Alþýðublaðið - 20.04.1950, Blaðsíða 6

6
ALÞÝÐUBLAÐJÐ
Fimmtudagur 20. apríl 1950.
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Fréttastjóri: Benedikt Gröndal.
Þingfréttir: Helgi Sæmundsson.
Ritstjórnarsímar: 4901, 4902.
Auglýsingar: Emilía Möller.
Auglýsingasími: 4906.
Afgreiðslusími: 4900.
Aðsetur: Alþýðuhúsið.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
ÞjéSteHúsif,
ÍSLENZKA ÞJÖÐIN fær í
ár merkilega sumargjöf. Þjóð-
leikhúsið tekur til starfa í dag.
Það verður áhrifamesta
menntastofnun þjóðarinnar frá
stofnun háskólans, ef svo fer
um starf þess og stefnu sem
vonir standa til. Þjóðleikhúsið
verður fyrst og fremst mennta-
stofnun. En jafnframt mun það
veita landsmönnum skemmtun
og dægrastyttingu, sem reynast
mun ómetanleg. Þjóðin fagnar
því í dag, að þjóðleikhúsið tek-
ur til starfa, og beztu óskir
fylgja því og forstöðumönnum
þess.
Bygging þjóðleikhússins hef-
ur tekið langan tíma. Því valda
margar ástæður. Hér er um að
ræða geysilegt átak fyrir fá-
menna þjóð, er byggir víoáttu-
mikið land. Auk þess hefur
bygging þjóðleikhússins orðið
fyrir miklum töfum af öðrum
ástæðum. En í dag er markinu
náð, Vissulega er ástæða til
þess að minnast þeirra manna,
sem unnið hafa að framgangi
þessa máls. Þjóðin mun í fram-
tíðinni njóta í ríkum mæli ár-
angursins af starfi þeirra. Þjóð-
leikhúsið er í dag umfangs-
mikil stofnun. En það var líka
stórt sem hugsjón í huga
frumherjanna á sínum tíma.
Högum er ólíkt háttað á landi
hér nú eða þá. Þeir, sem forð-
um hófu baráttuna fyrir þjóð-
leikhúsinu, voru langt á undan
samtíð sinni. En nú er sigur-
dagur þeirra runninn upp.
*
íslenzkir leikarar hafa unn-
ið mikið og merkilegt menning-
arstarf á undanförnum áratug-
um. Þegar tillit er tekið til að-
stæðna þess og þeirrar stað-
reyndar, að starf þeirra hefur
að mestu leyti verið unnið í
stopulum tómstundum, leikur
ekki á tveim tungum, að þeir
nafa á sínu sviði lyft grettis-
taki. Nú gefst þeim kostur þess
að vinna við aðrar og miklum
mun betri aðstæður. Þeir hafa
því ríka ástæðu til þess að
fagna því, að þjóðleikhúsið tek-
ur nú loksins til starfa. Hér
ef tir verður þeim unnt að starfa
fyrir list sína og þjóð á þann
hátt, er tíðkast í menningar-
ríkjum. Leiklistinni hefur
fleygt hér fram undanfarin ár.
En nú mun væntanlega eigi að
síður hefjast nýtt blómatíma-
bil í sögu hennar. Það er gleði-
legt, að margir hinna eldri leik-
ara okkar fá notið þeirrar að-
stöðu, sem þjóðleikhúsið hefur
upp á að bjóða. Betri laun starfs
síns og baráttu gátu beir ekki
hlotið. Og við hlið þeirra starfa
ungir menn, sem eiga að erfa
ríkið.
Þjóðleikhúsið hefur þau á-
hrif, að hér eftir verður hægt
að sýna á íslenzku leiksviði
leikrit, sem áður var ógerlegt
að taka til sýninga hér á landi.
Nú verður því auðið að kynna
íslenzku þjóðinni allt það
bezta, sem til er í leikritabók-
menntum heimsins að fornu og
nýju. Slíkt er mikill og ánægju-
legur menningarsigur. Og sam-
tímis er ástæða til þess að ætla,
að þjóðleikhúsið stuðli að því,
að íslenzk leikritagerð taki
skjótum framförum. íslenzk-
um leikritum verður ekki hér
eftir sniðinn eins þröngur
stakkur og verið hefur, og að
auki reynist markaðurinn fyr-
ir þessa tegund bókmenntanna
miklu meiri. Það er því ekki of-
mælt, þótt sagt sé, að opnun
þjóðleikhússins marki tíma-
mót í menningarsögu íslenzku
þjóðarinnar.
Annað megingildi þjóðleik-
hússins er fólgið í því, að það
veitir æsku höfuðstaðarins og
alls landsins tækifæri til að
njóta menntandi skemmtana.
Unga fólkið á í dag ekki margra
kosta völ um góðar skemmtan-
ir. En þjóðleikhúsið bætir úr
brýnni þörf í því efni. Nú á
æskan þes kost að tileinka sér
bókmenntaverðmæti með þeim
hætti, sem nútímanum er mest
að skapi. Jafnframt verður vak-
inn áhugi hennar fyrir lestri
annarra bókmennta, skyldra
og óskyldra. Skemmtun þjóð-
leikhússins verður og mjög
önnur og betri en sú dægra-
stytting, sem unga fólkið, er að
Þjóðleikliúsið tekur til starfa
með hækkandi sól. Það boðar
nýtt vor í andlegu lífi þjóðar-
innar. íslenzka þjóðin tekur
þessari sumargjöf fegins hendi,
og vonandi ber hún ávallt og
ævinlega gæfu til þess að gæta
hennar vel og hlúa ao henni
sem bezt.
virkjameistara
NÝLEGA var haldinn aðal-
fundur í Félagi löggiltra raf-
virkjameistara í Reykjavík. Úr
stjóm félagsins átti að ganga
formaður Jón Sveinsson, en
var endurkjörinn. Stjórnina
skipa nú þessir menn:
Formaður: Jón Sveinsson.
Gjaldkeri: Gissur Pálsson. Rit-
ari: Vilberg Guðmundsson
Fjárhagur félagsins er góður.
Nýtt biað um íþrótta-
mái hóf göngu sína
á mánudaginn
NÝTT BLAÐ, er fjallar um í
heiman leitar, á yfirleitt kost á þróttamál, hóf göngu sína á
í dag. Reynslan mun vafalaust mánudaginn. Það er fjórar síð
sýna, að árangurinn af starfi ur { venjulegu broti og á að
þjóðleikhússins verði ekki koma út vikulega. Ritstjóri er
hvað minnstur einmitt á þessu Hallur Símonarson, en ábvrgð
sviði. En til þess að svo verði, armaður Guðmundur H. Krist
þurfa forráðamenn þjóðleik- jánsson.
hússins að glöggva sig á þessu j fyrsta tölublaðinu eru
hlutverki þess. Æskan lætur á- grejnar um skíðalandsmótið,
reiðanlega ekki á sér standa, ef Knattspymumót Reykjavíkur,
vel^ur vör við skilning og sem hefst á sunnudaginn, Víða
iulltingi. vangshlaup ÍR og fleira. Get-
Það er vel til fallið, að þjóð- raun ér á öftustu síðu blaðsins,
leikhúsið taki til starfa á sum- og er ráðgert, að efna til slíkr-
ardaginn fyrsta. Hann hefur ar getraunar um flesta meiri
löngum verið hátíðisdagur í háttar knattspyrnuleiki hér í
sögu íslenzku þjóðarinnar. sumar.
Gengið inn í álfaborg. — Reynt að greina sál
þjóðleikhússins. — Grænir logar. — Stuðlaberg.
LEIKLISTIN, drotíning í ríki j um eyrum. En eins og þar
listanna, hefur eignazt sitt ctendur: ,,í upphafi var, orðið.“
musteri á íslandi. Það er ramm
íslenzkur kastali á slæmum
stað, sem ef til vil er hægt að
gera þolanlegan einhvern tíma
í framtíðinn með mikilli fyrir-
íiyggjn og ærnum tilkostnaði.
Þessi veglegi kastali, sem minn
ir á íslenzkan stuðlabergsham •
ar, hefði þurft að standa á hæð,
bví aðeins nýtur hann sín, að
maður síandi lágt fyrir framan
hann og sjái hinn mikla turn
hans gnæfa við himin, eins og
fjallið handan fjallsins.
NÍTJÁN ÁRA GAMALL ung-
lingur skrifaði leikritið, sem
fyrst er sýnt J þessu musteri.
Hann sótti efni þess í álfheima
og þjoðsagnir, gaf því leikandi
iéttan blæ æsku og unaðar, en
hvikaði ekki frá kjarnanum,
trú og sögnum aþýðunnar, sem
hafði byggt landið, hvílzt við
brjóst þess og hlustað eftir
hjartslætti náttúru þess. Og,
þessi unglingur gekk draumn-
um á vald, draumnum um nýja
álfaborg, þar sem álfar og
vættir gætu birzt komandi kyn-
slóðum í sögum og Ijóðum,
dansi og leik.
ÉG ÞEKKTÍ HANN aðeins
cilfurhærðan, léttan á fæti,
Eéntilmanninn í hvívetna, sént-
ilmanninn á göngu, í ræðu og
í riti,. Svo áratugum skipti túlk-
aði hann draum sinn fyrir dauf-

Stádentaíundurhm um átvarpið.
STÚDENTAFÉLAG REYKJA-
VÍKUR hélt síðasta um-
ræðufund sinn á liðna vetr-
inum í fyrrakvöld og hafði
valið sér umræðuefnið „Út-
varpið og þjóðin“. Var Ól-
afur . Jóhannesson prófessor,
formaður útvarpsráðs, máls-
hefjandi og flutti ýtarlega og
skilmerkilega ræðu um rík-
isútvarpið, sögu þess, starf og
hlutverk. Lauk hann erindi
sínu með því að auglýsa
beinlínis eftir rökstuddri
gagnrýni á ríkisútvarpinu og
sknysamlegum tillögum um
breytingar til bóta á því.
MARGIR HÖFÐU BÚIZT VIÐ
allhörðum umræðum á þess-
um fundi og þá ekki hvað
sízt því, að kommúnistar not-
uðu tækifærið til þess að
rökstyðja hinar sífelldu árás-
ir sínar á útvarpið síðan
uppivöðslu þeirra við það
voru nokkur takmörk sett að
Ioknum ráðherradómi Brynj-
ólfs Biarnasonar. En þó að
bæði Sigfús Sigurhjartarson
og Gunnar Benediktsson töl-
uðu á fundinum, varð ósköp
lítið úr því höggi, sem við var
búizt af hálfu kommúnista.
SIGFÚS SIGURHJARTAR-
SON var þó dálítið að nöldra
yfir því, að kommúnistar
nytu ekki jafnréttis við ríkis-
útvarpið og sakaði það um
að vera „í þjónustu auðvalds-
ins“ og að ílytja fréttir „að-
eins frá annarri hliðinni“, þ.
e. hinni vestrænu. En vel
gætti hann þess, að minnast
ekkert á, hvernig þessu væri
háttað við útvarp austan við
járntjaldið, hve mikils jafn-
réttis andstæðingar komm-
únista nytu þar og hve mikl-
ar fréttir væru fluttar þar frá
hinni hliðinni. Hér hefur Sig-
fús sannarlega ekki undan
neinu að kvarta við útvarpið.
Það mun meira að segja
flytja þetta nöldur hans öll-
um hlustendum sínum. En
austur í Moskvu myndi slíkri
gagnrýni á útvarpinu þar
ekki aðeins verða stungið
undir stól, heldur myndi sá,
sem bæri hana fram, verða
„tekinn úr umferð“ undir
eins og hverfa í fangabúðum
eínhvers staðar austur í Sí-
biríu!
ÞAÐ VAR ANNARSFURÐU-
LEGT, hvað beir Sigfús og
Gunnar gátu auglýst á stúd-
entafundinum þiónsafstöðu
sína til RússJands og Moskvu.
Eiginlega snerist öll gagnrýni
þeirra á ríkisútvarpinu um
það, að það flvtti ekki nógu
mikið efní frá Rússlandi og
um Rússland. Meiri Moskvu-
fréttir vildu beir fá fvrst og
fremst, svo og umræður um
rússneskar „ko.sningar“ og
rússneskar kenningar, þar á
meðal um kenningar sovét—
erfðafræðingins Lysenkos!
En auðvitað gengu þeir út
frá því, að slíka „fræðslu"
ættu kommúnistar að annast.
Yfirleitt var allur málflutn-
ingur þessara manna á stúd-
entafundinum miklu líkari
því, að þeir litu á sig sem
einhverja fulltrúa fyrir Rúss-
land heldur en sem íslend-
inga.
UM EITT URÐU ÞEIR Sigfús
og Gunnar ekki sammála á
fundinúm. Sigfús vildi láta
breyta afgreiðslu mála í út-
varpsráði þannig, að meiri
hlutavald yrði þar afnumið
og samkomulag allra útvarps
ráðsmanna þyrfti til allra á
kvarðana, sem gerðar væru,
með öðrum orðum: að íull-
trúi kommúnista í útvarps-
ráði fengi bar neitunarvald
eins og fulltrúi Rússlands í
öryggisráðinu! En Gunnar
kvað ekkert annað duga, en
að gera byltingu í út-
varpsráði, eins og hann orð-
aði það.
MENN HLÓGU K FUNDIN-
UM að þessum málfiutningi
kommúnista og höfðu þó
nokkra skemmtun af honum.
Fundurinn stóð fram yfir
miðnætti og voru umræðurn-
ar teknar á stálþráð svo að
hægt sé að útvarpa þeim, ef
ræðumennirnir leyfa.
Orð hans hsyrðust lítt framan
af, en smátt og smátt skildist
ramferðamönnum hans, að ef
til vil gætu þeir látið drauminn
rætast. Að vísu hneig hann áð-
ur en álfaborgin var opnuð al-
i)jóð, en það er gamla sagan í
nýrri útgáfu um brautryðjend-
urna. Kynslóðin, sem kom á
eftir brautryðjandanum, gerði
drauminn að veruleika.
ÉG GEKK EINN um nær öll
r.alarkynni þjóðleikhússins í
gær og talaði varla við nokkurn
mann. Ég vildi reyna að nálgast
Eál þessa húss. Ég veit ekki
hvort ég fann hana. Það er sins
og eitthvað trufli í aðalsalnum.
Ég veit ekki hvað það er, en
það læddist að mér grunur um
.ið stuðlaberg hvelfingarinnar
væri of þungt. Ég hef alltaf
verið hrifinn af fjallablæ og
iuðlabergsmyndum í arkitekt-
ur Guðjóns Samúelssonar. Ég
geri mér líka hugmynd um að
hann sé gagntekinn hugsjón
’jalls og stuðlabergs. En það
mun erfitt að fara hinn örmjóa,
en gullna meðalveg í þessu sem
öðru.
GRÆNAN LOGA lagði út
um glugga þessa musteris í gær
þegar ég gekk upp að húsinu.
Skyldi ekki hafa lagt grænan
loga út um glugga álfaborg-
anna? Álfar munu skrautgjarn-
ír ■— og höfundur þessarar
byggingar og búnaðar hennar
hafa dregið þykk grænleit
ílæði fyrir gluggana. Þetta er
'agurt að utan — og fagurt að
Lnnan, bara maður dragi ekki
tjöldin frá og gægist út í sól-
ina, því að útsýni er ekki fag-
urt.
HREINIR DRÆTTIR og fagr-
ar línur mæta auganu alls stað-
ar í þjóðleikhúsinu. Ég óttaðist
að ég mundi mæta of miklum
íburði, ef til vill nokkurs konar
glansmyndum, að minnsta kosti
rums staðar. En ég varð ekki
var við þær. Þarna er allt
hreint og fagurt — og fyrst og
fremst öruggt og þokkalegt.
Þar er ekki glys. Það hefur ver-
ið vrandað vel til allra hluta, og
hvergi verður maður var sýnd-
armennsku, sem hefur verið
bjóðarlöstur okkar íslendinga
síðasta áratuginn.
ÉG STAÐNÆMDIST nokkra
stund í salnum, þar sem myndir
þéirra eru á stöllum, Jóhanns
Sigurjónssonar, Indriða Einars-
sonar, Einars Kvaran og Matt-
híasar. Það var gott að vera í
þessum félagsskap um stund.
En ég saknaði þarna mjög Guð-
mundar Kamban, eins mesta
leikritaskálds okkar og tví-
mælalaust mesta leikhúss-
manns meðal íslenzkra leikrita-
höfunda. Yfirleitt saknar mað-
ur Kambans í sambandi við
opnun þessa musteris. Sigurður
málari var og brautryðjandi í
íslenzkri leiklist.
ÞAB ER GOTT, að þjóðleik-
hús Islands skuli vera opnað á
r.umardaginn fyrsta. Megi sum-
arbirta ætíð ljóma af starfi og
1 Framhald á 7. síðu.