Alþýðublaðið - 10.08.1947, Blaðsíða 3

Sunnudagur 10. ágúst 1947
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
JAFNAÐARMENN hafa
ávallt talið það t-il meginein-
feenna — og þá jafnframt til
meginávirðinga — þjóðskipu-
lags hins óhefta einkarekst-
urs, að þá sé um að ræða
mjög ójafna og rangláta tekju
skiptingu og öryggisleysi hjá
hinum vinnandi um afkomu
sína. Þetta hefur komið skýrt
í ljós í Bretlandi, sem verið
hefur eitt meginvígi þessa
þjóðskipulags. Aðeins á stríðs
tímum hefur vinnuafl þjóðar
innar verið notað til fulls.
Það er vissulega ömurlagt, en
satt samt, að einungis, meðan
háð hefur verið styrjöld, hef-
ur sérhver vinnandi maður
getað verið þess fullviss, að
þjóðfélagið hefði handa hon-
um verkefni að vinna og
hann gæti verið öuggur um
afkomu sína og sinna. At-
vinnul. hefur aUðvitað verið
misjafnlega mikið, og farið
dr gangi hagsveiflnanna, en
síðan um aldamótin 1800 hafa
góðæri og kreppur skipzt á í
Bretlandi með um það bil
átta ára millibili að meðal-
tali, nema þegar styrjaldir
hafa ruglað hagsveiflurnar í
ríminu. Atvinnuleysi var
sjaldan útrýmt í góðærum,
og það náði auðvitað jafnan
hámarki í kreppum, varð æ
meira, er tímar liðu fram og
var milli hinna tveggja styrj
alda orðið eitt h'ið ægilegasta
þjóðfélagsmein þessara tíma.
í jan. 1933 voru 2,3 milljón
ir karla og tæp V> milljón
kvenna skráð atvinnulaus í
Bretlandi, og þegar tekið er
tillit til þess, að ekki koma
allir til skráningar, og hins,
að hinir atvinnulausu hafa
fyrir fjölskyldu að sjá, hefur
verið talið, að 5 milljónir
manna hafi þá orðið að draga
fram lífið á lítilfjörlegum at-
vinnuleysisstyrk. Á tímabil-
um milli hinna 2ja heims-
styrjalda botnuðu að vísu lífs
kjör Breta almennt mikið
ejins og annarra þjóða, en
engu að síður kvað snn mikið
að óhæfilegri fátækt. Ýmsar
opinberar rannsóknir, sem
síofnað var til, leiddu í Ijós,
að milli 1/10 og 1/3 af verka
mannafjölskyldum höfðu
ekki nægilegar tekjur til þess
að eyða því í mat, föt og aðra
brýnar lífsnauðsynjar, sem
bráðnauðsynlegt varð að telj-
ast til þess að halda fullri
heilsu og kröftum, og að þetta
átti einkum við urn fjölskyld
ur, þar sem voru mörg börn.
Sir John Boyd Orr, einn
helzti næringasérfræðingur
Br eta, sem nú er aðalforstjóri
matvæla- og landbúnaðar-
stofnunar Sameinuðu þjóð-
anna, áætlaði 1935, að 13/á
Fjórða grein Gyifa Þ. Gísfasonar:
Félaasmálalöggjöf Breta
milljón manna af 47 milljón-
um íbúa Bretlands byggi við
alvarlegan næringarskort.
Fátæktin á rót sín að rekja
til hvors tveggja, mjög ójafnr
ar tekjuskiptingar og ófull-
kominnar hagnýtingar fram-
leiðsluskilyrða, bæði vinnu-
afls, framleiðslutækja og nátt
úruauðlinda. Tekjuskiptingin
í Bretlandi hefur verið ægi-
lega ójöfn. Af 47,3 mlljónum
Breta höfðu árið 1937 40,6
milljónir árstekjur, sem voru
lægri en 250 pund eða 6500
kr. á meðalfjölskyldu. 258.000
manns voru í fjölskyldum,
sem höfðu milli 2000 og
10.000 pund eða 52.000 og
260.000 kr. á ári, 22.000
manns í fjölskyldUm, sem
höfðu meira en 10.000 und
éða 260.000 kr. á’ ári og 300
manns voru í fjölskyldum,
sem höfðu meira en 100.00
pund eða ,6 milljónir króna í
tekjur á ári. Einn tvö þúsund
asti hluti þjóðarinnar hafði
einn tuttugasta og fimmta
hluta þjóðarteknanna, e,inn
tvöhundraðasti einn tíunda
hluta þsirra og einn tuttug-
asti næstum einn þriðja.
Eignaskiptingin var þó enn
miklu ójafnari. Bersónulegar
eignir voru 1937 taldar 21.000
milljónir punda, og áttu 5000
manns 10% af þessum eign-
um.Einn tvöhundraðasti hluti
þjóðarinnar átti 40% og einn
fertugasti hvorki meira né
minna en tvo þriðju hluta af
þjóðareigninni. Fram að hinni
síðari styrjöld virtist svo
sem ekki væri mikil tilhneig-
ing til verulegs aukins jafn-
aðar í tekju eða eignaskipt-
ingu, þótt skattalöggjöf/per-
sónufrádráttur og stighækk-
un á beinna skatta) og trygg-
ingar hefðu að vísu allmikil
áhrif í þá átt að draga úr af-
leiðingum þessa ójafnaðar, en
tölfræðingar hafa áætlað, að
hinar tekjulægri stéttir hafi
með óbeinum sköttum greitt
fyrir nær alla þá þjónustu,
sem ríkisvaldið lét þeim í té.
Stríðið hafði hins vegar stór-
felld áhrif til aukins jafnað-
ar.
Það, sem jafnaðarmenn
telja ranglátast við hina ó-
jöfnu tekjuskiptingu, er, að
hversu litlu leyti hæð tekn-
anna er háð afköstum og nyt-
semi vinnunnar og að hægt
skuli vera að hafa stórtekjur
án nokkurrar vi'nnu, én mjög
rnikið af hæstu tekjunum á
í Örfirisey er opin frá kl. 8 árd.
Skoíbakkinn er opinn frá klukkan 2 e. hád.
Aðgangur ókeypis fyrir börn 9 ára og
yngri.
liisað frá kl. 19 í kvöld
Sjómannadagsráðið.
einmitt ekki rót sína að
rekja til vinnu, heldur eigna
eða ýmiss konar aðstöðu, sem
menn. hafa jafnvel tekið að
erfðum, eða a. m. k. ekki til
jafn verðmætrar vinnu og
svarar til hæða teknanna.
Jafnaðarmenn gera sér ljóst,
að úr þessu verður ekki bætt
til fullnustu nema með breyt-
ingum á sjálfu hagkerfinu, en
þótt ekki sé unnt að koma til
leiðar svo gagngerðum breyt-
ingum, er engu að síður hægt
að draga mjög úr ójöfnuðin-
um og ranglæti hans og
tryggja öllum tilteknar lág-
markstekjur til þess að út-
rýma brýnni fátækt. Jafn-
framt er hægt að tryggja öll-
um stöðuga atvinnu, og er
það ekki síður þýðingarmik-
ið til útrýmingar á eymd og
skorti.
Af þessum sökum hafa jafn
aðarmenn um heim allan haft
löggjafarráðstafanir í félags-
málum — og þá fyrst og
fremst tryggingar, háan per-
sónufrádrátt við skattálagn-
ingu og mjög stighækkandi
beina skatta — sem höfuð-
mál á stefnuskrá sinni, og
jafnframt ráðstafanir, er mið
uðu að áætlunar búskaps til
þess að hægt sé að tryggja öll
um atvinnu og gera atvinnu-
leysi útlægt. Þessum ráðstöf-
unum hefur verið stefnt til
höfuðs örbirgðinni og fátækt
inni. Þær eru vissulega ekki
,,kák“, þótt þær hafi verið
nefndar slíkum nöfnum af
þeim, sem telja þýðingar-
meira, að hinir fátæku öðlist
byltingarhugarfar en öryggi
og sómasamlega lífsafkomu.
Jafnaðarmönnum hefur viða
um heim orðið stórkostlega
ágengt í þessari baráttu, sér-
staklega að því er snertir
ýmsar tegundir almanna-
trygginga, og þá auðvitað
einkum þar, sem þeir hafa
verið sterkastir og ráðið rík-
isstjórnum, svo sem á Norð-
urlöndum, í ýmsum samveld-
islöndum Breta, fyrst og
fremst Nýja Sjálandi og
Ástralíu, og Þýzkalandi á dög
um Weimarlýðveldisins. Bret
ar höfðu og smám saman
komið á hjá sér allvíðtæku
tryggingakerfi, og þótt ekki
hefðu þeir náð jafn langt og
Ncrðurlöndin, og Nýja-Sjá-
land og Ástralía. í styrjöld-
inni komst hins vegar mikil
hrevfing á þessi mál í Bret-
landi. Arthur Greenwood,
sem var einn af ráðherrum
jafnaðarmanna í samsteypu-
stjórninni, fól kunnum hag-
fræðingi, Sir William Beve-
ridge, að gera tillögur um
nýtt almannatryggingakerfi
fyrir Breta, og vöktu tillögur
hans, sem birtar voru í árs-
,lok 1942,'fedkna athygli, ekki
aðeins í Bretlandi, heldur og
utan þess. Breski Alþýðu-
flokkurinn hét þeim þegar í
stað fullum stuðningd, en
íhaldsflokkurinn hikaði nokk
uð, þótt hann lýsti sig fylgj-
andi auknum almannatrygg-
ingum. Eftir að jafnaðrmenn
unnu kosningsigur sinn 1945
og tóku við stjórnartaumun-
um, var hafizt handa um
flutningu nýrra og mjög víð-
tækra löggjafar um almanna-
tryggingar og opinbera heilsu
gæzlu. Sett hafa verið þrenn
ný tryggingalög, um almanna
tryggingar, slystryggingar og
fjölskyldubætur. Samkvæmt
almannatryggingalögunum
greiða allir iðgjald t.d. 4 s.
7 d. eða ca. 6 kr. á viku fyrir
vinnandi karlmann) en auk
þess greiða atvinurekendur
og ríkissjóður í tryggingasjóð
inn. Allir njóta ákveðinna og
sömu hlunninda, , ef tekjur
bregðast, hvcrt sem það er
sökum atvinnuleysis, sjúk-
dóms eða þess, að menn láti
af störfum sökum elli. Ein-
staklingi eru greiddir 26 s.
eða ca. 34 kr. á viku, hjón-
um 42 s. eða ca. 55 kr., 7 s.
6 d. eða ca. 10 kr. með fyrsta
barnd og 16 s. eða ca. 21 kr.
með fullorðnum á framfæri.
Eru þessi hlunnindi meiri en
Beveridge hafði gert ráð fyrir
í tillögum sín-um.Barnsfarar-
styrkur nemur 4 pundum eða
105 kr. og auk þess 36 s. eða
47 kr. á vku í 13 vikur fyrir
konu, sem stunda atvinnu ut-
an heimilis og 1 pund eða 26
kr. á viku í 4 viku fyrir aðrar.
Ekkjur fá greiddan 36 s. eða
47 kr. í 13 vikur og síðan 33
s. 3 d. eða 43 kr. á viku með-
an þær hafa fyrir barni á
skólaskyldualdri að sjá. Ef
ekkjan er yfir fertugt, þegar
barnið kemst af skólaskyldu-
aldri eða yfir fimmtugt, þög-
ar maður hennar deyr, hefur
verið gift í 10 ár og hefur eng
in börn á framfæri, fær hún
ekkjulaun, að upphæð 26 s.
eða 34 kr. á viku. 12 s. eða
16 kr. eru greiddar með mun-
aðarleysingjum. Greftrunarfé
nemur 20 pundum eða 525
kr.
Samkvæmt slysatrygginga
lögunum skal í allt að sex
mánuði greiða þeim, er verða
fyrir slysi, 45 s. eða 59 kr. á
viku — og sömu upphæð og
samkvæmt almannatrygginga
lögunum fyrir þá, sem hann
hefur á framfæri. Að þeim
tíma liðnum fær hann örorku
laun samkvæmt mati á ör-
orku hans, án tillits til tekna
hans áður. Samkvæmt fjöl-
skyldubótalögunum skal
greiða öllum foreldrum, sem
eiga meira en eitt barn, fjöl-
skyldubætur, hvort sem þeir
hafa atvinnu eða ekki, eru
hraustir eða sjúkir, ungir eða
gamlir. Greiddir eru 5 s. eða
6.50 á viku með hverju barni,
að því fyrsta þá undanskildu,
frá fæðingu og þangað til það
kemst af skólaskyldualdri.
Byrjað var á greiðslu þessara
bóta í ágúst 1946, og síðan
háfa 2,3 milljónum mæðra
verið gréiddar meir en 1
•milljón púnda eða 23 milljón
ir kr. á viku.
Samkvæmt heilsugæzlulög
unum skal stofnað til opin-
berrar heilsugæslu, sem ná á
til sérhvers þjóðfélagsborg-
ara. Hún á að vera ókeypis
fyrir þá, sem hennar njóta
og kostuð af ríkissjóði úr
tryggingarsjóði, sem í renna
iðgjöld og tillög sveitarsjóða.
sína. En heilbrigcíisstjórnin
vildi ekki fallast á það sjón-
armið, þar eð hún kvaðst ekki
vilja stuðla að myndun
tveggja flokka sjúklinga
þeirra, sem greiddu fyrir
læknishjálp sína og hinna,
sem ekki gerðu það, og
freista lækna til þess að gera
upp á milli þeirra. Samhliða
hinni opinberu heilsugæzlu
eiga læknar að geta stundað
einkalæknisstörf, jafnvel
sömu læknarnir og vinna að
henni. En stefna á að því að
hún veíti svo góða þjónustu,
að óþarfi sé að leita til einka-
lækna. í því skyni á að koma
á fót heilsugæzlustöðvum um
allt lancíið, þar sem starfi,
margir læknar, bæði almenn
ir og sérfræðingar og öll hin
fulkomnusíu tæki. Eftir sem
áður á hver maður að velja
sér heimilislækni, en starf-
semi heilsugæzlustöðvanna á
að auðvelda læknunum störf
in, þar sem þeir geta haft
samvinnu og notið sérþekk-
ingar hvers annars og eiga
auk þess völ á margháttuðum
tækjum og fleirum en þeir
gætu haft á einkalækninga-
stofum. Jafnframt á svo starf
semi stöðvanna að auðvelda
almenning'i aðgang að hjálp-
inni. Læknarnir fá sumpart
föst laun og sumpart greiðslu
fyrir þá þjónustu sem þeir
inna af hendi. Meginregla
heilsugæzlustöðvanna á einn
ig að beita við skipulagndngu
sjúkrahúsanna til þess að
bæta þjónustu þeirra. Sér-
hvert sjúkrahús getur ekki
haft á að skipa sérfræðingum
á öllum sviðum eða tækjum
til allra aðgerða, en með því
að skipa þeim saman í flokka
og skipuleggja samvinnu
þeirra, er þess vænzt, að hægt
sé að bæta þjónustu þeirra.
Allt þetta löggjafarstarf
brezku jafnaðarmannastjórn
arinnar í félagsmálum er hið
merkasta. Það er stórsókn á
hendur skorti og öryggisleysá,
risavaxið átak til þess að út-
rýma örbirgð og armóðd. Þeir
nienn eru til, sem láta sér
fremur fátt finnast um slíkar
ráðstafanir eða telja a. m. k.
hæpið að letra nokkru sinni
kröfuria um þær á fremsta
gunnfánann, af því að þær
Frh. á 7. síðu
Minnlngarspjðld
Jóns Baldvinssonar forseta
fást á eftirtöldum stöðum:
Skrifstofu AlþýSuflokksins.
Skrifstofu Sjómannafélags
Rvíkur. Skrifst. V. K. F.
Framsókn, Alþýðubrauðg.,
Lvg. 61 og í verzl. Valdimars
Long, Hafnarfirði.
Sérleyfisferðir.
Til Laugarvaíns.
Til Geysis.
Daglegar ferðir.
Til GuIIfoss og Geysis
sunnudaga og fimmtu-
daga.
BIFRÖST, sími 1508.
Ólafur Ketilsson.