Tíminn - 27.02.1964, Page 6

r
TÓMAS KARLSSON RITAR
EKKERT FARIÐ AD GERA
í LÝDSKÓLAMÁUNU ENN
Gylfi Þ. Gíslason, mennfa-
málaráðherra, svaraði í gær
fyrirspurn frá Daníel Ágústín
ussyni um framkvæmd þings
ályktunar um óháða alþýðu-
skóla frá 2. des. 1955. Kom
fram í svörum ráðherrans,
að hann hefur algerlega gefið
málið frá sér og telur rangt að
ríkisvaldið hafi forystu um að
koma slíkum skóla á fót.
Daníel Ágústínusson las upp
þingsályktunina frá 1955, en hún
var svohljóðandi: „Alþingi álykt-
ar að skora á ríkisstjórnina að
undirbúa löggjöf um stofnun eins
eða fleiri æskulýðsskóla og sér-
skóla, enda verði landspróf ekki
haldið í þeim skólum. Jafnframt
verði athugað, hvort ekki er hægt
að ná þessu marki með því að
breyta einum eða fleiri skólum
gagnfræðastigsins í þessa átt.
Leitað sé m. a. álits Ungmennafé-
lags íslands um þetta mál og til-
lögur ríkisstjórnarinnar um það
lagðar fyrir næsta reglulegt Al-
þingi“.
Nú er komið á 9. ár síðan þessi
'ályktun Alþingis var gerð en
tekkert bólar á umræddri löggjöf.
iDaníel minnti á að hann hefði á
þinginu 1960 gert sams konar
ifyrirspurn til ráðherra og þá
hefði ráðherrann skýrt frá því
•að 3ja manna nefnd hefði verið
■skipuð í desember 1955 til að at-
huga þetta mál og gera tillögur
þar um. Jafnframt skýrði hann
frá áliti og að þá væri ekki tíma-
bært að hefjast handa um fram-
kvæmdir vegna þess að þá hafi
staðið yfir heildarendurskoðun á
fræðslulöggjöfinni og talið rétt
að bíða eftir henni, áður en ráð-
izt yrði í að stofna nýjar tegund-
ir skóla. Þá sagði ráðherrann orð
rétt þetta: „Þessari endurskoðun
fræðslulöggjafarinnar er nú ný-
lokið og eru tillögur þeirrar
nefndar, sem um það mál fjall-
aði til athugunar í ráðuneytinu
og myndi menntamálaráðuneytið
leggja sérstaka áherzlu á að ljúka
þeirri athugun af sinni hálfu í
sumar (þ. e. 1960) þannig að það
af tillögum þeirrar nefndar, sem
menntamálaróðuneytið vill gera
að sínum verði komið fyrir Al-
þingi næsta haust. í því sambandi
er einnig eðlilegt að þetta mál
komi til athugunar.“ — Þá vitn-
aði Daníel til samþykktarinnar,
sem skólamálanefndin, er lauk
störfum í ágúst 1959, hafði gert
um lýðskólamálið. Hún var svo-
hljóðandi: „Nefndin telur, að
breyta þurfi lögum um skóla-
skyldu og fræðslukerfi í það
horf, að hægt sé að styrkja af al-
mannafé skóla, sem ekki eru liðir
í hinu samfellda skólakerfi, t. d.
lýðháskóla og aðra óháða alþýðu-
skóla (kvöldskóla) og lítur svo á,
að æskilegt sé, að hér á landi
verði komið upp lýðháskólum
með líku sniði og tíðkast á Norð-
urlöndum".
Daníel sagði, að alger eyða
væri í skólakerfi íslendinga með-
an óháðir alþýðuskólar eru ekki
■tofnaðir, en frændur vorir á
Norðurlöndum telja lýðskólana
gagnmerkan þátt í skólakerfinu.
Taldi Daníel nauðsynlegt að for-
ysta væri tekin fyrir því að
hrinda málinu í framkvæmd hér
á landi.
Gylfi Þ. Gíslason, menntamála-
ráðherra, sagðist ekkert hafa á
móti því — síður en svo — að
lýðskóli risi upp, en hins vegar
á ríkið ekki að hafa forgöngu um
slíkt, heldur á að stofna til slíks
skóla með samtökum félagssam-
taka eins og t. d. UMFÍ, ASÍ og
ÍSÍ. Hér á landi gætir skóla-
þreytu hjá æskufólki og ungling-
ar munu hafa lítinn áhuga á að
sækja slíka skóla, sem engin sér-
stök réttindi veita. Er því nauð-
synlegt að slíkur skóli hafi öflug
félagssamtök að bakhjarli er
gætu hvatt æskufólk innan sinna
vébanda til að sækja skólann.
Daníel Ágústínusson sagði, að
sér hefðu orðið svör ráðherrans
vonbrigði. Ráðherrann væri bú-
inn að gefa málið frá sér og væri
það í andstöðu við það, sem ráð-
herrann hefði sagt 1960. Mikill
áhugi ríkir fyrir því að slíkur lýð
skóli rísi upp, en það er nauðsyn-
legt að ríkisvaldið hafi forystuna
um að hrinda málinu fram, þótt
rétt sé að félagssamtök standi að
rekstri skólans.
Gylfi Þ. Gíslason sagði, að til-
boð það, sem hann hefði gert
1960, stæði enn um að taka til at-
hugunar hvern stuðning ríkið
ætti að veita stofnun og starf-
rækslu slíks skóla, ef áhugi kæmi
fram hjá félagssamtökum og
ákvörðun tekin þar um að ráðast
í stofnun slíks skóla, en hvorki
UMFÍ, ASÍ né ÍSÍ hefðu rætt
málið við sig.
Gunnar Gíslason minnti á, að
rætt hefði verið um stofnun kristi
legs lýðháskóla í Skálholti og
sagði að unnið væri að því að sú
hugmynd komist í framkvæmd.
Skúli Guðmundsson minnti á,
að þingsályktunin 1955 hefði fal-
ið í sér, að rikisstjórnin léti und-
irbúa löggjöf um alþýðuskóla.
Þetta hefur ekki verið gert, þrátt
fyrir samþykkt Alþingis.
ÞINGSÁLYKTUNARTILLAGA ríkisstjórnarinnar um staSfestlngu á
Moskvusáttmálanum um takmarkað bann við tiiraunum meB k|árriorku-
vopn var til lokameðferðar á Alþingi í dag. Varð umræðu loklð en
atkvæSagreiðslu frestað.
ir SÍGURDUR BJARNASON hafði framsögu fyrir utanrikismálanefnd.
sem mælti einróma með að samningurinn hlyti staðfestingu.
EINAR OLGEIRSSON mælti fyrlr breytingatillögu, er hann flytur
ásamt þeim Glls Guðmundssyni og Ragnarl Arnalds um vlðauka vlð
tlllöguna um staðfestingu samningsins. Kveður breytingatillagan á um
að jafnframt staðfestingu samningsins lýsi Alþingi þv( yflr, aS aldrel
skuli hér á landi staðsett kjarnorkuvopn né þeim beltt héðan.
Ar GUÐMUNDUR í. GUÐMUNDSSON taldi breytlngatlllöguna óskylda
aðalefni tillögunnar og ganga lengra, þar sem tillagan fjallaðl aðetns
um staðfestingu á alþjóðlegu samkomulagi og taldi rangt að blanda
þessum atrlðum saman. Hér væru engin kjarnorkuvopn og ekkl
hefur verlð farið fram á að þau yrðu staðsett hér.
it AAAGNÚS JÓNSSON greindi frá umræðum á NorðurlandaráSsfund-
um um tillögur um kjarnorkuvopnalaust belti á Norðurlöndum, en
þessi tillaga var felld með þorra atkvæða, þótt fulltrúar á þinglnu
hefðu áhuga á að hrinda fram stefnu sænsku stjórnarlnnar um stórt
kjarnorkuvopnalaust belti í Evrópu. Þá taldi hann fráleitt að sam-
þykkt breytingatillögunnar gætu bundið Alþingi I framtíðinnl.
* EYSTEINN JÓNSSON mlnnti á, að Framsóknarflokkurlnn hefði á
siðasta þingi sínu tekið éindregna afstöðu gegn þvf, aS hér á landi
yrðu staðsett kjarnorkuvopn. Þvf leggði hann til að breytingatillagan
yrði samþykkt. Þótt setja mætti út á orðalag hennar þá værl hún
efnislega samhljóða stefnu Framsóknarflokkslns f þessu máll og
myndi hann þvf greiða henni atkvæði.
if RAGNAR ARNALDS minnti á, að U Thant hefðl við undlrrltun Moskvu-
sáttmálans lýst þvf yfir, að hann teldl að næsta skieflð ættl aS vera
kjarnorkuvopnalaust belti og æskilegt að smárfkl hefðu forystu um
að beita sér fyrir þvf.
if EINAR OLGEIRSSON taldi að breytingatillagan ættl vel helma með
staðfestingu á Moskvusamkomulaginu. Ef Alþlngi samþykktl breyt-
ingatillöguna, þá þyrfti þó að gera nýja samþykkt, áður en ríklsstjórn
leyfði hér kjarnorkuvopn, en eins og nú er getur rfkisstjórn þaS
án þess að spyrja Alþingi.
if ÞÁ TÖLUDU þefr aftur Guðmundur Í. Guðmundsson og Magnús Jóns-
son, en atkvæðagreiðslu var frestað vegna þess að margir þingmenn
stjórnarliðsins voru fjarverandi.
TÍr i GÆR var samþykkt í sameinuðu þingi tillaga Framsóknarmanna um
rannsókn á kali í túnum og afgreidd til ríkisstjórnarinnar sem álykt-
un Alþingis.
★ EINNIG var samþykkt ályktun um bætta viðgerðaþjónustu á fiski-
leltartækjum.
INNAR
BYGGDAR
í SELVOGI
Þingmenn Framsóknarflokksins
í Suðurlandskjördæmi, þeir Helgi
Bergs, Ágúst Þorvaldsson og Ósk
ar Jónsson, hafa lagt fram tillögu
til þingsályktunar um eflingu
byggðar í Selvogi. Tillagan er
svohljóðandi:
Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að láta fram fara á
vegum landnámsstjóra í sam-
vinnu við Búnaðarsamband Suður
lands athugun á því, á hvern hátt
megi bezt koma i veg fyrir eyð-
ingu byggðar í Selvogshreppi og
efla byggð þar að nýju. Athugun-
in beinist m. a. að því, hvort ekki
væri hagkvæmt að koma þar upp
byggðahverfi samkv. lögum nr.
75 27. apríl 1962, um Stofnlána-
deild landbúnaðarins, landnám,
ræktun og byggingar í sveitum,
þar sem yrði gert ráð fyrir rækt-
un jarðávaxta í samvinnu- eða
félagsrekstri.
Leiði slík athugun til jákvæðr-
ar niðurstöðu að dómi landnáms-
stjóra og nýbýlastjórnar, skal
þegar hefja undirbúning undir
landnám samkvæmt IV. kafla
nefndra laga.
í greinargerð segja flutnings-
menn:
Það er full þörf á, að gát sé
höfð á því, að byggðarlög, þar
sem atvinnuskilyrði eru góð, fari
ekki í eyði vegna einangrunar
eða annarra aðstæðna, sem við-
ráðanlegt er að ráða bót á. Ekki
á þetta sízt við um þau byggðar-
lög, sem þannig eru í sveit sett,
að þau liggja vel við samgöngum
til helztu markaðssvæða.
Ein af þeim sveitum, þar sem
mjög sígur á ógæfuhlið með
þróun byggðarinnar, er Selvogs-
hreppur í Ámessýslu, og liggur
þó sú sveit vel við samgöngum
við þéttbýlustu svæðin við sunn-
anverðan Faxaflóa og býr yfir
ýmsum þeim landkostum, sem
ætla mætti að nægðu til, að þar
gæti þróazt blómlegur búskapur,
ef til kæmi opinber stuðningur
til að létta þá erfiðleika, sem
þetta byggðarlag hefur átt við að
stríða um hríð.
Lengst af íslenzkrar sögu hef-
ur dafnað blómlegur búskapur í
Selvogi og þar verið ýmis höfuð-
ból að fornu og nýju, og þar er
hin þjóðkunna Strandarkirkja.
Selvogur var numinn á landnáms
tíð og segir Landnáma frá því, að
þar og í Krýsuvík hafi Þórir
haustmyrkur og synir hans num-
ið land. í manntalinu 1703 eru
þar talin 18 bændabýli, 11 hjá-
leigur og 5 húsfólksheimili, en
íbúar hreppsins voru þá 190 tals-
ins. Síðar fer fólki þar fækkandi,
einkum undir lok 19. aldar, og
upp úr aldamótum er íbúafjöld-
inn kominn niður fyrir 100
manns. Helzt sú tala lítið breytt
fram um 1940, og árið 1941 eru
89 manns á manntali í hreppnum,
en þá fer aftur að fækka. 1951
eru þar 63 og 1960 43 íbúar á
manntali. Á þeim árum, sem síð-
an eru liðin, hafa brottflutningar
haldið áfram og nú er aðeins bú-
ið á fimm býlum á þrem jörðum
í hreppnum. Hætt er við, að þraut
seigja þeirra, sem eftir eru,
kunni að bresta, þegar þannig
er komið.
Þegar þessar tölur eru alhugað-
ar, ber að hafa það í huga, að
áður var útræði stundað úr Sel-
vogi, en það lagðist af, þegar bát-
ar stækkuðu og hafnarskilyrði
voru þeim ófullnægjandi. Eðli-
lega á þetta sinn þátt í fólks-
fækkuninni, en skýrir hana þó
alls ekki að fullu, miðað við þá
landkosti, sem virðast vera fyrir
hendi. Sjálfsagt verður ekki aft-
ur tekið upp útræði úr Selvogi,
enda er nú að rísa upp hafnar-
bær þar skammt austar, Þorláks-
höfn, sem liggur vel við aðdrátt-
um og viðskiptum við Selvoginn.
Flutningsmönnum virðist lík-
legt, að aðstæður til ræktunar
jarðávaxta séu sérstaklega góðar
í Selvogi. Veðurfar ,er mjög hag-
stætt og ræktunarskilyrði virðast
góð. Kemur bæði til greina að
rækta sandinn austur með strönd-
inni og rofin milli Selvogsheiðar
og Hlíðarvatns. Eru það víðáttu-
mikil svæði.
Flutningsmenn eru þeirrar
skoðunar, að það sé eðlilegt hlut-
verk Landnáms ríkisins að hafa
með höndum athugun á skilyrð-
um og forgöngu um ráðstafanir
til þeirrar eflingar byggðarinnar
í Selvogi, sem nauðsynlegt er.
Við erum enn fremur þeirrar
skoðunar, að samvinnu- eða félags
rekstur henti einkar vel slíkum
búskap, sem hér er helzt gert
ráð fyrir. En við viljum láta þá
skoðun í ljós, að nauðsynlegt sé,
að þær ráðstafanir, sem gerðar
yrðu í þessu efni, væru svo stór-
ar í sniðum, að stofnsett yrðu
nægilega mörg heimili til þess að
skapa grundvöll að eðlilegum nú-
tima þægindum og félagslífi, t. d.
yrði þegar í stað að tengja Sel-
voginn arfveitukerfinu með því
að leggja línu frá Þorlákshöfn
eða Ölfusi um 15 km leið.
T í M I N N, fimmtudaginn 27. febrúar 1964 —

6