Alþýðublaðið - 20.07.1950, Blaðsíða 5

Fimrr.íudagur 20. júlí 1950
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞAÐ ER MARGRA MANNA ÁLIT, að Grikkir nú-
tímans séu allt önnur þjóð og ólík þeirri, sem fræg er
úr fornaldarsögunni. Þessari skoðun mótmælir Max Easí-
man, hinn þekkti ameríski jafnaðarmaður og rithöfund-
ur, í eftirfarandi grein. Hann brá sér til Grikklands í
fyrrasumar og segir: Grikkir eru stöðugt Grikkir. —
Greinin er þýdd úr „Reader’s Digest.“
• GRIKKLAND á sér sérstæða réttmæti þeirrar dýsingar. Hér
örðugleika að stríða Það er for hafa tíminn og mannshöndin
tíð landsins, sem á vissan hátt hjálpazt að við að skapa full-
er því fjötur um fót. Það er. komið listaverk. Og þarna er
snjög algengt, að almenningur 1 ekki um að ræða dularfullt fvr.
Titan Grikklands haidi, að hið irbrigði, sem aðeins fái yfir-
forna Grikkland og Grikkland náttúrlegan blæ 1 tunglsljósi.
Siútímans séu tveir óskyldir' Þetta mannvirki nýtur sín lang
staðir. Ferðamenn koma til bezt í morgunsólinni.
Grikklands einungis eða að
langmestu leyti til að sjá m_eð
eigin augum rústir þeirra bygg
ánga, sem prýddu Forn-Grikk-
land. Mörkum þeirra ferða
xnanna finnst sem Grikkjum nú
tímans sé hreinlega ofaukið
ineðal slíkra bygginga.
Þetta byggist á -ilgerum rnis-
skilningi. Gríska þjóðin hefur
fcreytzt mjög lítið á umliðnum
■öldum. Meðal hennar lifir að
"vísu ekki Iengur þao samsafn
mikilmenna, sem einkenndi
Periklesaröldina. Og hvaða
þjóð á nú slíka snillinga? Hver
önnur hefur nokkurn tíma átt
slík andleg stórmenni? En
gríska þjóðin er enn í dag sú
Sama. Það hefur verið ráðizt
inn í land hennar, þjóðin hef-
*ur verið sigruð, fjölmargir
■þegnar hennar hafa flúið land.
Afkomendur slíkra flótta-
snanna hafa að vísu snúið heim
aftur mörgum hundruðum ára
síðar, þeir hafa ekki bland-
azt öðrum þjóðum neití að ráði
xié tileinkað sér siði, venjur né
liugmyndir þeirra þjóöa, sem
foeir hafa lifað meðal. Grikkir
<eru gáfuð þjóð, gera sér far um
að hugsa rökrétt og dragá rök-
réttar ályktanir, alveg eins og
áður fyrr, þegar Grikkir lögðu
lieimsmenningunni til . hina
miklu hugsuði í rökfræði og
lieimspeki. Þeir hafa miklar
xnætur á einstaklingsfrelsinu,
alveg eins og fyrr á öldum, þeg-
ar þeir upr'götvuðu hið demo-
kratiska stjórnarfar. Enn í dag ,
fcerjast þeir ótrauðir fyrir lýð-
xæðinu.
Þegar komið er til Grikk-
lands, liggur þetta í andrúms-
loftinu. Grikkland er fjöllóttur,
*vogskorinn skagi; mjög fagurt
•er þar víða, en landið er ekki
írjósamt. Lífsbarátta almenn-
ings er höifi; honum er annað
lientara en að liggja á liði sínu.
Svo hefur verið um aldaraðir.
Sú þjóð, sem hér reisti menn-
ingarríki af grunni fyrir mörg-
inn öldum, ríki, sem náoi frá-
ófrjósömum, sendnum strönd-
tim upp í gróðurlítil og ber f jöll
In, hlaut að verða að eiga
marga hrausta og dugmikla
einstaklinga, sem gjarnan vildu
vera sjálfstæðir og óháðir. Fólk,
sem andar að . sér þurru og
hressandi loftslaginu í Grikk-
landi, hlýtur að hugsa skýrt.
Ytri sannanir þessa birtast
jafnskjótt og þér sjáið Aþenu,
-— Parþenon, hof gyðjunnar
Aþenu sjálfrar á Akrópclishæð-
Inni verður þá fyrir nugum
ierðamannsins. Þér hafið séð
hundruð mynda af þessari bygg
Ingu, heyrt því lýst sem sígildu
dæmi um fullkomið listaverk.
Fyrst þegar þér sjáið þessa
fcyggingu með eigin augum,
sannfærist þér að fullu nr.
Grikkir nútímans halda enn
hinum ævaforna sið að safnast
raman á Stjórnarskrártorginu
og ræða um stjórnmál yfir kaffi
bollanum. Hvergi annars staðar
er að sjá jafn mörg lítil borð á
einum stað, né svo marga stjórn
málamenn sámankomna. Eins
og fyrir 2000 árum er sérbver
Aþenubúi stjórnmálamaður.
Jafnvel skóburstaradrengur-
inn, sem smýgur á milli borð-
nnna, veit alveg upp á hár
hvernig á að stjórna landinu, og
hendi það, að hann fái tækifæri
til að bursta skóna á íörsætis-
ráðherranum, hikar drengurinn
ekki við að fræða hann um
það. Grikkland er heimkynni
hins frjálsa orðs, ekki síður en
hinna frjálsu manna.
Það er mikið misræmi í efna-
hagsmálum Grikklendinga, en
þjóðfélagslegar hindranir eru
ekki í vegi neinum. Þar eru
engar stórar jarðeignir í einka-
eign, heldur engin stétt aðals-
manna. Hvað viðvíkur afstöð-
unni til konungsdómsins hafa
Grikkir skipt um skoðun 5 sinn
um á s. 1. 32 árum, og hafa í
hvert skipti fengið vilja sínum
framgengt.
Grikkir hafa barizt hetjulegri
baráttu til þess að verja sjálf-
etæði sitt. Þér munið vafálaust
eftir því úr mannkynssögunni,
begar fámennur her Aþenu-
manna hélt ótrauður til móts
við hinn geysifjölmenna her við
Maraþon. Þessi her taldi aðeins
.9000 menn, en hann felldi 6400
Persa og rak hina í sjóinn. Þér
munið eftir Þemistókles, sem
með mjög litlum flota dreifði
hinum öfluga flota Xerxesar við
Salamis, og neyddi þennan
heimsvaldasinnaða einræðis-
herra þeirra tíma til þess að láta
af áformum sínum um heimsyf-
irráð og snauta heim til sín.
En máske hafið þér glevmt
hinu, þótt það sé tugum alda
nær okkar tíma. að þegar ein-
ræðisherrann Mussólini réðist
með nýtízku her sínum á Grikki
fyrir rúmum tíu árum síðan,
og hafði á að skipa tvöföldu
liði og miklu betur útbúnu
on her Grikkja. En Grikkjum
féllst ekki hugur. Þeir tóku
mannlega á móti og ráku ítal-
Ina inn í miðja Albaníu, þaðan
rem þeir komu. Og þegar naz-
Istaher Hitlers óð inn í landið
vörðust Grikkir svo vasklega,
að það tók Þjóðverja miklu
lengri tíma að heY-aka landið
heldur 'en þeir höfðu gert ráð
fyrir, og það gaf bandamönn-
um dýrmætan frest.
Þátttaka Grikklands í síðari
heimsstyrjöldinni var banda-
mönnum ómetanleg, en hún
hafði í för með sér miklar fórn-
Lr fyrir hina grísku þjóð. Þjóð-
| verjar þurrkuðu út um 3700
horgir og þorp, víða. svo ger-
• ramlega, að þar stóð ekki steinn
yfir steini, og íbúarnir voru
I drepnir til hinzta manns. Þeir
j fóru ránshendi um búpening
landsmanna, og hirtu meira en
helming hans. Þeir stálu eða
notuðu í heimildarleysi og ó-
nýttu meira en ‘ 85 % af öllum
vélakosti landsmanna. Þeir
cprengdu í loft upp mestan
hluta af öllum brúm og þjóð-
vegum. En það varð aldrei lát
á mótstöðu Grikkjanna. Eng-
inn þýzkur hermaður var eitt
augnablik öruggur um líf sitt,
meðan á hernámi landsins stóð.
Og svo kom frelsið á ný, - en
það var ekkert frelsi. Þjóðin
gerði skyndilega þá uppgötv-
un, að sú mótstöðuhreyfing,
iem hafði með utanaðkomandi
hjálp að vísu, brotið á bak aft-
ur hinn nazistíska óvin, var
ílækt í járngreipar annars
valds. Hin langa neðanjarðar-
barátta hafði þegar til kom ekki
orðið Grikkjum til frelsis, held-
ur orðið vatn á myllu Rússa,
til þess að leggja á þessa æva-
fornu menningarþjóð nýja þræl
dómsfjötra. Grikkir voru ekki
oina þjóðin, sem vaknaði upp
við þennan vonda draum, en
þeir urðu fyrstir allra þeirra
til þess að safna kröftum sín-
um til nýrra átaka og gengu til
nýrrar baráttu vonglaðir og sig
urvissir.
rsögu
afnið
skemíiíepr ásfsrsognr
eins 5 i. hver bó
Grikkir ganga ekki með nein
ar grillur um upptök hinnar svo
kölluðu ,.borgarastyrjaldar“.
Þeir vita sem er, að fylgiríki
Rússa, sem land eiga að Grikk-
landi að norðan vildu nota sér
ringulreiðina til þess að koma
ár sinni fyrir borð í Grikklandi.
Hin villimannlega innrás þess-
ara ríkja gaf ekki Grikkjum
nein fyrirheit um frið né far-
ræld. í augum hinnar grísku
þjóðar var hér um að ræða inn-
rásarher á borð við lið Xerxes-
ar, sem hefði í hygggju að
íeggja í rústir og eyða þeirri
menningu, sem Grikkland á sín
um tíma arfleiddi hinn vest-
ræna heim að.
Grikkir segja við ferðamenn,
cem heimsækja land þeirra:
„Hér eru tvær þjóðir, Aþen-
Ingar og svo hitt fólkið.“ Víst
er það líka rétt. að þorpin og
borgirnar úti á landsbyggðinni
liafa lítið að bjóða miðað við
liámenningu höfuðborgarinnar,
Aþenu. Sú menning er líka fólg
in nær eingöngu í minjum lið-
inna tíma. Hið dýrlega Grikk-
!and fornaldarinnar var Aþena
fyrst og fremst.
En bændafólkið út um landið'
rtendur borgarbúum í engu að
baki. Skólakennari í litlu borpi
tiokkru sagði mér. að hann hefði
opnað skólann sinn strax dag-
;nn eftir að nazistar yfirgáfu
!andið. Ég spurði hann hvar sá
ikóli væri. og hann sýndi mér
f'að. Það eina, sem eftir var af
rkólanum. voru útitröppurnar,
,.og ég nota þær“, sagði kenn-
arinn. ..Nazistarnir eyðilögðu
húsið sjálft, en þetta dugar mpr
í bili“. Á hernámsárunum voru
3000 skólahús eyðilögð. Það
ganga sögur um fjölmarga
í ÁSTARSÖGUSAFNINU eru komnar á markaðinn og fást
hjá bóksölum um land ailt. Nöfn þeirra fara hér. á eftir:
IlsIIii Ííjarla§ ráSa
r
Mk eiri
Sfúlkan með silfurhjaríaS
Sípr ásfarmoar
Á árir.u. sem leið komu út eftirtaldar sögur:
Sönn ásf
• áuöur og ásf
Ásf og svik
VinnusfúSka Seikkonunnaf
Krókavegir ásfarínnar
Ástarsög'urnar eru nú orðnar tíu talsins. Sumar beirra eru
sem sagt upp seldar og aðrar senn á þrotum. Dragið því
ekki að eignast þessar vinsælu sögur. Þér hafið mesta
ánægju af að eiga ÁSTARSÖGUSAFNIÐ í heild.
Paníið Ástarsögusafnið beint frá forlaginu,
ef það fæst ekki hjá næsta bóksala. —
Sent burðargjalásfrítt hvert á land sem er.
Bókaútgáfan ÖSP
Pósthólf 561 — Reykjavík.
Kanpum fuskur
á - ~ 51 =*;-
Baidursgöfu 30.
presta og kennara, sem létu það
verða sitt fyrsta verk eftir að
þeir slepptu byssunni að lokn-
um blóðugum bardögunum, að
flýta sér heim og taka til við
að fræða og upplýsa þjóð sína.
Bændur.nir hafa einnig . haíið
ttarf sitt, enda þótt flestar vél-
r.r þeirra séu eyðilagðar eða úr
(ér gegnar. í sveitunum ekki síð
tir en í borgunum eru Grikkir
rtöðugt Grikkir. Þegar férðast
er í Grikklandi verður maður
var mikillar hlýiu í garð Banda
ríkjamanna fyrir margvíslega
hjálp þeirra víð Grikki.
Grikkir hafa vitanlcga. sína
galla eins og aðrir menn. Þeir
eru deilugjarnir, og harðdræg-
ir í viðskiptum eru þ.eir. Máske
má skýra viðskiptavit þeirra,
cins og revndar fleira í fari
[ eirra, með landslaginu. Það
má heita að ógerlegt sé að lifá
sæmilegu lífi í þessu hrjóstuga
fjallalandi nema með því að
peta gert góð viðskipti við þá,
sem búa á frjósamari stöðum.
Annað hvort gerir Grikkinn við
yður góð kaup, eða hann gefur
yður það, sem þér þarfnizt.
Þannig hefur lundarfar hans
verið allt írá dögum hins
bragðvísa Ódysseifs.
Á einu sviði eru Grikkir nú-
tímans frábrugðnir forfeðr-
um sínum. Þeir hafa tileink-
að sér hina kristnu trú einlæg-
leg. Tyrkir undirokuðu grísku
þjóðina um 400 ára skeið, en
hún lét ekki undan á trúarsvið
inu. og hélt órofa tryggð við
!iina grísk-katólsku kirkju.
Þetta átti sinn stóra þátt í sam
heldni þjóðarinnar og varð auk
þess ástæðan fyrir því, að
Grikkir blönduðust herraþióð
inni miklu minna en ella myndi
hafa orðið, því giftingar voru
mjög illa séðar á báða bága
inilli múhameðstrúarmanna og
grísk-katólskra, kristinna
manna. Það er því engin til-
viljun, að víða í austur-Evrópu
merkir orðið ,,Grikki“ ekki í-
búa Grikklands fyrst og fremst,
heldur kristna kirkju.
Einn merkasti viðburður á
ferðalagi hvers þess, sem til
Grikklands kemur, er að heim
sækja hof Apollos í Delphi.
Hann var guð andlegrar og Kk
amlegrar hreysti og heilbrigði,
Framh. á 7. siðu.