Alþýðublaðið - 09.07.1950, Síða 4

4
Útgefandl: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Fréttastjóri: Benedikt Gröndal.
Þingfréttir: Helgi Sæmundsson.
Ritstjórnarsímar: 4901, 4902.
Auglýsingar: Emilía Möller.
Auglýsingasími: 4906.
Afgreiðslusími: 4900.
Aðsetur: Alþýðuhúsið.
Alþýðuprantsmiðjan h.f.
Fegrun Reykjavíkur
REYKJAVÍK er fögur borg.
Um það munu flestir vera sam-
mála, borgarbúar jafnt sem
innlendir og erlendir gestir
höfuðborgarinar. Sé hins vegar
um það spurt, hvað sé fagurt
við Reykjavík, er hætt við að
svör verði nokkuð á reiki.
Sjálfum mun Reykvíkingum
finnast bæði borgin og um-
hverfi hennar hið fegursta,
enda er hún þeirra borg. Víð-
reistir menn munu þegar taka
undir það, að bæjarstæðið sé
með afbrigðum fallegt, þótt
næsta nágrenni sé víða hrjóstr-
ugt. Hins vegar er fegurð bæj-
arins sjálfs ekki hafin yfir
gagnrýni. Mörg hin nýrri bæj-
arhverfi eru vel byggð og hin
snotrustu. Margar hinar stærri
byggingar og mikill fjöldi í-
búðarhúsa eru myndarleg og
jafnvel fögur hús. Hinir ör-
smáu grænu bletir eru margir
hið mesta augnayndi. En stórir
hlutar borgarinnar eru illa
byggðir og húsin bæði láreist
og Ijót. í heilum hverfum eru
göturnar mjóar og opin svæði
engin. Húsaræksni, sem hefði
átt að rífa fyrir áratugum,
standa enn nærri hjarta borg-
arinnar og mörgum bygging-
um og stöðum, sem sögulegar
minningar hafa að geyma, hef-
ur lítil sem engin rækt verið
sýnd. Um skreytingu á borg-
inni hefur vart verið að ræða
nema í hvosinni, þar sem mið-
bærinn stendur, milli Arnar-
hóls, Austurvallar og Hljóm-
skálagarðsins.
Hér er því ærið verkefni, að
fegra og skreyta borgina. Til
þess var stofnað fegrunarfélag
fyrir nokkrum árum, og hefur
það öðru hverju látið til sín
íaka í þessum efnum. Að vísu
var þetta félag gagnrýnt í önd-
verðu vegna sambands nokk-
urra embættismanna bæjarins
við það. Þeir hafa þó dregið sig
út úr trúnaðarstöðum í félag-
inu, svo að samband þess við
bæjaryfirvöldin er nú frjálst
og óbundið, og hafa deilur um
íélagið þar með lagzt niður, en
hitt komið æ betur í ljós, sem
áður var vitað, að allir borgar-
búar geta sameinazt um þann
íilgang, sem félagið var helgað,
Fegrunarfélagið hefur nú
gefið Reykjavíkurbæ mynda-
styttu eftir Ásmund Sveinsson
og mun hafa í hyggju að gefa
bænum aðra styttu eftir Einar
Jónsson. Er þetta vel tii fund-
ið, þar sem of lítið er um slíka
skreytingu í bænum, og slíkar
gjafir vekja jafnan umtal og
umhugsun um fegruh bæjar-
ins.
Að þessu sinni hefur ekki
skort slíkt umtal og jafnvel
harðar deilur. Er fyrst og
femst deila um list Ásmundar
Sveinssonar og hvern sess verk
hans megi skipa í bænum. Vilja
sumir vegsama listamanninn
með því að setja „Wcnsber-
ann“ á hinn bezta stað, sem
ALÞÝÐUBLAÐIP
fundizt getur, en aðrir telja
myndir hans ekki til annars
hæfar en að kasta þeim í sjó-
inn.
SÍíkar deilur um list eru ekki
nýtt fyrirbrigði hér eða annars
staðar, og það er vissulega
betra að búa við þær en algera
andlega lognmollu. Það, sem
skortir í þessu máli, er gott
tækifæri fyrir Reykvíkinga til
að sjá styttuna sjálfa eða betri
mynd af henni en enn hefur
birzt, svo að þeir geti af eigin
sjón dæmt um verkið,
Það hefur verið alrnanna
rómur ,að þessi stytta ætti að
standa við hina nýgerðu Lækj-
argötu, nærri Lækjartorgi. Svo
mun þó ekki verða, og hefur
verið frá því skýrt, að hvorki
ráðamenn bæiarins ne lista-
maðurinn hafi áhuga á þeim
stað. Hins vegar hefur verið
rætt um aðra staði, þar á með-
al Hljómskálagarðinn. Um
þetta verður sjálfsagt enn deilt,
en vert er að benda á, hvort
ekki eigi að dreifa listaverkun-
um meira um bæinn en gert
hefur verið. Mundi ekki Vatns-
berinn, þetta nútíma raunsæis-
verk, njóta sín betur á rúmgóðu
torgi í hinum nýrri hverfum
Reykjavíkur en við hliðina á
Jónasi og Þorfinni við Tjörn-
ina? Mundi ekki slíkt listaverk
flýta fyrir fegrun heilla bæjar-
hverfa og auka bæjarsvip
þeirra, ef því væri valinn stað-
ur á Sunnutorgi, Miklatorgi
eða Hagatorgi?
Á bæjarstjórnarfundi í vik-
unni, sem Ieið, var borin fram
tillaga þess efnis, að skipuð
yrði nefnd manna úr samtök-
um listamanna til þes að stjórna
skreytingu gatna og torga í
bænum. Þessi hugmynd er
ágæt, og verður vonandi skip-
uð slík nefnd. Væri þá ekki úr
vegi, að í slíkri nefnd væru
auk fulltrúa listamannafélag-
anna einn eða tveir leikmenn
og fulltrúi frá bæjaryfirvöld-
unum.
*
Fegrun bæjarins getur mið-
að vél áfram með slíkri starf-
:-emi og slíkri skreytingu. Því
má þó ekki gleyma, að stærsta
viðfangsefni Reykvíkinga á
þessu sviði er að hraða endur-
byggingu bæjarins, losna sem
fyrst við litla og ljóta kofa,
sem standa á dýrum lóðum um
allan gamla bæinn. Þegar
myndarlegar byggingar rísa í
hjarta bæjarins, mun allur
svipur bæjarins gerbreytast á
skömmum tíma.
Fyrir þessari þróun má greiða
með lagasetningu um skipu-
lag, verðhækkunarskatti á lóð-
ir og fleiri slíkum ráðstöfunum.
Samt mun endurbygging bæj-
arins taka langan tíma, ekki
sízt er byggingastarfsemi öll
dregst saman eins og nú. En
Reykvíkingar mega þó ekki
missa sjónar á því, að þetta er
eitt veigamesta verkefni þeirra
fyrir bæjarfélagið.
VANDRÆÐI
í NÝFUNDNALANDI.
Björgvin Bjarnason gekk
ekki inn í neina Paradís, er
hann flúði til Nýfundnalands. í
ár hefur ábyrgðarverð á fiski
verið afnumið þar vestra, og
hafa sjómenn og útgerðarmenn
mótmælt harðlega. Smallwood
forsætisráðherra hefur ein-
dregið skorað á útgerðarmenn
að halda áfram útgerð, enda
muni Nýfundnalandi öllu lokið,
ef útgerð tekur af. Þá er í ráði,
að ríkisstjórnin veiti allmikil
lán til útgerðarinnar til þess að
gera henni kleift að starfa á-
fram.
Nýfundnalandsmenn eiga nú
í miklum markaðsvandræðum,
og stafa þau meðal annars af
því, að landið hefur nú kan-
adadollar að gjaldeyri, en ekki
sterlingspund eins og áður, og
margir viðskiptavinir geta ekki
keypt fisk fyrir dollara. Mikl-
ar viðræður hafa farið fram í
Ottawa um vandamál þessi.
AÐALFUNDUR Útgerðarfé-
lags Akureyringa h.f. var hald
inn síðast liðinn fimmtudag.
Samkvæmt skýrslu stjórnarinn
ar 1949 fór Kaldbakur 13 veiði
og söluferðir, og var meðalsala
í ferð 10300 sterlingspund. Var
hann söluhæstur nýsköpunar-
togaranna á árinu. Svalbakur
fór 7 sveiðiferðir, og meðalsala
í ferð var 9871 sterlingspund.
Hagur félagsins er góður en
arður er þó ekki greiddur hlut
höfum þetta ár, þar eð félagið
stendur í fjárfrekum fram-
kvæmdum, kaupum nýsköpun
artogara, byggingu saltfisk-
verkunarhúss og fleira.
Togararnir veiða nú í mjöl-
vinnslu fyrir Krossanesverk-
Sunnudagur 9. júlí 1950.
ðSckar á m
GJALDEYRISSKORTURINN: Mikill skortur hefur verið á
vinnufötum í Iandinu og er gjaldeyrisskorti kennt um. Þó skorti
einn mesta vinnufataframleiðandann, Svein Valfells, ekki gjald-
eyri til að kaupa nýjan, amerískan lúxusbíl (Buick 1950, R
4446), sem kostar Íiúsundir dollara. * * * Þessi bílakaup hafa
komið Valfells í hin alvarlegustu vandræði. Hann á nú þrjá bíla,
en Iáðist að hafa nema tvo bílskúra við villu sína í Blönduhlíð.
* * * Valfells er einn sterkasti bakhjarl kommúnista og styður
flokk þeirra á margvíslegan hátt, frá beinum framlögum til þess
að gefa Einari Olgeirssyni Iúxusíbúð. * * * Vonandi segir Þjóð-
viljinn frá hinum nýja, glæsilega lúxusbíl, eins og öðrum slíkum.
Fegrunarfélagið er að láta gera afsteypu af höggmynd eftir
Einar Jónsson og verður myndin gefin Reykiavíkurbæ.
MOSKVUBLÖÐIN halda því fram, að Grænlandsleið-
angur Paul Emile Vicíors, sein Loftleiðir annast flutninga
fyrir, sé dulbúinn .amerískur njósnaleiðangur.
Blöð frá New York sögðu frá því undir allstórum fyrirsögn-
um, er skip, sem er eign 95000 manns, kom í höfn í Brooklyn.
Skipið var Arnarfell, eign íslenzku samvinnufélaganna.
HITT OG ÞETTA: Helgi Hjörvar er nú í árs leyfi frá störf-
um hjá útvarpsráði. * * * Jón Þórarinsson tekur við stjórn Fóst-
bræðra. * * !fMiðbærinn mundi lagast mikið, ef Reykjavíkur-
Apótek og Eimskipafélagshúsið væru fegruð eins og t. d. Hótei
Borg og landssímahúsið. * * * Kassagerð Reykjavíkur sækir
um iðnaðarlóð. * * * Knattspyrnufélagið Þróttur biður bæinn
um land fyrir íþróttasvæði.
REYKJAVÍK OG PARÍS: Danski fiðlúleikarinn Wandy
Tworek, sem lék fyrir hálftómu húsi í Reykjavík fyrir tveim
árum, hefur nú farið sigurför til Parísar.
FRIÐARSÓKNIN: Kommúnistinn Haukur Bjömsson,
sem er landflótta vegna óreiðu í viðskiptamálum, er nú
Kominformagent í Svíþjóð og Ðanmörku. Hann mætti á
Islendingamóti í Kaupmannahöfn 17. júní. Þegar hinir öl-
kærari í hófinu voru farnir að finna á sér, dró Haukur upp
Stokkhólmsávarpið, og reyndi að safna undirskriftum. —
Hann þorði ekki að sýna mönnum plaggið fyrr!
Á vetrarvertíðinni gengur löndun bátafiskjar í vesturhöfn-
inni í Reykjavík þannig fyrir sig: Úr bát fer fiskurinn á bíl af
bryggjunni yfir götuna í verbúðirnar. Þar er farið inn í fisk-
inn. Síðan er hann aftur settur á bíl og ekið alla leið að vog-
inni í Tryggvagötu og þaðan aftur að fiskiðjuveri xíkisins. Fisk-
iðjuverið er aðeins 10 metra frá næstu bryggju, þar sem fisk-
urinn lagði af stað í ferð sína!
REYKVÍKINGAR geta átt von á mikilli liækkun á raf-
magni og heitu vatni. Getur hækkunin orðið allt að eða um 50%.
HVER SILKIHÚFAN . . . .: Ef mönnum finnst verð á er-
lendri vöru vera hátt á íslandi, ættu þeir að sundurliða verðið
frá því varan var keypt erlendis. Sundurliðunin yrði á þessa
Ieið: 1) Erlent fob. verð. 2) Farmgjald. 3) Vátrygging. 4) Cif-
verð. 5) Uppskipun og akstur. 6) Vörumagnstollur. 7) Vöru-
magnstollauki (200%). 8) Verðtollur. 9) Verðtollauki. 10) Vöru-
gjald. 11) Bankakostnaður og leyfisgjald. 12) Kostnaðarverð.
13) Heildsöluálagning. 14) Söluskattur. 15) Heildsöluverð. 16)
Smásöluálagning. 17) Söluskattur hjá smásala. 18) Útsöluverð
til íslenzkra neytenda.
„Samvinnufriður^ um hneykslismál
JÓN PÁLMASON, íorseti
sameinaðs þings og fyrrver-
andi landbúnaðarmálaráð-
herra, sem uppvís hefur orð-
ið að því, að hafa í sinni stuttu
ráðherratíð brotið lögin um
jarðakaup ríkisins til þess að
losa flokksmann sinn eg sam-
þingmann, Gísla Jónsson, við
jörðina Otradal í Arnarfirði
fyrir margfalt fasteignamats-
verð, telur sig illa svikinn af
blaði samstarfsflokksins í nú-
verandi ríkisstjórn, Tíman-
um, sem ljóstraði þessu máli
upp, bersýnilega að undirlagi
eftirmanns Jóns í landbúnað-
armálaráðherrastóli, Her-
manns Jónassonar.
JÓN HEÍMTAR af Tímanum
það, sem hann sjálfur kallar
,,samvinnufrið“, og á með því
bersýnilega við, að illa fari á
því, að Tíminn sé að núa hon-
um Otradalshneykslinu um
nasir meðan stjórnarsam-
vinna Sjálfstæðisflkoksins og
Framsóknarflokksins stend-
ur. En Tíminn er ekki alveg
á því, að veita honum þennan
,,samvinnufrið“. Hann segir:
„Með því móti yrði stjórnar-
samstarfið hæglega að bófa-
samsæri". Er engin furða,
þótt Jóni Pálmasyni þyki með
þessum orðum óþægilega að
sér sveigt, enda segir hann í
grein, sem hann nefnir „Sam-
vinnufriður og Otradalsmál"
í Morgunblaðinu í gær:
„Blaðasnápar, eins og sum
fíflin, er starfa við Tímann,
verða í þessurn efnum aldrei
til annars en bölvunar. Slíkir
eru þjóðfélagsins mestu háska
menn.“
EN HVAÐ HEFUR ÞÁ JÓN
að segja sér til varnar í sjálfu
Otradalsmálinu? Það er ekki
mikið. „Ég tel þetta lítilsvert
mál,“ segir hann, „og ekki til
þess fallið, að blaðadeilur
héldu áfram um það. Það
markar enga stefnu í jarð-
eignamálum eða hefur þýð-
ingu fyrir hag ríkisins. þó að
ein jörð sé tekin upp í skuld
og með hæfilegu verði.“ En
það hefur verið upplýst, að^
Jón hafi látið ríkið kaupa
Otradal upp í ógreidd opin-
ber gjöld Gísla Jónssonar.
ÞANNIG VILL JÓN PÁLMA-
SON láta líta á Otradals-
hneykslið og embættisafglöp
sín í sambandi við það. En
almenningur Iítur öðru vísi á
málið. Hann telur það ekki
„lítilsvert mál“, að fyrrver-
andi landbúnaðarmálaráð-
herra og núverandi forseti
sameinaðs þings skuli verða
uppvís að því, ao hafa brotið
lögin um jarðakaup ríkisins og
Iátið hið opinbera kaupa jörð
af flokksmanni sínum og sam-
þingmanni fyrir sexfalt hærra
verð en leyft er í lögum. En
sem kunnugt er lét Jón ríkið
greiða fyrir Otradal 70 þús-
und krónur, þó að fasteigna-
matsverð jarðarinnar sé ekki
nema 12 þúsundir og ríkið
megi, samkvæmt lögunum
um jarðakaup ríkisins, ekki
kaupa neina jörð án sérstakr-
ar samþykktar alþingis fyrir
meira en fasteignamatsverð.
ÞETTA ER EKKI „LÍTILS-
VERT MÁL“, þó að Jón
Pálmason og Gísli Jónsson
vilji láta líta svo á. í þessu
máli hefur ráðherra brotið
lög landsins til þes að hygla
einum flokksmanni sínum á
kostnað hins opinbera. í slíku
máli myndi á Englandi eng-
inn friður, ekki einu sinni
„samvinnufriður11 með tveim-
ur stjórnarflokkum, vera
hugsaitlegur. Það myndi þar
kosta báða hina seku þing-
mennskuna, ef ekki meira.
Ú 5 b re i ði I
ftlþftobljSIS