Alþýðublaðið - 29.12.1944, Blaðsíða 4

4
Föstudagur 29. desember 1944
ALÞTÐUBLAÐIÐ
bla5l5
tytgeí—dl: AIV''-i- ..»rírnHr.»4 i
•Utstjixi: Stefán Pétur^n.. *
Ritstjórn og afgreiCsla 1 A1 <
/Ouhúsinu við Hveitisgotu. ,
Símar ritstjórnar: 4°01 og 490? !
^fmar afer-iðslu: 4900 og 4906,
Ver6 í lausasölu 40 aura.
i
AlþÝðuorent.smiðjan h f
Siprður Einarsson:
Við daarennino komandi fri
Bókaútflðfan f éf.
BÓKAFLÓÐINU svonefnda
er lokið að þessu sinni. Jóla
bækurnar — fleiri eða færri —
prýða flest heimili hér í bæn-
Ti.m og víða um land. Og að
þessu sinni var meira úrval
góðra bóka og vandaðra á jóla
markaðinuim en nokkru sinni
fyrr.
Það er margt gott um bóka-
útgáfu yfirstandandi árs að
segja. Hún hefir ekki aðeins ver
ið mikil að vöxtum, heldux hef
ir einnig verið gefið út rnikið
af góðum bókum og eiguleg-
um, sem verulegur fengur er í
fyrir bókmenntir þjóðarinnar.
Má í því sambandi ekki sízt til
nefna lofsverða viðleitni margra
útgáfufyrirtækja að velja til út
gáfu innlendar bækur og þjóð-
legar, sem margar hverjar eru
til hins mesta sóma. í bókaút-
gáfunni ætti fyrst og fremst að
leggja rækt við það, sem inn-
lent er. Við eignumst t. d. seint
of mikið af ritum, er varða sögu
þjóðarinnar, menningu hennar,
líf og baráttu.
*
En þó að margt gott sé um
bókaútgáfuna að segja, eru þar
þó ýmsir annmarkar á, svo sem
að líkum lætur. Ytra frágangi
bóka hefir farið mjög fram á
gíðari árum, en er þó á ýmsan
hátt áfátt, ekki sízt bandinu.
0,Upplagahand“. sem svo er kall
að, samsvarar ekki prentuninni,
hvað gæðd snertir, og þyrftu bók
bandsvinnustofur að vanda
vinnu sína meira en orðið er.
Þá er þess að geta, að engan
veginn virðist vandað til þýddra
bóka sem skyldi. Þýðingar eru
margar hverjar vægast sagt
hroðvirknisiega af hendi leyst-
ar.
Virðist allt benda til, að hér
isé orðið sárafáium vandvirk-
um þýðendum á að skipa. Verk-
in eru unnin í hitasóttarkennd-
um hraða og oft á tíðum af
hreinum viðvaningum, sem
hvorki hafa vald á móðunmál-
inu né þeirri tungu, er þeir
þýða úr. Þetta er fullkomið al-
vörumál. Það er ekki aðeins hin
versta stigamennska gagnvart
erlendum rithöfundum að mis-
þyrma verkum þeirra í þýðing
unni, heldur og fullíkominn
bjarnargreiði að „auðga“ ís-
lenzkar bókmenntir að illa gerð
um og óvönduðum þýðingum úr
erlendum málum.
Þá miá einnig nefna prófarka
Iestur, sem oft á tíðum er mjög
ábótavant, þó að þar séu að
sjálfsögðu margar og góðar und
antekningar. En það er sér-
gtaklega áberandi, hvað þýddar
bækur snertir, að þar fer oft
saman hraðvirknislegar þýðing
ar og slæmur prófarkalestur.
Það er allajafnan meira vand-
að til prófarkalesturs á íslenzk
um bókum, þó að sú regla sé
síður en svo án undantekning-
ar.
*
Bókaútgefendur hafa miklar
skyldur við þjóð sína. Bókaút-
gáf a á ekki og má ekki lúta lög
ITALI ÞEIRRA, sem gerzt
hafa leiðtogar þjóðanna í
styrjöld þeirrri hinni miklu, er j
nú hefir um hríð geiisað um
heiminn, má nú þegar kenna
óm þeirrar vissu, eða að minnsta
kpsti vonar, að gjörningaveðri
þéssu verði lokið hér í Norður-
álfu á koiíianda ári. Hitt er lát-
ið liggja meira á huldu, hvenær
reikningsskilum verði lokið við
hinn gula, skakkeyga mann, er
byggir Japanseyjar og víðar um
austurálfu heims. En af öllu út-
líti að dæma er oss hyggilegast
að gera ráð fyrir því, að á kom
anda ári verði farið að krefjast
þess af oss, að vér finnum oss
rúm og stað í þeim heimi, sem
er að berjast við að skapa frið,
og áðhæfum oss lífsaðstæðum,
sem eru allar aðrar en þær, sem
vér höfum átt við að búa um
sinn.
Það er fánýtt tal ennþá sem
komið er, að leiða neinum get-
um að því, hvernig umliorfs
verði, er sezt verður við frið-
arsamningaborðið hér á Vest-
urdöndum. En eitt er alveg
•handvíst. í hugum og vonum
allra vinnandi manna um gjörv
öll Vesturlönd táknar friðurinn
komu betri daga og farsælla
lífs. Hann táknar það að lokið
er hinni ægilegu önu og fórnum
styrjaldaráxanna. Hann táknar
það að létt er oki hernáms og
kúgunar af miilljónum manna.
Hann táknar það að þá má fara
að beita hinu trölleflda iðnaðar
feerfi þjóðanna til þess að sfeapa
naúðsynjar og lífsþægindi.
Hann táknar það að stórkostleg
ar framfarir á sviðum tækni og
skipulagsmála, sem unnizt hafa
í styrjöldinni, má fara að nota
í þágu almennrar velferðar.
Hann táknar og það, að í ríku-
legum tómstundum fer hinn
starfandi maður að taka umbun
iþess erfiðis, sem hann hefur á
sig lagt. Yfir líf almennings
færist smám saman svipur
menningar, öryggis og friðar.
Þetta eru sigurlaunin, sem vinn
andi stéttir bandamanna ætla
<að skammta sér á grundvelli lýð
ræðisskipulags þess, er þær búa
við stjórnarfarslega.
Mjög er ólíkt að líúi í þá átt,
þar sem járnok fasismans og
nazismans hafa legið eins og
miara á löndunum. Þar blasir
við allt önnur framtíðarsýn:
Töpuð styrjöld, sem kostað hef-
ur ægifórnir, eyddar borgir og
sviðnir akrar, ráðvilltur og
blekktur lýður, hugstola og ó-
kunnandi öll þau siðalög, sem
gilda í sambúð mannaðra þjóða.
Yfir þennan lýð, seni ber á-
byrgð á óteljandi morðum og
faermdarverkum, spjöllum, rán
skap og yfirgan'gi, fellur hafsjór
af skaðabótakröfum og um lífs
útvegi hans og viðskipti mun á
komandi áratugum verða múr
af hatri og tortryggni. Niður-
staðan verður sú, að um ófyrir-
sjáanlega framtíð hljóta h'fs-
kjör þessa fólks að færast niður
í nálega óbærilegt horf, sú
menning, sem það afsalaði sér
með því að færast í villimennsku
haminn, verður trauðlega end-
urreist, og lengi verða lönd
þessi eins og rotsár á líkama
heimsins. Fyrir þessar þjóðir
táknar friðurinn: Fátækt, bág-
EFTIRFAKANDI grein
birtist í jólahefti „Vinn-
unnar,“ tímariti Alþýðusam-
bandsins, og er tekin hér
upp með leyfi höfundarins,
Sigurðar Einarssonar, dó-
sents.
indi, . léleg lífskjör, hrörlega
menningu. Þær verða siðferði-
lega ómyndugar, ófrjálsar við-
skiptalega og ofurseldar vork-
unnsemi þjóða, sem ekkert eiga
þeim nema illt að gjalda. Það
er eins og þarna sjái inn í tvö
heima: Annars vegar batnandi
hag, aukið lífsöryggi, dafnandi
menninigU', vaxandi Ihlutdeild al
menningis í hinum æðri lífsgæð
um. Hins vegar syndagjöld pó'li
tískrar villimennsku: Fátækt,
eymd, siðleysi, áþján og fyrir-
litningu.
Vér íslendingar teljum oss að
jafnaði hispurslaust í hópi
þeirra þjóða, sem hljóti að erfa
hlutskipti hins betra framtíð-
arheims af þessum tveim. Og
það er að vonium, að ofekiur fýsi
ekki að kjósa oss þann ófremd-
arhlut að tapa að lyktum þeim
ífriði, sem oss var gefánn án
þess að þurfa að hafa fyrir því
að heyja 'neina styrjöld, eða
hafa gert svo á falut annarra
þjóða, að þær ættu á oss þunga
sakarstaði.
En þess má ekki dyljast, að
þrátt fyrir allt þetta erum vér
í nokkurri hættu. Og hættan er
þess eðlis, að vér fáum ekki’varð
veitt þá velfarnan alls þorra
rnanna, sem hann hefur öðlast á
stríðsárunum, nema ráð sé tek-
ið í tíma. Vér höfum á þessum
árum orðið edgendur allverulegs
fégróða. En vér höfum hins veg
ar öðlazt mjög óverulegan hluta
af þeirri tækniþróun og skipu-
lagsþróun, sem verður einn dýr
mætasti arfur þjóða banda-
manna, eftir blóðfórnir styrjald
arinnar. Það er á þessari tækni-
og skipulagsþróun, sem þær
munu byggja fjárhagsgrund-
völl bættra lífskjara og almenns
öryggis; það er við þess Ixáttar
starfsmemiingu, afköst, og fram
leiðslu, sem vér verðum að
heyja jafnteflisleik, þegar frið-
urinn hefst. Og ekkert getur
varðvéitt oss frá að tapa í þeim
leik nema eitt: Það er að efla
svo tæknilega framleiðsluað-
ferðir vinnandi manna á íslandi
og umbæta þær svo skipulags-
lega og vísindalega, að hvert
dagsverk vinnandi manns verði
að verðmæti, afköstum, og skyn
samlegri meðferð hins fram-
leidda fullgilt dagsverk á al-
þjóðlegan mælikvarða. Til þess
þarf endursköpun og nýsköpun
tækja og aðferða frá rótum bæði
til sjávar og sveita. Til þess
þ^rf hispursleysi og drengskap
í löggjöf og stjórnháttum, meiri
en nú hefur tíðkazt um sinn.
Til þess þarf með áræði og for-
sjá að hagnýta hinn samansafn
aða gjaldeyri landsmanna frá
stríðsárimum. Og allt mun þetta
mega takast, ef vinnandi menn
á íslandi eru hverja stund núnn
U'gir þess, að með samtökum
málum gróðafíkninnar einnar
saman. Hún er að drjúgum
þræði menningarstarf, er ber
að rækja sem bezt. Það er margt
ihægt að segja íslenzkum bóka-
útgefendum til verðugs lofs, og
má því vissulega á loft halda,
sem< vel er gert. En femt ættu
| bókaútgefendur að 'hafa í huga
' í æ ríkari mæli: að, láta þjóð-
legar, innlendar bókmenntir
skipa veglegt rúm í útgáfustarfi
sínu, sneyða hjá lélegum þýð-
endum og vanda prófarkalestur
og allan ytri frágang bóka sinna
svo sem föng eru framast til.
isínum og félagsþroska, verða
þeir með atbeina kjörinna full-
trúa sinna að ráða þessu sjálfir.
Sjálfur leið þú sjálfan þig var
orðtak forfeðra vorra. Hið sama
verður að vera orðtak vort,
hinna starfandi stétta á íslandi.
Þá mun oss vel duga og þjóð
vor hljóta rúm sitt í þeim fram
tíðarheimi, sem farsællegri er.
Déri Ujðlmarsson
ofnrsti aftnr bominn
hingað.
DORI HJALMARSSON of-
ixrsti, yfirmaður öryggis-
máladeildar Bandaríkjahersins
hér, er nýkominn hingað eftii
leyfi sitt. Fór hann í októbér-
mánuði til Bandaríkjanna og
dvaldi þar í rúman mánuð hjá
konu og bömum, en hann er
búsettu í Pohenix, höfuðborg
Arizonaríkis.
Það tafði nokkuð för ofurst-
ans hingað að hann varð að bíða
eftir flugferð, en hingað ferðað-
Auglýsingar,
sem birtast eiga f
Alþýðublaðicu,
verða að vers
komr.ar trl Auglýs-
ineraskrifstofuimar
í Alþýðuhúsirra,
(gengið ii___ frá
Hverfisgötu)
ffyrir kl. 7 a® kvöldl.
Sími4906
ist hann með þeim Haraldi Árna
syni, Magnúsi Kjaran og Eggert
Kristjánssyni, en þeir sátu við-
skiptamálaráðstefnuna vestra,
sem fulltrúar íslendinga.
Hjónaband.
Á aðfangadag gaf séra Jakob
Jónsson saman í hjónabandn ung-
frú Soffíu Pálamadóttur, Lauga-
vegi 12 og Albert Mainolfi, New
York.
MORGUNBLAÐIÐ skrifar
í gær um ástandið í
mj óLkurmáhlnum og farast því
orð m. a. á þessa leið:
,,Undanfarið hefir iþað nokkr-
um sinnum komið fyrir að rjómi
hefir verið fáanlegur í mjólkur-
búðunum. Húsmæður hafa eðlilega
haft hug á að gæða heimilisfólk-
inu á þessari sjálfsögðu vöru. Þær
hafa því eldsnemma á morgnana
þyrpst að mjólkurbúðunum og
raðað sér þEtr skipulega, í von um
að fá rjómalögg. Þarna standa hús
mæðurnar hálfan og heilan tíma,
en þegar þær loks komast inn í
búðina er þar engan rjóma að hafa.
Annað hvort kom rjóminn aldrei
í búðina, eða hann var ekki meiri
en svo, að aðeins nægði handa
15—20 þeirra fyrstu.
Hvernig stendur á því, að ekki
er tekin upp skömmtun á þessari
leftlrsóttu vöru? Ef varan væri
skömmtuð, myndi hægt að tryggja
heimilunum eimhverja urlausn við
og við. Nú vita húsmæður aldrei
hvenær rjómi fæst. Þær verða
máske dag eftir dag að híma lang-
an tíma við mjólkurbúðirnar, til
þess að fá hálfan pela af rjóma!
St j óin'nenjduif mj ólikursölunnar
verða að kippa þessu í lag. Það
kostar ekki mikið, en myndi
verða neytendum til ómetanlegs
hagræðis.“
Það er hverju orði sarmara,
að sölu og dreifingu mjólkur
og mjólkxtrafutrða er stórlega
ábótavant. Hvenær sem vart
verður nokkurrar þurrðar á
þessum vörum skapast hið
mesta öngþveiti. Það er aldrei
gert neitt til að koma í kring
skipulegri og réttlátri dreifingu
varanna, hve rik sem nauðsyn-
in er.
*
I jólablaði Tímans eru nokkr
ir pistlar, sem nefnast jólahjal.
Þar segir m. a. á þessa leið:
„Á íslandi eru til margar sög-
ur um jól og lýsingar á jólahaldi,
og margt af þessu er rifjað upp
ár hvert. Jólin í hinum stærri
kaupstöðum eru ekki sérstaklega
íslenzk jól. Þau eru haldin á svip-
aðan hátt og við svipuð skilyrði
og í borgum annarra landa. En.
gömlu jólin í sveitunum og litlu
fiskþorpunum voru íslenzk og eru
það enn, og þó með nýjum blæ.
Við þekkjum þau jól, sem venju-
lega er lýst á prenti, sem þjóð-
legum jólum hér á landi.Það eru
jöl hinna feitu magála, eins og þau
voru fyrrum á hinum stærri
heimilum hér og þar um land.
En þannig voru ekki öll jól í
fyrri daga. Jólin, sem Jón Trausti
lýsir í Heiðarbýhnu,voru ekki af
þessu tagi. Sjálfsagt eru margar
sárustu enduriminningar for-
feðra okkar og for-
mæðra í kristnum sið tengdar
við jól — jól,sem ekki var hægt
að halda vegna hallæris og bág-
inda, börn, sem ekki var hægt að
gleðja, sjúkdómsþraut, sem ekki
var hægt að lina í snauðum og
köldum bæ. Og þó er hátíðagleð
in list hinna fátæku. Hinrn dýrleg
asti fögnuður er löngum byggður
á draumsýn hugans fremur en hinu
ytra skini. Homið og skehn eru
fegiurjstu leikföng, sem íslenzk
börn hafa átt, af því að engin önn-
ur 'voru til. Eitt vesælt tólgarkerti
getur verið fátæku bami meira
virði en öll heimsins ljós þeim,
sem ekkert kemur á óvart.
Þetta er hverju orði sannara.
Jólagleðin hefir ekki vaxið í
réttum hlutföllum við bættar
ástæður. Og þeim fer nú óðum
fækkandi, sem kumrn þá list
að gleðjast yfir litlu.
Breiðfirðingafélagið
efnir til jólafagnaðar í Lista-
mannaskálanum í dag (föstu-
dag) kl. 4 fyrir böm og ki. 10
fyrir fullorðna.