Tíminn - 17.01.1964, Blaðsíða 14

Jr :
WILLIAM L. SHIRER
um daginn, sendi hann Kennard
annað skeyti:
„Hafið strax samband við pólsku
stjérnina og ráðleggið henni, með
tilliti til þeirrar staðreyndar, að
■hún hefur samþykkt beinar samn-
ingaviðræður, að láta pólska sendi
herrann í Berlín skýra þýzku
stjórninni þegar í stað frá því, að
hafi hin síðarnefnda nokkrar til-
lögur fram að, færa, sé hann til-
búinn til þess að koma þeim áleið-
is til stjórnar sinnar, til þess að
hún geti tekið þær til athugunar
nú þegar og komið með uppástung-
ur í sambandi við viðræðurnar.
En skömmu áður en þetta skeyti
var sent af stað, hafði Beck, sem
svar við tilmælunum frá kvöldinu
áður, til'kynnt brezka sendiherran-
um skriflega, að pólska stjórnin
„staðfestir hér með, að hún sé
reiðubúin til þess að skiptast á
skoðunum við þýzku stjórnina
milliliðalaust“ og hann hafði þar
að auki fullvissað sendiherrann
um það munnlega, að hann hefði
sagt Lipski að biðja um viðtal við
Ribbentrop til þess að skýra frá
því, að „Pólland hefði samþykkt
brezku till'ögurnar1. Þegar Kenn-
ard spurði Beck, hvað Lipski
myndi gera, ef Ribbentrop afhenti
þýzku tillögurnar, þá svaraði utan-
ríkisráðherrann, að sendiherra
sinn í Berlín hefði ekki leyfi til
þess að ganga að þeim, því „ef
l'itið væri á það, sem á undan er
gengið, geta fylgt þeim einhvers
konar úrslitakostir.“ Það mikil-
vægasta var, sagði Beck að koma
á aftur sambandi „og síðan ætti
að ræða nánar um það, hvar, með
hverjum og á hvaða grundvelli
samningaviðræðurnar færu fram.“
í ljósi „undanfarandi atburða“,
sem hinn eitt sinn nazist-sinnaði
utanríkisráðherra minntist á, þá
var þetta ekki óréttlát afstaða.
Kennard sagði í skeytinu til Lund-!
úna, að Beck hefði bætt við, að
,,ef honum yrði boðið að koma til,
Berlínar, færi hann að sjálfsögðu'
ekki, hann ætlaði ekki að láta fara
eins með sig og Hácha forseta."
í rauninni sendi Beck ekki ná-!
kvæmlega þessi fyrirmæli til Lip-
skis. í stað þess að segja, að Pól-;
land „gengi að“ tillögum Breta,
var Lipski sagt að segja Þjóðverj-
um, að Pólland „athugaði nú vin-
samlega“ brezku uppástungurnar
og myndi gefa formlegt svar
„næstu klukkustundirnar í síðasta
lagi.“
En það lá meira á bak við fyrir-
mæli Becks til Lipskis og Þjóð-
verjarnir, sem leyst höfðu dul-
málslykla Pólverja, vissu það.
Það var einföld og góð ástæða
fyrir því, að Þjóðverjar voru ekki
sérlega ákafir í að taka á móti
pólska sendiherranum í Berlín, og
hún kemur brátt í ljós. Það var
orðið um seinan. Klukkan 1 eftir
hádegi, aðeins fáum mínútum eftir
að Lipski tók á móti skeytinu með
fyrirmælimum frá Varsjá, fór hann
fram á að fá viðtal við Ribbentrop
í þeim tilgangi, að afhenda orð-
sendingu stjórnar sinnar. Eftir að
Lipski hafði fengið að bíða í nokkr
ar klukkustundir, hringdi Weiz-
sacker í hann og spurði hann, fyrir
hönd utanríkisráðherrans, hvort
hann kæmi sem sendiboði með full
völd til samninga, „eða á einhvern
annan hátt“.
„Ég svarafii" sagði Lipski síðar
í lokaskýrslu sinni, „að ég færi
fram á viðtalið sem sendiherra, til
þess að flytja yfirlýsingu stjórnar
minnar".
Önnur löng bið fylgdi á eftir
þessu. Klukkan 5 kom Attolico til
Ribbentrops og flutti „hina áríð-
andi ósk foringja síns“, um að
þýzki foringinn tæki á móti Lipski
„til þess að koma á minnsta mögu-
leikasambandi, sem nauðsynlegt
væri til þess að koma í veg fyrir
að slitnaði fullkomlega upp úr
samningaumleitununum". Þýzki
utanríkisráðherrann lofaði að
,,flytja“ óskir ítalska foringjans
til foringja síns.
Þetta var ekki fyrsta heimsókn
ítalska sendiherrans í Wilhelm-
strasse þennan síðasta ágústdag
með það fyrir augum, að koma í
veg fyrir, að friðurinn færi út um
þúfur. Klukkan 9 um morguninn
hafði Attolico skýrt stjórninni í
Róm frá því, að ástandið væri
„vonlaust" og því aðe/ns „eitthvað
nýtt komi fram skellur stríðið á
eftir nokkrar klukkustundir". í
Róm lögðu þeir Mussolini og Ci-
ano höfuðin í bleyti til þess að
reyna að finna eitthvað nýtt.
Fyrsti árangurinn af þessu var,
að Ciano hringdi í Halifax og
sagði, að Mussolini gæti ekki grip-
ið fram í nema hann gæti lagt
fyrir Hitler ,feitan bita“: „Dan-
zig“. Brezki utanríkisráðherrann
leit ekki við agninu. Hann sagði
Ciano, að það, sem fyrst yrði að
gera, væri að koma á beinu sam-
bandi milli Þjóðverja og Pólverja
gegnum Lipski.
Þannig var það kl. 11:30 fyrir
hádegi, að Attolico hitti Weiz-
sacker í þýzka utanríkisráðuneyt-
inu og sagði honúm, að Mussolini
hefði haft samband við London og
styngi upp á, að Danzig yrði aftur
látin af hendi sem fyrsta skrefið
í áttina að þýzk-pólsku samkomu-
lagi, og að Mussolini þyrfti nokk-
urn ,,fr'est“ til þess að fullkomna
friðaráætlun sína. Gæti þýzka
stjórnin ekki tekið á móti Lipski
á meðan þetta færi fram?
Ribbentrop tók á móti Lipski
klukkan 6:15 um daginn, meira en
fimm klukkustundum eftir að
hann hafði farið fram á viðtalið.
Það stóð ekki lengi. Sendiherrann
kom virðulega fram, þrátt fyrir
þreytuna og taugaspennuna. Hann
las hina skriflegu orðsendingu
fyrir nazista-utanríkisráðherrann.
— í gærkvöldi skýrði brezka
stjórnin pólsku stjórninni frá því,
sem farið hafði milli stjórna Bret-
lands og Ríkisins varðandi mögu-
leika á beinum samningaviðræð-
um milli pólsku og þýzku stjórn-
anna.
— Pólska stjórnin hefur athug-
að þessar tillögur, og mun gefa
163
formlegt svar á næstu klukku-
stundum.
„Ég bætti við“, sagði Lipski síð-
ar, ,að ég hefði verið að reyna að
koma þessari yfirlýsingu á fram-
færi frá því klukkan 1 um dag-
inn.“ Þegar Ribbentrop spurði
hann hvort hann hefði ekki komið
sem fulltrúi, sem hefði heimild
til samningagerðar, svaraði sendi-
herrann, að „sem stæði“, hefði
hann aðeins fyrirmæli um að af-
henda orðsendinguna, sem hann
hafði verið að enda við að l'esa, og
að svo mæltu afhenti hann utan-
ríkisráðherranum hana. Ribben-
trop sagðist hafa búizt við, að
Lipski myndi koma sem „fullvalda
sendimaður“ og þegar sendiherr-
ann lýsti því aftur yfir, að hann
færi ekki með slíkt hlutverk, var
hann látinn fara. Ribbentrop
sagðist skyldi skýra foringjanum
frá málinu.
„Þegar ég kom aftur til sendi-
ráðsins", sagði Lipski síðar,
„komst ég að raun um, að ég gat
ekki náð sambandi við Varsjá þar
sem Þjóðverjar höfðu skorið á
símalínu mína.“
Spurningar þeirra Weizsackers
og Ribbentrop varðandi völd sendi
herrans, voru aðeins formsatriði,
notuð vegna skýrslnanna, þvi allt
frá hádegi, þegar orðsendingin til
Lipskis barst frá Varsjá, höfðu
Þjóðverjar vitað, að hann kom
ekki sem samningamaður, eins og
þeir höfðu krafizt. Þeir höfðu
leyst dulmálslyklana og lesið
skeytið þegar í stað. Afrit hafði
verið sent til Görings, sem sýndi
það Dahlerus og fól honum að
fara með það í skyndi til Hender-
sons, svo að brezka stjórnin, eins
og marskálkurinn útskýrði síðar
í vitnastúkunni í Niirnberg, „gæti
fengið að vita eins fljótt og hægt
52
óviss um fyrirætlanir okkar. Við
enduðum í eldhúsinu, geysistóru
eldhúsi með mörgum stórum skáp-
um og gríðarstóru búri í einu horn-
inu.
— Það er útilokað fyrir nokk-
urn að rata um þetta gímald án
l'eiðarvísis, fullyrti Min.
— Það er huggunarrík fullyrð-
ing, tautaði ég. Svo sneri ég mér
að Page. — Veiztu, að þessi dug-
lega, unga stúlka hefur bitið það
í sig að kenna þér matreiðslu?
— Það er mjög vinsamlegt af
henni, sagði Page vandræðalega.
— Ég hygg, að það sé mjög
þýðingarmikið atriði fyrir þig,
sagði Min, sem var önnum kafin
við að rannsaka einn af hinum
víðáttumiklu skápum, — sem eig-
inkona Phils, á ég við. Það mundi
ekki skipta neinu máli, ef þú værir
gift einhverjum öðrum — en rauð-
haus — /
Hún dró sig út úr skápnum og
veifaði að. okkur postulínsdiski,
þar sem hún stóð á háum eldhús-
kolli. — Ég er sannfærð um, að
pilturinn sá arna hefur alizt upp
á einu af þessum fullkomnu heim-
ilum — þar sem gljáfægðir silfur-
stjakar prýða tandurhrein borð,
máltíðirnar eru all'taf á réttum
tíma, hreinir dúkar og lágvær
hljómlist yfir borðum — allt án
þess að vart verði nokkurra átaka.
Ég get vel ímyndað mér þá kurt-
eisi, sam hann sýnir Page, þegar
henni mistekst að ná einmitt þess-
um sérstöku áhrifum.
—Hann segir ekki margt, sagði
Page hjálparvana. En hann hefur
sérstakt lag á því að sýna athygli
jafnvel smæstu blettum í dúknum
eða ....
— Þar kemur skurðlæknirinn
upp í honum, greip ég fram í til
að mil'da sársauka hennar.
— Nei, sagði hún, alvarleg í
bragði, Min hefur á réttu að
standa. Ef til vill — ef til vill
hefði Phil átt að kvænast Min. Hún
skilur hann svo vel — en ég er
bara gallagripur.
— Puh, sagði Min og steypti sér
aftur inn í skápinn. Hvað er einn
eða tveir gallar? Gallar eru nauð-
synlegir. Whit, komdu og haltu
við mig — það er lík hérna í
skápnum.
— Ég skal sækja það sjálfur,
sagði ég.
— Langar þig ekki til að styðja
mig? spurði Min hneyksluð, en
kom samt niður af stólnum, og ég
dró fram „líkið“, sem reyndist
vera ambáttarhöfuð úr alabastri.
— Almáttugur! stundi Min. Það
var þá lík eftir all't saman!
Jafnvel Page gat ekki varizt
hlátri. En Min lét ekki snúa sig
út af laginu.
— Við verðum að taka hlutina,
eins og þeir liggja fyrir. Phil er
kvæntur þér, ekki mér. Og þið
búið í húsi, sem aldrei hefði átt
að rísa af grunni, hvað þá að það
eigi rétt á sér að vera til nú. En
við því er ekki að gera.
Hún fór að raða diskunum, sem
hún hafði tínt út úr skápnum, á
borðið. — Það'fyrsta, sem blaða-
maður verður að læra, sagði hún,
er, að taka kringumstæðurnar eins
og þær eru, ekki eins og hann vildi
að þær væru. Það, sem þú getur
gert, er að safna hlutunum saman,
eins og ég geri við diskana þá
arna, og raða þeim saman í þokka-
lega heild. Áform mitt er að velja
einn eða tvo af þessum víðáttu-
miklú skápum, safna öllu draslinu
saman í þá og gleyma svo öllum
hinum skápunum, — líkunum
einnig. Já, og svo er það þessi
ægilega eldstó.
Hún þagnaði skyndilega, og
augun glömpuðu. Eitthvað var að
gerast í þessum önnum kafna’
ASTIR LÆKNISINS
ELIZABETH SEIFERT
heila, og við hin biðum í ofvæni. j
Skyndilega snarsneri hún sér að
okkur Page, eins og við hefðum
gert eitthvað af okkur. — Þið
himinhrópandi bjálfar, sagði hún
æst. Hvers vegna hafið þið ekki
minnt mig á, að það fyrsta, sem
Page verður að gera, er að komast
burt úr þessu húsi? Lítið bara í
kringum ykkur! Aðeins stóra,
Ijóta hótelið hérna hinum megin
í dalnum kemst í hálfkvisti við
þetta hryllilega hús. Og það er að
sjálfsögðu merkilegur hlutur, en
alls ekki heimili fyrir nýgifta
konu.
Hún þaut í átt til dyranna. —
Komið þið, við förum og leitum’
að húsi!
Page stóð stíf í sömu sporum. i
Hún áttaði sig ekki á þessum lát-
um.
— Min!, sagði ég í skipunartón.
Hún sneri sér við. — Þú veizt,
að ég hef á réttu að standa, Whit,
sagði hún ákveðin. Page kann að
vera gallagripur, eins og hún seg-
ir, en það var Phil, sem keypti
þetta hús. Og henni ber að neita
að búa í slíku hörmungarhúsi.
Auðvitað hafði hún á réttu að
standa. Phil hafði gert stóra
skyssu, þegar hann keypti þetta
hús, og það væri sannarlega and-
stætt hans eðli, ef hann kunni vel
við sig í því, hvað þá aumingja
Page, sem varð að hírast hér all-
an daginn. Og ég bjóst ekki við,
að það yrði erfitt að fá hann til
að skipta um bústað, ef við fynd-
urn annan hæfilegri. Við Min viss-
um bæði, hvernig hús hann mundi
kjósa sér, við höfum heyrt hann
lýsa því, einmitt þegar hann átti í
deilum við Marynelle út af húsinu,
sem hún hafði valið.
Við eyddum því, sem eftir var
dagsins í að skoða hús lengra uppi
í hlíðinni. Og þegar við loks sáum
eitt, sem var nákvæmlega eins og
Phil mundi hafa óskað sér (vitan-
lega bjó fólk í því, en Min hafði
engar áhyggjur af því) þá litu
konurnar það strax ágirndaraug-
um. Ég bauðst til að ganga inn og
segja eigendunum, að þeir væru í
þann veginn að missa heimili sitt.
Og það hefði ekki verið nein
goðgá, því að þegar við sýndum
Phil húsið, minntist hann drauma-
hússins síns og talaði um það,
þangað til ég var búinn að fá of-
næmi fyrir því, þessu indæla, litla,
rauða múrsteinshúsi með stórkost-
legu útsýni yfir borgina og dal-
inn. Ég klifaði í sífellu á því, hvað
húsið við hliðina væri töfrandi,
þangað til Phil sagði: — í guð-
anna bænum, Whit, keyptu þetta
hús. Ég vil hitt! \
Svo að ég keypti mitt hús, og
hann keypti sitt, og báðir undu
glaðir við sitt.
Ég hafði ekki í langan tíma séð
Phil jafn glaðan og ánægðan.
Hann dásamaði Page í sífellu fyrir
hugulsemina að labba út og finna
einmitt rétta húsið! Og ég sagði
vitanlega ékki neitt. Ég sá, að á-
form Min hafði tekizt mjög vel til
þessa, og mér var það persónulegt
áhugamál að það tækist. Ég hafði
líka sitt af hverju í huga, og ég
vonaði, að það mundi heppnast
jafn vel. Min vænti þess, að ég
mundi biðja um aðstoð hennar við
að koma mér fyrir í nýja húsinu,
þangað til ég sagði einn góðan
veðurdag, að mitt hús yrði algjör
piparsveinsíbúð. Engin kona —
hvorki hún, Page, eða nokkur önn-
ur kona — skyldi hengja silkitjöld
fyrir mína glugga.
Og ég hélt mér fast við þessa
ákvörðun. Min vissi ekki, hvernig
hún átti að taka þessu. — Geðjast
þér ekki að því, sem við erum að
gera í húsinu þeirra Page og Phil?
spurði hún mig einu sinni.
— Mér geðjast vel að því, svar-
aði ég aðeins.
Og þó að ég vildi ekki þiggja
hjálp þeirra við að endurskipu-
leggja mitt hús, þá geðjaðist mér
vel að því, sem var að gerast hjá
þeim. Það tók nákvæmlega þrjá
mánuði að gera húsið þannig úr
garði, að Page og Phil — og Min
—- væru ánægð með það. Kon-
urnar tvær gerðu mestan hluta
verksins, þær skúruðu og máluðu,
jafnt utan sem innan, umbreyttu
og lagfærðu, þangað til ekki var
hægt að þekkja húsið að innan.
Page og Phil urðu að flytja sig til
eftir herbergjum, meðan á öllu
þessu umstangi stóð, en þau virt-
ust una því vel. Page blómgaðist
með degi hverjum og Min ekki
síður. Page fléttaði fallega, ljósa
hárið sitt í tvo fléttinga, og þær
Min töluðu mikið um hárgreiðsl-
una, sem hún ætlaði að taka upp,
þegar hún hefði tíma til að láta
klippa hárið
Á þessum þremur mánuðum
færðust Page og Phil nær hvort
öðru, og að þeim liðnum virtist
samlíf þeirra orðið eins og hjá
hverjum öðrum nýgiftum hjónum
— eins og það hefði átt að vera
strax í byrjun, en var vitanlega
114
TÍMINN, föstuda-jinn 17. janúar 1964 —