. Kenning
Newtons var sú, að jörðin
væri líkust appelsínu að lög-
un, en Descartes hélt því hins
Úfbreiðið
AlþyðublaSið
öaiajaíanajajaiaap
vegar fram, að henni svipaði
einna helzt til sítrónu. Helztu
eðlisfræðingar og stjörnufræð-
ingar Parísarborgar, með Ja-
ques Cassini, forstöðumann rann
sóknarstofunnar í París í
broddi fylkingar, héldu fram
kenningu Descartesar, en hin-
ir yngri eðlisfræðingar og
stjörnufræðingar voru hins veg
ar allmargir fylgjendur New-
tons og hinna byltingakenndu
kenninga hans.
Ef kenning Newtons var
rædd, hlaut það að liggja í
hlutárins eðli, að breiddai'baug
arnir væru styttri á héruðunum
í grennd við heimskautin en í
námunda við miðbaug. Það
var því ákveðið að gpra út tvo
mælingarleiðangra, annan til
Peru, sem er skammt frá
miðbaug, en hinn í norður-
vegu, til íslands, Norður-Nor-
egs eða Lapplands. Að ráði
Celsíusar var ákveðið, að leið-
angurinn færi til Lapplands og
skyldi Torneá vera upphafs-
staður mælinganna. Hinum
sænska stjörnufræðingi var
sýnd sú virðing, að honum var
falið að festa kaup' á ýmsum
áhöldum leiðangrinum til
handa, er hann gisti Lundúni
á heimleiðinni, og var auk
þess boðið að taka þátt í leið-
angrinum. Celsíus fór þess á
leit að fá fjarvistarleyfi sitt
frá háskólanum framlengt um
eitt ár til þess að geta tekið
þátt í för þessari og var orðið
við þeim tilmælum hans.
(Niðurlag á morgun.)
Frh. á 4. síðu.
greiðsiunum á útsöluverði af-
urðanna innanlands og verðupp
bótunum á útfluttar afurðir
bænda, ef þeir fá að vera með
í stjórn! Fái þeir það hins vegar
ekki, ætla þeir að vera á móti
þeim! Þá á að snúa blaðinu við
og hótanirnar að koma til fram
kvæmda. Það er alveg eins og
portkonan sem í bræði sinni
hreytir úr sér ónotum til manns
ins, sem fram hjá gengur og
ekki hefir viljað þiggja tilboð
hennar.
Ja, þvílíkur stjórnmálaflokk-
ur!
Finnur Jónison fintmfupr
Frh. aí 4. síöu.
Smátt og smátt jukust svo
störf Finns Jónssonar utan ísa-
fjarðar, að afskipti hans af
bæjarmálum hlutu áð minnka,
og árið 1942 gaf hann ekki
kost á sér í bæjarstjórn, en
sonur hans, . Birgir, var þá
kosinn. í skólanefnd var Finn-
ur kosinn fljótlega eftir komu
sína til ísafjarðar, og skóla-
nefndarmaður er hann ennþá,
enda mikill áhugamaður um
fræðslumál.
•• \ \
Finnur varð alþingismaður
ísfirðinga árið 1933 og hefur
verið endurkosinn síðan, og
hefur þó verið unnið ósleiti-
lega að falli hans, sendir
stundum mestu mektarbokkar
Sjálfstæðisflökksins þeirra er-
inda, auk þess, sem hjástoðin
hefur gert sitt til, jafnvel það,
að merkja frambjóðendur sína
nafnspjöldum frægra og vin-
sælla foringja, sem fallnir eru
í valinn. En ' ísfirðingar kjósa
ekki nafnspjöld. Finnur hefur
a þingi látið til sín taka mörg
mál, en þó einkum báu, sem
varða fólkið við sjóinn, sjávar-
útveg og öryggi sjómanna, og
hefur hann á þeim sviðum
haft forystu um margt, svo
sem sitthvað, er varðar síldar-
útveg, talstöðvar í bata, éftir-
lit með skipum, aukningu út-
vegsins og afkomu, og jafnan
hefur hann þótt harðfylginn
sér um þau málj sem hann á
annað borð hefur haft afskipti
af. En þrátt fyrir áhuga sinn á
högum fólksins við sjóinn, hef-
ur honum ekki sézt yfir, að'
hagur bændanria varðar hvern
fulltrúa á alþingi, og Finni
hefur jafnan verið það ljóst, að
svo bezt verður rétt stefnt- og
heillavænlaga í þjóðmálum'
okkar, að hinar vinnandi stétt-
ir til sfávar og sveita vinni
saman af skilningi og þjóðfé-
lagslegum þroska. Um málefni
ísfirðinga hefur Finnur jafnan
verið vökull á alþingi, vann.
ósleitilega — og með góðum á-
rangri — á erfiðleikaárum að
ríkisábyrgð vegna bátahafnar á
ísafirði og vegna rafveitufram-
kvæmda þar. Hann hefur
margt gert síðan til hagsbóta
ísfirðingum í skólamálum, í-
þróttamálum, hafnarmálum,
rafveitumálum og öðru fleira,
sem nauðsynlegt er og gagn-
legt, og raunar má fullyrða, að
Vestfirðir allir eigi hann vís-
an stuðningsmann hvers þess
máls, sem Vestfirðingum má
til gagns verða og sóma.
Finnur hefur innt af hendi
mikið starf í .stjórn síldarverk-
smið'ja ríkisins og í síldarút-
vegsnefnd, og var hann nokkur
ár formaður beggja þessara
stofnana. Hann var og skipað-
ur í útflutningsnefnd ríkisins
1939. Hann er mikill áhuga-
maður um sem bezta nýtingu
íslenzkra sjávarafurða og um
aðgerðir til að a,fla markaða
fyrir íslenzkan fisk, en þegar
ég nefni fisk, þá tel ég þar
síldina með, þó að slíkt sé ekki
lengur vani. Hefur Finnur oft
farið utan í þágu sjávarútvegs-
ins, og einmitt nú er hann í
sendiför á vegum ríkisstjórn-
arinnar til þess að útvega
nægileg veiðarfæri handa vél-
bátaflotanum fyrir næstu
vetrarvertíð.
Loks skal það alveg sérstak-
lega tekið fi'am, að Finnur er
mikill andstæðingur kommún-
ista, og mun það sannfæring
hans, orðin til í deiglu langr-
ar reynslu og mikils raunhæfs
starfs í þágu hins vinnandi
fólks, að eigi verði óþarfara
starf unnið í þessu landi mál-
stað þeirrá, sem néyta síns
brauðs í sveita síns andlitis,
heldur en að styðja í einu eða
neinu að vexti og viðgangi
Kommúnistaflokksins, því að
hann lítur svo á, að hið vinn-
andi fólk muni vara sig á í-
haldi og aftufhaldi, en hnífinn
í bakið fái það síður varazt.
En það sögðu þýzkir auðjarlar
í Þýzkalandi, að kommúnist-
arnir þýzku væru þeim nauð-
synlegir sem hnífur í bak
vei'kalýðshreyfingunni og lýð-
ræðisjafnaðarmönnum. «
Þá er Finnur hóf starfsemi
sína í verkalýðsmálum og
stjórnmálum, var hann frekar
illa máli farinn. Hann var stirð
máll, og auk þess hefir hánn
veika rödd, og stundum virtist
ekki njóta sín rökvísi hans og
þekking á málum fyrir þær
sakir, hve erfitt honum reynd-
ist að koma hugsunum sínum í
orð. En áhugi Finns. var ódrep-
andi, hann var alls óhræddur
við að leggja til bardaga og jafn
vel virtist- njóta þess að deila
um mál, sem honum var annt
um, og nú er svo komið, að
Finnur er orðinn mjög góður
málflytjandi,' rökfastur, óhlíf-
inn, án þess þó að vera stórorð
ur, og oft óvenjulega fundvís
á kjarna málsins, en auk alls
þessa hefir hann þann góða
kost sem ræðumaður, að hann
getur orðið heitur, án þess að
verða æstur. Þá,er það og svo,
að þó að Finni léti ekki sérlega
að skrifa blaðagreinar, þá er
hann byrjaði á slíku, er hann
nú orðinn í riti mjög sannfær-
andi, og gætir þar hinna sömu
kosta og í ræðumennskunni,
rökfestu- og glöggskyggni á
höt'uðatríði, enda lætur hann
ekki það til sín taka, sem hann
þekkir ekki vel og hefir ekki
gert sér Ijósa grein fyrir.
Fæstum þykir Finnur við-
kunnanlegur í viðmóti, 'þá er
þeir kynnast horium fyrst, og
sumir hafa þá sögu að segja,
að hann sé beinlínis burr og
hrjúfur við fyrstu kynningu.
En þeim, sem hafa kynnzt hon-
um nokkuö að ráði, fer á ann-
an veg. Þvkir þeim hann þá
vera hinn bezti félagi. Hann
er og samvinnu- og samn-:
ingalipur, þegar hann hefir
sannfærzt um það, að mönnum
sé alvara um að vilja leysa
mál á þann veg, að vel megi við
Una. Hanrx er og starfsmaður
glöggur og kappsamur, og nýt-
ur íxann þess eins hjá andstæð- >
ingum sem Skoðanabræðrum. j
Árið 1914 kvæntist hann
Auði Sigurgeirsdóttur frá Hall i
gilssiöðum í Fnjóskadal, en hún
lézt árið 1933: Hún var góð
kona og greiixd, ágæt móðir og
afbrigða húsfreyja, Þau hjón
eignuðust sex böxm, þrjá sonu
og þrjár dætur. Þau eru öll upp
komin, og öll eru þau svo vel
kostum 'búin, að fágætt mun
vera um jafnmörg systkin.
' Finnur er ennþá ungur mað-
ur, yngri að þreki og áhuga,
heldur en að árum, og mun eng
inn vafi' á því Ieika, að margt
eigi hann ennþá ógert og oft
muni um hann styrr standa. Er
það vel. því að hann mun jafn-
an þar skipa sér til starfs og
stríðs, sem unnið er af í'aunsæi
og hófsemi, en þó fullri festu,
að gagni íslenzkrar alþýðu til
sjávar og sveita. Vil ég levfa
mér að þakka honum, sérstak-
lega í nafni ísfirzki'ar og vest-
firzkrar alþýðu óg sjómanna
um land allt, störf hans í haxd
nær aldarfjórðung og óska hon-
um og hans heilsu og hreysti,
Guðm. Gíslason Hagalín.
FTLmmtxxdagur 28. sept. 1944.
Antik
K e r I i
amei'ísk, ekta sterin.
3 stærðir.
Allir regnbogans litir.
Gjörið svo vel og veljið þá
liti og stærðir, sem yður
henta bezt, sém fyrst.
Brautryðjandinn,
aforku- og bardaga-
Frh. af 4. sí&u.
ef veitzt er með illkvitni og
hroka að áhugamálum hans og
hugðarefnum. Getur hann þá
vegið hart ög hraustlega áð
ahdstæðingum sínum. En þég-
ar hann verður var góðs sani-
.starfsvilja- og hæfni samverka-
manna sinna, þó á öndverðum
meið standi í stjórnmálum,’er
hann manná samvinnuþýðast-
ur. Hefur þetta berlega komið
í ljós í störfum hans, bæði í
síldarútvegsnefnd og stjórn
ríkisverkspiiðjannn.
í nafni Alþýðuílokksins flyt
ég Finni Jónssyni hinar beztu.
þakkir fyrir ágæt störf, og ein-
lægar óskir xxm þa'ð, að fá að
njóta hans sem lengst í for-
ystusveit flokksins. Og honum
þakka ég einnig persónulega
fyrir góða vináttu og hina á-
kjósanlegustu samvinnu.
Stefán Jóh. Stefánssoix.
(ANNES Á HÖRNINU
Frh. a.f 5. siöu.
metra fjarlægð var sjórinn, sem
sjáifsagt hefði gert ,,kolabingnum“'
sama gagn, og neyzluvatnið. Það er
engin nauðsyn að þ vo ull endi-
lega ixr Gvendabrunna vatni það
er ekki heldur nauðsynlegt að þvo
bíla úr því. Þetta getur verið þægi
legt, en hundruð eða þúsúndir
heimila eiga ekki að líða óþægindi:
né heldur á að stofria heilbrigði
bæjarbúa í hsefitu þess vegna.“
„í . SBMAE rann heitavatnið
engum til gagns út í sandinn. Sjálf
sagt hefði mátt bvo úr þvi bæði
ull og bíla. Blöðin skýra svo frá
að stolið hafi verið hlustunartæki
frá þeim mönmim sem eru að at-
huga bilanir á vatnsæðunum. Það
er auðvitað mjög bagalegt, en
heimilin i bænum mega ekki líða
við þær tafir sem af því leiða. Það
er krafa þeira bæjarbúa, sem eru
orðnir langþreyttir á vatnsleysinu,
að vatnsnotkun til annara þarfa
sé takmörkuð við það, að heimilm
hafi vatn.“
„ÞÆR RÁÐSTAFANIR, sem
gera þarf til aukningar á vatninu
verður að gera fljótt og vel, þar
á meðal fyrst og fremst haft svo
gott eftirlit í öllum bænum að
misnotkun eigi sér ekki stað. Og að
ekki sé sóað vatni til eins og ann-
ars sem hægt er að komast hjá, svo
lengi sem vatnið er ekki meira en
það að það gengur út yfir heimilin,
störf húsmæðranna, heilbrigði og
hollustu ungra og gamalla. Það
geta egnin bæjaryfirvöld borið þá
ábjrgð að neita borgurunum um
neyzluvatn.“
Hannes á hornin*.