Alþýðublaðið - 17.11.1944, Blaðsíða 4

4
ALÞYÐUBLAÐJÐ
Föstudagur 17. nóvember 1944
'l'ij^ttblaðið
OtgeLudi: Alþýðuflokkurinn
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í A1
.ýSuhúsinu viS Hverfisgötu
Símar ritstjórnar: 4*'C1 og 4902
Símar afer^iðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuorentsmiðjan h.f.
Hlulieysi úlvarpsins
Tillaga til þingsá-
LYKTUNAR er fram kom
in á alþingi þess efnis, að al-
þingi lýsi yfir þeim vilja sín-
um, að í fréttum ríkisútvarps-
ins verði gafett hlutleysis gagn
vart stjórnmálaflokkunum í
landinu qg st j órnmálaáróður
ekki leyfður í útvarpinu nema
í almennum umræðum þar sem
stj órnmálaflokkunum sé ætlað-
ur jafn ræðutími.
Það er Eysteinn Jónsson,
formaður þingsflokks Framsökn
armanna, sem flytur þessa
þingsályktunartillögu; og í
greinargerð fyrir henni er skír
skotað 1 reglur um flutning inn
lendra frétta ríkisútvarpsins
þar sem svo er að orði kom-
izt, að „fréttir þær, sem ríkis-
útvarpið flytur af eigin hvötum
og á eigin ábyrgð, megi ekki
vera mengaðar neinskonar á-
deilum eða hlutsömum umsögn
um ium einstaika stjiórnimála-
flokka, stefnur I almennum
málum, félagsheildir, atvinnu-
stofnanir eða einstaka menn.“
En þessar reglur telur flutnings
maðurinn hafa verið brotnar
síðan hin nýja ríkisstjórn tók
við völdum. Er í því sambandi
meðal anniars Ibenit á áróðurs-
kenndar samþykktir frá fund-
um og félögum, sem ríkilsút-
varpið hefir birt undanfarið
varðandi hina nýju ríkisstjórn
og jafnframt auglýst, að því
hafi verið sendar frá skrifstofu
forsætilsráðherra. Hafa í þess-
um samþykktum ekki aðeins
verið mörg lofsamleg orð um
stefnu hinnar nýju stjórnar,
heldur oig ýmis lalsitmæli um
stjórnarandstæðinga; og vill
flutningsmaður þingsályktunar
tillögunnar ebki una því.
*
Við lestur þessarar þingsá-
lyktunartillögu og greinargerð
arinnar fyrir 'henni munu marg
ir minnast þess, ekki hvað sízt
Alþýðuflokksmenn, að Eysteinn
Jónsson var ekki eins viðkvæm
ur fyrir hlutleysi útvarpsins í
janúar 1942, þegar þjóðstjórn-
in var klofnuð út af gerðar-
dómslögunum sællar milnning-
ar og ráðherrar Framsáknar-
flokksins og Sjálfstæðiisflokks-
ins, þar á meðal Eysteinn Jóns
son sjálfur, notuðu rlkisútvarp
ið til áróðurs fyrir kaupkúgun
arlögunum og þeim flokkum,
sem að þeim stóðu, en mein-
uðu Stefáni Jóh. Stefánssyhi,
sem úr stjórninni fór vegna
þeirra, að gera grein í rí'kisút:
varpinu fyrir afstöðu sinni. í
samanburð við þesisa ósvífnu
misniotkun útvarpsins er birt-
ing þeir-ra samþykkta um
stefnu hinnar nýju ríkisstjórn
ar, sem Eysteinn Jónsson skír-
skotar til í greinargerðinni fyr-
ir þingsályktunartillögu sihm,
ekki nema óveru'leigt foriot á
hlutleysi þess.
En jafnvel þótt það sitji af
þessari ástæðu ekkert sérsiták
lega á Eysteini Jónssyni, að
vera að' bera sig upp undan
misnotkun ríkisútvarpsins, tel-
ur Alþýðublaðið rétt að taka
Benedikt S. Gröndal:
Tvfburaborg i rnar á
Minneapolis, Minn
AÐ ER SLÆMT, að þessi
foorg var ékki skiírð ein-
hverju góðu, norrænu nafni.
Hún ætti það sannarlega skil-
ið. Auk NoTðmanna, Svía og ís
lendinga, sem hér eru, er einnig
mikið af Þjóðverium, svo að
þeir hafa komið sér saman um
hinn gullna meðalveg og skvrt
borgina Indíánanafni. Ég veit
ekki hvað þetta Minne á Ind'í-
ánamáli þýðir, og það hefur
enginn viitað, sem ég 'hef spurt.
En það er í möf"'im
t. d. Minnesota, ríkið. sem bær
inn er í, Minneota, bærinn þar
sem mikil ‘ " —
í eina tíð otg mör,gum fieiri
En látum nafnið eiga sig,
það er ekki allt sem sýnist, og
hér er höfuðborg No'rðurlanda-
búanna I Ameríku. Hér heitir
bakarinn Jensen, skr'1-1 ’
■Lindquiist, kaupmaðurinn Ol-
son og ritstjórinn Björnsson;
hér revna vestun-ícl^-'’
mæður að kenna foændum sín-
um að drekka molakaffi, hér
tfæst „Kopenha;gen“ uefitófoak,
sem þó er foúið til hér í Ame-
rífcu; hér er 'hægt að finna
fcnæ^'iir V)pt sem mQrin t'"1--
í sig og leikið er á einfalda
harmoníku; hér er gefið út blað
ið Minneapoliis Posten. þar sem
kirkjudeilur og h1-
skammargreinar fylla síðu eft-
ir síðu. Að endinru: Hér dettur
mönnum ekki skáldið Bjö'rn-
stene í hug, þegar þeir heyra
nafnið Björnson. Hér er það
Gunnar ritstjóri Biörnsson og
synir hans, og allir þekkja þá.
í flestum amerískum borg-
um er svokallað Chamber of
Commerce eða við<-r:- ■
Það er skipað ik>'w—
armönnum, sem reyna að aug-
lýsa bæ sinn og draga verzluh
og ferðamenn til hans. Þessi
viðskiptaráð finna jafnan upp
einhver falleg og aðdragandi
nöfn fyrir bæi sína og Minnea-
polis hefur nóg af slíkum nöfn-
um. Hún er kölluð „Borg vatna
og garða“ því að það eru ótelj-
andi tjamir og garðar í borg-
inni og menn geta skemmt sér
við sund eða siglingar á vötn-
unum og spókað sig í görðun-
úm. Borgin er kölluð „Hveiti-
borgin“ þVí að þar munu vera
fleiri korn og hveiti myllur en
nokkurs staðar annars staðar.
Þetta eru þó ebki myllur á
gamla hollenzka mátann, þetta
eru nýtízku verksmiðiuhús og
hveitið er flutt að frá hveiti-
löndunum í nágrenni við borg-
ina. Óteljandi járnbrautir koma
og fara frá borginni á degi
hverjum, enda fara flestir ■pp-'—
ingar til og frá borginnii með
járnbrautum. Sjálfur leiði ég
þessi nöfn hjá mér, og kalla
börigina „Sinuls City“ því að þar
sá ég neftðbak í fyrsta sinn í
Bandar'íkjunum og þar — og
fyri'r vestan borffina — er sá
siður enn við lýði að hafa sovtt
koppa við hendina. Það eru þó
aðein's jgömiu Niorðurlandabúa-
amir, isem kuima að nota yndi
nefísins, og ég sendi eina dós
í pósti heim, til að lotfa góðum
metfímannii þar að reyma Ame-
ríkusmisinn. \
Minneapolis er mikil verzlun
þingályktunartillögu hans full-
komlega alvarlega. Það and-
mæiti' eiitt állra blaða 'hinni ó-
fyrirleitnu misnotkun ríkisút-
varpins í þáigtu gerðardóms-
stjórnarinnar í janúar 1942; og
það síkal gjarna taka nndir
kröfu Eystains Jónssonar um
fullkomið hlutleysi ríkisútvarps
ins nú þó að öðru vísi sandi á
Það eir óhæfa, þó að Eysteinn
ar- og iðnaðarborg, en hún er
þó ekki höfuðborg ]'/riv.r,o-,.sota.
Fast við Minneapolis er önnur
borg, heldur minni, sem St.
Paul heitir. Þessar borgir eru
samvaxnar, og eru h~-'- oft
kallaðar , ,T víburaborgirnar1 ‘.
Það er þó ekki hægt að líkja
þeim við samvöxnu tvíburana,
því að þær uxu saman eftir að
þær voru komnar á legg.
Gegnum þessar borgir renn-
ur Missisippiáin. Hún á að vísu
eftir langa leið til sjávar, en
samt er hún allmikil þegar
hérna uppfrá. Nokkuð er um
flutninga á þungavörum og kol
um um ána að þar er auðvalt
að sigla á fljótbátum niður til
New Orleans við mynni
ar, þótt járnbrautirnar foafi nær
alveg gert út af við umferðina
á ánni.
St. Paul — eins og allar höf-
uðborgir hinna ýrnsu ríkja
Bandaríkjanna — hefur nokkr-
ar ýirðulegar stj órparbygging
ar, þar af eina stóra og glæsi-
lega stjórnarhöll, Capitol bygg
ingu, sem 'hefur kúpul mikinn,
ékki ólikt þinghúsibyggingunini
i Washington. I byggingu þess-
ari isitiur Thye ríkisstjóri
Minnesota og þar situr Gunnar
Björnsson og sker úr skattadeil
um. Thye er ungur maður af
norskum ættum og tók hann
við ríkisstjórastöðunni er Stass
en, sá sem stöðuna hafði, gekk
í þjónustu flotans. Stassen fer
einn efnilegasti stjórnmálamað-
ur Bandaríkjanna, og 'kæmi
mér efcki á óvart, ef hann yrði
forseti eftir 4 eða 8 ár. Hann
'kom til mála sem frambjóðandi
repúiblikkana í fcosninigunum í
haust.
Ríkisstjóri Minnesota hefur
skriifstofu, sem er eitt -dýrasta
og merkiíegast herbergi Ame-
rífcu. Það er skreytt með útflúri
úr gulli og á veggjunum eru
málverk af ýmsum merkum við
burðum í sögu Mrnnesota, orr-
ustum við Indíána og samning-
um við þá. Einkaritari ríkis-
stjórans er merkilegur náungi.
Hann er blendingur af negra,
Indíána og Þjóðverja, og hefur
það 'komið vel út — því að
hann er maður vel menntur og
hefur haft þessa stöðu í yfir
30 ár.
í Miinneapolis er eiitt merk-
asta menntasetur Bandaríkj-
anna, Háskóli Minnesota. Það
er geysimikill skóli, þár sem
búizt er við að verði yfir 23 000
stúdentar'eftir stríðið aúk allra
kennaranna. Skólinn stendur á
bökkum Missisippi árinnar og
eriu foyggiinigar hans margar oig
glæsilegar. Þar er Northrup
höllin, sem tekur yfir 6 000
imannis og eru þar háldin stú-
dentamót, tónleikar o. fl. Þar
eru ótal kennslubyggingar og
hefur hver deild skólans sitt
edgið hús; þar er stærsta hvíld-
ar- og skemmtihús stúdenta,
sem nofckur skóli í Bandaríkj-
unum á og þar eru margir stú-
dentagarðar.
Þessi geysistóri skóli er í
raun og veru tvískiptur. Er
bændadeild hans í raun og veru
sérstakur háskóli og hann all-
stór. Hiefuir hahn foyggingar sín
ar skammt frá aðalhluta s'kól-
virðist ekki vita það í janú-
ar 1942, „að nota ríkisútvarpið
til einhliða áróðurs fyrir stjórn
arvöld landsins.“ Með því er
vegið að lýðræðimu og tekin
upp vinnubrögð einræðisins. Og
það er furðulegt, að rí'kisútvarp
ið sjálft skuli vera svo ósjálf-
stætt og svo lítið á verði um
hlutleysi sitt, sem hvað eftir
annað hefir komið í ljós.
sléllunni
ans og er þar allt, sem til hag-
nýtrar 'búnaðarkennslu þarf.
Þar er einnig unnið að miklum
og merkilegum rannsóknum á
húsdýra- og jurtasjúkdómum og
þar eru margir heimsfrægir vís
indamenn.
Margt íslenzkra stúdenta var
um hríð í Minneapolis, en þeim
heifur fækíkað nokkuð, Iþví að
isumir hafa lokið námi, flutt sig
/fcil eða foætt námi. Er eðlilegt að
þeir sæki þangað, bæði vegna
Vestur-íslendinganna sem í
borginni eru, annarra Norður-
landabúa og svo er skólinn
hinn ágætasti.
*
Minneapolis er fjörug 'borg,
enda höfuðborg hveitisveitanna.
Aðalgata borgarinnar er Henne
pin stræti (Hænupinni eins og
stúdentarnir •stundum kalla
hana) — og heitir hún eftir
frönskum munki, sem kom á
þessar slóðir áður en margt var
þar um hvíta menn. En aðal
Skemmtihverfi gömlu Norður-
landabúanna er Cedar Avenue,
sem a'ldrei er kallað annað en
íSnus Buievartd. OÞar eru staðir
eins og Ericson Café og Pet-
erson ly Drugs, fullir af göml-
um Norðmönnum og Svíum.
Hermenn nobkrir, sem eru að
læra noTsku við háskólann,
sögðu mér, að þeir þyrftu ekki
annað en að ganga inn í ein-
hverja slíka knæpu og syngja
„Ja, vi elsker . . .“ og þá hóp-
ist gömlu Norðmennirnir utan
Auglýsingar,
sem birtast eig» t
Alþýðublaðicu,
verða að ver»
komrar til Auglýt
i» aaskrifstofunnar
í Alþýðuhúsinn,
(gengið frá
Hverfisgötu)
fyrir kl. 7 að kvöidS.
Sími 4906
um þá og bjóði þeim ógrynni
af fojór og neftóbaki.
iMeðan ég ivar hér lí Mirnnea-
polis, var haldinn hátíðlegur
svokallaður Norðmannadagur.
Var það útihátíð í Minnehaha
garðinum í utanverðri borginni.
Eg gerðist góður Norðmaður í
einn dag, hengdi á mig norskt
flagg og reyndi eftir beztu
getu að dufoba upp á gömlu
s’kóladönskuna mína og blanda
í hana dálítilli ensku til að gera
hanin Hkari Amerákuirnorskunni.
Þarna voru saman komnir mörg
þúsund Norðmenn, sem gengu
um í shuggum trjánna, sýndu
(siig og sáu aðra, hlusttuðu á lúð-
rasveit leika Grietg og heyrðu
margar og kröftugar ræður. Það
Frh. á 6. síð»
MORGUNBLAÐIÐ gerir í
gær að umtalsefni viðtök
ur þær, sem núverandi ríkis-
stjórn hafi fengið hjá þjóðinni,
og afstöðu þeirra fimm þing-
manna Sjálifstæðisflokksihs, er
mótfallnir voru myndun þess-
ara stjórnar. Blaðinu farast orð
m. a. á þessa leið:
„Núverandi ríkis&tjórn hefir ver
ið tekið betur af, þjóðinni en nokk
urri stjórn annari. Alþjóð fagnar
því að elsta og merkasta stofnun
landsins, alþingi, er laus úr þeim
áilagafjötrum, sem' á hana voru
lagðir með hinni óþingræðislegu
uitanlþingsstjórn.
Nú hefir sumum blöðum og
mönnu^i orðið það á, að brengla
sannindum um það, hverjir séu
raunverulega stj órnarandstæðing-
ar á þingi. Að telja þá alla stjórna
ar á þingi.' Að telja þá alla stjórn
arandstæðinga, sem ekki eru bein
ir stuðningsmenn stjórnarinnar, er
auðvitað rangt.
Þeir 5 þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins, sem greiddu atkvæði
gegn því í flokknum að mýnda
þessa stjórn, hafa ekkert um það
sagt, að þeir ætli sér að verða í
stjórnarandstöðu. Þeir munu ekki
vilja torvelda starf þeirrar stjórn
ar, sem formaður flokksins hefir
mjynidað, og !það er áreiðanlega
ekki að þeirra skapi, að andstæð-
ingar flokksins noti þeirra nöfn
gegn stjórn hans. Þegar 'þjóðstjórn
in var mynduð, 1939, greiddu 8
þingmenn Sjálfstæðisflokksins at-
kyæði gegn því. En þeir tóku ekki
upp stjórnarandstöðu. Fyrst voru
þeir nánast hlutlausir, en síðan'
ákveðnir stuðningsmenn. Þó var
forsætisráðherra þá úi- öðrum
flokki. Þeir 5 Sjálfstæðismenn,
sem nú eru í svipaðri aðstöðu,
hafa það eitt aðhafst síðan stjóm
in kom, að sitja hjá í atkvæða-
greiðslu um vantraust.“
Um afstöðu Framsóknar-
manna á þingi til stjórnarinn-
ar segir Mgbl. m. a. á þessa
leið: i
„Það er líka mjög eðlilegt að
fleiri eða færri Framsóknarmönn
um þyki viðurhlutamikið að sam
þykkja vantraust. Þeir hafa barist
fyrjr því í tvö ár að ganga í stjóm
arsamvinnu við tvo núverandi
stjórnarflokka og ýmsir þeirra
munu líka hafa viljað samvinnu
við forustuflokkinn.
Ut um landið hafa þeir víða
orðið varir við óánægju meðal
flokksmanna sinna út af því, að
Framsóknarflokkurinn er utan við
samvinuna. Því skyldu þá slíkir
mienn, ganga lengra í öfuga átt við
kjösendur sína en það, að vera sem
hlutlau'sastir gagnvart stjórninni?
Það væri þó fróðlegt mál, að fá
það upplýst hvemig Framsóknar-
flokkurinn skiptist að þessu leyti.
Að það fari dult enn, er að vísu
eðlilegt, og má vera að svo verði
um sinn. En veikari stjómarand-
staða hefir sjaldan þekkst en nú.“
Það mun ekki ofmælt hjá
Mgbl., að ýmsir Framisóknar-
menn séu allmjög á tveim átt-
um í afstöðu sihni til stjórnar-
innar. Og það mun ekki leifca
á tveim tungum, að ýmsum for
ustumönnum flókksins sé all-
einkenniilega innianbr j ósts
viegna stjémarmyndunarinnar.
Mun ekki örgrannt um, að þeim
fihnist þeir hafa hafa „misst af
strætisvagninum“ eins og þar
stendur.
*