Alþýðublaðið - 24.11.1944, Blaðsíða 7

FöstutLagnr 24. nórv. 1944.
AL»YÐUBLAÐIÐ
Bœrinn í dag.
Næturlæfcnir er í Læknavarð-
stofunni, sími 5030.
Næturvörður er í Lyfjabúðinni
Iðunn.
Næturakstur annast Hreyfill,
sími 1633.
ÚTVAHPIÐ: '
8.30 Morgunfréttir.
12.10—13.00 Hádegisútvarp.
15.30—16.00 Miðdegisútvarp.
18.30 íslenzkukennsla, 2. flokkur.
19.00 Þýzkukennsla, 1. flokkur.
20.00 Fréttir.
20.25 Útvarpssagan: „Kotbýlið og
kornsléttan“ eftir Johan
Bojer, m. (Helgi Hjörvar).
21.00 Strokkvartett útvarpsins:
Kvartett, Op. 33, nr. 3, eft-
ir Haydn.
21.15 Tónlistarfræðsla fyrir ung-
linga (Guðmundur Matthí-
asson söngkennari.)
21.40 Spumingar um fslenzkt
mál (dr. Bjöm Sigfússon).
22.00 Fréttir.
22.05 Symfóníutónleikar (plötur):
a) Píanókonsert eftir Mend-
elsohn. )b Symfónia nr. 1.
eftir Brahms.
Samtíðin,
9. hefti, er komin út og flytur
m. a.: „Ein lög, einn siður, ein
stétt“ eftir dr. Björn Sigfússon.
Kauðaleg lífsskoðun eftir ritstjór
ann. Arnardalur (kvæði) eftir
Hreiðar Geirdal. Viðhorf dagsins
frá sjónarmiði K. F. U. M. eftir
Magnús Runólfsson. Bæn Evu
(saga) eftir Margréti ívarsdóttur.
Vísindi munu gerbreyta tilverunni
eftir W. Kaempffert. Merkir sam-
tíðarmenn (með myndum). Ætlið
þér að verða rithöfundur? eftir
Sherwood Anderson. Þeir vitru
sögðu. Bókafregnir, Skopsögur o.
fl,
Gangleri,
tímarit Guðspekifélagsíná, éf
nýkominn út. Ritið flytur að vanda
margar greinar um áhugamál
guðspekinema. Ritstjóri er Gretar
Fells.
Hallgrímur Helgason:
Um sex ný karlakórslög
Alþýðusambands-
þingið
Frh. af 2. síðu.
an fund. Bað stjórn félagsins
um leyfi til að kjósa eftir til
skilinn frest, en sambandsstjórn
hefur heimild til að leyfa slíkt
og hefur gert það. En kommún
istar, sem skipa meirihluta nú-
verandi sambandsstjórnair munu
hafa haft hugmynd um, að
kommúnisti yrði ekki sendur á
sambandsþingið frá Þórshöfn
og neituðu að veita frestinn.
Félagið kaus þó fulltrúa á lög-
legum fundi 22. okt., (sama dag
og Dyrhólahreppsfélagið) Fyrir
valinu varð ágætur aldraður
verkamaður, Guðmundur
Einarsson. Vonaði félagið að
sambandsþing myndi sýna þann
skilning, að taka fulltrúann
gildann. En sambandsþing feldi
þennan fulltrúa frá fulltrúarétt
iridum við allsherjaratkvæða-
greiðslu í gær með 9517 atkvæð
um gegn 8314.
Mun þessi framkoma komm-
únista lengi í minnum höfð,
en vonandi verða einn nagl-
nn í pólitíska líkkistu þeirra.
Það skal aðeins sagt að þessu
sinni að furðulegt er að meiri
hluti fulltrúa á Alþýðusam-
bandsþingi skuli láta kommún-
ista hafa siig til eáns ógrímu-
klædds ofbeldis og ranglætis, og
fram kemur í því, að kommún-
istinn úr klofningsfélagdnu í
Dyrhólahreppi skuii vera tekinn
inn á þingið, en verkamaður-
inn frá Þórshöfn, sem þó var
kosinn sama dag, synjað um full
trúaréttindi.
SKAGFIRSKUR BÓNDI
hefir nýlega sent frá sér
hefti með sex lögum frá lýð-
veldishátíðinni 1944. Þessi
mikli merkisbóndi hefir þar að.
auki reist hagleik íslenzkra
handa prýðisgóðan minnisvarða
með nótnaskrift sinni, sem tek
in er Ijósprentuð í alla útgáf-
una, ellefu blaðsíður. Þessi fram
uakssami Skagfirðingur er Jón
Björnsson á Hafsteinsstöðum.
Lögin eru skrifuð í hefðbundn-
um ,,rómönsu“—stíl norrænna
karlakóra með fullum hljómum
og margfléttuðum raddgangi
þríhljómsins, svo sem tíðkazt
hefir síðastliðinn mannsaldur.
íslenzkur alþýðusöngur stendur
í óbættri þakkarskuld við söng
herja á borð við Jón Björnsson,
en þeir hafa verið og eru enn
allmargir víðsvegar um land
allt. Þeirra hvatning hefir hald
ið samvástarfólkinu í tryggum
tengslum við heimilisiðkun og
félagsiðkun söngsins. Þessi á-
hugi forgöngumanna hefir svo
oft fengið framrás í tilraunum
til tónsmíði. Hafa þær jafnan
verið í samræmi við þann söng
stíl, sem algengur var orðinn og
borið svápmót hans, en síður
tekið'á sig mynd þess, sem bjó
í hinu upprunalega tónlistar-
eðli. Þessi fengur úr eigin
barmi hefir jafnan örfað til
dáða og vakið áhuga fyrir ný-
smíð góðs félaga og samlanda.
Þannig hefir slík nýsköpun opn
að augu almennings fysrir sjálf
stæðri skapandi viðleitni alþýð
unnar og glætt ást hennar á
eigin afrekum. Mörgum þeim
lögum, sem þannig hafa orðið
til, varð auðið langra lífdaga,
þó að fleiri hafi ekki náð að lifa
skáþará sínn. En menjarnar
standa sem sönnun þess, hvert
hugurinn leitaði og hvað hann
þráði, þótt skilyrðin hafi oft
hnekkt vegferð hinnar innstu
löngunar að fyrihéitnu marki.
Hér á tónlistarstefna framtíðar
innar að gripa inn í rás þróunar
Innar, bæta þar sem vangert hef
ir verið og fyrirbyggja frekari
vangjörðir svo sem unnt verð
ur, svo að alþýðutónlistin nái
að dafná í fuilum blóma með-
tekinna hæfileika. Fólkið verð-
ur sjálft að kunna skil á sínum
eigin tónum og vera þess um-
komið að láta í ljós óskir sínar
á því sviði, að öðrum kostii verð
ur þjóðleg og jafnframt alþýð
leg íslenzk tóniist aldrei veru-
leiki, heldur aðeins hugsjóna-
legt heilafóstur fárra fræði-
manna og erfiðlega fætt af-
kvæmi misskilinna tónskálda.
Til þess að þetta megi skýrast,
verður að vera samræmi milli
skapandi starfsemi og útgáfu-
möguleika á nýjum nótnakosti,
sem varðað gæti torsótta leið
í stuttum áföngum, s,vo að hæg
fara þróun yrði merkjanleg í
rétta átt. Þessu er nú enn ekki
að heilsa, en tæplega getur það
átt mjög langt í land, svo knýj-
andi sem nauðsyn er á leiðandi
framfarasporum.
Lög Jóns Björnssonar þræða
ekki nýstárlegar brautir, en
þau eru innlegg til viðhalds al-
þýðutónlistar, en án hennar
væri öll tónlist ekkert nema
glysmikið hjóm útvaldra gæð-
inga, forréttinda og kunnáttu-
manna án ^lmennra lífsmögu-
leika. Þó verður ætíð að gæta
þess, að aðeins það bezta er
nógu gott fyrir alþýðuna, og
einnig á þessum vettvangi á
það sannai'lega heima, svo fram
arlega sem vakinn er vilji til
vaxtar og fullkomnunar. Þess
vegna verður ætið að hafa ofur
litla gát á stefnu þessara mála
og reyna að leiða þau í fram-
faravænlegan og hreinan og
beinan farveg. Nokkur atriði í
þessum lögum Jóns eru því verð
þess, að þeim sé veitt nokkur
athygli, og mætti það máske
horfa til bóta ef vel tækist, því
að eftirgreindar upptalningar
eru 'sameiginlegair öllum þorra
þeirra laga, er út hafa komið
eftir íslenzka höfunda síðustu
áratugi og stafar brátt áfram
af ónógri tónfræðilegri þekk-
ingu. Þá ber fyrst að telja
kvartsextakkord, sem er laus
við óhagganleik góðrar undir-
stöðu (bls. 1, 5. taktur, bls. 5,
13. taktur. Þá getur víxlun
radda ekki skoðast sem heppi-
leg raddfesta, ef laglínuröddin
er þar með færð í kaf (bls. 1, 9.
taktur). Samstígar fimmundir
álíta íslendingar sérréttindi sér
til handa vegna tvísöngsins
forna, en þess verður þó að
gæta, að því aðeins eru samstíg
ar fimmundir afsakanlegar og
óaðfinnanlegar, að þær -séu í
samræmi við umhverfi sitt að
öðru leyti; að öðrum fcosti dagar
þær uppi sem nátttröll í ein-
angrun. Samstígar fimmundir
má stunda sem dyggð, ef sam-
kvæmni stjórnar þeirri stefnu,
annars verður úr því tilviljun-
arkennt handahófsbragð (bls. 1,
11. taktur, bls. 9, 11. taktur, bls.
11, 6. taktur). Biðtónar eða for-
haldstónar hafa jafnan verið í
miklu afhaldi sem innihalds-
ríkur tjáningarmiðill heitrar til
finningar, átakanleg lausnar-
sókn þeirra fyllir eyrað nokk-
urri ástríðu, sem þó slævist við
þráfaldlega endurtekningu
rómantísku stefnunnar. í þessu
atriði er fólgið geysisterkt stíl
atriði í'slenzkra tónbókmennta,
sem við höfum tekið í arf frá
síðnorrænni lýrík. Tíð notkun
forhaldstóna verkar ekki kröft-
uglega, heldur nánast kitlandi
og æsandi með allmikilli sund-
urgerð, og hún leysir því heild-
ræna áferð upp í smáeiningar
stakstæðra tilfinningabólstra
(bls. 5, 6. taktur (einfaldur for-
haldstónn), og 12. taktur (tvö-
faldur forhaldstónn eða bið-
tónn). Verri en samstíga fimm-
undirnar eru þó samstíga átt-
undir, sem nokkrum sinnum
láta á sér kræla; veikir þetta
raddsetninguna verulega sökum
hins of nána skyldleika sam-
stígra tóna, gerir hana daufa
og kraftlausa (bls. 7, 6—7. takt
ur, bls. 8, 9—10. taktur og 13.
taktur, bls. 13, 11. taktur). Gott
tilhlaup er að finna á bls. 9,
„Syng íslands þjóð“; hér er
raddfærslan háð sterkum ó-
brotnum þríhljúmum í grunn-
stöðu, og hið sama kemur fyrir
á bls. 10, „eifíft vakir auglit
þitt“ osf. Hér kemur einnig
fram vottur að „sekvens“ eða
afleiðslu, sem betur hefði hald-
izt'rétt í stað þess að sveigjast
til hæðar, sem of oft er síðan
ítrekuð í næstu toktum.
Sekvens er óhætt að flytja þrisv
ar í röð (sama tónaröð með
samri tónskipun á breytilegum
tónsætum); skapar hann nokk-
urn stíl og er þar að auki form
bindandi. Tónendurtekningin á
„landið mitt“ virðist mér óþörf,
því að kyrrstöðu ber að forðast.
Misminni hlýtur að hafa leitt
til skammstöfunarinnar „rit-
and“. Á bls. 9 gefur að líta vafa
sama réttritun í 18. takti (dís
komi í stað es í 1. tenór) og í
19. takti vantar sjöundina í for
tónsníundarhljóminn við drátt-
arbogann. Á bls. 9 er að finna
magnlítið niðurlag í 14. takti
með óuppleystum kvartsextakk
ord á undan sama hljómi í
grunnstöðu, og endirinn á sömu
síðu er ékki nógu sterkvaxinn
út úr undangengi sínu og verk-
ar því sem laust viðskeyti til
Mickey Rooney er öllum bíógestum að góðu kunnur. Þessi mynd
af honum er ekki úr neinni kvikmynd, enda leikur hann nú ekki,
því að hann er í hernum. Myndin var tekin af honum sem áhorf-
anda í bíó, en við hlið hans er móðir hans. Mickey Rooney lætur
bersýnilega ekki aðeins vel að leika í kvikmyndum, heldur einnig
að horfa á þær.
Mickey Rooney í bíó
uppfyllingar. Misritun hefir
slæðst með á bls 10 í 18. takti,
c í stað hís í 2. bassa; í næsta
takti kemur enn fyrir viðsjár-
verður fersexundarhljómur cís-
fís-a, og í 22. takti er ranglega
skrifaður As-dúr í stað Gís-dúr
og undanfari að honum. Þó sýn
ist meinlegust villa í 23. takti
með samstígum áttundum, óráð
stöfuðum fersexundarhljómi og
stökki úr honum inn í mis-
hljóm (dóraínantseptakkord)
sem öðlast lausn í rangstæða átt
á tilbreytingarlausum hljómi
(dómínantþríhljómi). Við
krómatísku tóntegundaskiptin
síðast á 10,. síðu er sem jörðin
skríði undir fótum manns, svo
snögg eru umskiptin frá H-dúr
yfir í G-dúr með aðeins einum
sameiginlegum hljóm.
Hér hefir nú verið stiklað á
hinum helztu atriðum í hand-
verkslegum frágangi þessara
sönglaga hins nýja lýðveldis.
Margt mætti þar betur fara og
þess óska allir, sem vilja velferð
íslenzkrar tónlistar, að íslenzk
alþýðuskáld fái sem bezta að-
stöðu til þess að leggja af mörk
um drjúgan skerf til viðreisnar
íslenzkri söngmennt. Ef ríkið á
að vera sjálfstætt og öflugt
þj óðaxtákn, verða allir þættir
þess að geta þolað nokkurt átak
samfara hóflegri gagnrýni, og
líka þeir, sem hingað til hafa
legið í grafgötum óverðskuldaðs
athugaleysis. Og aldrei framar
megum við liggja undir ámæli
orðtaksins „Holsatia non cant-
at“, Holtsetar syngi ekki, eða
íslendingar séu haldnir söngva
trega. Öll alþýðleg tónlistarvið-
leitni spornar við slíkri ásókn,
og hana ber því að efla á allan
hátt eftir föngum, enda þótt hún
sé jafnvel litt sjálfbjarga og
máske hálfvanburða í fyrstu.
Slík þróun hlýtur eldskírn sína
í kyrrlátri baráttu, og 'henni
lvktar með óstöðvanlegum sigri
gjörvallrar þjóðarinnar, þar sem
allir eru virkir þátttakendur.
Hallgrímur Helgason.
Frh. af 2. síðu
verkum leiksins, en þau eru
eftir Kuhlau.“
Eins og á þessu má sjá, er
það æði mikið starf, sem dr.
Urbantschitsch hefir með hönd
um í vetur, fyrir utan starf sitt
við Tónlistarskólann.
í Jólaoratoríi Tónlistar-
félagsiins verða upp undir hundr
að manns, og 'hlýtur það að vera
feikna starf að færa upp svo
stórt verk.
Aðalfundur Vals
Frh. af 2. síðu.
22. þ. m. Var fundurinn vel
sóttur. Fráfarandi formaður,
Sveirm Zoega, gaf skýrslu um
starfsemi félagsins á árinu, sem
var hið margþættasta
í tveim af þrem höfuðknatt
spyrnumótum ársins sigraði
Valur, íslandsmótinu og Walt-
erskeppninni.
Þá var vigður á árinu skíða-
skáli félagsins í Sleggjubeins-
dal; er það mikið hús og vand
að að öllum frágangi. Hafin
var á árinu fjáröflun með happ
drættd vegna væntanlegra fram
kvæmda á landareign félagsins
Hlíðarenda, en þar er hugsað
framtíðaríþrótta'heimili Vals.
Samþykkt var á fundinum,
að beina því til stjómar félags
ins, að hefja skautaknattledk
(icehokey) innan þess, og skipa
3 manna nefnd til að sjá um
allan undirbúning í því skyni.
í stjórn fyrir næsta ár voru
kosndr:
Formaður, Þorkell Ingvars-
son, en meðstjórnendur Andrés
Bergmann, Hrólfur Benedikts-
son, Sveinn Helgason, Magnús
Bergsteinsson, Baldur Stein-
grímsson og Sigurður Ólafsson.
Karlmannaföl
nýkomin, einhneppt, tví-
hneþpt, brún, blá, rönd-
ótt. Vandaðir karlmanna
frakkar. Einnig drengja-
föt á 12 ára og eldri.
Hiíím'a h.f.
Skólavörðustíg 19. Sími 3321