Alþýðublaðið - 22.11.1944, Blaðsíða 6

1
ALÞyÐUBLAÐIÐ
Miðvikudagur 22. nóv. 1944.
Grumman flugbátur Loftleiða h.f.
I
Þetta er hinn nýi flugbátur Loftleiða h.f., sem fyrir skemmstu hóf
hér flugferðir og mun aðallega verða notaður til farþega- og póst-
flutnings til Vestfjarða, eins og áður hefir verið skýrt frá í blaðinu.
Tillögur raforkumálanefndar
. *
Sínclair Lewis
Frii. ai 5. sáðíi,
Lewás lét oig ÍLeiikritagerð
mjög ítiil stín taka orueð ágæt-
um árangri. Hobohemia var gef
B út í 'New Yörk árið 1919.
SHanin reit svo og ásamit Lloyd
Lewis lieikiriítiið The Jaylhawkier,
em það var tekið til sýnámigiar
érið 1944.
K'vdkmyindaféiliag 1 Holly-
wood fceypti rétit táll |þess að
kvikmynda skáldsögu Lewis, It
Can‘t Happem Hene, sem stefnt
var gegn fasismamum, en kom
því eigi í verk að kvikmynda
hana. Hið nýstofnaða U. S.
Federal Theater ákvað þá að
Býinja Ete]iksrit,, sem samið yrðti
eftir sögu þessari. Áxið 1936 var
®vo deikrit jþetta sýnit í fjöl
möngium 'borgium Vesturheáms
Lewis hafði sjálÆur (Uim skeóð
með herndi eitit hkutiverk leik-
ráits þessa.
Síðan ritaði hann ésaTV’t pay
Wray leikritið Angela is
Twenty-Two. Hanm ákvað að
leika aðalhlutveíkið sjálfur og
tókst ferð á hendur með farand
leikfl ökknum, sem tfcók íþað itil
isýningar. Á ferðalagi þessiu við-
aði hann að sér meginefmnu í
skáldsogu sína Bethel Merri-
•Lay.
Lewis var aliajafma svarmn
andsitæðiriigiur fasismans. Sú
saiga er söigð, að þýzkiur iieák-
biússtjóri hafa óskað þess að fá
£11 sýriiin.gar leákrit það, sem
Sidney Howard 'hafði nærf eftir
eíkóldsögiu Lewis, Dodisworth.
Hanm fór þetes á 1-eit við þá
Lewis og Howiard, að þeiir skrif
iuðu umdir yfirlýsinigu utm það,
®ð þieir væru hreimir aríar. En
þeix neituðu að v^ða ■>-** -
tilmælum oig kváðust vena á-
hka ófróðir um forfeður sínia og
Adolf Hitler um forfeður sína.
Simclair Lewis var þeirrar
fiikoðumar, að lemgim rithöfumdur
igæti vænzt ánamgurs og orð-
fitíns, nema hanm legði haxt að
sér við iðkum lister siinmar.
SjáMur var 'hanm þeirri skoðun.
aimm samfcvæmur í hvívietna
aált frá öndverðu.
Sinelair Lewis var tvíkvænt-
ur, em hafði skiiið við báðar
fconur eínar. Hanm ÍLætiur eftir
tóg tvo isorau. 'Síðari koina hains
var Dorothy Thompsom, sem
igetið hefur sér mikinn orðtetír
iyrir ritsitönf og iblaðamieninsku.
Ársþing íþróttaráðs Reykjavíkur
hefst í kvöld kl. 8.30 í Félags-
heimili verzlunarmanna. Fjögur í-
þróttafélög senda fulltrúa á þing-
i»: K. R., Áimann, í. R. og Ung-
snennafélag Reykjavíkur. Munu
morg mál verða tekin til meðferð
ar á þinginu, m. a. uppkast að
nýjtrm starfsreglum fyrir ráðið.
Brunamál Reykjavíkur
Hýtf frumvarp borið fram á alþingi
O JARNI BENEDIKTSSON
hefur borið fram í efri
deild frumvarp til laga um
brunamál Reykjavíkur.
í greinargerð fyrir frumvarp-
inu segir meðal annars:
„Um brunamál í Reykjavík
gilda nú lög nr. 20 15. okt. 1875
og reglugerð nr. 102 26. okt.
1875.
Það lætur að líkum, að svo
gömul löggjöf er fyrir löngu
orðin mjög á eftir tímanum.
Bæjarstjórn Reykjavíkur skip-
aði á árinu 1941 nefnd til að
endurskoða gildandi ákvæði um
brunamál í Reýkjavík. Nefnd
þessi hefur nú skilað til bæjar-
stjórnar tillögu að reglugerð um
brunamál í Reykjavík, sem er
í samræmi við þá reynslu, sem
fengizt hefir síðan f ramangreind
lagaákvæði voru sett. — Nefnd-
inni reyndist að sjálfsögðu ó-
möguiegt að byggja reglugerð
ina á ákvæðum laga nr. 20 1875
og fór þess því á 'leit, að ráðstaf
anir væru gerðar -til, að þeim
lögum yrði breytt í samræmi við
þær tillögur, er hún hafði gert
með reglugerðarfrv.
Frv. þetta er byggt á þeim til-
lögum, er nefndin hefúr gert,
eftir ýtarlega athugun. Rétt er
að taka það fram, að slökkvíliðs
stjórinn í Reykjavík, Pétur Ingi
mundarson, var formaður nefnd
ar þessarar, en hann hefur allra
manna mesta reynslu í þessum
málum, og hefur slökkviliðið
þar getið sér mikinn orðstír und
ir stjóm hans nú á seinni ár-
Fefe. ad 4. s»u.
laust ex hagfelldara fýriir ríkið
að veita þedm raforku frá eig-
in rafveitum heldur en að kaupa
hana af öðrum. Þannig hefir rík
ið nú þegar mákilla hagsmuna
að gæta í þessu efni, og búast
má við þvi, að raforkuþöfrf rík
isfyrirtækja aukist á næstu ár-
um. Innan skamms verður vænt
anlega komið upp hér á landi
stórum nýjum iðnaðarfyrirtækj
um, svo sem áburðarverk-
smiðju, sementsverksmiðju og
lýsisherzlustöð, sem þuxfa að
nota mikla raforku, en fyrir-
tæki þessi verða sennilega rek-
ini af rf'kinu eða einhverjum
alþjóðarfélagssamtökum. Þegar
ríkið hefir komið npp rafveitu-
kerfi um allt land, er hægt að
■setja slíkar verksmiðjur á þá
staði, þar sem auðveldast er um
útvegun hráefnis til þeirra og
aðstaðan að öllu leyti bezt til
verksmiðjurekstursins. Þá er
einnig bezt að tryggja slíkum
almennliingsfyrirtækjum rafork
una með sanngjörnum kjörum,
og um leið njóta landsmenn
sameiginilega hagnaðar af raf-
orkusölu til þeirra, en viðskipti
við stór iðnaðarfyrirtæki munu
yfrleitt vera til hagsbóta fyrir
rafveiturnar.
Samkvæmt framansögðu tók
nefndin sér fyrir hendur að at
huga lausn raforkumála lands-
ins í heild, og hefir hún komizt
að þeirri niðurstöðu, að heppi-
legast muni að rffcið setji á stofn
eina heildarrafveitu fyrir Suður
land og Norðurland en sérstak-
■ar rafveitur fyrir Austurland
og Vesturland, auk smærri raf
veitna í einstökum héruðum,
þar sem aðalveiturnar geta eigi
náð til. Lét nefndin því semja
bráðabirgðaáætlanir um raf-
veitu Suður- og Norðurlands,
rafveitu Austfjarða og rafveitu
Vestfjarða, og fylgja þessar á-
ætlanir með nefndarálitinu. —
Ennfremur hefir nefndin sam-
'ið frumvarp það til raforku-
laga, sem hér fylgir.
í meðfylgjandi bráðabirgða- ,
áætlunum er gert ráð fyrir því,
að þau raforkuver og orkuveit
ur, sem nú eru til, gangi inn í
landsrafveituxnar. En í frum-
varpi þvá til raforkulaga, sem
nefndin hefir samið og hér fylg
ir, er hins vegar gert ráð fyrir,
að stærri rafstöðvarnar verði
áfram í eign núverandi eigenda
og reknar af þeim og minni raf
stöðvamar þar til raforka frá
ríkisrafveitunum er komin á
rafveitusvæði þeinra. Þetta
raskar nokkuð þeim útreikn-
ingum á verði raforkunnar, sem
birtir eru í áætlununum, en auð
velt er fyrir hvern sem vill að
gera sér ljóst hverjar breytingar
þetta 'hefir í för með sér, og skal
því eigi fjölyrt um það.
Áætlanimax sýna, að þegar
þær framkvæmdir, sem þar eru
ráðgerðar, hafa verið gerðar,
muni alls 105—106 þúsundir
rnanna geta fengið raforku frá
rafveitum kaupstaðanna, sem
nú eru starfandi. Út af þessu
vill nefndin taka fram, að hún
telur að stefna beri að þvi, að
allir landsmenn, sem ekki hafa
nú rafmagn til afnota, geti feng
ið það frá rfkdsrafveitunum,
eða fengið aðstoð til að koma
upp rafstöðvum þar sem svo
hagar tdfl. að hagkvæmara er að
byggja sérstakar smástöðvar
heldur en aS veita þangað raf-
magni frá aðalrafveitunum. —
Nefndin gerir því ráð fyrir, að
þegar til framkvæmdanna kem
ur verði rafmagninu veitt um
stærrf svæði en ráðgert er í
þeim bráðabirgðaáætlunum, er
fyrir liggja, og að fleiri af lands
mönnum en þar er áætlað geti
fengið raforku frá ríkisráfveit-
unum. Leggur nefndin áherzlu
á þetta.
Það skal tekið fram, að enda
þótt all mikil vinna hafi verið
lögð í þær rannsóknir, sem á-
ætlanirnar eru byggðar á, er
n'efndinni ljóst, að fullnaðar-
áætlanir kunna að breyta
ýmsu, bæði hvað snertir fyrir-
komulag á rafveitunum og bygg
ingarkostnað þeirra, en þó ger-
ir nefndin ráð fyrfr, að þær
breytingar geti varla orðið svo
stórvægilegar, að þær raski
þeim grundvelli, sem byggt hef
ir verið á í verulegum atriðum
Fullkomnari raninsóknir kunna
að leiða í Ijós, að hagkvæmt sé
áð byggja orkuver á öðrum eða
fleiri stöðum, en greinir í bráða
■birgðaáætluninni, og er til þess
ætlast, að raforkumálastjórnin
láti vinna áfram að rannsókn-
um á þessxuTL málum. Er það,
samkvæmt frumvarpinu á valdi
alþingis að taka ákvarðanir um
framkvæmdirnar, þegar áætlan
ir um þær eru fullgerðar.
Eftir að gerðar voru þær
bráðabirgðaáætlanir, sem hér
með fylgja, koms.t nefndin að
þeirri niðurstöðu, að 'heppilegt
myndi að leggja háspennulínu
frá Suðurlandsveitunni til Vík'ur
í Mýrdal, og er gert ráð fyrir
því í frumvarpinu. Síðan áætl-
anirnar voru gerðar hefir einn-
ig nokkuð verið rætt um virkj-
un HraUnsfjarðarvatns (og e. t.
v. einnlig Baulárvallavatns) á
Snæfellsnesi, en nægilegar at-
huganlir þar að lútandi hefir
ekki verið unnt að láta gera
enn sem komið er
Nefndinni yar sérstaklega
falið að gem. tillögur um fjár-
öflun til rafveituframkvæmda,
og var getið um sérstaka mögu-
leika í því sambandi, í ály-ktun
alþingis frá 4. sept. 1942. 1
þessu efni hefir niðurstaðan hjá
nefndinni orðið sú, að hún legg
ur 'til að framlag ríkissjóðs til
raforkusjóðsins, sem samkvæmt
gildandi lögum er 500 þús. kr.
á ári, verði hækkað í 2 millj.
kr. ár hvert. Að öðru leyti verði
sjóðnum útvegað fé með skulda
bréfalánum innanlands
Þá leggur nefndin áherzlu á,
að af þeim erlenda gjaldevri sem
bankarnir eiga nú, verði lögð
til hliðar verulee fjárhæð, sem
hægt verði að nota til kaupa á
rafstöðva- og írafveitufni frá öðr
um löndum.
Að tilhlutun milliþinganefnd
arinnar var frumvarp til laga
um ríkislántöku til raforku-
sjóðs flutt á alþingi 1943. Var
þar lagt til að veita ríkisstjóm-
inni heimild til að taka lán inn
anlands handa raforkusjóði, allt
að 20 millj. króna, og yrði
fénu varið til rafveitufram-
kvæmda. Frumvarp.. þetta var
samþykkt í neðri deild þings-
ins, en afgreiðslu þess varð ekki
lokið í efri deild. Nefndin hefir
ekki enn sem komið er hlutast
Cheviot
blátt einlitt
og
blátt röndótt
!h. toft,
Skólavörði
Sími 1035
til um, að flutt yrði á þessu
þingi frv. um lántöku til raf-
orkusjóðs, en gerir ráð fyrir, að
efnt verði til innanlandslán-
töku til byrjunarframkvæmda
sem fyrst eftir að frumvarp það
til raforkulaga, sem hér með
fylgir, er orðið að lögum.
*
Nefndin hefir látið þýða
„Reglugerð fyrir Vatnsorku-
stjórn sænska ríkisins“, og fylg
ir hún sem fylgiskjal með nefnd
aráliti þessu.
Þá leitaði ríkisstjórnin, eftir
beiðni milliþinganefndarinnar,
fyrir sér hjá' sænsku Vatnsorku
sjtórninni um að fá hingað til
starfa um nokkurt skeið fyrsta
flokks sérfræðing í byggingu
vatnsorkuvera svo og sérfræð-
ing í byggingu orkuflutnings-
lína og dreifingu raforku. Var
tilætlun ríkisstjórnarinnar og
nefndarinnar, að þessir - '
ingar kynntu sér alla stað-
hætti hér og endurskoðúðu
bráðabirgðaáætlanir þær, sem
nefndin hafði látið gera um
landsraffveitur. Ennfremur var
gert ráð fyrir, að sérfræðingar
þessir yrðu látnir vinna með
íslenzkum verkfræðingum að
fullnaðaráætlunum um einstök
raforkuver eða raforkuveitur.
í maímánuði s. 1. kom það
svar gegnum sendiráð íslands í
Stokkhólmi að ómögulegt væri
að velja menn til fararinnar þá,
þar sem langu'r tími gætl liðið
þar til þeir gæ'ti komið til ís-
lands, en forstjóri sænsku Vatns
orkustjórnarinnar lofaði að að-
stoða sendiráðið eftir beztu
getu um val slíkra manna, þeg-
ar mögulegt yrði að senda þá
til íslands, og taldi áreiðanlegt,
að þá væri hægt að útvega vel
hæfa menn.
Nefndin er sammála Um að
leggja áherzlu á að framkvæmd
um þeim, sem frumvarpið gerir
ráð fyrir, verði lokið á sem allra
skemmstum tíma.
Einn nefndarmanna (Sigurð-
ur Jónasson) hefði kosið, að í
frumvarpið væri sett a. m. k.
100 milljón króna lánsheimild
fyrir ríkisstjórnina til þessara
framkvæmda, en aðrir nefndar
menn, sem undir nefndarálitið
rita, telja eftir atvikum rétt, að
í þess stað sé leitað til alþing-
is um lánsheimildir jafnóðum
og í framkvæmdir er ráðist,
enda gera þeir ráð fyrir, að bor
ið verði fram á alþingi innan
skamms frumvarp um lántöku
til raforkusjóðs vegna byrjun-
arframkvæmda rafveitna ríkis-
ins.
Einn nefndarmanna (Sigurð-
ur Thoroddsen) gat eigi tekið
þátt í lokaafgreiðslu málsins í
nefndinni vegna dvalar erlendis
í erindum ríkisstjórnarinnar.
Aðalfundar Alþýðo-
ffokksfélags háskóla
siúdenla
AÐALFUNDUR Alþýðuflokks
félags 'háskólastúdenta var
haldinn í gær. í stjóm voru
kosnir Helgi Þórarinsson stud.
jur. formaður, Jón Ingimarsson
stud. med. rftari og Eyjólfur
Jónsson stud. jur. gjaldkeri
um.“
10. þ i n g
SamSiaiids ungra jafnaðarmanna
verður sett í fundarsal F. U. J. í Reykjavík laug-
ardaginn 25. þ. m. kl. 2 e. h.
Sambandsstjórnm.