Alþýðublaðið - 09.01.1947, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 9. jan. 1947.
ALÞ?ÐUBLAÐ1B
LÆRÐIR MENN lifa oft-
ast lífi sínu fjarri hinu for-
vitna augnaráði almennings.
Yenjulega eru það fáir, sem
skilja störf þeirra og fjöld-
inn þekkir sjaldnast nöfn
þeirra. Þó má nefna eina
undantekmngu ,en það eru
sagnfræðingarnir.
Sérgrein þeirra er ná-
tengdari fjöldanum en t. d.
málfræði og náttúruvísindi.'
Sagnaránnsóknir og sagna-
ritun er snar þáttur í lífi
þjóðarinnaf. Störf sagnfræð
ingánna1 snerta ætíð hin
stjórnfnálalegu störf. Þar
sem alkunna er, að í stjórn-
málunumx eru mjög ólíkar
skoðanir, er ekki nema eðli-
legt, að svo sé einnig á sviði
sagnfræðinnar. , '
Fyrir þá sagnfræðinga, er
velja sér sögu sinnar eigin
þjóða.r til rannsóknar, en
þeir eru eðliíega í yfirgnæf-
andi meirihluta, eru tvær
leiðir. Þeir geta valið þá J
leið, er ýmsir sagnaritarar
hafa farið síðan langt aftur
í fornöld: Nefnilega að verja
stjórnmál síns eigin lands og
endursegja stærstu viðburð-
ina í sögu þjóðar sinnar
eins og gjört hefur verið svo
oft áður. En þeir geta einnig
valið erfiðari leiðina. Að
gagnrýna vðurkenndar erfi-
kenningar og reyna að kom-
ast að sannleikanum. Ef þeir
velja fyrri kostinn, geta
þeir verið örug'gir um árang-
ur, en velji þeir'hinn síðari,
geta þeir verið jafnöruggir
iim ,að sæta gagnrýni. Fólk
ler aldrei ánægt með, að
menn beri brigður á þær
skoðanir, er það ætíð hefur
talið sígildan sannleika. Á
okkar dögum eru reyndar
allir sagnfræðingar sammála
um, að seinni leiðin sé rétt-
ari. En sá, er gagnrýnir
nokkuð að ráði það,- sem er
viðurkennt algildur sann-
leikur, verður að sætta sig
við að vera táftinn vargur í
yéum.
Prófessor Erik Arup er
frumherjinn í endurskoðun
danskra sagnavísinda.
Á sjötíu ára afmælisdegi
sínum verður hann að láta
af kennslu við Kaupmanna-
hafnarháskóla vegna aldurs.
En vonandi er, að hann fáist
við rannsóknarstörf lengur,
en hann hefur þegar afrekað
svo mikið, að rétt er að
gera sér grein fyrir því,
hvaða þýðingu lífsstarf hans
hefur haft fyrir dönsk sagna-
vísindi.
Það er mjög auðvelt fyrir
hina yngri kynslóð. Arup er
fremstur í flokki meðal
danskra sagnfræðinga, sem
lagt hafa grundvöllinn að
því starfi, er við óskum að
halda áfram með.
Hann er upphafsma'öpr að
hinni hagfræði- og sögulegu
rannsókn í Danmörku, og
hann hefur gjört hina víð-
tæku byltingu í sögurann-
sókn hennar, en margar
fyrri einstaka rannsóknir
höfðu gert hana óhjákvæmi-
lega.
Erik Arup er fæddur 1876
á læknisheimili í Slangerup.
Fæðingardagur hans er merk
isdagur í sögu Danmerkur
Einmitt þann sama dag
var konungsmorðið í Find-
erupbúð 1286.
Erik Arup.
HINN þekkti danski sagnfræðingur og íslands-
vinur Erik Arup, prófessor við Kauþmannahafnar-
háskóla, varð sjötugur 22. nóvember síðast liðinn. Af
því tilefni skrifaði Erik Bach magister eftirfarandi
grein um hann í Kaupmannahafnarblaðið „Social-
Demokraten“.
hann á vaðið með doktors-
ritgerð sinni: Rannsókn á
ensk-þýzkri verzlunarsögu
1350—1850-.
Á þessu sviði er Arup vís-
indalegur frumherji í Dan-
mörku. Hann varð að fara
utan til að læra bg rannsaka.
Árangurinn var svo doktors-
ritgerðin og, það sem fylgdi
á eftir. Saga vöruverzlunar-
innar, sem er ómetarilegur
leiðarsteinn bæði í hagfræði-
sögu og almennri sögu. Því
miður er þessi seinni ritgerð
uppseld. Ég vil gera það að
afmælisósk minni, að hún
verði brátt endurprentuð.
Brautryðjandastarf Arups í
hagfræðilegum sögurannsókn
um er annað afrek hans,
hitt er hin stóra Danmerkur-
saga hans.
Fáir, er fengizt hafa við
að skrifa sögu Danmerkúr,
hafa urinið að því af jafn-
mikilli þekkingu og hann.
Meðal núlifandi danskra
sagnfræðinga er hann ef til
sá, er dýpsta og staðbezta
þekkingu hefur á almennri
sögu og almennri hagfræði-
En það er merkilegt, að
ein af villum prófessors Ar-
up er gagnrýni hans á okkar
eftirlætisi bernskuhugmynd-
um um þennan atburð.
Sem. stúdent við Kaup-
mannahafnarháskóla, var
hinn tilvonandi prófessor
alinn upp í skóla Kristian
Erslev. Arup hefur ætíð litið
á starf sitt sem áframhald
af iskóla Erslev. En sá
munur er á hinum tveimur
vísindamönnum, að Erslev
lagði rækt við rannsókn
einstakra viðfangsefna
fékkst minna við heildina.
Arup hefur sameinað hæfni
hins sagnfræðilega vísinda-
manns og sagnritaráns. -Á-
hugi hans á orsakasamhengi
viðburðanna stafar víst af
því, að hanri aflaði sér á
námsárum sínum heildar-
sýnar yfir þjóðfélags- og
stjórnmálasögu Danmerkur,
sem hafði geysiþýðingu fyrir
allt lífsstarf hans. Hann var
yfirlýstur fylgismaður skoð-
ana Viggo Hörups á við-
fangsiefnum, er sneirtu bæði
innan- og utanríkismál og
sagnfræðileg viðfángsefni.
Hann hefur sýnt hinum
gamla vinstrimanni þakk-
læti sitt í fagurri ævisögu
um hann á aldarafmæli Hör-
ups 1941.—
Hörup leit á bændurna,
bæði þá stærri og hina
smærri, sem kjarna hinnar
dönsku þjóðar. Öldum sam-
an voru dönsku bændurnir
næstum Sama og þjóðin í
heild. Og Arup taldi sjálf-
sagk, að menn litu á atburði
fortíðarinnar út frá þessu
sjónarmiði. En eins og Hör-
up skildi Arup mæfavel, að
danska þjóðin nú á dögum
er’annað og meira en bænd-
urnir einir. Það er ekki
hægt að einskorða hina
sitjórnmálalegu þróun né hinn
sögulega áhuga eingöngu við
þá, heldur gerðist hann rót-
tækur. Og hið fyrsta vísinda
lega viðfangsefni; hans var
því ekki rannsókn á sögu
bændanna í Darimörku,
heldur að varða vegínn til
frekari hagrænna og vísinda
lega rannsókna. Sjálfur reið
sögu. Þekkingu hans á þess-
um viðfangsefnum er við-
brugðið. Ef til vill virðist
það fjarstæðukennt, en það
er þó staðraynd, að þekking
en á almennri sögu er enn mik-
ilvægari til 'skilnings á okk-
ar eigin sögu, heldur en
ævistarf, sem eingöngu er
skórðað við rannsókn á sögu
Danmerkur.
Annað mjög mikilvægt at-
riði. er hiri mikla reynsla
hans í stjórnarstörfum og
stjórnmálum.
Eftir að hann hafði hlotið
doktorsnafnbótina 1907 varð
hann skjalavörður í utan-
ríkisráðunieyitinu og skömmu
síðar deildarstjóri í forsætis-
ráðuneytinu og ríkisráðsrit-
ari.
Hin nána samvinna - við
stjórnmálaleiðtogana, eink-
um hiria róttækari, varð hon
um mikil persónuleg og
sagnfræðileg reynsla.
frá skaítsíofu Hafriarfjarðar.
Atvinnurekendur og ALLIR aðrir sem laun
greiða, og sem samkv. 23. gr. laga um tekju- og
eignaskatt eru skyldir til að láta skattstofunni í
té skýrslur um laun, útborgaðan arð í hlutafélög-
um og hluthafaskrár, eru hér með minntir á, að
frestur til að skila þessum gögnum rennur út
mánúdaginn 20. þ. m. ella dagsektum beitt, sbr.
51 gr. laga um tekju og eignaskatt. Orlofsfé telst
rrieð launum. • .
Athygli skal vakin á breytingum þeim, sem
gerðar hafa verið á launamiðunum, sem standa í
sambandi við ákvæði 122 og 123 gr. svo og 112 og
113 gr. laga um almannatryggingar, og ber að
fylla þá út rétt og greinilega, ella bera atvinnu-
rekendur ábyrgð á viðbótaskattgreiðslu vegna ó-
fullnægjandi skýrslugjafa.
Framtölum skal skila fyrir lok þessa mánað-
ar. Þeir _sem ekki hafa skilað framtölum fyrir
þann tíma, og ekki beðið um, eða fengið fengið á-
kveðinn frest, verður áætlaður skattur, eins og
lög mæla fyrir um.
Haínarfirði 9. janúar 1947.
Skattstjórinn í Hafnarfirði.
margar. Ein þeirra er, að | legt aflestrar. Dönsk ságna-
fjöldinn þekkir ekki hinar vísindi hylla frumherja sinn
Hann lifði, er ýmsir hinir
stærri viðburðir í síðustu
tíma sögu okkar gerðust, t. d.
ágústdagana 1914 og undir-
skrift hinnar þjóðlegu stjórn
arskrár okkar 5. júní 1915.
Með þeissa reynslu hófst
Erik Arup handa við að
skrifa Danmérlcursögu sína.
Einmitt sama ár og stjórn-
arskráin var samþykkt, gerð
ist hann prófessor í sögu við
Kaupmannahafnarháskóla í
stað Erslev. Eitt af hans
fyrstu viðfangsefnum var að
taka saman nútíma handbók
í sögu okkar fyrir nemend-
urna. Enn þá er henni ekki
lokið. Tvö bindi eru komin
út og nú til 1624. Allir, sem
áhuga hafa á sagnfræðileg-
um efnum, bíða óþreyju-
fullir eftir óframhaldinu.
En orsakirnar til þess, að
þessari bók hefur ekki verið
tekið sem bezt af öllum, eru
mörgu vísindalegu rannsókn
ir, er einkum má rekja til
hi'ns skánska isagnfræðiskóla,
er tengdur er við bræðurna
Weibull.
Okkur ber einkum að
þakka rannsókn þessa skóla
hinn aukna skilning okkar á
því, að Saxó er ekki óskeik-
ull r dýrkun sinni á Absalon.
En stór hópur danskra les-
enda kynntist því fyrst að
marki í Danmerkursögu
Arups. Önnur orsök, sem e.
t. v. veldur meiru, er sú, að
Arup lætur söguna ekki snú-
ast eingöngu um konungana
eins og áður var siður. Hjá
honum tapa þeir viðurnöfn-
unum og verða að láta sér
nægja númerin eins og sam-
tíma heimildir greina frá.
Við kynnumst Knúti mikla
eins og hann var í raun og
veru: Siðlaus víkingahöfð-
ingi, er af öllum mætti berst
fyrir því að geta sér frægð-
ar í Evrópu. Okkur er sagt,
að það séu ekki skáldsögu-
legar frásagnir frá 140Q,
sem segja okkur, hvað við
getum vitað um kónungs-
morðið 1286, heldur sam-
tímaheimildir, sem eru
langtum rýrari. Við erum
frædd um, að Dyveke dó
ekki af eitruðum kirsiberj-
um, heldur \ sennilega af
botnlangabólgu. Og ekki er
nema eðlilegt, að skoðun
lærisveins Hörups á utan-
ríkisstjórpmálum Danmerk-
ur knýi ýmsa til andstöðu.
En það eru allt samán
smámunir. Endurskoðun á
hinum hefðbundna skilningi
var nauðsynleg. Arup hafði
til að bera það, sem þurfti
til að inna hana af hendi, og
þetta rit hans er þrekvirki,
sem er þess virði, að það sé
lesið og einnig mjög skemmti
fyrir það starf, sem hann
hefur af hendi leyst.
Hafnarfjörður:
Kenni að smíða og taka
mál.
Næsta námsbeið hefst
15. janúar.
Upplýsingar gefnar i
Skeriseyrarvegi -5.
'ÞS '
Púsningasandur frá Hval-
eyri. — Þarf ekki að sigta.
— Mátulega grófur. —
Bara þarf með sement. —
Er viðurkenndur af öllum
múrarameisturum. —
Ennfremur:
Fínpúsningasandur. —
Skeljasandur. — Möl.
Sími 9199.
Munið símanúmerið fyrir
pamtanir.
Hafnarfjörður.
Fundist hefur
karlmanns-
einbaugur
Réttur eigandi getUT
vitjað hans í Kirkjuveg 10.