Alþýðublaðið - 17.11.1944, Blaðsíða 5

Föstudagur 17. nóvember 1944
ALÞYÐUBLAÐIÐ
i.
Um braggahverfin — Ljótur spádómur, sem ekki má
rætast — Bréf um ráðstafanir í Reykjavík — Hafna-
firði og í Seltjarnaneshrepp
BKAGGAHVERFIN veita uú
yfir 1000 manns skjól. Það
mun óhætt að fullyrða að þetta
fólk þakki sínum sæla fyrir að
geta fengið að vera í þeim, því
að það hefir engan annan kost
átt. Ef þau hefðu ekki verið til.
þá hefði það orðið að hafast við
á götunni. En satt er það, ekki er
það björgulegt, að einn fertugasti
hluti , borgarbúa skuli þurfa að
búa í slíkum húsakynnum. Það er
ekki eingöngu að þetta húsnæði
sé .ákaflega .ófullkomið . heldur
skortir það öll þægindi og þar á
meðal vatnsleiðslur og frárennsli
mjög víða.
ÞAÐ HEFIR verið hamrað á
hví að þetta sé bráðabirgðahús-
næði og það er bezt að halda á-
fram að kalla það bráðabirgðahús-
næði, því að þá verður nafnið
hlægileg skrítla, þegar fólk hefir
hafst við í því með allskonar „upp
álapparíi“ í einn til tvo áratugi.
En ég spái því að sú verði raunin
hvað svo 'sem menn segja nú. Hins
vegar þarf að vinna gegn því að
jþessi ljóti spádómur minn rætist.
Það var einu sinni von okkar, að
um leið og stríðið væri búið, hyrfu
allar minjar þess hér, hver ein-
asta ein.
BRAGGAHVEKFIN líta út eins
og fátækrahverfi. Þó ber þess að
gæta að þeir spm í þeim búa eru
sízt fátækari en þeir sem annars
staðar búa í báenum. Kjör þessa
fólks eru upp og ofan eins og
annara bæjarmanna. En húsin eru
þannig, að þau eru eins og fá-
tækrahverfi. Og ég er alveg viss
um iþað, að þegar fólk á að fara
að hafa þetta fyrir heimili sín, þá
reynist húsnæðið sjálft siðspill-
andi.
„MAGNÚS Á MÖLINNI" skrif-
ar: „Borgarstjórinn okkar gaf út
um það opinbera auglýsingu í sum
ar að engar stríðsminjar yrðu'
liðnar í landareign Reykjavíkur-
borgar. Mun hann þar hafa átt við
„braggana,“ en margir fátækir
menn líta þá hýru auga, sérstak-
lega steinskúrana.“
„EN ÞAÐ er eins og hann Guð-
mundur Hagalín sagði, að það þarf
engiirn að ætla sér að „molistera
stórmáktirnar.“ Eitt fyrirtækið
krækir sér í bíóbragga við Bar-
ónsstíg, annað í dansbragga, og
svo ku einhverjir vera að „koke-
tera“ framan í máttarvöldin út af
„Tripoli“-leikhúsinu. Og blessað- *
ur borgarstjórinn verður að
hneigja sig og beygja, brosa til
hægri og vinstri, og samþykkja
braggana, þrátt fyrir sína stoltu
auglýsingu. En fátækir Reykvík-
ingar mega ekki eignast bragga
til nytsamlegra nota, og það þótt
steinhús væri, sem breyta mætti
í hús.“
„BÆJARFÓGETINN í Hafnar-
firði vildi ekki vera minni karl
heldur en borgarstjórinn okkar.
Hann gaf því út álíka stolta stríðs
yfirlýsingu gegn braggaófétunum.
En hvort hann hefir átt við jafn
áleitna undaniþágumeli að stríða,
það veit ég ekki.“ •
„ÞETTA er nú sagan um tvær
borgir.“ En svo er það Seltjarn-
arneshreppurinn, sem er þar „milli
heims og sleggju,“ eins og hann
Páll Zóphoníasson myndi orða
það. í Kópavogshálsi standa bragg
ar, bílskúrar og steins'kúrar þvers
um og langsum, eins og mislitar
skellur á skjöldóttri belju, í fullri
sátt við guð og fiöðurlandið."
. . „VIÐ ERUM alltaf hetjur, ís-
lendingar, þegar við sýnum veldi
okkar þeim, sem minnimáttar eru.
En ef einhverjir brosa ekki að
konungslund hinna „fullvalda“
vikingsniðja, þá er ég illa svik-
inn.“
. . ÉG SÉ í fundargerð bæjarráðs
að ríkisstjórnin hefir fallist á að
Reykjavikurbær geti keypt beint
bragga á bæjarlandinu. Mun þetta
vera gert af hálfu bæjarins til
þess að reyna að koma í veg fyrir
að þetta verði stöðugt í'búðahverfi.
Ég hefi litla trú á að þetta tak
ist, þó að menm kunni að vera
allir alf vilja gerðir. Það tekst
ekki meðan húsnæðisleysið er eins
mikið og nú er. Og hversu mikið
þarf ekki að byggja til að bæta
úr því til fullnustu?
Hannes á horninu.
Kútar kosta kr. 175,00
Heiltunnur — — 690,00
Sanéand ísl. samvinnufélaga
Sími 1080
AU6LÝSID f ALÞÝDUBLADINU
/ ‘ o
Kínverskir æskumenn á hergöngu.
iÞetta cciu ''hjrmsnn úr kínvs.*3k,u æiskullýisfylkingunni á herg&n'gu í Gihenigtu, og :bera þeir
fána kínveœsiku sitjómarinnar.
an í úlleaðlnni
Mar
FLEST útlegðarár sín átti
Karl Marx og fjölskylda
íhanis viö kröpp f járhaigskjör
að búa. En í baráttunni við skort
inn stóð kona hins mikla hugs-
uðar jafnaðarstefnunnar, Jenny
von Westphalen, hugumstór við
hlið manns síns. Hún var komin
af efnuðu og menntuðu embætt
isfólki og var, eins og dóttir
'haninar 'Eleon'or MarX-A;velin
komst einhverju sinni að orði,
eigi aðeins lífsförunautur Marx
heldur og sa'mherji hains í barátt
unni. „Án Jenny von Westphal-
en hefði Karl Marx aldrei orðið
það, sem hann varð.“ Það er
hverju orði sannara, sem rúss-
neski sagnfræðingurinn Boris
Nikolajevskij segir um Jenny
Westphal'en: „Hún var gædd
miklum og sérstæðum persónu-
leik. Framtak hennar, skiln.ing-
ur, viljakraftur, tryggð og sann
færing skipar henni fremst í
fylkingu kvenhetja jafnaðar-
stefnunnar.“ í bréfi, sem frú
Marx skrifaði vinafólki sínu
hinn 20. maí 1851, lýsir hún á
ógleymanlegan hátt kjörum fjöl
skyldunnar í útlegðinni. Þar
kveður hún að orði meðal ann-
ars á þelsisa lairud:
„Maðurinn minn er í öngum
sínum ýfir hinum lítilmótlegu
áhyggjum lífsins. Þessar áhyggj
ur orka svo mjög á hann, að
hann verður að taka á öllu vilja
þreki sínu og 'hinni stillilegu.
glöggu, hóglátu sjálfsvitund
sinni til þ’ess að láta ekki bugast
af þes-sum áhyggju.m og önnum
j hversdagsins. Þegar hið ömur-
I lega tímabil gagnbyltingarinnar
hófst, lagði hann leið sína til
Parísarborgar. Ég fluttist þang-
að til hans skömmu síðar ásamt
börnunum mínúm þrem. En
varla var ég fyrr kominn til Par
ísar en ég hvarf þaðan aftur. Ég
og börn imín /vonum dkki talin ó-
hult þar í borg. Einu sinni enn
fylgdist ég með manni mínum
yfir hafið. Mánuði síðar fæddist
okkur fjórða barnið. Þið munuð
þekkja það vel' til Lundúnaborg
ar og viðhorfanna þar, að þið
getið gert ykkur í hugarlund
hvílík hlu.tskipti það mun'i
hafa verið okkur að dtveljateit þar
ásamt þrem stálpuðum börnum
og einu nýfæddu og eiga að sjá
þeim hóp farborða. Aðeins húsa
QREINÞESSI, sem er
^ eftir Paul Olberg og
þýtid úr sunnudagsblaði
sænska blaðsins Morgontidn-
ingen, fjallar um hin dapur-
legu kjör Karls Marx og fjöl-
skyldu hans í útlegðinni, en
hann lifði löngum landflótta
og átti við mikla fátækt og
margvíslegan mótgang að
stríða. Mun mörgum þykja
fróðlegt að lesa um þennan
fræga hugsuð jafnaðarstefn-
unnar sem heimilisföður og
börn hans og konu, sem stóð
jafnan við hlið manns síns í
baráttu hans.
leigan nam fjörutíu og tveim
dölum á mánuði ....
Ég skál lýsa fyrir ykkur ein-
um degi þessa lífs ókkar, og þið
munuð komast um raun um það.
að fátt flóttafólk hefur orðið að
una slíkum kjörum og við'. Þar
eð ógerlegt var að fá brjóstmóð-
ur í Lundúnum, ákvað ég að
hafa barnið á brjósti, sjálf, enda
þótt é|g hefði sárar þriaiutir í
þrjóstum og baki.' Aumingja
litli engillinn minn drakk í sig
með móðurmjólkinni slíkar á-
bygg.ior og slíkan harm, að hann
var jafnan veikur'. Hann leið
sárar þjáningar dag og nótt.
Hann hefur enn ekki sofið næt-
urlagt frá því að hann fæddist
í heiminn heldur aðeins tveggja
til þriggja stunda blundi í senn.
Auk þess hefur barnið fengið
áköf krampaflog upp á síðkast-
iið svo að þaið heifur verið milli
heims og helju. Þegar flogin
fóru á hann, saug hann mig svo
fast, að brjóstin urðu sár og
þrútin, og blóðdroparnir drupu
iðulega úr þeim í litla, titrandi
munninn hans.
Svo var það dag nokkurn, að
húsmóðirin kom á fund minn.
Við höfðum greitt henni tvö
hundruð og fimmtíu dali í húsa
leigu um veturinn og gert skrif-
legan samning um það við hana,
að eftirleiðis myndum við greiða
leiguna til húseigandans en ekki
hennar, en húseigandinn hafði
áður látið hana taka lögtak hjá
i okkur. Hún neitaði nú harðlega
j að' fallast á samning þennan og
| krafðist þess, að við greiddum
henni fimm sterlingspund, sem
hún átti hjá okkur. Þegar við
svo gátum ekki innt greiðslu
þessa af hendi, komu tveir lög-
itaksmiann o:g lögðu eiiguarhald á
rúmin, sængurfötin, klæði okk-
ar — í fáum orðum sagt allt
það, sem við áttum. Þeir ætluðu
einnig að hafa á brott með sér
vöggu vesalings barnsins míns
og leikföng stálpuðu barnanna,
en þau stóðu hjá og grétu höfg-
um tárum. Þeir ógnuðu okkur
í tvær klukku'stundir með því
að hafa alla muni okkar á brott
með sér. Ég lá á gólfinu meS
barnið mitt sárkalt í faðmi mér
og kvaldist í brjóstinu að vanda.
Schramm vinur okkar hraðaði
sér til borgarinnar til þess að
fá hjálp. Hann steig upp í leigu
vagn, en hestarnir hnutu, svo að
varð að slysi. Sohiramim. stökk
niður aif vaig.nir.'um og koim blóð
uiglur iinin, þair isim ég isait á igólf-
inu með veisalmig bariiiið mitt
iskjiálifainidi í fa'ðimi atnér.
Við urðum að flytja brott úr
húsinu þegar í stað. Það var
svalt í veðri og úrkoma og ömur
legt í mieira iagi að vera hús-
villtur. Maðurinn minn lagði sig
allan fram um að útvega okkur
samastað, en enginn vildi leigja
okkur, þegair þelss var .gstið, að
við værum með fjögur börn.
*
ESSI dapurlegu kjör riðu
heilsu barnanna að fullu.
Þau dóú hvert af öðru. Fyrst
dóu ibörniini tvö, isiem fæðzt höfðu
í Lundúnum — Guido og Franz
is'ka. Jen'n.y Marx lýsir dauð-
daiga Franzi'sku á þeisisa lund í
dagbók isirmi:
„Um páskaleytið þetta sama
ár (1852) veiktist Franziska
litla af illkynjuðu lungnakvefi.
Vesalings barnið barðist við
dauðann í þrjá sólarhringa. Það
leið ólýsanlegar þjáningar. Hún
lá í innra herberginu. Við hin
fluttum okkur fram í fremra her
bergið, og þegar leið á kvöldið
bjuggum við um okkur á gólf-
inu. Börnin þrjú lágu þar við
hlið okkar skjáUandi af kulda,
Frh. á 6. síðu