Alþýðublaðið - 22.06.1947, Side 5

SiiAnudagur -22. 1 JÓní 194T
-----5-
Þættir úr Svíþjóðarför: Síðari grein, niðurlag
SVÍÞJÓD HINS NÝJA TÍMA
FRÆGUR SÆNSKUR
SAGNFRÆÐINGUR, sem
uppi var á fyrra hluta 19. ald-
ar, sagð'i: „Saga Svíþjóðar
hefur verið saga 'ikommga
hennar.“ I>að mun ekki hafa
farið víðs' fjarxi sarmi fram til
þess tíma. En þó að hinir síð-
us'fcu Svíakonungar haf‘i verið
mætir nrenn og Svíar séu enn
sem fyrr konungholli'r, þá eru
það nú önnur öfl, sem tekið
hafa við forustu þjóðarinnar
.og mótað sögu hennar hma
síðustu 'áratugi. Vaxandi
stóriðja á sviði atvinnulífsins
og vaxandi lýðræði í stjórnar-
háttum hafa síðan á síðari
bluta 19. aMar hafið alþýðu-
stéttir landsins til áhrifa og
valda; og úíi um heim eru
þeim, sem vel hafa fylgzt með
Svíþjóð hins nýja tíma, nú
mikliu tamari nöfn hinna frægu
sænsku 'alþýðuforingja og
jafnaðarmíanna Hjalmar Bran-
ting'S og Per Albin Hans-
sons, en- hi'ima gö'mlu sænsku
herkonunga. Er því og hvar-
vetna á Vesturlöndum við
hru'gðið, hvílíkar framfarir,
'verfclegar og féla'S'slegar, far-
ið bafa í Svíþjóð í kjölfar
friðsamlegrar þróunar frá ein-
veldi og yfirstéttastjórn tii
lýðræðis og alþýðustjórnar.
Fá lönd bafa átt svo farseclli
þróun að fagna. Þar hefur fátt
af hinu' gamla og góða farið
forgörðum; hið nýja hefur
verið byggt á trausfcum grunni
þess.
Engu að síður hefur hinn
nýi tími stóriðj’unmar, lýðræð-
dskis og jafnaðarstefnunnar
þegar sett svip .sinn' á Svíþj'óð.
Það þarf efcki annað ien að
Oíta á binar mörgu stórbygg-
ingar, sem risið hafa upp þar
síðúsifcu1 áratugina og . allra
síðustu árin, til þess: að sjá
það. Það er.u ekki konunga-
hallir <eða aðalshallir, sem
Svíar 'byg.gja á okkar dögum,
beld.ur ráðhús, verksmiðju-
ball'ir og skrifstofuhallir,
verkamannaibústaðör, sjúkra-
Ihús, bókasöfn, sönghallir,
leákhús og íþróttabalilir, —
með öð.rum orðum — halbr
Kyrir alban' alm.enriíing. Og í
slíkar byggingar er nú lögð
öll hin mifcla byggingarmenn-
:±ng Svía, sem, svo glæsileg
minnismerki, sem fcún hefur
látið eftir sóg á liftnum öldum,
fcefur :þó aldrei vakáð eáns
mikla atbygli aðkom.um.anna
og 'emTni'tt síðusfcu áratugina.
*
RÁÐHÚSIÐ í STOKK-
HÓLMI hefur - sérstÖðu mieðal
binna 1 nýrri' stórbyiggingá.. í
Svíþjóð, enda má ' se.gja, að
það bafi verið reist á tím'amót- I
um binnar göml.u og hinnar |
nýju .byggingarlistar þair í
'landi; og þó er ekiki mema
aildarfjórðungur, síðan lokið |
var smíði þess. Að öllu sam- j
anilöigðu værd semráliega1 réttara
að siegja, að það sé kóxcnan á
hima 'gömlu bygging'arlist í
Svíþjóð, og þótt víðar væri
leiiitáð, beldur en uppfcaf
binnar nýju. Það sameiiniar á
imdurisamlegan) hátt það feg-
urs'ta og stórkóafclegasta í
bygging.£!rstíl Norðurlanda og
Suðurlanda al.lt fr’am á okkar
daga og ar þó ekki stæling á
neinni eldri byggin'gu, heldur
algerlega frumlegt verk. Þetta
'lign.arle.ga stórhýsi, úr dumb-
rauðum tígulsteini, sem nýtur
sín svo vel í skin.i og s'kugga,
með hinn risavaxna. ferkant-
aðá, meira en 100 metra háa,
turn, sem spegiar sig í vatns-
fleti Lagarims, sietur svip sánn
á Svokkihólm í dag og hlýtur
að verða ógleymaníleg sjón
öllum, sem komið bafa þang-
að; enda má segja, að þar bafi
umhverfið og m'anns'höndin
lagst á eitt -til1 þess að skapa
fullkomið listaverk. Það er
líill efi á því, að ráðhúsið í
Stokkhólmi eigi eftir að g'era
nafn þess m-edstara, sem
byggði það, Ragnars Östbergs,
ódauðlegt í sögu byggingar-
listari'nnar.
Við félag'amir skoðuðum
ráðhúsið 1 Stok'khó'hnji næst-
síðasta daginn, sem við dvöld-
um þar. — Þóitti ckkur
það ekki síður glæsilegt bið
innra en hið ytra, er við geng-
um þ'air um skrau.legan o,g
rúmgóðan' fundars'al bæjar-
stjórnarinnar, bláa ganginn
með marmaragC'lfinu og hinn í-
burðarmiikla, risavaxna, gylta
sal, fcátíðasal ráðhússins, þar
s.em veggir allir eru skreyttir
gyll'tum flísum og margvíslega
litum myndum úr sögu borg-
axinnair og 750 gestir geta set-
ið til borðs í 'einu. Vsrð okk-
ur á þessum stað ósjálfrátt
hugsað til Reykjavíkur, sem
ekkert ráðhús á, — ekki einu
sinnd þak yflir sína fáu bæjar-
f'ulltrúa.
Hin nýja byggingarl'ist Sví-
þjóðair, ssm byrjaði að ryðja
sér til rúms um það leyti, s-em
lokið var við smíð'i ráðhússins
í Stokkhólmi, — það var reist
á árunum 1911—1922 — er
mótuð af funlkisstílnum, sem
eilnnig er orðinn' alilvel þekkt-
u.r hér á landi. Flestar hinar
nýrri' stórbyggingar í Stokk-
hc’mi, sem og annars staðar í
Svíþjóð, eru byggðar í þeim
stíl. Það er hinn hagsýni,
nýi tími, sem Iýsir sér í hon-
um. En bin yngri kynslóð
sænskra húsame'istaxa hefur
sýnt, að vel er hægt, að eam-
ræma hið hagbvæma og fagra
í húsagerðarli.st, og margar af
hinum nýju funkis‘byg,gingum
í Svíþjóð eru bæði stórkost-
leg og fögur l'i s'fcaverk.
Hér að framan hefur verið
miinnzt á fcina máklu, nýj u
verksmið'júbyggingu L. M.
Erics-s'on í Stoklthólmi', sem
byggð er í þassum stíl og við
áfctum kost' á að skoða; en
löriigu á undan því fyrirfcæki
hafði fcið volduga samband
samvinnuféliagianna, Koopera-
tiva Förbundetj sem með
miklum rétti má segja, að
hafi haf't' forgöngu á sviði
hinruar nýju bygg'ingarlistar í
Svíþjóð ,eins og í svo mörgu
öðru, reist stórar funkishallir,
’e'innig í Stökkhólmd, bæði yfir
he'ildsölu sína, inni í borginni,
og kornmyllu, á lítill'i eyju í
hafnarmynnmu. Er e.mkum
kommyllunni við brugðið sem
einni prýði borg'a'rlinnar.
Það mœtíii teljia upp margar
aðrar nýjar eðla nýlegar bygg-
in'?air, sem við sáum í Stokk-
hóhni og amnars sfcaðar í Sví-
bjóð, til dæmis um hina glæsi-
legu by.ggingarlist Svía á okk-
ar dögum sem og um albliða
frHmtak þeirra á sviði atvmnu
lí'fs og merningar. Hin mikla og
einistæða byggimg, bæjarbóka-
safn-s Stokkilrólms, leikhús-
ið í Má’lmey, sem talið er
með 'eimna’ mestu nýtízkusniði
af öllúm leikhúsum Norður-
á‘lfunn.air, cg fcljómleikahúsið í
Helsingj'.aborg, lí'tið, en. sér-
stak’le'ga. s'tdfagurt, myndu
verða þa.r fr.smiarilega í röð-
'innii'. 'En ailllair eru þessar
þyggin'gar þó smáhýsi í sam-
anburíi við hið risavaxna
Suðursjúkrs fcús, sem rétt er
l'okið við að reisa uppi á 'hæð-
um Suð'urmálms í Stokkhólmi
og okkur var sýnt einn dag-
i!nm, sem við dvöldum þar.
Þó að Su'ðursjúkr.ahúsið', einn
ig það er bygigt í funkisEtíl —
sé svo mikil’ bygging, að það
má sjá og þek kja hvaðanæva
að úr borginni, er það hvergi
;rjerri allt þar, sem það' er
séð, því að undiir því eru
sprengjuheM loftvarnabyrigi
m.eð rúmum fynLr hvorki
meira né mdnna em 700 sjúk-
linga, 'ef til- loftárásar skyldi
komia á Stokkhólm í framtíð-
Ráðhúsið í Stokkhólmi.
arstyrjöld, og á þetfca neðlán-
jarða.rsjúkrahús að hafa sér-
staka r.afork.usitöð og vatns-
veitu, fyrir utan alliar nauð-
sýnlegar .I'æknin.gasfofur, til
þess, að hægt sé a® halda á-
fram að stunida sjúkHn.gana
þar. En ofanjarðar eru í þessn
stórhýsi rúm fyrir 1500 sjúk-
ling'a, þar ’af fyrir 300, sem
eru búnir að fá fótavist, og er
ekkert sjú'krafcerbergi aneð
fleiri en fjórum rúmum; sum
ekki nema með einu eða
tveimur. Einm af forstöðu-
mönnum sjúkrahússáms skýxð'i
okkur frá því með nokkra
r.'toili, að enginm sjúklinglur,
sem þang-að kæmi, femgi að
ráðia því sjálfur, hvort hann
yrð'i laigð'ur inn á herbergi með
einu rúmi eða fleirum, né
heldur dyggði homum, að ætla
að kaupa sig ánn á herbergi
með einu rúmi; það úrskurð-
uðu læknarnir e'in’ir, hverjir
af sjúkdómsóstæðum þyrftu
'eins manns' herhergis frekar
við em aðrir. „Þetta verður
d'emokriatískt sjúkxahús,“
S'Eigði hann.
Slfikt stolt yfir hinu vaxandi
lýðræði og fcimum vaxandi
jöínuðá. í Svíþjóð heyrðum
við oft þann stutta tíma, sem
við dvöldum þar.
=|:
ÞAÐ ER MARGT, — miklu
fleira, ien hér værii umnt að
telja, — sem sýn.ir hið vax-
andi lýðræði og jöfnuð í Sví-
þjóð h'ins nýja tfima; en í aug
um aðkomumannsins más'ke
ekkerfc eins 'gr'einileiga og hin-
ir mörgu og myndarle.gu
verkam.anniahús'tað.ir og sam-
vinnubyggingar, sem hafa risið
upp í Stokkhólmi og flestum
öðrum hor.gum landsins1 á
tveiimur síðus'tu áratugum.
Áttum við þess kost að skoða
mörg slfik íbúðarhús í Stokk-
hóhni, Gautaborg, Málmey og
Helsingjaborg. Mörg þeirra,
ekki 'hvað sizt hinar stóru og
vegleigu samvinnubyggiingar
H. S. B. — Hyresgásternias
Sparkasse- ocfc Byggnads-
förening — setja svip sinn á
heil borgarhverfii, einkum í
Stofckhó'Imd; enda hafa hinir
yngri húsameistarar Svía engu
■síður lagt sig fram til að gera
þessa nýju ailþýðubús'taði vel
og fagurléiga úr garði, en hin-
ar opimber’U' byg.ging.ar. Einn-
ig í því toemur sá an.di' lýð-
ræðisiins og jafnaðarins fram,
sem nú ríkir í Svíþjóð.
Á allra síðustu árum fcefur
hinn þráiáfci fcúsnæðiiss'kortur
og vaxandi eftdrsókn fól'ksins
í borgum og bæjum eftir ljósi
og lofti ígefið nýrri stefnu í
húsnæðismálum sænskrar al-
þjfcð'u byr und'ir báða vængi.
Með fjárhagis’léígri og tæfcni-
Iisgri hjálp hin.s .opinbera h.afa
heil hverfi stmátimhuihúsa —
„smástuigor“ kalla Svíar þau,
verið réisit .ufcan við borgimar,
þar sem hver fjölskyMa hefur
si'tt hús og siinn garð, en hið
opirJbéra sér öllúm fyrir
vatni, rafmiagni cig öðrum
samiaiginie'guin baeg.ind’Um. —
(Frh. á 7. síðu.)
Suöursjúkrahús ið í Stokkhólmi.