Tíminn - 10.01.1964, Qupperneq 8

/
Gísli Guðmundsson, alþingismaður:
Tillögur Framsóknarmanna á
Alþingi
Framsóknarflokkurinn hefur á
Albingi því, er nú situr, lagt fram
frumvarp til laga um ráðstafanir
til að stuðla að iafnvægi í byggð
landsins. Þar er gert ráð fyrir að
koma upp sérs.akri landsbyggðar-
sfofnun, sem í trv. er nefnd jafn-
vægisnefnd, eins konar sjálfstæðu
ráðuneyti, sem sinni því viðfangs-
efni einu að stuðla að eflingu
iandsbyggðar, jafnvægi í byggð
landsins, og að þessari stofnun
verði tryggt fjármagn, ekki mjög
mikið að okkar dómi að svo stöddu,
en þannig frá gengið, að eldur
dýrtfðar og verðbólgu grandi því
ekki. Þess vegna er það ekki miðað
við tiltekna upphæð í hverfulum
krónum, heldur ákveðinn hundr-
aðshluta af ríkistekjunum á hverj
um tíma. Þetta mundu verða 33
2. grein
millj. kr. á fyrsta ári miðað við
fjárlög ársins 1963 en trúlega held
ur hærra, par sem ríkistekjur fara
í>am úr áætlun
í 1. gr. frumvarpsins er tilgang-
ur þess skilgrehrdur: „Að stuðla
að jafnvæg' í bvggð landsins með
vannsóknarstörfúm, áætlunargerð
eg fjárhagslegum stuðningi til
ffrmkvæmds og eflingar atvinnu-
iífi í þeim landshlutum, þar sem
bein eða hlut'allsleg fólksfækk-
un hefur átt sér stað undanfarið
eða er talir yfij-vofandi“.
f 10. gr frv. scgir svo:
„Úr jafnvægiss'óði má veita lán
♦il hvers ki.nar framkvæmda, sem
að dómi sjóðsstiórnar eru til þess
'allnar að stuðla að jafnvægi í
byggð landsins þ á. m. til kaupa á
atvixinutækium. enda séu aðrir
'ánsmöguleikar áður fullnýttir.
Skal áður leita álits sveitarstjórn
ter ekki í g: afgötur.
Hætt er við að ýmsum þyki
betta vafasöm kenning. í þús
und ár hefur iðnaður þróazt í
landjnu og það hjá næstum að
•-egja einu stétt landsins, bænd
um. Það var bóndi, sem fyrstur
manna virkjsði bæjarlækinn og
stofnsetti vísi að ullarverk-
smiðju á bæ sínum, Magnús
Þórarinsson á Halldórsstöðum
í Laxárdal. Tengdasonur hans,
Hallgrímur Þorbergsson hélt
iðnaðinum átram, og svo sannar
'ega var har.n einnig bóndi.
Magnús var faðir ullarjðnaðar-
ins. Fi'ér hans vakningu voru
Cefjun og Á’afoss sett á lagg-
irnar. Þegar hin litla verk-
srciðja á Ha'ldórsstöðum brann,
var hún endurreist af félagi
bænda í sýslunni, Kaupfélagi
Þingeyinga á Húsavík. Skömmu
síðar keypti famband íslenzkra
ax, sé hún ekki sjálf lántakandi.
Veita má sveitai-félögum lán til að
koma upp íbúðum. Sjóðnum er
iafni'ramt heimiíað að afla sér
lánsfjár í því skyni. Því fer þó
fjaii.i, að hér se ætlunin að setja
á stofn nýian banka, enda allvel
fyar þeim séð nú þegar, a. m. k.
í höfuðborginni og er gert
ráð fyrir, að Framkvæmdabankinn
annist daglega i fgreiðslu og reikn-
xngshald. Flutningsmenn frv. gera
s«»r ljóst, að sturdum þykir langt
að sækja um l'angan veg
utan af landsbyggðinni og að hver
er sínum hnútum kunnugastur.
Þeir telja því ekki ólíklegt, að svo
kunni að reynast, að jafnvægis-
fjármagn pyki bezt komið í vörzlu
bæjar- og sýslufélaga eða lands-
hlura, sem þá iifnframt ykju það
elti' föngum af eigin rammleik og
ráðstöfuðu því í samráði við jafn-
vægisstofnun ríkisins og með hlið
sjcn af áætbtnu.n hennar. Að þessu
lúta sérstök ák/æði um að leggja
fr„m fé til. sérstakra jafnvægis-
sjóða á afmörluðum starfssvæð-
um.
BvggSarlög, sem þarfnast
ikxótrar aðstoSar
í frumvarpinu er nýmæli þess
efnis, að jafnvægisnefnd skuli þeg-
ar eítir gildistöku væntanl. laga í
satrráði við lanctnám ríkisins gera
bráðabirgðaáætlun um sérstaka að
stoð við þa ubyggðarlög, sem dreg
izt 'nafa aítur úi eða yfirvofandi
hætta er á, að dragist aftur úr því
sem almennt er að því, er varðar
aðkallandi framkvæmdir og upp
byggingu atvinnuvega eða fari í
eyði að verulegu_ eða öllu leyti,
enda séu’þar að dómi landnámsins
vel viðunandi atvinnurekstrarskil-
yrði frá náttúrunnar hendi á landi
eða sjó. Enn fr«jmur að leita skuli
eftir því, sem þurfa þykir, álits
Búnaðarfélags íslands, Fiskifélags
ins fram á þennan dag vitnar á
uóti ráðherranum og kenningu
'ians á allan hátt og sannar einn
út af fyrir sig hve ummæli
hans eru ranplát, þó ekkert ann
að væri til nefnt.
En bændur hafa gert miklu
rreira. Það er hvorki erlent
fjármagn, jafnaðarmenn eða ný
-'kir gróðamenn sem hafa stofn
að og skipulagt mjólkursam-
:ögin næstum að segja um allt
land. Það e"ii jðnaðarfyrirtæki
og nokkur þeirra í röð þess
t.ezta og fuIUomnasta sem þekk
ist í þeim efnum. Og skipulag
um sölu framleiðslunnar mætti
mætti vera til mikils lærdóms
tvrir aðra framleiðslustéttir.
Það eru bændur og trúnaðar-
rnenn þeirra sem þarna eru að
v erki.
Önnur aðalframleiðslugrejn
GÍSLI GUÐMUNDSSON
íslands og Landssambands iðnað-
armanna um úrræði á hverjum
stað. Til framkvæmdar bráða-
birgðaáætluninni er samkvæmt
þessu ákvæði heimilað að veita
cattirkræf framlög úr sjóðnum
a'lt að þnðjungt tekna hans til
í rsloka 190i6 og er gert ráð fyrir,
xð framiögin seu veitt sveitar- eða
sýslufélögum, með fyrirmælum er
nefndin setur um notkun þeirra.
Fundasamþykktir o. fl.
Sum byggðaríög eru nú um þess
ar mundir þannip á vegi stödd, að
hafa verður hraðann á, ef þær
séistöku ráðstafanir, sem þjóðfé
’ag'ð kann að "ilja gera þeim til
aðftoðar e.ga ekki að verða um
seinan. í þessu S3mbandi má minna
á nýlegar funuarsamþykktir um
þe ta efni, sem birtar hafa verið
opmberlega í b'öðum og sumar í
fclög bænda og trúnaðarmanna
þeirra tekið drjúgan þátt. Nokk
ur kaupfélög og sum þeirra að
mestum stofni bændur, hafa
/lt iðnað til þess að gera sjáv
araflann ve.ðmeiri og skapa at
vinnu þegar einkaframtakið, rík
isvaldið og lánastofnanir hafa
tanræk' hin dreifðu sjávarþorp
víðs vegar kring um landið.
Bændur haf? ekki sýnt þeim
’ðnaði neinn fjandskap, heldur
jft og tíðurr tekið á sig skuíd
bindingar haiiS vegna, sem ekki
hafa verið þcim hagstæðar. Og
hvað með tburðarverksmiðju
vg sements erksmiðju? Hafa
nændur veris andvígir þeim?
Það eru próf öfugmæli að
bændur t.elj, jðnaðinn stofna
hagsmunum sínum í hættu. —
Verk þeirra sjálfra vitna um
allt annað.
P.H.J.
úfvarpi, t. d. fra aðalfundi Stétta-
sambands t-ænda, kjördæmaþing-
um Framsókna’manna í ýmsum
landshlutum og fiórðungsþing Vest
firðinga. Á funai á Egilsstöðum a
Fljótsdalshérað’ var og um þetta
efni rætt í sumar að viðstöddum
ýn.sum forustumönnum búnaðar-
mála. Samdráttur byggðar í Flat
ev á Skjálfanda hefur verið í sér-
stakri athugun a vegum stjórnar-
valaa og fleiri dæmi mætti nefna
er sýna aðkallandi nauðsyn þessa
máls. Þótt hér virðist einkum um
að i-æða byggðarlög, sem styðjast
við landbúnað eingöngu eða mest-
megnis, er það þó ekki alltaf svo,
og gera verður ráð fyrir, að allir
aðalatvinnuvegir landsins komi til
greina, er leita skal úrræða til efl
ingar þessum byggðarlögum. Því
þykir rétt, að leitað sé álits lands-
sambanda aðalaivinnuveganna eft-
ir þ';í, sem þurfa pykir, áður en
úrræði eru ákv»ðin.
Fólksfaekkunin eykur erfið-
ieika
Kétt er að vekja sérstaka at-
hycli á því í þessu sambandi, að í
íar'ennum byggðarlögum, þar sem
urr. verulega beina fólksfækkun
er að ræða. fer oftast svo. að að-
staða þeirra, sem eftir eru,
versnar því meir því fleiri, sem
hve- ♦a á brott Þess vegna getur
a‘ð hví komið, að slíkt byggðarlag,
þar sem hefur v.*rið stöðugur brott
flutningur fólks og fækkun heimila
þótt ekki sé í stórum stíl ár hvert.
fari skyndilega allt eða mest allt
í eyði af því að fólk er þá orðið
oFtátt til-að geta haldizt þar við.
Viðnámið brestoi Þetta getur t.d.
átt við um sveitir, sem ber skylda
til að sjá um fja’lskil stórra afrétta
og þar að auki á jörðiínum, sem
í eyði fara. Ge: u líka átt við um
sjávarþorp, þar ?em sjósókn bygg-
ist i samhjálp v. s. frv. Þessu at-
riði má ekki gleyma, þegar rætt
er um þetta mál.
Margt er í þessu frumvarpi, sem
ekki verður ræt«. hér. Að verulegu
leyti verða staríshættir að mótast
af re' nslu. þegm um slíkt nýmæli
er að ræða, — Gera verður ráð
fyrir að Alþingi velji hér til starfa
þar sem vissulega mun reyna á
drengskap og réttsýni, menn, sem
ti! otss er creysiandi og hafa fyrir
þvi pann áhuga, sem er skilyrði
þess, að áranguro megi vænta.
Afgreiðsla málsins í fyrra
\f hálfu F-amsóknarflokksins
var á þingi fy.ra flutt frumvarp
sama efnis. Það hlaut þá afgreiðslu
sem var á missHlningi byggt, svo
að ekki sé meiit sagt. Meiri hluti
neðri deildar samþykkti þá „rök-
studda dagskrá'. sem fól í sér
frávfsun málsins Nú þarf það ekki
að þykja tíðindum saeta, þó «8 máll
sé vísað frá me* „rökstuddil dag.
skrá“, ef frambærileg rðk eru
fyrir hendi. En rök meiri hL á
síðasta þingi fvrir frávísun þessa
■náls voru þau, að í frv. væru ekki
nein nýmæli umfram það, sem
þegar fælist í lögum um svonefnd
an atvinnubótasjóð frá 1962 og
að það væri ein? og þetta var orð-
að „með öllu óþarft". Eg harma
það enn, að matir menn, sem að
pessari dagsk'ártillögu stóðu,
skyldu ge>'a slíkt léttúðarhjal að
bingskjali og greiða því atkvæði.
Atvinnubó'asjóður, sem fær frá
ríkinu 10 millj. í minnkandi krón-
um og stavfsemi hans, þótt gagn-
leg sé á sínu sviði það sem hún
nær á lítið skylt við raunveruleg-
ar frambúðarraðstafanir til að
réttá hlu lantsbyggðarinnar og
stuðla að jafnvægi milli lands-
hluta.
IJt-hlutun úr atvinnubótasiéS!
Rétt uir það leyti, sem umræða
stfð yfir um þdta mál á síðasta
þingi eða 'itlu s’’ðar. fór fram út-
h’utun árs’ns 1963 úr atvinnu-
b'Hasjóði. Sjóð>-t.iórnin. sem er
skinuð mætum mönnum. gafst upp
við að útnluta því fé, sem hún
haxði handa á rr-iJIi, sem von var
■g fékk emhvers konar stjórnar-
levfi til að notr- fyrirfram helm-
ItiF:nn af tekjurr sjóðsins fyrir
árjð 1984. Það er þá víst ekki
lenpur óþarft að breyta þeim lög-
um, ef einar 5 rrillj. eða svo eru
ti) úthlutunar á þessu ári. Eg hefi
haft í höndum úthlutunarlista at-
vinnuhótasióðs s 1. vor, enda er
har.r ekki neitt leyndarmál. Fjór-
ut> milljónum var úthlutað 1 Kjal-
arnesþing. einni milljón í Reykja-
vík. Hverjum dt'ttur í hug, að það
sé gert til að stuðJa að jafnvægi
í bvggð landsirt ? Eg er ekki að
finna að þessum lánum til Reykia
víkur eða bæja op þorpa við Faxa-
flóa Þau hafa átt fullan rétt á
sér og koiruð að ágætu gagni fyrir
þjíiðarbúið. En þau eru allt ann-
ars eðlis en það, sem í þessu frv.
felst Atvinnubótasjóður er stofn-
un sem ver msirihluta af fé sínu
til að veita lán út á síðari veðrétt
til kaupa á fiskiskipum og er
vhsu’ega brýn þörf slfkra lána.
Við Fiskveiðasic'ö íslands starfaði
einu sinni sérstóK deild. sem veitti
‘vora lán,- svokculuð styrktarlána-
deild en hún hætti störfum. At-
vinnubótasjóður er tekinn við hlut
vp>ki hennar, og það er vel að
svo sé. í írumvarpi Framsóknar-
ma na er ekkeit hróflað við at-
vinnubótasjóði A neinn hátt, en ég
hvgs. að margv.i muni veita því
athygli á iandsryggðinni, ef hann
verður nntaður 4 annað sinn sem
átylia til að eyðileggja það mál,
sem nú li^gur fvrir.
Stúlka óskast
Stúlka, laghent, og sem hetu>- áhuga á Ijósmynda-
gerð, óskast að myndagerð Tímans.
Upplýsingar veittar á skritstofunum, Bankastræti
7.
Iðnaður og bændur
Menntamá’&ráðherra, Gylfi
Þ. Gíslason taJar í blaði sínu um
þá „hópa í þjóðfélaginu, sem
telja iðnþróor.jna stefna hags-
munum sínum í hættu, en það
eru hér á landi fyrst og fremst
bændur og aðrir smáatvinnurek
endur.“ Hvexjir þessir „aðrir
smáatvinnur-'kendur" eru verð-
ur ekki séð af grein hans, en
bvað átt er \ið með „bændur“
samvinnufélaga Gefjuni. Sam-
candið var byggt upp af bænd-
um víðs vegar um land og því
var stjórnað af bændum og trún
aöarmönnum þeirra. Sambandið
setti á stofi' sútun skinna á
Akureyri og kaupfélögin og
Sambandið tóku fyrir hverja
iðngreinina fætur annarri tii
þess að gera íslenzkt hráefni
verðmejra. lðnaður Sambands-
þjóðarinnar mætti vera stolt
ef vinnslu úr hráefnum væri
h’utfallslega ems vel á veg kom
ið. Ein hin bezta fæðutegund í
neimi, síldin, er unnin í stór-
>:m stíl til skepnufóðurs og á-
burðar og til þess að svo mætti
verða hefur ríkið kostað stórfc
cg tekið á sig þungar skuld-
> indingar. En einnig í iðnaði
•'r hráefni fiskimiðanna hafa
*
T í MIN N, föstudaginn 10. janúar 1964 —
I