Alþýðublaðið - 21.09.1950, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 21. sept. 1950.
ALÞVntJBLAfUf)
Menntamannaþingið í Vesfur-Beriín:
áttan gegn Stalin áfratn
baráfíunnar gegn Hitler
* fi 7 ffi
FRODE JAKOBSEN, hinn þekkti danski
jafnaðarmaður, skýrir í eftirfarandi grein frá
baráttuþinginu fyrir andlegu frelsi, sem róttæk-
ir menntamenn frá mörgum þjóðum, héldu í
Vestur-Berlín í sumar. Það voru margir þeir
sörnu, sem þar voru mættir og mótmæltu nú
andlegri kugun nazismans fyrir aðra heimsstyrj-
öldina og á ófriðarárunum.
FYRIR TVEIM MÁNUÐUM
síðan sat ég þing frelsisunn-
andi skálda, listamanna,
menntamanna og blaðamanna.
-— í stuttu máli sagt hugsandi
og menntaðra manna, — sem
sóttu þangað á fund frá flest-
um löndum heims. Berlín varð
fyrir valinu sem þingstaður,
þar eð hún liggur á landamær-
um hins vestræna frelsissvæð-
is, — þess frelsis, sem þing-
gestir vildu fylkja liði til varn-
ar.
Það var merkilegt og mikils-
vert fyrir danskan mann að
geta sótt slíkt þing. Þrátt fyrir
hernámskúgun og frelsisbar-
áttu verður ekki annað talið en
Danir hafi lítið að segja af
þeirri frelsisbaráttu, sem nú er
háð í veröldinni. Það er eins og
við búum við litla vík, þar sem
aðeins gætir gáranna af þeim
þungu hafstraumum, sem fram
hjá æða.
Margir þeirra, er hittust á
þessu þingi, voru heimilislaus-
ir og landflótta. Sumir þeirra
voru flóttamenn í tvennum
skilningi, flóttamenn andans,
sem sáu hugsjónir sínar að
engu orðnar, en áttu þess utan
hvergi athvarf í heimaiandi) í
knúin köilun trúarinnar, til
Rússlands í því skyni að taka
þátt í hinni miklu sósíalistísku
þjóðfélagstilraun. Þeim hafði
orðið það eitt á, að þau kunnu
ekki að dylja vonbrigði sín.
Hún áleit, að hann hefV verið
tekinn af lífi, hafði ekkert til
hans spurt frá því, er þau voru
tekin höndum fyirr tólf árum
síðan. Enn þann dag í dag
Leiftrar eldur hugsjónanna úr
svip hennar, — en andlit henn-
ar er skráð hörðum rúnum
þrauta og þjáninga, og augna-
tillitið h\arflandi og ótta-
þrungið.
Þá var einstaklega mikils-
vert að kynnast þeim, sem
hlotið höfðu reynslu af ofríki
beggja harðstjóranna. Þeir
gátu borið saman vistina í
fangelsum Hitlers og Staiins.
Þeirra á meðal var hin gáfaða
og margreynda Margarete Bu-
ber-Neumann. Ásamt manni
sínum, þýzka kommúnistafor-
ingjanum Heinz Neumann, var
hún hundelt af Hitlersklíkunni
og leitaði þá athvarfs í því
landi, sem hún áleit eins konar
Paradís á jörð. Henni fór eins
og flestum þeim þýzku komm-
únistum, sem athvarfs leituðu
Rússlandi, -— hún vaknaði af
sínu nema í gálganum. Menn
eins og Arthur Koestler, sem
hrakizt höfðu úr einu í annað,
höfðu gerzt friðarsinnar, zíon-
istar, Stalinssinnar, Trotzki-
sinnar, •—- og vbru nú sviptir
trúnni á alla og allt nema frels-
ið. Þarna voru Gyðingar, sem
flúið höfðu stjórn Hitlers: rit-
höfundar af negrakýni, sem
hörðust fyrir frelsi og mann-
rétfindum kynþætti sínum til
handa, þýzkir kommúnistar,
sem leitað höfðu athvarfs í
Sovét-Rússlandi 1933 og beðið
þar sitt mesta skipbrot.
Þessir síðasttöldu voru
næsta fjölmennur hópur, og
mundu þó hafa verið stórum
fjölmennari, hefðu ekki marg-
ir horfið úr honum fyrir aldur
fram, en af því kunna þeir,
sem sluppu, margar sögur. Og
þeir voru þarna margir,* sem
flúið höfðu ofríki tveggja vaid
hafa, — þeirra Hitlers og Stal-
ins.
Þingið sat ungur, svissnosk-
ur rithöfundur, kona að nafri.i
Elinor Lipper, og var hún
fyrir skömmu komin úr ellefu
ára fangabúoavist í Síberíu.
Hin snjalla bók hennar, ..Ell--
efu ár í fangelsum og fanga-
búðum sovétstjórnarinnar" er
einkar athyglisverð, þar eð
hún flytur nýjustu frásagnir
af þeirri „menningarstarfsemi"
með Rússum. Þegar hún var
22 ára að aldri fór hún, ásamt
jafngömlum manni sínum,
draumi og veruleikinn varð
henni aðeins hin bitrustu von-
brigði.
Ekki veit hún heldur með
neinni vissu hvað orðið hefur
um eigi^mpnninn. Hún sá
hann síðast í fangelsinu 1937.
Þá var hún enn frjáls ^erða
rinna, en skildi það af öllu, að
beim voru ekki ætlaðir endur-
lundir í þessu lífi. Síðustu
kveðjuorð hans voru þýzk setn
:ng, sem hann hvíslaði svo
iágt, að hún vart gat greint. á
mTli rússnesku orðanna, en
þau urðu að ræðast við á því
;náii, svo að verðirnir mættu
rkilja það, er þeim fór á miUi.
,,Gehe zu Friedrich Adler!“
hvíslaði hann; „leitaðu til Fr:ð
r.ks Adlers“, og hún vissi að
iiann meinti, að hún skyldi
gangá í . fjdkingu jaínaðar-
manna.
Skömmu síðar var hún sjálf :
hneppt í varðhajd. Hún fékk
að reyna ógnir rússnesku
fangabúðanna. Þá gerðist bað,1
að þeir Hitler og Stalin sömdu
um grið sín á milli árið 1939. j
Eitt af þeim ákvæðum griða- |
f.áttmálans, sem bezta lýsingu
fól í sér á manngildi aðila hans
var það, að Stalin skyldi fram-
r.elja Hitler þá helztu býzku
kommúnista, sem leitað höfðu
athvarfs í Rússlandi. Þeirra á
meðal voru þýzkir Gyðingar, I
og forustumenn, sem fellt
höfðu stormsveitarmenn Hitl- 1
ers í blóðugum bardögum. í
hópi þessum var o^ Margarete
Buber-Neumann. ' Á árunum
1940—45 sat hún í þýzkum
Cangabúðum. Þess vegna ritar >
hún af sárri reynslu frásagnir
sínar í bók sinni „Fangi Stalins
og Hitlers".
Og hver verður svo niður-
fitaðan, sem hún kemst að, fyr-
ir reynslu sína. Hún viður-
kennir, að meðferð fanganna í
fangabúðum Hitlers hafi ein-
kennzt meir af brjálæðiskennd
um kvalalosta en í þeim rúss-
nesku. Ógnir hinna rússnesku
fangabúða ’#jru framkvæmdar
’amkvæmt kaldri og kerfis-
bundinni stjórnmálalegri áæti-
un; þar var ekki beinlínis um
svölun kvalalosta að ræða,
heldur nákvæma svörun við
stjórnmálalega nauðsyn valda-
kerfisins. „Samanborið við
Rússa voru þýzku nazistarnir
Siitt ó
t '(íog-
um fillögu sátlanefndðr
‘í tógaradéilunrii fer' fram méc
arasjómanna) í skrifstofu Sjómannafélags Rej'kja-
víkur í Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu í dag, 21.
september.
Atkvæðagreiðslan hefst kl. 10 árd. og skal lokið
kl. 22 sama dag.
Sfjórn Sjéntannafélags Reykjavíkur,
vðeins viðvaningar,“ segir hún. j andi það, að rússneskar her-
í þessu sambandi verður 1 sveitir áttu áðeins nokkra kíló-
mér hugsað til manns, sem ég | metra ófarna að borginni. Og
!ief áður hitt í fylgd með Bub- j hv'að gera Rússar þá? Þeir
r.r-Neumann; hann er austur-
rískúr verkfræðingur af Gyð-
ingaættum. Weizsberg Cybul-
rgy. Hann hafði getið. sér mikið
orð fyrir þekkingu í vissri
grein efnafræðinnar, og þar eð
hann var kommúnisti, fór
hann til Rússlands og bauð
valdhöfum þess þjónustu sína.
Þar biðu háns sömu örlög og
frú Buber-Neumann hreppti;
L'ússneska ríkislögreglan fram-
■'eldi hann Gestapolögreglunni; !
ramt sem áður var hann frúnni:
og öðrum úr þeim hópi að því 1
leyti til reyndari, að hann
hafði sloppið úr klóm Gestapo
og tekið þátt í hinni hræðilegu
uppreist í Varsjá. Frelsishreyf-
ingin þar greip of fljótt til
vopna eins og menn muna.
Þessi maður hafði dvalizt mán
uðum saman í neðanjarðar
ckólpræsum Varsjárborgar.
Hann var fvrir skömmu
kominn frá Póllandi. Ég spurði
hann um afstöðu þeirra bar til
málanna, hvort þjóðín skoðaði
ekki Rússa sem frelsara sína
þrátt fyrir allt. Hann brosti
myrkt. ..Allt traust þjóðarinn-
ar á Rússum leið undir lok
vegna eins atburðar, og eftir
þann atburð er Rússum óger-
Legt að vinna Pólverja til holi-
ustu við sig. Þessi atburður
gerðist, þegar freisishreyfingin
í borginni greip til vopna, vit-
Undir íána Suður-Kóreu

Myndin sýnir Suður-Kóreumenn
til vígstöðvanna undir
smum.
nema staðar og halda að sér
höndum á meðan frelsishreyf-
ingunni blæðir út í vonlausri
baráttu. einhverri þeirri
hræðilegustu og blóðugustu,
sem nokkru sinni var háð í síð-
ari heímsstyrjöldinni. Og það'
var ekki fyrr en kúgurunum
hafði tekizt að kjmkja hana i
helgreipum sínum, að Rússarn-
ir fóru að hugsa sér til hreyí-
ings. Þá héldu liðssveitir
þeirra enn af stað og tóku
borgina viðstöðulaust.“
Ég þrjózkaðist í lengstu lög
við að trúa þessari frásögn, en
varð að síðustu að láta sam-
færast, - —- að minnsta kosli
hvað við kom afstöðu Pólverja
til málanna. Annars sýnir
þetta dæmi glöggt hina köidu,
rökföstu skák Rússanna í
stjórnmálum. Þeir máttu vita.
að sú frelsishreyfing, sem var
hert og mótuð í harðri baráttu
við þýzku kúgarana, myndi,
áður en langt um. #rið, einnig
rísa gegn þeim rússnesku. Þessi
vegna var þeim hin mesta
nauðsjm að gengið væri á milli
bols og höfuðs á henni í eitt;
skipti fvrir öll.
En v.íkium nú málinu aftui'
að frelsisunnendaþinginu í
Berlín.
Já, hvers konar fólk var það
eiginlega, sem sótti þetta þing?
Það var mislifur hópur, bæð::
að svipfari, reynslu og hugsim
arhætti. En hvað var það ;þá,
sem hann áttí sameiginlegt?
Var þá hægt að finna hpnuiö
nokkurn samnefnara, þegfn.'
alh kom til ails?
Ég er þeirrar skoðunar.
Fj'rir sex árum síðan . . .
hvar var þennan hóp þá ac>
finna? Á víð og dreif um vei~
cldina. í ólíkustu stöðum og
starfsgreinum, en áttu þó eina
hugsun og hugsjón sameigin-
iega. Þeir sfóðu í fylkingar-
brjósti í baráitunni gegn þeirri
kúgun -og ofbeldi, sem ögnaði
| frelsi og menningu. Sumir
| þeirra voru hrópandi raddir
spámannanna í lýðfrjálsum
löndum, sem vöruðu þjóðirnar
við yfirgangi nazistanna. aðrir
lifðu útlægir frá undirokuðum
lölidum sínum vegna frelsisást-
ár sinnar eða háðu baráttu
j gegn kúguninni á laun, og enn
j aðrir- lif ðu hörmungar og á-
þ.ián í fangabúðum og fangels-
um.
Það gat því kallazt samnefn-
ari' fj’rir þennan hóp manna,
sem þingið sat, að annaðhvort
höfðu einstaklir^gi r hans háð
Framh. á 7. siðu.