Alþýðublaðið - 01.06.1947, Blaðsíða 3

Sunnudagur 1. júní 1947
ALPÝBUBLAÐgB
3
Heyrf og lesið
RITGERÐASAFN Árna Páls
sonar prófessors, Á víð og
flreif, kemur út hjá Helgafelli
17. júní. Er það um 500 blað-
síður að stærð og flytur 24 rit-
gerðir, sem Árni befur ritað á
ýmsum tímum og flestar hafa
birzt áður í bókum eða tímarit-
um.
*
NORSKA SKÁLDIÐ Her-
man Wildenvey telur sig eiga
40 ára rithöfundarafmæli í ár,
og voru ljóð hans nú í vor gef-
in út í 4 bindum í nýrri og
vandaðri útgáfu í tilefni þess.
Wildenvey telur fyrstu raun-
verulegu bók sína Nyinger,
sem kom út 1907 og vakti
mikla athygli. Raunar hafði
hann gefið út ljóðasafnið Cam-
panula 1902, þegar hann hét
enn Herman Portaas og var
blaðamaður í Drammen, en í
Nyinger, sem kom út eftir Vest
urhéimsför hans, kemur Wild-
envey fram á sjónarsviðið sem
þroskað ljóðskáld og fulltrúi
nýs tíma í norrænni ljóðagerð.
Wildenvey fæddist 1886 og er
Austlendingur. Hann hefur ver-
ið geysilega afkastamikið skáld
og jafnframt mikilvirkur Ijóða-
þýðandi, meðal annars þýtt
mikið eftir Shakespeare og
Heine. Síðasta ljóðabók Wild-
enveys, Filomele, kom út fyrir
jólin í vetur, og á þessu ári er
væntanlegt nýtt ljóðasafn eftir
hann.
*
SKÁLDSAGA Jóns H. Guð-
mundssonar, Snorri Snorrason,
kemur út nú um helgina. Þetta
er fyrsta skáldsaga Jóns, en áð-
ur hafa komið út eftir hann
þrjár bækur: Frá liðnum kvöld
um (1937) og Samferðamenn
(1944), sem báðar eru smá-
sagnasöfn, svo og Vildi ég um
Vesturland (1943), er flytur
ferðasögu og ljóð.
ÞÝZKI RITHÖFUNDURINN
Eric Kástner er kunnastur er-
lendis fyrir skáldsögur sínar, en
mest afrek á sviði skáldskapar-
ins hefúr hann þó unnið sem
Ijóðskáld. Nú er komið út sam
tímis í Þýzkalandi og Sviss
nýtt ljóðasafn eftir Kastner.
Nefnist það Bei Durchsieht
meiner Biicher og hefur að
geyma Ijóð hans um þjóðfélags
mál og stjórnmál.
■’fi
FYRRA BINDIÐ af riti
Gunnars M. Magnúss, Virkið í
norðri, sem fjallar um hernám
íslands, kom út á vegum ísa-
foldarprentsmiðju í vikunni,
er leið. Er það 400 blaðsíður að
stærð og prýtt miklum fjölda
mynda. Síðara bindið kemur
væntanlega út seint á þessu ári.
❖
SAGNABÁLKUR norska
skáldsins Sven Moren, Feðg-
arnir á Breiðabóli, liggur nú
allur fyrir í íslenzkri þýðingu
Helga Valtvssonar og útgáfu
Norðra. Þriðja og síðasta bindi
hans kom út fyrir skömmu, og
nefnist það Grænadalskóngur-
inn. Tvö fyrri bindin nefnast í
íslenzku þýðingunni Stórviði
og Bærinn og byggðin.
Gakkíu hægf um
SIGURÐUR B. GRÖNDAL
er einn af þeim mörgu Islend-
ingum, sem hefur þegið í
vöggugjöf svo ríka tilhneig-
ingu til skáldskapariðkana, að
hann hefur ort og skrifað
meira en ætla mætti, að
manni í hans stöðu gæti gefizt
tími til — tími, segi ég, en þá
aðrar aðstæður!
Sigurður gaf út á árunum
1929—1939 tvær ljóðabækur
og tvö smásagnasöfn, Arið
1945 kom út þriðja sagna-
safnið — og loks er nú
komin — í safninu Nýir penn-
ar — sjötta bókin hahs,
Dansað í björtu, alllöng skáld
saga.
Þessi saga Gröndals gerist
hér í Reykjavík fyrsta her-
námsárið. Hún lýsir einkum
lífi -tveggja íslenzkra fjöl-
skyldna og samskiptum þeirra
við hernámsliðið brezka — en
fulltrúar þess í sögunni eru
allir liðsforingjar, að einum
undanskildum.
Það er auðsætt af þessari
skáldsögu, að Gröndal 'hefur
ekki ennþá tekizt að eignast
persónulegan stíl, og stundum
er síður en svo, að frásögnin
sé hnökralítil, hvað þá laus
við misfellur. Stundum detta
inn í hana athugasemdir á
rnjög óheppilegum stað og
stund, og ósjaldan skortir
nokkuð á rökrétta hugsun og
æsfkilega meðferð málsins.
Hins vegar er frásögnin oft
lipur og látlaus — og túlk-
ar vel þau áhrif, sem höfund-
urinn hefur orðið fyrir af
því, er hann sá og heyrði þá
13 mánuði, sem Bretar höfðu
•hér bækistöðvar, áður en
Bandaríkjamenn komu til sög-
unnar. Þá er það, að samtö'l-
in eru ekki ávallt sérlega
hnitmiðuð, og auk þessa er
sitthvað athugavert við sjál'fa
gerð sögunnar. Sums staðar
eru slíkar eyður í rás atburð-
anna, að ■ Iesandanum þykir
nóg um, t. d. þá er orðið hafa
hughyörf' hjá persónunum á
þeim tíma, sem ekki er frá
sagt. Og svo sem endi sögunn-
ar er hagað, verður hún
fremur frásögn um hernáms-
tímabil Breta hér á landi —
heldur en örlagasaga persón-
anna, sem hún fjallar um. Við
fáum ekki einu sinni í það
ráðið, hver örlög þeirra vel-
flestra verða, hver úþkoman
verður af því raski, sem her-
námið veldur á sambúð
þeirra og lífsferli.
En þrátt fyrir allt þetta er
þessi bók eftirtektarverðari
en mörg skáldsagan, sem hag-
legar er gerð. Það er allt
annað en hægðarleikur að
gæða skáldsögu áhrifamagni,
án þess að eiga sér perusónu-
legan stíl — ekki sízt þegar
svo tekst til, að reisn sögunn-
ar í atburðarás og mannlýs-
ingum verður ekki mikil. En
samt sem áður er það svo, að
þessi saga orkar á lesandann,
og honum finnst ekki að lestri
gleðinnar dyr...
Sigurður B. Gröndal.
loknum, að hann faafi eytt
tíma sínum t'il ónýtis. Hvað
sem stílnum og reisn sögunn-
ar Iíður, dylst okkur ekki per-
sónu'leiki höfundarins. Höf-
undurinn fylgir uppnámi bæj-
arbúa fyrstu hernámsdagana
og umhverfingu' götu- og
skemmtanalífsins — með
kvíða, sársauka og beiskju —
og hann sýnir okkur furðu
glöggt allt það, sem á þessum
dögum olli honum áhyggjum.
En ábyrgðartilfinningu hans
og umhyggju gagnvart löndum
hans og menningu þjóðarinnar
íslenzku er samfara rík sann-
leiksást og þörf til að skoða
allt sem nánast, rekja rök
þess og öðlast á því skilning.
Við sjáum fljótlega mun
þeirra stallsystranna, Onnu
og Dísu. Báðar loga þær af
inniibyrgðri ævintýraþrá, og
báðar lokkast þær út í glaum-
inn, en þá er úrskeiðis hefur
gengið, snýr Dísa aftur, en
Anna kafar og kafar, lýgur að
sjálfri sér að hún kafi hrein-
an sjó, þegar svo er komið, að
sannleikurinn mundi skelfa
hana. En samt sem áður er
yfir henni hressandi hlær
æsku og heilbri'gði og okkur
leiðist að fá ekki að fjdgja
henni lengur en þangað til hún
kemur af sjúkrahúsinu eftir
barnsburðinn og móðurmiss-
inn, fá ekki að vita, hvort hin
heilbrigðu öflin hafa orðið
ofan á — eða hvort lífsþorsti
augnabliksins hefur reynzt svo
hamrammur, að ekkert af því,
sem í henni >er af ábyrgum
öflum (hafi fengið reist rönd
við honum. Við skiljum móður
Önnu, ekkjuna, sem ekkert
hefur haft sér til gleði í öllu
sínu þvottastandi annað en
þessa hraustu, fallegu og æv-
intýraþyrstu dóttur sína.
Blinduð af ást á henni og af
löngun til að verða aðnjót-
andi, þó ekki sé nema-reyks-
ins af réttunum, lætur
hún allt eftir dóttur sinni,
leggur það í guðs hönd,
sem henni lízt miður vænlegt,
en fagnar hinu. En þegar
kemur að því, sem henni er
virkilega heilagt, því, sem hef-
ur gefið kyrLsIóðunum kjark
og köllun, hvað sem á hefur
bjátað, og viðhaldið þjóðinni
og endurnýjað hána, þá verð-
ur gömlu konunni engan veg-
inn hnikað, — kosti það hvað
það kosta vill. Svo er það
Björn igamli Jónsson, sem
faefur alla ævina strítt og strit-
ac) fyrir daglegu brauði' —
skornu við nögl, en hefur átt
sér þann draum, að eignast
hús. Er honum svo .sem ekki
vorkunn, þó að næstum því
.grípi hann gróðaæði, þegar
gullgæsin flögrar um íbúð hans
um götumar, um hafnarbakk-
ann og um umhverfi bæjar-
ins? Jú, víst er honum það,
enda er ekki laust við, að
hann hafi tilhneigingu til að
látast ekki sjá, hve varasamar
þær íjáraflaleiðir eru, sem
börn hans komast inn á. En
hann áttar sig — og Nonni
sonur hans líka. Þeir fagna
sigri Dísu litlu — og Nonni
vill bæta Onnu hennar
skakkaföll. En sannarlega
hefur samt gullið og gleðin,
sem 'hernáminu fylgir, kostað
heimilið meira en nóg í sögu-
Iok: Dætumar tvær, sú elzta
og sú yngsta — við þær er
skilið iþannig, að þar virðist
lítil von um mannbjörg. Við
fáum líka að kynnast Bretum.
Þar er dátinn Bobb, sem sér
ekki neinn tilgang í neinu, en
vill aðeins nota tækifærið til
að njota sem flestra veraldar-
gæða, eins og aðsíœðumar eru
— og það eru liðsíoringjarnir,
sem fleStir ætla sér mikinn
hlut og sínu gamla landi, en
telja það yíirleitt óihjákvæmi-
legt •— ekki annað en það,
sem ávallt verði að vera, að
hernámslið neyti aðstöðu
Frambald á 7. síðu.
Góð bók og iæsileg
ERIC MARIA REMARQUE
gat sér mikla frægð fyrir fyrstu
bók sína, skáldsöguna ógleym-
anlegu, Tíðindalaust á vestur-
vígstöðvunum, en síðan hefur
hann skrifað fjórar skáldsögur
aðrar, og hafa þær allar verið
þýddar á íslenzku, þótt þýðing-
in á einni þeirra sé enn ókomin
út. Björn Franzson þýddi Vér
héldum heim eins og Tíðinda-
laust á vesturvígstöðvunum,
Vinirnir birtist sem framhalds-
saga í einu dagblaðinu eigi alls
fyrir löngu, Haraldur Sigurðs-
son hefur þýtt Rekald, og mun
þýðingin á henni koma út inn-
an skamms, og fyrir síðustu jól
kom Sigurboginn út í íslenzkri
þýðingu Maju Baldvins.
Sigurboginn hefur átt mikl-
um vinsældum að fagna er-
lendis, en þó mun það mál bók-
menntafræðinga, að Remarque
hafi ekki bætt við hæð sína
sem rithöfundur með þeirri
bók. En auðvitað eru miklar
kröfur gerðar til höfundar
slíkrar bókar sem Tíðindalaust
á vesturvígstöðvunum var, svo
að engin ástæða er til þess að
ætla, að Sigurboginn sé eitt-
hvert bókmenntalegt vanmeta-
fé, enda fer því víðs fjarri.
Bókin greinir frá miklum ör-
lögum, og lýsingar hennar eru
stórbrotnar. Sagan er mannleg'
og sönn, og þó að hún fjalli um
harma, vonbrigði og nauð,
spegli hörrnungar þær, sem
dunið hafa yfir heiminn undan-
farin ár, og hin ógnþrungnu á-
hrif þeirra á olnbogabörn sam-
félagsins, er hún líkleg til að
verða víðlesin og falla alþýðu
manna vel í geð. Söguefni sem
þetta hefur sem sé reynzt mjög
svo góð söluvara hér á landi
sem erlendis. Bækur hliðstæð-
ar Sigurboganum, en flestar
lakari bókmenntir, hafa verið
keyptar og lesnar af ærið mörg
um, en fáum valdið vonbrigð-
'um.
Það er mjög þakkarvert, að
hér séu gefnar út bækur á-
þekkar þessari nýju skáldsögu
Remarques, því að þær eiga er-
indi til þroskaðra lesenda og
verðskulda þá hraðsölu, sem
útgefendurnir gera sér vonir
um og liggur vali þeirra til
grundvailar. Sigurboginn sam-
einar sem sé vel að vera góð'
bók og læsileg.
Bækur Remarques eru vand-
þýadar, því að þótt stíll hans
sé mótaður, er hann þungur og
persónulegur. Þýðing Maju
Baldvins á Sigurboganum hef-
ur þó að ýmsu leyti tekizt vel,
og er þetta tvímælalaust sú
þýðing hennar, sem mestur
fengur er að. Þýðingin túlkar
yfirleitt stíl og anda Remarq-
ues, en er helzt til misjöfn að
gæðum. Þýðandinn virðist
þræða frumtextann af ná-
kvæmni og samvizkusemi, en
af því leiðir, að hann er stúnd-
um of bundinn af setningaskip-
un hans. Líka eru í þýðingunni
málvillur og smekkleysur, en
engán veginn svo margar eða
miklar, að til stórra lýta sé, og
hefði p r ó f a r ka I e s a n d i n n hæg-
lega átt að geta leiðrétt flestar
þeirra. En .eigi að síður er Sig-
urboginn í tölu veigamestu og
bezt þýadu erlendra skáld-
sagna frá því í haust.
TÓNLÍSTAEFÉLAGIÐ.
Elsa Sígfúss
annað kvöld klukkan 9 í Tripoli.
FRÚ VALBORG EINARSSON AÐSTOÐAR.
Aðgöngum. hjá Eymundsson og Lárusi Blöndal.
Helgi Sæmuiulsson.