Alþýðublaðið - 07.12.1944, Blaðsíða 6

ALfrVeUBLAIHÐ
Ffanmtadagur 7. desember 1941
Herfang fallhtífarhermannanna
Útvarpsræða Emils Jónssonar
Frh. af 4. síöu.
missi txúna á reksturinn
kaupi ekki ný tæki og þannig
sé allt umtal um nýsköpun at-
vinnuveganna blekking ein.
Ég get raunar látið mér
nægja að vísa til ummæla
hæstv. forsætiéráðhexra um
þetta atriði, en 'hann sagði eitt-
hvað á þá leið, þegar um þetta
var rætt hér á alþingi nú fyrir
skömmu að
þar sem vitað væri að flest-
ir atvinnurekendur hefðu
hagnast vel á undanfórnum
árum, og þar sem hinsveg-
ar ekki væri vitað, að enn
stæði kaupgjald neinsstaðar
í vegi fyrir því að atvinnu-
vegimir yrðu reknir
með sæmilegri afkomu, þá
væri engin ástæða til að
koma fyrst itil verkamann-
anna og fara fram á að þeir
lækkuðu kaup sitt .........
vegna verðfalls, sem að vísu
gæti komið, og meira að segja
væri líklegt að mundi koma,
en enginn hinsvegax vissi neitt
um, hvenær myndi koma. Til
þessara manna, sem hefðu hing
að til haft góðan hagnað af
starfsemi sinni, og enn rækju
hann með sæmilegum hagnaði
yrði að gera þá kröfu, að þeir
keyptu þau vönduðustu og
beztu tæki, sem völ væri á, þó
að í því fælist nokkur áhætta.
— Og þessu er ég algeriega
sammála. — Sýni það sig hins
vegar að tæki þessi verði ekki
rekin með núverandi kaup-
gjaldi, ja, þá má tala saman á
ný, þegar það liggur fyrir.
Tilrauii, sem mikið
veltur á
Þessari ríkisstjóm hefir yfir-
leitt verið vel tekið, óvenjulega
má segja, en það hefir líka af
mörgum verið spáð illa fyrir
henni. Sjónarmið og stefnu-
mörk flokkanna væri svo mis-
munandi og sundurleit, að þess
væri ekki að vænta, að nein
festa eða eining fengist um
framkvæmdir.
Þetta er lika rétt, svo langt
sem það nær. En flokkarnir, er
að ríkisstjórninni standa hafa
komið sér saman um að slíðra
sverðin í bili, og sameinast um
lausn nokkurra aðkallandi
vandamála, þó að grundvallar-
sjónarmið þeirra og stefnur séu
ærið ólík. Þessi mál, sem sam-
komulag hefir náðst um, álít-
um við svo mikilsverð að vert
Það eru amerískir fallhlífarherménn á vesturvígstöðvunum, sem
eru að sýna herfang sitt: þýzkan hakakrossfána.
sé að gera þessa tilraun.
Frá okkar sjónarmiði er um
að ræða framkvæmd mála-
flökka, sem munu hafa mjög
djúptæk áíhrif á líf okkar og
afkomu um langá framtíð. Ég
nefni hér aðeins: Endurs'koð-
un stjórnarskrárinnar með það
fyrir augum m. a. að tryggð
verði ótvíræð ákvæði um rétt-
indi allra þegna þjóðfélagsins
til atvinnu eða þess framfæris,
sem tryggingarlöggjöfin ákveð
ur, félagslegs öryggis, almennx
ar menntunar, og jafns kosinga
réttar.
Ég nefni einnig ákvorðun
um að koma þegar á næsta ári
á svo fullkomnu kerfi almanna
trygginga, sem nái til allrar
þjóðarinnar, án tillits til stétta
eða efnahags, að ísland
verði á þessu sviði í fremstu
röð nágrannaþjóðanna.
Ég nefni enn það meginat-
riði í stefnu stjómarinnar, að
tnyggj3. að allfr landsmenn
geti haft atvinnu við sem arð-
bærastan atvinnurekstur, og
þær ráðstafanir, sem gerðar
hafa verið í því sambandi, að
tryggja með lögum ákveðna
upþhæð, 300 milljónir króna, í
þessu skyni En lagafrv. um það
hefir þegar verið samþykkt.
Ég nefni loks það stefnu-
skráratriði ríkisstjórnarinnar,
að tryggja vinnufriðinn í land
inu, en um það atriði hefir ver
ið aflað yfirlýsinga frá Alþýðu
sambandi íslands, eins og fyrr
er sagt, og frá Vinnuvöitenda-
félagi íslands.
Um fleiri þýðingarmikil mál
er samið, en ég læt þessi fjögur
höfuðatriði nægja.
Hverja þýðingu framkvæmd
þeirra hefir, ekki einasta
í nútíð, heldur einnig fyr-
ir alla framtíð, getur hver
og einn gert sér í hugarlund.
Fyrir þessi mál hafa flckkarnir
sem að stjórninni standa ákveð
ið, að sameinast um lausn
þeirra, og láta annan ágreining
niður falla um sinn.
Reynslan sker úr
Hvernig þetta tekst verður
framtíðin að skera úr, og verð
ur það þá að metast á hverjum
tíma hvort við samninga er
staðið, eða hvort, samkomulag-
ið verður að álítast rofið, og
síðan að taka afleiðingunum af
því.
Það hefir verið bent á Al-
þýðusambandsþingið, sem nú
er nýafstaðið í þessu sambandi,
og að ekki hafi samkomulagið
verið of gott þar og það er vissu
lega rétt. En þau tilfelli, og
Sjötugur f dag:
Gísli Guðmundur Krisfjánsson
skipsljóri frá Lokinhömrum
ÍDAG er sjötugur að aldri
Gísli Guðmundur Kristjáns-
son skipstjóri, Barónsstíg 33 hér
í bænum. Gísli er fæddur 7. des.
1874 að Lokinhömrum í Arnar
firði. Foreldrar hans voru Krist
ján Oddsson bóndi og útvegs-
maður í Lokinhömrum og Sig-
ríður Ólafsdóttir frá Auðkúlu í
Arnarfirði. Var Kristján sjó-
sóknari með afbrigðum, eins og
hann átti kyn til og dugnaðar
maður hinn mesti. Oddur föður
afi Gísla var og afrenndur mað
ur um allt atgervi og sjósókn-
ari mikill. Hann átti Guðrúnu
Brynjólfsdóttur frá Mýrum í
Dýrafirði. Hún þótti slíkt af-
bragð annarra kvenna um þrifn
að og myndarskap og allar kven
legar íþróttir, að mælt var, að
af henni myndu allar húsfreyj
ur og heimasætur í byggðarlag
inu geta nokkuð lært. Sá á í bú
skap Odds, bæði dugnaður hans
og myndarskapur húsfreyju,
því að hann kom upp tólf börn
um og efnaðist samt drjúgum.
Er það haft eftir síra Lárusi
Benediktssyni í Selárdal, er vel
þótti kunna skil á allri fésýslu
og þrifnaði, að ekki þyrfti ann
að en eiga konu af Mýrarætt-
inni til þess að verða efnaður, og
má af því ráða, að honum hafði
þótt nokkurs um vert.
Þetta nægir, þó að ekki sé
fleira talið, til þess að sýna, að
traustir stofnar standa að Gísla
öllum megin og hefir honum
næsta lítið úr ætt skotið um
það.
Þegar Gísli var á öðru ári
fluttist fáðir hans að Sellátrum
í Tálknafirði og rak þar útgerð
jöfnum höndum við búskapinn.
Tók Gísli að stunda sjó ellefu
j ára gamall og lét það frá upp-
hafi forkunnar vel. Þegar Gisli
var á þrettánda ári fluttist faðir
hans að Núpi í Dýrafirði og
fékkst ekki við útgerð úr því.
En upp úr því fer Gísli að stunda
sjóinn fyrir alvöru og var far-
inn að taka fullan hlut fyrir
innan fermingu. Svo fiskinn
þótti hann og laginn um allt er
að siómennsku laut.
Gísli lærði ungur stýrimanna
fræði hjá Kristjáni Andréssyni
skipstjóra í Meðaldal í Dýrafirði
og var síðan með honum nokk
ur ár á skonnortunni ,.Haffrú-
in“. Var Kristján ágætlega að
sér um allt og snilldar sjómað-
ur og mun Gísla hafa komið
vel í hald það, sem hann nam af
honum bæði á sjó og landi. 21
Gísli Kristjánsson
áx*s að aldri gerðist Gísli svo
skipstjóri á þilskipinu „Hildi
Maríu“ frá Flateyri, er var
eign Torfa Halldórssonar út-
gerðarmanns. Er 'hann síðan
skipstjóri á ýmsum þilskipum
vestra um allmörg ár unz hanm
fór að búa í Lokinhömrum.
Gísli kvæntist árið 1897 Guð-
nýju Gísladóttur HagalíA og
hófu þau búskap í Lokinhömr-
um árið 1899. Hætti Gísli þá
skipstjórn á þilskipum eh sagði
þó engan veginn skilið v.ið sjó-
inn. Gerði hann jafnan út báta,
einn og tvo, bæði opin skip og
vélbáta og sótti fast sjóinn.
Starfaði hann jafnframt að búi
sinu, en mun þó lengstum hafa
fallið sjómennskan bezt. Gísli
var afburða snjali og heppinn
fonnaður og skipstjóri og hlekkt
xst aldrei á í smáu né stóru alla
sína löngu sjómannstíð. Hann
var aflasæll og útsjónarsamur,
jafnlyndur og glaðvær og frá
bærlega vel látinn af hásetum
sínum og undirmönnum, gæt-
inn og glöggur, en þó kappsam-
ur og skildi vel að nokkru verð
ur jafnan að hætta til góðs
fengjar. Ekki hentaði Gísla held
ur þegar á leið að bíða hlutar
síns í landi, því að tíu eign-
uðust þau börnin, Guðný og
hann, og ólu upp þrjú fóstur-
börn að öllu eða mestu. En svo
fast hafa sjóslys og sjúkdómar
sorfið um Lokinhamrahópinn,
að þrjú ein eru nú á lífi af
börnum þeirra og fósturbörn-
um. Má af því ráða, að oftar
hafi svalt blásið í fang Gísla
en á sjónum, þó að lítt sjái
það nú á honum sjötugum, sak-
ir þreks og stillingar. Er það og
önnur álíka, verða þá að skoð
ast hvert út af fyrir sig og
metast eins og ég sagði áður.
Um Alþýðusambandsþing-
ið vil ég aðeins segja það, að
ég harma það að samkomu-
lag náðist þar ekki milli
flokkanna. Alþýðuflokkur-
inn vildi samkomulag og
bauð samkomulag, en því
var hafnað.
Nú vona stjórnarandstæðing
ar, Framsóknarmenn, að þessi
sundrungardjöfull, sem alinn
var á Alþýðusambandsþinginu,
hlaupi í ríkisstjórnina og sundri
henni, en fyrir því mótar þó
ekkert ennþá, hvað sem verða
kann.
Á því hvernig stjórnarflokk
arnir haga sér í samvinnunni
um þau atriði, sem ekki er sam
ið um, má mikið ráða um sam
starfsvilja þeirra og einlægni í
að koma þeim málum í fram-
kvæand, sem um er sarnið.
Þetta stjórnarform, sem nú
hefir verið sett á laggirnar, er
etkM aCivEig clþekt hjá okkur. Það
hefir yerið revnt einu sinni áð-
ur, og gefizt vel. Það var árið
1942, er einlit flokksstjórn
Sjálfstæðisflokksins fór með
vöid til að levsa stjórnarskrár-
málið, sem þá var á döfinni.
Þessi stjórn, undir forsæti hv.
púv. forsætisráðherra, Ólafs
Thors, naut hlutleysis, eða ó-
beins stiuifindmgs Alþýðuflokks-
ins og Sósíalistaflokksins til
þess að leysa þetta eina mál,
og hún gerði það. Þar með hef
ir verið sýnt, að það er unnt
fyrir flokka, og alveg sérstak-
lega þessa flokka, að taka hönd
um saman um lausn aðkallandi
vandamáis eða vandamála.
Hvort raunin verður 'hin sama
nú, er vitanlega ekki hægt að
segja, úr því verður reynslan
að sbera. en enn sem komið
er virðist mér, sem þetta ætti
að geta tekist, enda ekkert það
komið fyrir, er afsanni það
enn þá.
sánnast mála, að Gísli hefur
ekki verið einn á ferð, þar sem
Guðný kona hans var. Er hún
svo alkunn að mannkostum og
skörungsskap og gáfum, að
kalla mætti þarflaust að eyða
þar um mörgum orðum.
Bðrn þeirra, sem á lífi eru nú,
eni þau Guðmundur Gíslason
Hagalín rithöfundur, kvæntur
Kristínu Jónsdóttur frá Hvanná,
Fanney, gift Ingólfi Gíslasyni
kaupmanni í Reykjavík og Þor
björg, gift Sigurði Helgasyni
lögreglustjóra í Bolungarvík.
Mörg hin síðustu ár hafa þau
Guðný og Gísli búið í Reykja;
vík. Stundaði hann sjómennsku,
fyrst í stað eftir að suður kom,
en hefur nú um margra ára
skeið starfað hjá Rafmagnsveitu
Reykjavíkur. Hefur hann þar,
sem annarsstaðar getið sér hinn
bezta orðstír fyrir trúmennsku
sína, dugnað og mannkosti.
Gengur hann ennþá að starfí
sínu hvern dag sem ungur væri.
Og það ætla ég, að laxveiði-
mönnum myndi stundum þykja.
minna um laxinn í Elliðaánum,.
ef Gísli hefði aldrei komið ná-
lægt klakinu þar, því að laxa-
bröndurnar, sem honum eiga
þar fóstur og líf að launa, eru
orðnar fleiri en tölum verði
taldar. Er mér ekki grunlaust
um að Gísli líti á þetta starf
sitt í ellinni, sem nokkurskonar
friðþægingu við náttúnma fyrir
öll þau ókjör af fiskum, sem
hann hefur sálgað um dagana.
Ég spurði Gísla einu sinni
hvað hann teldi mesta ævintýr
ið, sem hann hefði komizt í í
fiskiferðum.
„Það var nú líklega þegar ég
sat yfir konunni,‘,‘ svaraði hann
brosandi. Mér kom svarið mjög
á óvart, bjóst við að heyra sögu
um eitthvert sjóslark. Ég bað
hann að greina atvik að þessu.
„Ég var í fiskiróðri frá Núpi
með skipshöfn mína á hausti og
lagði við á Fjallaskaga yzt £
firðinum í myrkri um kvöldið.
Ætlaði að vera nær miðum með
morgni og fengum við að hafast
við í hlöðu um nóttina Kl. að
ganga tvö kemur bóndi á bæn-
um í hlöðudyrnar og kallar:
Gísli, nú er konan lögst, og eng
in hjálp! Bar hann sig hið aum-
legasta, því ekki var annað
manna á bænum en karlæg
kona og telpukrakki auk bónda,
og margra klukkustunda ferð
um bjartan dag eftir yfirsetu
konu. Ég gekk í bæinn og sett-
ist hjá konunni, en bóndi hvarf
sást ekki meir, þar til öllu
var lokið. En ég skildi ekki við
fyrr en ég var búirm að lauga og
reifa barnið.“
„Og konan fékk ekki barns-
fararsótt?“
„Ekki bar á því!“
Þessi litla saga lýsir Gísla vel
og því trausti, sem til hans hef.
ur jafnan verið borið. Og hún
lýsir l'íka lífskjörum og aðstæð'
um íslenzkrar alþýðu í afskekkt
um byggðalögum. Þar var
betra að verða ekki uppnæmur
fyrir hverju sem var, hvorki á
sjó eða landi.
Við vinir og kunningjar
Gísla þökkum honum af heilum
hug fyrir dáðrík.t ævistarf og
mannkosti og árnum honum
allra (heilla á sjötugsafmælinu.
Sigurður Einarsson.
Nýkomið:
Svissnesk gardínuefni
Kjólaefni og sokkar
Verzlunin •
Unnur.
(Horni Grettisgötu og Bar-
ónsstígs).
Úlbreiðið Aiþýðublaðið.