Alþýðublaðið - 21.09.1950, Blaðsíða 4

4
A!:t>VfHJRLAf>1F>
Fimmtudagur 21. sept. 1950.
Hvar er fornmirnavörður?
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Fréttastjóri: Benedikt Gröndal
IÞingfréttir: Helgi Sæmundsson
'■ Ritstjórnarsímar: 4901, 4902.
[ Auglýsingar: Emilía Möller.
Auglýsingasími: 4906.
Afgreiðslusími: 4900.
Aðsetur: Alþýðuhúsið.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Þeir þurfa ekki að
sýna þegnskapinn!
ÞEGAR verkalýðsfélögin
sögðu upp samningum í júlí og
ágúst í sumar, var það gert
til þess að mótmæla augsýni-
legri fölsun júlívísitölunnar og
knýja fram leiðréttingu henn-
ar, svo að verkamenn og launa
fólk yfirleitt fengi áfram þá
kaupuppbót, sem því bar sam-
kvæmt gengislækkunarlögun-
um. Og þegar þessi leiðrétting
júlívísitölunnar hafði fengizt,
urðu öll verkalýðsfélögin við
þeim tilmæium Alþýðusam-
bandsstjórnar að framlengja
samninga sír.a óbreytta fyrst
um sinn, jafnvel þótt full á-
stæða væri til þess, að nota
tækifærið til að knýja fram
kauphækkun og þar með
fyllri bætur hinnar gífurlegu
verðhækkunar af völdum geng
xslækkunarinnar, en nú fást,
með þeirri kaupuppbót, sem
ákveðin var í gengislækkun-
arlögunum. Réði þar miklu
um, að verkalýðsfélögin vildu
verða við almennri ósk um
það, að vinnufriðurinn í land-
inu yrði varðveittur, svo mik-
ið sem á því veltur nú fyrir
þjóðina, vegna gjaldeyrisskorts
og margháttaðra annarra erf-
iðleika, að framleiðslan stöðv-
ist ekki; enda var því almennt
íagnað, að verkföllum skyldi
vera afstýrt, og þegnskapur
verkalýðssamtakanna var við-
urkenndur, jafnvel í andstæð-
ingablöðum þeirra.
En því meiri furðu vekur sú
frétt, sem birt var hér í blað-
inu í gær, að eitt atvinnurek-
endafélagið í höfuðstað lands-
ins, Félag löggiltra rafvirkja-
meistara, skuli nú hafa
neitað fyrir sitt leyti, að
íramlengja hina gömlu samn-
inga við rafvirkja óbreytta.
Þessú^n atvSnnurekendum
nægir það bersýnilega ekki, að
rafvirkjar hafa orðið við til-
mælum Alþýðusambandsstjórn
ar og tjáð sig fúsa til að falla
fyrst um sinn frá öllum kaup-
hækkunarkröfum og fram-
lengja samninga sína við raf-
virkjameistara óbreytta, —
þeir vilja fá kaup rafvirkja
lækkað um hvorki meira né
minna en 12,5 prósent og neita
því fyrir sitt leyti, að fram-
lengja hina gömlu samninga!
Er nú ekki annað að sjá, en
að til verkfalls dragi hjá raf-
virkjum vegna þessarar fram-
komu rafvii'kjameistara; að
minnsta kosti hafa rafvirkjar
boðað verkfaíl frá og með degin
um á morgun, hafi rafvirkja-
meistarar ekki séð að sér fyr-
ir þann tíma og framlengt
hina gömlu samninga.
Það er furðuleg ósvífni, sem
rkfvirkjameistarar sýna í
þessu máli. Verkalýðssamtök-
in, þar á meðal Félag íslenzkra
rafvirkja, hafa sýnt mikinn
þégnskap með því að falla frá
Öllum kaunkröfum fyrst um
sinn, þrátt fyrir takmarkaða
uppbót hinnar sívaxandi dýr-
tíðar, svo að vinnufriður og
framleiðsla í landinu geti hald-
izt. Og með þetta fyrir augum
hafa þau tjáð sig reiðubúin til
bess að framlengja samninga
sína óbreytta. og flest þeiri'a
þegai' framiengt ’þá. En raf-
virkjameistarar eru bersýni-
!ega þeirrar skoðunar, að þeir
þurfi engan þegnskap að sýna,
og að við það sé ekkert að
athuga, þótt þ e i r rjúfi vinnu-
friðinn með því að neita að
framlengja samninga við raf-
virkja og krefjast stórkostlegr-
ar kaup lækkunar!
En það er alveg áreiðanlegt,
að rafvirkjameisturum. skjátl-
ast, ef þeir eru þessarar skoð
unar. Framkoma þeirra felur
raunverulega í sér ósvííið trún
aðarbrot á verkalýðssamtökun
um, sem enga ástaeðu höfðu til
þess að ætla, að vegið yrði
pannig aftan að þeim,. er þau
fyrir sitt levti féllust1 á, að
cramlengjá samninga sína ó-
breytta til þess að tryggja
vinnufriðinn og áframhaldandi
framleiðslu. Og slík framkoma
rafvirkjameistara mun því
verða fordæmd af allri alþýðu
manna, hvar á landinu, sem
er. Komi til verkfalls hjá raf
virkjum á morgun, þá er það
ekki þeirra sök, heldur at-
vinnurekendaklíkunnar, sem
hér hefur skorið sig út úr, og
neitað að virða það samkomu-
lag, sem allir aðrir hafa, vegrxa
þjóðarhags, talið sér skylt að
hlíta.
Ælti a3 hafa vit á
því að þegja
ÞJÓÐVILJINN birti í gær
langa lofgrein Jóns Rafnssonar
um „afrek“ „sameiningar,-
manna“ af hans tagi í Alþýðu-
sambandinu og í verkalýðssam-
tökunum. Þakkar hann þar sér.
og sínum líkum flest það, sem
alþýðusamtökin hafa síðasta’
áatuginn knúið fram af kjara-
BLÖÐIN eni jafnan öðru
hvoru að skýra fvá því, að
Reykjavíkurbær sé að auka
skrifstofumennsku sína. Nýj-
ar deildir eru stofnaðar og
nýir deildaforstöðumenn
ráðnir. Þetta krefst tilheyr-
andi skrifstofuliðs og ann-
arrar aðstöðu. En samræm-
ing á rekstri bæjarfyrirtækj-
anna er ekki eínu sinni at-
huguð, hvað þá að hafizt sé
handa um raunhæfar fram-
kvæmdir í þá átt. Þó hefur
þess verið krafizt árum sam-
an og allir aðilar bæjar-
stjórnai'innar raunar verið
sammála um það í orði
kveðnu að minnsta kosti, að
þessa væri þörf. En ástæðan
fyrir framtaksleysinu er sú,
að smákóngarnir í hinum
ýmsu ríkjum ReykjaVíkur-
bæjar heimta að ha^a því,
sem þeir hafa hremmt.
Á SAMA TÍMA dettur bæjai’-
stjórnaríhaldinu ekki í hug,
að bæta aðstöðu tramalla og
nauðsynlegra stofnana, sern
hún hefur horft upp á að
byggju við ósæmileg vinnu-
skilyrði undxnfarin ár.
og réttarbótum undir forustu
Alþýðuflokksins.
Skal rétt til dæmis um þetta
hlægilega skrum hans minnt á
orlof verkamanna, sem hann
þakkar sér og kommúnistum,
en óvart var nú’ Hins'X'égár khú-
ið fram með lögum frá alþingi
af Alþýðuflokknum, fyrir for-
göngu Stefáns JÚJþ;': Stéíánssbn-
ar, án þess að blað-Jóns Ratns-
sonar, Þjóðviljinn, léti svo lítið
að minnast á málið einu orði,
hvað þá heldur að það veitti
því stuðning sinn, fyrr en búið
var að bera bað fram til sigurs!
Jón Rafnsson ætti að hafa
vit á því að þegja um „afrek“
sín í verkalýðssamtökunum,
því að þau hafa engin önnur
verið en að rægja og sundra.
Og veru hans á skrifstofu Al-
þýðusambandsins verður áreið-
anlega ekki minnzt að mörgu
öðru en því, að hann heimtaði
10 000 krónur sér útborgaðar á
kostnað verkalýðsins. þegar
skipt var um framkvæmda-
stjóra, og kom með klækjum
nokkru af eignum og fjármun-
um sambandsins undir komm-
únista rétt áður en hann hvarf
þaðan.
Sérstök úfgáfa af
„Heilsuvernd"
í TILEFNI AF áttræðisaf-
mæli Jónasar læknis Kristjáns-
sonar hefur stjóm Náttúru-
lækningafélags íslands látið
binda inn 100 eintök af 4 fyrstu
árgöngum Heilsuvemdar, í
smekklegt og vandað band, á-
samt efnisyfirliti, heilsíðumynd
af Jónasi Kristjánssyni áttræð-
um og eiginhandar áletrun og
undirskrift hans. Eintökin eru
tölusett frá 1 til 100.
Hvert bindi verður selt á 200
krónur, og rennur alliur ágóðinn
af sölunni beint í heilsuhælis-
sjóð. Ástæðan til þess að upp-
lagið er ekki stærra, er sú, að
meira var ekki til af súmum
heftum ritsins.
Bókin verður aðeins seld í
skrifstofu félagsins Laugavegi
22.
Gleggsta dæmið um þetta er
aðbúð bæjarbókasafnsins.
Það er látið kúldast í alger-
lega óhæfu leiguhúsnæði við
fáheyrð þrengsli og aðbúð,
sem engin menningarstofnun
getur unað til bráðabirgða
hvað þá ár eftir ár og kjör-
tímabil eftir kjörtímabil.
Forráðamenn Reykjavíkur-
bæjar hefa þó löngu viður-
kennt, að bæjarbókasafnið
búi við óhæfileg starfsskil-
yrði og lofað úrbótum fyrir
kosningar, en auðvitað svik-
ið öll þau heit eftir kosning-
ar.
BÆJARBÓKASAFNIÐ býr við
húsakynni, er helzt minna á
óvandaða gevmslu. En hinum
megin við sömu götu hefur
Reykjavíkurbær tekið á
leigu mikið og vandáð leigu-
húsnæði fyrir eina af i inum
nýju deildum bæjarreksturs-
ins. Bæjarbókasafnið hefur
verið lokað í surnar vegna
viðgerðar, samkvæmt því,
sem upp er gefið, en ekki
mun vitað, hverjir annasí og
kosta þá viðgerð. Þeir, sem
nota þurfa bæjarbókasafnið,
hafa þó lítil vandkvæði af
EF TIL VILL heyrum við
aldrei í fréttum sagnir af
hörmulegustu afleiðingum
stríðs og styrjalda. Okkur er
sagt frá Ioftárásum, framsókn
eða flótta herja, skemmdum á
borgum og svo framvegis. Við
eigum ef til vill erfitt með að
gera okkur grein fyrir afleið-
;ngunum af þessu öllu, þó að
við vitum að þær eru eyðilögð
heimili, flótti og hörmungar.
EF TIL VILL höfum við
aldrei skilið afleiðingarnar af
styrjöldunum eins vel og eftir
að við höfum séð kvikmyndina,
sem nú er sýnd í Gamla Bíó, en
hún fjallar um börnin, sem
komust á vonarvöl á stríðsár-
unum. Við sjáum þau hundruð-
um saman í yfirfullum járn-
brautarlestum á leið til upp-
tökuheimila, sem UNNRA hef-
ur sett á stofn víðs vegar á meg
inlandi Evrópu.
ÞESSAR MYNDIR eru ekki
tilbúnar, þær hafa verið teknar
meðan börnunum var safnað
saman og fluttar til bækistöðv-
ar UNNRA. En einmitt þetta
gefur kvikmyndinni enn meira
gildi. Á andlitum þessara barna
getur að líta hörmungarúnir
styrjaldartímanna, á tötrum
þeirra bg í augum sér maður
armæðu þeirra, skort, flótta og
friðlyesi.
SAGA MYNDARINNAR
snýst að mestu um einn lítinn
tékkneskan dreng. Foreldrar
nans lifðu hamingjusömu lífi
með tveimur börnum sínum
þegar ráðizt var á land þeirra.
Þau voru öll handtekin og
því, þótt það sé lokað, því að
þangað er naumast komandi
og furðulegt, að nokkrar
manneskjur skuli fást til
þess að sinna þar störfum.
Reykvíkingar, sem nota
þurfa bókasafn, verðrj að leita
á náðir landsbókasafnsins,
sem þó, eins og allir vita, er
fvrst og fremst ætlað fræði-
mennum.
;BÁRAN, sem höfð er í
f~ rnmi, þegar ástand bæjar-
v<-.kasafnsins er gagnrýnt, er
mfnan sú, að Reykjavíkur-
h ’i* hafi annaðhvort ekki ráð
r'-'a aðstöðu til þess að búa
1 í viðunandi starfsskilyrði.
u vissulega er öðru nær en
7 "kjavíkurbær sé í fjár-
bg, þegar bor/ arstjórinn
r að gefa sjálfum sér dýrð-
i * fyrir kosningan Og því
T • ður ekki neitað, að Revkja
’ ' urbæ ber skylda til þess
! S sjá borgurunum fyrir
r -nilegu bókasafni. Hann
'Vr.'ii að láta þá sjálfsögðu og
’ vðsynlegu ráðstöfun ganga
f ■""ir því að fjölga sérdeild-
: um í rándýru leiguhús-
r ði von úr viti.
varpað í fangabúðir, enda voru
þau Gyðingar. Faðirinn og dótt
irin hurfu, en móðirin og son-
urinn lifðu af, en voru aðskilin.
Sonurinn lenti á flækingi og í
hóp flóttabarna. Móðirin hóf
leit að dyni sínum eftir að hún
losnaði úr prísundinni.
LÝSINGIN á viðbrögðum
barnanna er átakanleg. Hvern-
ig þau óttast alla einkennis-
klædda menn. Hvernig þau
hlýða tafarlaust hastri skipun
— og hvernig þau verða stóreyg
af ótta þegar þau sjá girðingar.
Ég hygg að fáir, sem sjá þessa
kvikmynd, muni gleyrna and-
liti litla drengsins. — Það getur
verið að einhverjum finnist sem
nokkuð kenni áróðurs í mynd-
inni. En er hægt að lýsa hörm-
ungum flóttabarnanna án þess
að einhverjum finnist sem á-
róður sé í sögunni.
ÞAÐ HEFUR VERIÐ upplýst
að safnþró hafi verið byggð
síðastliðið sumar í klausturrúst-
unum að Helgafelli. Hirðuleysi
okkar ríður ekki við einteyhx-
ing. Ég sé á blaði að það furðar
sig á því að fornminjaverði
skuli ekki hafa verið tilkynnt
um þetta áður en það var gert.
Ég furða mig ekki svo mikið á
því, því að óskammfeilið kæru-
leysi almennings gagnvart forn-
minjum okkar er svo gömul og
ný saga. Ég furða mig miklu
meira á því, að fornminjavörð-
ur skuli ekki fyrirfranx tryggja
að þannig sé ekki hægt að fara
með fornminjar. Þetta hefur
þegar vakið furðu manna út af
öðrum málum, og enn mun svo
verða hvað þetta svívirðilega
hneyksli snertir.
ÞAÐ ERU TIL LÖG um
verndun fornminja. Hefur ekki
fornminjavörður gert neitt í því
'að ákveða hvað skuli teljast til
fornminja? Og ef svo er ekki,
hver á þá að ákveða slíkt?
Honnes á horninu.
-----------»----------
Kosningar í Færeyj-
um 14. október og
8 névember
SAMKVÆMT tilkynningu
frá ríkisumboðsmanninum á
Færevium hefur verið ákveð-
ið að láta fram fara kosningar
á Færeyjum til þjóðþingsins
danska 14. október. Færeyjing
ar, sem dvelia á íslandi, geta
greitt atkvæði samkvæmt þeim
reglum, sem gilda við kosning-
ar til'þióðbingsins í Danmörku.
Þá hafa verið ákveðið að
láta fram fara kosningar til
færeyska lagþingsins 8. nóvem
ber. Siómönnum og öðrum er
hafa vinnu utan Færeyja er
heimilt að greiða atkvæði sam
kvæmt reglunum í, lögum 28.
apr. 1916, kr. 44—54 með breyt
ingum í lögum nr. 538, 22. des
ember 1947. Iieimilt er að nóta
atkvæðaseðla lögilta yið kosn-
ingar til þjóðþingsins. Með
fyrsta skipi verða sendir sér-
stakir lagþings atkvæðaseðlar.
f ” . .
Bœjarbókasafnið í Reykjavík.