Alþýðublaðið - 01.07.1950, Blaðsíða 5

ÍLaugardagur 1. júlí 1930.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
í GREIN ÞESSARI segir frá stórfelldustu jarðKita-
virkjun, sem enn hefur verið framkvæmd í heiminum, —
orkuverinu í Larderellodalnum á Ísalíu, — en þar er jarð-
vegur ekki Ósvipaður og á Ieirhverasvæ’ðinu á Reykjanesi.
í dal þessum hefur verið borað eftir gufu með miklum
árangri, og hún síðan virkjuð til framleiðslu á rafmagni
fjrrir iðjuver og brautarlestir.
LANDSLAGIÐ og ^ byggðin
í minni Heljardals á Ítalíu, er
einkar vingjarnlegt. Frá Flor-
enz liggur leiðin með rafknú-
Inni lest um hin fögru fjöll og
hæðir Toskaníu. í brekkunum
eygir grannur og spengilegur
cyprusviðurinn stofn sinn upp
úr limgrænu olívurjóðrinu um
hverfis hlýleg bændabýlin;
íriðsælar og fallegar sveitir
IL'lasa við augum.
Hið fyrsta sérkenni dalsins,
sern við verðum vör við, er
jþungur gnýr og dunur, sem
yel má greina í þriggja mílna
íjarlægð, en hækkar og verður
að samfelldu drynjandi öskri,
jþegar í mynni dalsins kemur.
Lestin brunar yfir lágt fell,
og hinn frægi dalur blasir við
sjónum.
Jarðvegur dalsins er, að því
er greint verður gegn um guf-
wna og. svæluna, hrjúfur og
gróðurvana. Yfirborðið er þak-
t«ð þéttu neti af pípum og leiðs-
tm, sem liggja hver yfir aðra
<og í allar áttir eins og fálmar-
ar einhverrar risaófreskju, en
allt liggur þetta net út frá hin-
um miklu byggingum orku-
yersins, og upp yfir svælu-
íoólstrana gnæfa geysiháir bor-
turnar, ekki ósvipaðir þeim,
sem líta má á olíulindasvæð-
unum.
Hvar, sem litið er, má sjá
Stærri og smærri gufustróka
gjósa upp úr jarðveginum,
sem, síðan sameinast í sam-
felldum bólstrurn og skýjum,
og megn brennisteinsfýla fyllir
vit manns. Gnýrinn og drun-
nrnar eru svo sterkar, þegar
'eiður í dalinn kemur, að vari,
heyrist mannsins mál. Hæst
Jætur feiknahár gufuhver, er
ibrýst upp úr borholu með
slíku feiknaafli, að mannlegur
ir.áttur virðist hlægilegur, sam
'anborið við slíkar hamfarir.
Þetta er dalurinn Larder-
allo, dalurinn, sem í raun
aréttri er aðeins eldgýgur á
byrjunarskeiði, en ekki þykir
sennilegt, að þar komi til eld-
gosa, — en hver veit samt
ilivað orðið getur þá og þegar.
í þessum dal er skorpan ofan
á eldinum og eimyrjunni í
yðrum jarðar þynnri en víð-
ast hvar annars staðar, svo
fjunn, að náð verður til guf-
unnar, sem hún myndar. Þetta
tækifæri hafa menn hagnýtt
'sér, borað' effir gufunni og
foeizlað reeinorku hennar til
framleiðslu á rafmagni, sem
Síðan er leitt frá orkuverum
rlalsins til iðnvera, eða notað
til þess að knýja farartæki.
1 Goshverinn mikli er síðasta
borholan af þeim fimmtíu, sem
fparna hafa verið gerðar. Enn
er orka hans svo gífurleg, að
ögerlegt er að beizla hana.
Ekki er unnt að ganga nálægt
lionum nema maSur troði baðm
iill í eyrun, ella á maður á
íiættu að blæða taki úr hlust-
anurn vegna gnýsins, líkt og
þegar skotið er af fallbyssum
skammt frá manni. Jörðin
fekelfur og titrar í nánd við
lioluna, sem er um það bil tvö
fet að þvermáli, en gufumökk-
urinn brýst upp úr henni með
braða, er jafngildir 400 metr-
um á sekúndu. í nánd við yfir-
irborðið er strókurinn tær og
gagnsær, en þéttist í gráum
mekki þegar ofar dregur.
Þessi borhola tók að gjósa
éður en búizt var við. Borað
hafði verið um nokkurra vikna
skeið meðtækjum og aðferð,
sem svipar til þess sem venju-
legt er við olíuborun, enda eru
tækin upphaflega gerð til þess
að bora meo þeim eftir olíu.
Um leið og borað er, er vatni
veitt í holuna, en síðan er því
dælt upp aftur og skolast þá
upp með því moidin og grjót-
mulningurinn, sem borinn hef
ur losað.
Þegar holan var orðin um
það bil 200 .metrar á dýpt, sá-
ust þess merki, að vart mundi
allt með íelldu. Mælitækin
sýndu, að hitinn neðst í hol-
unni jókst mjög ört, og þegar
vatninu vai* dælt upp, var leðj-
an sjóðandi heit. Skömmu síð-
ar varð bornum ekki komið
dýpra sökum gufuþrýstingsins
í' ð neðan.
Pípur til þess að beizla guf-
una voru ekki við hendina, og
var holan því fyllt af köldu
vatni um leið og borinn var
dreginn upp úr henni. Þungi
200 metra vatnsúlu er geysi-
legur og nægir venjulegá til
þess að halda gufuþrýstingn-
um í skefjum. Svo varð samt
ekki í þetta skiptið.
Sprengingin, sem varð,
heyrðist í fimmtán mílna -fjar-
lægð. Fyrst braust feiknahár nkurninni, og getur þá hæg-
’argí um líður, þrátt fyrir
hamfarir þess. Fýrr eða síðar
dur.ar orka þess í leiðslunum
og knýr túrbínur og rafvaka.
Orkustöðvarnar eru miklar
byggingar. Fimm hafa þegar
verið reistar og sex eru því
nem næst íullgerðar. Inni í
orkustöðvunum dunar gufu-
krafturinn í túrbínum og
brýstihólfum. Þegar gufan hef
ur þétzt í túrbínunum, er hún
leidd í kælihólf og þaðan sem
vatn í efnaframleiðslustöðvar,
sem vinna úr því brennisteins-
nölt. ammoniak og ýmiss önn-
ur efni. Fyrir utan orkustöðv-
arnar rísa háspennuturnar, en
þaðan er svo raforkan leidd til
iðjuveranna og borganna, sem
rumar hverjar eru ailfjarri
dalnum.
Hvernig myndast þessi gufa
í iðrum jarðar? Við vitum það
ckki enn með vissu, en teljast
má sennilegt, að víða sé jörð-
in hvítglóandi af hita hið
innra, enda bótt ekki sé þar
um lagarbráðið griót að ræða,
oins og margir bafa álitið.
Þrýstirigurinn er of mikill til
bess, og er því öllu líklegra, að
þessi glóandi kjarni sé seigur
eða hlaupkenndur.
Víðast hvar á jörðunni er
þessi kjarni þakinn þykkri
skurn bergs og jarðvegs, 40
til 50 mílna þykkri. Á einstöku
stað er skurn þessi þó þynnri,
eða með brestum og sprung-
um. Stundum kemur það fyrir
að annar barmur sprungunn-
ar sígur, og valda slík jarðsig
þeim titringi yfirborðsins, er
Við nefnum jarðskjálfta.
Slíkar breytingar á skurn-
inni geta orðið til þess að
þrýstingurinn minnki á viss-
um stöðum umhverfis kjarn-
ann. Þar sem þrýstinguririn
minnkar, breytist hlaupið í
fljótandi leðju, sem nefnd er
,,magma“. Þrýstingurinn að
neðan verður til þess að knýja
þessa leðju upp að yfirborðs-
óskast til starfa við stórt fyrirtæki í Reykjavík.
Mála- og vélritunarkunnátta nauðsynleg.
Umsóknir ásamt meðmælum og upplýsingum
um fyrri störf sendist í pósthólf 838 fyrir 4. júlí
merkt: „DEILD 4“.
ag isiendinga
efnir til kaffisamsætis fyrir Valdimar Björnsson
og frú n.k. mánudag kl. 8.30 í Tjarnarcafé. Fé-
lagsmenn og aðrir, sem óska að kveðja hjónin,
eru velkomnir. Þátttakendur geri svo vel að láta
skrá sig í síma 81619 laugardag kl. 10—12 f. h.
og 4—6 e. h. og mánudag kl. 10—12 f. h.
vatnsstrókur upp ur holunni
og þeytti rauðglóandi grjót-
hnullungum hátt í lofc upp.
Síðan hófst gufugosið Þeim
tekst að beizla það áður en
lega farið svo, að hún brjóti
rér leið upp í gegnum skurn-
Lna. Þá myndast gjósandi eld-
gígir og eldíjöll.
Gufan, sem myndast milli
•fidleðjunnar og yfirborðs-
s kurnsins getur myndazt við
hað, að vatn sigi niður um yf-
irborðsskurnio, eða þá að vötn
flæði niður um jarðsprungur.
Þessi gufa hefur yfir meiri
orku að ráða en nokkurt ann-
nð afl,_sem mönnum var kurtn-
ugt, unz kjarnorkan kom til
sögunnar.
Fyrsti maðurinn, sem hag-
nýtti sér þessa orku, var
franskur, greifinn af Larder-
allo. Hann var kominn af fjöl-
skyldu, sem glataði öllum eign
um sínum í frönsku bylting-
unni, og hélt hann þá til Ítalíu
og settist að í Livorno, árið
1814. Hann var á bezta skeiði,
gerSist brátt athafnasamur
verzlunarmaður og græddi á
tá og fingri. Hann veitti leir-
hverunum í dalnum athygli,
tók að vinna úr þeim ýmiss
brennisteinssúr efni, keypti
barna landsspildur og einka-
leyfi á framleiðsluaðferðum.
þann dag í dag yfir stærstu
Afkomendur hans ráða enn
efnavinnslustöðvum á þessu
sviði.
Frœgur vígvöllur

Þannig lítur hinn frægi vígvöllur við E1 Alam ein í Norður-Afríku út í dag. Það var þar, sem
Montgomery marskálkur hóf sigurför sína í annari heimsstyrjöldinni haustið 1942 og sigraði
skriðdrekaher Rommels, hins þýzka marskálks. Enn í dag minna skriðdrekaflökin á vígvellin-
um við E1 Alamein á þessa orustu; en á milli þeirra ráfa nú friðsamar úlfaldamæður með
unga sína, eins og myndin sýnir.
Tilraunir til að beizla guf-
una voru fyrst gerðar. 1894„
Tíu árum síðar náðist fyrst
nokkur árangur, — það tókst
að láta gufuorkuna framleiða
rafstraum, sem nsegði til að
kveikja á fimm rafmagnsper-
um. Þá átti ítalskur aðalsmað-
ur, prins Ginori Conti, dalinn.
Hann Iét halda tilraunum á-
Iram og bora eftir gufunni,
unz meiri þrýstingur fékkst.
Hann reyndi að finria aðferðir
til þess að fjötra orkuna, en
fyrsta gufuholan, sem borað
var að gagni 1931, gaus og
þrumdi í marga mánuði, áð-
ur en þær tilraunir báru árang
ur. Þá tóku ríkisjárnbrautirn-
ar að sér framkvæmdirnar,
geysimiklu fé var varið til til-
rauna og að lokum tókst að
beizla orkuna með fullum
árangri. Þá voru margar holur
boraðar til viðbótar og orku-
verið rís af grunni.
í styrjaldarlokin unnu Þjóð
verjar það hermdarverk að
brjóta og eyðileggja leiðslurn-
ar og vélar orkustöðvanna.
Tveim árum síðar hafði þó
tekizt að bæta skemmdirnar
að fullú. Með tilstyrk Mar-
shallhljáparinnar vinna ame-
rískir verkfræðingar með ný-
tízku vélum og aðferðum að
stafekkun og fullkomnun þessa
furðulega orkuvers.
Italía er snauð af kolum og
olíu. Vatnsaflið ægir þar ekki
til stórfelldra iðnaðarfram-
kvæmda. Lardarello framleið-
ir þegar 8 % af þeirri orku, sem.
notuð er í landinu og þegar
nýju orkustöðvarnar eru full-
gerðar mun þar framleitt um
13% þeirrar orku.
Og víðs vegar í veröldinni
Í| er að finna stór svæði, þar sem
ótakmarkaðir möguleikar eru
fyrir handi til slíkra stórvirkj
ana, t .d. í Alaska og Kali-
forníu. Virðist því lítil ástæða
til að kvíða fpaimtíðinni þótt
kol og olía gangi til þurrðar.
Jörðin býr samt sem áður yf-
ir ótæmandi orkulindum.