Tíminn - 17.01.1964, Blaðsíða 7

Otgefendl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjórl: Tómas Árnason. — Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsion (áb)s Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þoí-jtttu—nn. Fulltrúi ritstjómar: Tómas Karlsson. Frétta.
stjóri: Jónas Kristjífflsson. Auglýsingastj.: Sigurjón Davíðsson.
Ritstjómarskrifstofur í Eddu húsinu, símar 18300—18305. Skrif
stofur Bankastr. 7. Afgr.simi 12323. Augl., sími 19523. Aðrar
skrifstofur, simi 18300. Áskriftargjald kr. 80,00 á mán. innan.
lands. í Iausasölu kr. 4.00 eint — Prentsmiðjan EDDA h.f. —
Hálfrar aldar sigling
Siglingar eru nauðsyn, það er gömui staðreynd, sem
enn er í fullu gildi, og íslendingum eru þær lífsnauðsyn
og hafa verið allt frá landnámstíð. Að stofna eimskipafé-
lag og eignast kaupskip var eyþjóðinni, sem var að öðlast
sjálfstæði, hið sama og einstaklingum hennar þak yfir
höfuðið.
Stofnun Eimskipafélags íslands fyrir hálfri öld á vor-
dögum íslenzks sjálfstæðis var því eitthvert mikilvægasta
sporið, sem stigið var til þess að renna stoðum undir full-
veldi landsins. Það er ekki síður ánægjíilegt að minnast
þess, með hve táknrænum hætti það gerðist. Stór hluti
þjóðarinnar lagði þar fram skerf sinn. Oft var sá skerf-
ur fáar krónur, en stærð hans tíðum í öfugu hlutfalli
með hliðsjón af getunni og harðri lífsbaráttu þeirra tíma,
Félagið var á bernskuárum kaliað „óskabarn íslands“.
Það var réttnefni, þegar litið var á, með hverjum hætti
og á hvaða úrslitastund það var stofnað. Þetta óskabarn
dafnaði vel fyrir góða forsjá mikuhæfra manna og átti
gildan þátt 1 framfarasókn þjóðarinnar á næstu áratug-
um. Fossunum var hvarvetna fagnað með hreykni í ís-
lenzkum höfnum, og ferðir þeirra um heimshöfin greidd-
ust oftast vel. Stríð og stormar hjuggu að vísu stundum
skörð í skipastólinn, en þau voru oftas,- fyllt með meiri
stórhug en áður. Eimskipafélagið og þjóðin stækkuðu og
efldust saman.
Síðar hafa fleiri skipafélög verið stofnuð og eflzt vel.
Það er mikið fagnaðarefni og varpar engri rýrð á forystu
Eimskipafélagsins árum saman. Þjóðin mun í framtíðinni
eiga nokkra bræður á þessum starfsvagni, og enginn
veit enn um hlut þeirra hvers um sig, en hvernig sem
mál skipast, verður hlutur elzta bróðursins til frumkvæð-
is aldrei vanmetinn.
Eimskipafélag íslands á nú fríðan og mikinn skipastól
og stærsta og glæsilegasta farþegaskip landsins. Enn er
hugað til aukningar og stækkunar Þó að ekki séu þeir
nú eins margir að hundraðshluta. ísiendingarnir, vestan
hafs og austan, sem eiga fjárhlut í bessu félagi, og þegar
það var stofnað, þá er þess að óska, að félagið verði með
svipuðum hættí sameign þjóðarinaa’ ailrar næstu hálfa
öldina og verið hefur Þáttur Vestur-íslendinga í Eim-
skipafélaginu er meðal ánægjulegustu bræðrabanda, sem •
tengt hafa bjóðararmana saman yfir hafið
Sigling íslendinga f hálfa öld hefur tekizt giftusam
lega. Við væntum hins bezta af næsta áfanga í siglinga-
sögunni, og það því fremur, sem f'ein leggja nú hönd
á plóginn en áður og geta lagt saman mörg fríð'skip í
íslenzkan kaupskipaflota.
Á fimmtugsafmælinu beinast hiýjar óskir og þakkir tii
Eimskipafélags íslands
Alþingi hafið aflur
Alþingi er komið saman á ný eft.r jólaieyfi þingmanna
Eitt stjórnarblaðanna hafði það pftir forseta sameinaðs
bings í gær, að fyrsta verkefni omgsins nú muni verð?
að gera ráðstafanir \regna afleiðuiga kauphækkananna
í því sambandi er rétt að leggja enn einu sinni áherzlu á
það, að þjóðin væntir þess. að b’np og stoórn beitf ekk’
vanhugsuðum hefndarráðstöfunuT! ein> og 1981 ráð
stöfunum sem verSr aðeins olía ■ eld dýrtíðarinnar op
magna hana en leysa engan vanda .íákvæðar ráðstafani'
er styðji atvinnuvegina til bess að standa undir kaup
greiðslunum er vel unnt að gera ár nfrra eða aukinrv
álaga, og á þau ráð hefur hvað eft.r annað veri« u-
i blaðinu.
BENT MANSEN:
Fátæktin í landi allsnægtanna
Bók Myrdals um efnahagsmál Bandaríkjanna vekur vaxandr athygli
Tíminn hefur áður birt
stutta grein um hina nýju
bók hins heimsfræga, sænska
hagfræðings Gunnars Myr-
dals, er fjallar um efnahags-
mál Bandaríkjanna. f með-
fylgjandi grein er sagt ýtar-
Iegar frá henni, og þykir rétt
að birta hana með tilliti til
þess m.a., að Johnson forseti
hefur gert baráttuna gegn fá-
tæktinni að helzta stefnumáli
sínu, eins og nýlega var rakið
hér í blaðinu á þessum stað.
SVÍINN Gunnar Myrdal hefir
gefið út bók með gagnrýni á
bandarísku efnahagslífi. Og hér
er raunar um annað og meira
en gagnrýni að ræða. Þetta er
aðvörun um, að illa fari fyrir
Bandaríkjunum, þau verði fyrir
efnahagslegri stöðnun og að
lokum ágangi kreppunnar, þess
draugs, sem Bandaríkjamenn
óttast mest, næst stríði, nema
því aðeins að þau láti af andúð
sinni gegn ýmsum fyrirbrigð-
um, einkum þó áætlunarbúskap
og afskiptum ríkisvaldsins.
Hin nýja bók Myrdals heitir:
Challenge to Affluence“, sem ef
til vill mætti þýða með orð-
unum: „Atlaga gegn gnægta-
kenningunni“.
Myrdal hefur árás sína með
skothríð frá beltisstað, eða án
þess að miða, svo að talað sé í
líkingum:
„Efnahagsþróun Bandaríkj-
anna er ófullnægjandi", segir
. hann. ,Þegar allt er athugað
hefur hagvöxturinn verið að
meðaltali neðan við 3% á ári
síðasta áratug fyrir 1962“. En
einkennum efnahagslífs Banda-
ríkjanna lýsir hann á þenna
hátt:
„Efnahagslíf Bandaríkjanna
einkennist af röð hnignana,
skammvinnra, ófullnægjandi
framfaraskeiða milli stöðnunar-
tímabila." Hann heldur því enn
fremur fram, að sé um nokkur
ákveðin einkenni að ræða á
þróun efnahagslífs Bandaríkj-
anna eftir stríðið, þá sé það
helzt, að framfarirnar eftir
afturfarartímana verði dræmari
og atvinnuleysið verði æ meira
í hlutfalli við aukningu fram-
leiðslunnar.
SATT að segja eykst gróska
efnahagslífs Bandaríkjanna á-
lika hægt og á Indlandi, ef
höfð er hliðsjón af fólksfjölg-
uninni Þegar þjóðarframleiðsla
þróunarlandanna er mæld, er
ávallt tekið tillit til fólksfjölg-
unarinnar. Sé þessari aðferð
einnig beitt gagnvart Banda-
ríkjunum, verður að hafa hlið-
sjón af því, að fólksfjölgun er
þar mjög mikil. Hún er 1,7%
á ári, en það telst mjög mikið
hjá iðnaðarþjóð.
Sé reiknað með fólksfjölgun
inni. komumst við að þeirri
niðurstöðu, að þjóðarframleiðsl
an í Bandaríkjunum hefur að
eins aukizt um 1% á ári ára
tuginn fyrir 1962.
Og hver er svo skýringin á
þessum hægagangi i Bandaríkj
unum?
Myrdal bendir fyrst og fremst
á, að mikill hluti þjóðarinnai
búi við sára fátækt, enda þótt
annar hluti hennar lifi við alls
nægtir og meira að segja í svo
ríkum mæli, að allt snúist um
að fullnægja eftirspurn, setr
GUNNAR MYRDAL
auglýsingaflóð hefur áorkað.
Mikill hluti þjóðarinnar búi
hvorki við félagslegt öryggi né
þolanleg lífskjör.
Það er kenning Myrdals, að
efnahagslífi Bandaríkjanna
verði ekki breytt til hraðari og
stöðugri vaxtar og fullrar nýt-
ingar vinnuafls nema því að-
eins að bandaríska þjóðin geri
mikið pólitískt átaka til þess
að tryggja meiri jöfnuð og bætt
JAFNVEL þó að Bandaríkja-
mönnum tækist að seðja hung-
ur hinna fátæku eftir efnisleg-
um gæðum, þá sé enn eftir að
uppfylla margar þarfir og knýj-
andi. Meðal þessa er skipulag
bæjarfélaganna og fjölskyldu-
tryggingar, sem eru langt að
baki því, sem víða annars stað-
ar gerist. Enn má nefna aðstoð
við: öryrkja, sjúka, börn og
gamalmenni, svo og aukna
menntun allrar þjóðarinnar.
Myrdal er mjög gagnrýninn
á kenningar John Kenneth Gal-
braith’s hagfræðings, en bók
hans, „Þjóðfélag gnægtanna",
vakti mikla athygli er hún kom
út fyrir fáum árum. Magin-
kennig Galbraith’s var að
bandaríska þjóðfélagið væri
orðið svo auðugt, að því væri
ekki lengur áríðandi að auka
framleiðsluna.
„Kenningin um, að banda-
ríska þjóðfélagið sé gnægta
þjóðfélag og hafi náð svo langt
í framleiðslu og neyzlu, að það
geti leyft sér að hægja á hag-
vextinum, er augljóst þvaður"
segir Myrdal.
MYRDAL bendir einnig á
mikilvægi hervæðingarinnar
fyrir bandarískt efnahagslíf
Fjárfesting í varnaraðgerðum
hefur verið feikilega mikil, og
þrátt fyrir það, hefur ekki tek
izt að veita öllum atvinnu Her-
varnirnar gleypa um helming
tekna samkvæmt fjárlögum
Það er um tíundi hluti þjóðar
framleiðslunnar
Þetta er meira en nemur ailri
fjárfestingu í athafnalífinu, og
iafngildir um tveimur þriðju
hlutum allrar fjárfestinga-
Mnkaaðila í landinu
Hverjar eru svo staðreynd
irnar um hið „kyrrstæða efna
hagsiif' í Bandaríkjunum?
Sé sleppt þcirn fjórum hundr
aðshlutum vinnufærra manna
sem eru í herþjónustu. þá nem
ur tais atvinnulausra um f
hundraðshlutum allra vinnu-
færra. Við þetta ber í raun og
veru að bæta nokkru vegna ým-
issa hópa manna, sem ekki er
reiknað með í tölum um at-
vinnulausa. Meðal þessa eru
til dæmis þeir, sem ekki vinna
fullan vinnudag, svo og þeir,
sem væru á vinnumarkaðinum
ef um fulla atvinnu væri að
ræða, en eru nú hættir að leita
eftir vinnu.
Sé reiknað með því vinnu-
afli, sem þarna er látið ónytj-
að, hækkar það tölu atvinnu-
lausra upp í um það bil 9%
alls vinnuafls, eða um 6 millj-
ónir manna.
HIÐ ALVARLEGASTA er
þó, að hneigð til aukningar at-
vinnuleysis er áberandi. At-
vinnuleysi er nú nálega 30
hundraðshlutum meira en það
var á árunum milli 1940 og
1950 og í upphafi sjötta tugs-
ins.
Margir eru þeir ungu menn,
sem ekki fá vinnu, og þó fleiri
rosknir, sem hætta að reyna að
útvega sér vinnu. Hin öra
tækniþróun í Bandaríkjunum
er ein af skýringunum á þessu
fyrirbæri. Þessi þróun hefur til
dæmis komið fram í vinnuað-
ferðum, sem spara vinnuafl í
landbúnaði, en vinnuafl í þeirri
atvinnugrein hefur minnkað úr
12,6% niður í 8,5% allra vinnu-
færra manna nú á sjötta tug
, aldarinnar.
Við þetta bætist, pvo sjálf-
virknin, einkennisorð nútimans,
sem menn dást að en óttast um
leið. Sjálfvirkni er mjög vel á
veg komin, bæði í iðnaði og
verzlun.
Sumar stærstu iðngreinarnar
í Bandaríkjunum eru í þann
veginn að fækka starfsfólki,
samtímis því, sem framleiðslan
eykst. Og skrifstofufólk er held
ur ekki óhult fyrir þessari þró-
un. Aukin notkun rafeindaheila
leysir marga starfsmeun af
hólmi og meðal þeirra eru sum-
ir stjórnendur vinnu, sem lægra
eru settir.
Yfirleitt hefur tækniþróunin
það í för með sér, að eftir-
spurn minnkar eftir óbreyttu
vinnufólki en eftirspurn eftir
sérlærðum eykst Og tækni-
þróunin kemur ekki einvörð-
itngu niður á þeim, sem ekki
eru sérhæfoir Margir sérhæfð-
ir menn verða fyrir barðinu á
atvinnuleysinu vegna þess, að
sérhæfing þeirra er orðin úr-
elt vegna tækniþróunarinnar.
HÉR ER komið að kjarna
éins af þeim vandamálum, sem
bandaríska efnahagslífið þarf
að glíma við á næstu árum. Sér-
hæft vinnuafl vantar vegna
hinnar nýju tækni. en ónotað
er annað vinnuafl, sem ekki
hæfir Skortur á sér'næfðu
vinnuafli myndar hindrun, sem
veldur stöðvun á eflingu efna
hagslífsins, en efling þess er
nauðsynleg til þess að leysa
fátæktarvandamáliff í Banda-
-íkjunum
Menntun, menntun og aft.ur
menntun, er því ein af aðal-
ábendingum Myrdals um, hvern
ig Bandaríkin eigi að leysa
vanda sinn
„Nútíma þjóðfélag þarf
minna og minna vinnuafl til
Framhaltl á bls. 6.
TÍMINN, föstudaglnn 17. janúar 1964