Tíminn - 17.03.1964, Blaðsíða 14

CLEMENTINE
KONA CHURCHILLS
sss£.'n.!i':í?sja
37
essu einmana stríði sínu fyrir
friði — á almennum fundum eða
í ífeðri deildinni, var Clementine
| honum einlægur förunautur og
hlýddi á hann hrópa:
„Ég spái því, að sá dagur muni
koma, að þið verðið nauðbeygðir
til að taka hlutlæga afstöðu og
ákvörðun um, hvorum megin við
eigum að standa, hvernig sem það
nú kann að bera að. Og ég vona
til Guðs, að þegar sá dagur kem-
ur, munum við ekki neyðast til að
standa ein^ vegna óviturlegrar
stjórnarstefnu '
Og hún horfði á hann tala til
Neðri deildarinnar 24. marz 1938,
tveimur vikum eftir innrás Þjóð-
verja í Austurríki. Það var eins og
hann væri aleinn í þingstofunni,
þótt hún væri þétt setin mönnum.
Hann keyrði höfuðið fram og
sagði: „f fimm ár hef ég talað um
þessi mál hér í deildinni — og
það með harla lélegum árangri.
Ég hef horft upp á þetta fræga
eyland færast óðfluga í þrekleysi
og aumingjaskap niður stigann, er
liggur niður í svart hyldýpið.
Þetta er fagur og breiður stigi í
upphafi, en fljótlega íýkur þykk-
um gólfdreglinum og skín í beran
steininn, og eftir því sem neðar
dregur, verður stiginn allur hrör-
legri, unz hann brestur undir fót-
um yðar . . . “
Þegar hann gekk til sætis síns,
varð dauðaþögn um stund, eins og
sérhver, sem á hann hlýddi væri
að bægja frá sér þeim ótta, sem
hann hafði vakið í brjóstum
þeirra. Eins og þeir berðust við
að bægja úr huga sér varnaðar-
orðum hans og vildu láta þau al-
gerlega fram hjá sér fara.
Þá komst aftur líf í þingstof-
una og margir þingmannanna
hurfu þaðan þegar á brott.
Á Chartwell byrjaði Clemen-
tine að taka á móti blaðamönnum
af hvers kyns þjóðerni. Mönnum,
sem ferðuðust í þágu opinberra
brezkra málefna og í ýmsurn við-
skipta- og verzlunarerindum og
hafði sérhver ný tíðindi að flytja
Winston. Þessir menn voru þáttur
í undirbúningi hans undir styrj-
öldina, sem hann nú taldi óum-
flýjanlega.
Um mílu vegar frá Chartwell
bjó vinur þeirra, Desmond Mort-
on, sem síðar varð sir Desmond
Morton majór, K.C.B., M.C. Þegar
Winston var her- og flugmálaráð-
herra, hafði hann skipað Desmond
í lykilstöðu í njósnastarfsemi
landsins. Winston fékk leyfi hjá
forsætisráðherranum fyrir Mor-
ton, þess efnis, að hann fengi að
segja Winston allt af létta og
gefa honum framvegis allar mik-
ilsverðar upplýsingar.
Ralph Wigram, en stjarna hans
hækkaði óðfluga á himni utan-
ríkismálanna, var enn einn, sem
kom reglulega til Winstons til
þess að halda honum í nánu sam-
bandi við alþjóðamálefnin. Dvöldu
þau Wigramshjónin oft á Chart-
well.
Þeim bárust upplýsingar, sem
töluðu sínu máli umbúðalaust.
Jafnvel þegar herr Henlein,
leiðtogi tékkneskra nazista kom
til Lundúna til að grennslast fyrir
um almennar skoðanir í Bretlandi
á stjórnmálaástandinu í Tékkósió-
vakíu, kom hann til íbúðar þeirra
við Morpeth Mansions.
Clementine tók þessari nýju
tegund gesta með sínum vanalega
vingjarnleik og góða þokka. Win-
ston setti allt sitt traust á hana
að skapa viðeigandi andrúmsloft
fyrir þær óformlegu en örlaga-
ríku viðræður, er áttu sér stað
viku eftir viku á Chartwell.
„Það var mér ómetanlegt, og
kann einnig að hafa verið þjóð-
inni ómetanlegt að mér skyldi
fært að kanna málin svo ræki-
lega og eiga svo þýðingarmiklar
viðræður í svo mörg ár, í þetta
litlum hring“, sagði Winston. „Og
samt sem áður tókst mér á eigin
spýtur að safna og viða að mér
miklum fróðleik og upplýsingum
frá heimildarmönnum erlendis."
En heimurinn vildi jafnvel enn
síður gefa orðum Winstons gaum,
þegar tekið var með vitfirrings-
legum fögnuði á móti manninum,
sem kom klæddur svörtum lafa-
frakka og með regnhlíf í hendi
frá Miinchen. Það var Neville
Chamberlain, sem kom heim með
pappírsloforðið: „frið á vorum
dögum“ frá Hitler. Winston hróp-
aði:
„Með byssuna á lofti heimtuðu
þeir eitt pund. Og þegar þeim var
rétt það, heimtuðu þeir tvö. Ein-
ræðisherrunum var réttur litli
fingurinn og þeir tóku alla hönd-
ina gegn loforði um að hegða sér
vel í framtíðinni."
Síðla kvölds 20. febrúar 1938
bárust þeim boð símleiðis til
Chartwell. Það voru fréttir um af-
leiðingu þess, að Chamberlain
hafði fyrirgefið Hitler innrásina
í Austurríki og mælzt til vináttu
við Mussolini. Vegna þessara frið-
samlegu aðgerða hafði hinn ágæti
persónulegi vinur þeirra, Ant-
hony Eden, neyðzt til að segja af
sér.
Það þyrmdi yfir Winston af ör-
væntingu. Hér stóð hann, útlagi
og valdalaus utangarðsmaður.
Vinur þeirra Anthony Eden hafði
verið eini bandamaður þeirra
innangarðs, enda hugsaði hann og
fann til á svipaðan hátt og þau.
Og nú var hann farinn.
Clementine reyndi að leyna sín-
um eigin ótta og örvæntingu og
reyndi eins og hún bezt gat að
hughreysta Winston.
Hann viðurkenndi, að . . .“ ég
fékk sting fyrir hjartað og um
stund þyrmdi yfir mig voðalegri
örvæntingu. Ávlangri ævi hef ég
lent í ýmsu misjöfnu. Þann tíma
fyrir styrjöldina, er augljóst var
að hún mundi bresta á, og eins
er dekkst var í álinn, átti ég
aldrei erfitt með svefn. Á erfið-
leikatímunum 1940, þegar ábyrgð-
in var sem mest á herðum mér,
og sömuleiðis, þegar áhyggjurnar
voru hvað mestar fimm næstu ár,
gat ég allt af sofnað að loknu dags
verki, strax og ég hafði lagzt í
rúmið — en var að sjálfsögðu við-
búinn því að vera kallaður upp,
hvenær sem var. Ég svaf vel og
vaknaði endurnærður, og fann þá
eingöngu til svengdar og hafði
góða matarlyst á því, sem birtist á
morgunverðarbakkanum. En þessa
nótt, 20. febrúar 1938 og aðeins
þá, vildi svefninn ekki koma. Frá
miðnætti til dögunar lá ég í rúmi
mínu haldinn kvíða og hryggð.
Mér virtist sem einn, ungur og
hraustur maður stæði eins og
klettur úr dökku hafi uppgjafar
og eftirlátssemi, rangra skoðana
og lítilsigldra hugmynda. Að ýmsu
leyti hafði ég snúizt öðruvísi við
málum en hann, en þá virtist mér
hann vera tákn einu vonar brezku
j þjóðarinnar til bjargar lífinu,
tákn hins gamla, góða brezka
kyns, sem svo margt gott hafði
látið af sér leiða, og gat veitt enn
meira. Nú var hann farinn. Ég
horfði á dagsljósið smjúga hægt
og hægt inn um gluggana og fyrir
hugskotssjónum sá ég beint ofan
í gin Dauðans."
I Og síðan þrömmuðu hersveitir
Hitlers á gæsagangi inn í Tékkó-
slóvakíu og sviptu hulunni frá
augum frelsiselskandi þjóða
heimsins.
Þá sneru menn sér til hrópand-
ans, sem hafði verið óhræddur við
J að segja fyrir um framtíðina. í
Jstað formælinga komu hyllingar-
hrópin. Það fór ekki fram hjá Cle-
] mentine né neinum öðrum, að
I komu hans í Neðri málstofuna var
j veitt meiri athygli en nokkurs
f annars, — að forsætisráðherran-
um meðtöldum.
Clementine las hvert bréfið á
fætur öðru, sem þeim barst með
póstinum til Chartwell, þar sem
spurt var:
„Hve lengi enn ætlar þingið og
þjóðin öll að láta krafta yðar
ónotaða?"
„Óumdeilanlegar gáfur yðar og
rétt mat á stjórnmálaástandinu í
■Evrópu hafa undirstrikað, svo að
ekki verður um villzt, að það er
42
— Ilringurinn! Ilringurinn sem
Adrienne hafði sýnt henni kvöld
eitt .... þessi með rauða stein-
inum. En nú var hann ekki rauður
— heldur grænn. Hann var grænn
eins og steinninn í hennar eigin
hring! Ekki eins fallega djúp
grænn, en þó svo að það var eng-
inn vafi á um litinn. Frú Starr
hafði sagt að hann væri grænn .
— Hvers vegna horfirðu svona
á mig?
— Hringurinn þinn . . hvíslaði
Livvy. — Hann var með rauðum
steini.. . .
Adrienne leit á fingur sér.
— Hvað með hann? Þú hefur
séð hann áður . . . ég nota hann
stundum á kvöldin . . .
— En þá hefur steininn annan
lit . . .
— Hárrétt. Þessir steinar eru
kallaðir alexandrínar. Þeir eru
grænir í dagsbirtu, en rauðir í raf
tnagnsljósi- Eg hef aldrei verið
hrifin af honum, en hann kom
góðar þarfir, fannst þér ekki?
Livvy fannst hárin rísa á höfði
sér. Hugsanir hennar hvörfluðu
til baka, hún hugsaði um kvöldið,
þegar Clive var myrtur. Það kvöld
hafði verið voðalegt óveður, eld-
ingar höfðu lýst upp himininn
á fárra sekúndna fresti . . . .
skærar, hvítar eldingar, sem lýstu
upp eins og miður dagur væri . .
í slíku ljósi mundi steinninn sýn-
ast grænn .. .
— Þú barst hann kvöldið sem
Clive var myrtur . . Þú varst
þar . . . . !
— Hvað annað. Ég drap hann!
Röddin var ofurróleg.
I ”'vy varð að loka augunum,
hana sundlaði við. Hún heyrði
Adrienne segja dauðri hljómlausri
röddu:
— Ég tók byssuna úr skrifborðs
skúffunni hans nokkrum dögum
áður og ég beið eftir hentugu
tækifæri. Það kom þegar ég stóð
fyrir utan húsið og heyrði að þið
rifuzt heiftarlega . . . þið hefðuð
átt að hafa vit á að loka gluggun-
um . . . Þegar þú raukst í burtu .
gekk ég inn að tala við Clive . .
gefa honum síðasta tækifærið. En
hann neitaði! Ég var undir það
búin, svo að ég hafði áætlun mína
tilbúna í hverju atriði . . Ég
hafði tekið með mér gulan trefil
— eins og þú átt — . . .ég fór
með það heim og brenndi það
strax. Og ég bar hringinn vegna
þess að óveðrið var skollið á,
þegar ég fór að heiman og ef ein-
hver sæi mig, þá mundi elding-
arnar gera að verkum, að steinn-
inn virtist grænn. Og frú Starr
sá mig. En ég faldi mig í syrenu-
runnunum — það var þess vegna
sem hún fann mig ekki í garð-
inum . . .
Livvy horfði örvæntingarfullu
augnarráði upp á klettabrúnina,
meðan hún hlustað á lága, óhugn
anlega rólega rödd Adriennc.
Einhver hlaut að ganga þarna
fram hjá! En þá mundi Adrienne
leika hlutverk sitt sem örvænting-
arfullur björgunarmaður . . . .
hún sneri höfðinu og leit niður
hengiflugið og á sjóinn langt fyr-
ir neðan.
— Hreyfðu þig ekki Livvy! Og
þú skalt ekki hrópa á hjálp,
enginn heyrir til þín, sagði Adri-
enne kuldarlega. — Þetta hefur
alltaf verið fáförul leið.
— Þú eltir mig hingað í kvöld!
— Eg hef elt þig nokkuð oft
Upp á síðkastið.
Livvy fannst hún heyra eitthvað
og hrópaði af öllum kröftum.
— Þegiðu!
Liwy hrópaði aftur.
— Það stoðar ekkert, þótt ein-
hver fari fram hjá, þá þykist ég
bara biarga þér, skilurðu!
EF ÉG GÆTI BARA KOMIZT
FRAM HJÁ HENNI! REYNT AÐ
í SKUGGA ÓTTANS
KATHRINE TROY
HLAUPA FRA HENNI UPP j
KLETTAVEGGINN!
En hún gat ekki hlaupið upp .
brattan klettavegg. Hún hafði j
gengið beint í gildruna sem þessi!
brjálaða kona hafði lagt fyrir j
hana.
Enn hrópaði hún eina svarið i
var bergmálið fráklettaveggjunum j
en enginn kom.
— Ef þú ert að gera þér vonir
um, að Rorke komi, þá þýðir það
ekki. Honum er skítsama um þig
nú orðið. Hann er sjálfsagt hjá
Maggie og reyna að hjálpa henni
að uppgötva hvað kom fyrir Keith!
Adrienne skríkti. — Eg
gæti sagt þeim það. Ég hræddi
hann svo rækilega í dag, að hann
á áreiðanlega aldrei eftir að
hreyfa svo mikið sem litla fingur,
hvað þá fá málið aftur. Og sumir
deyja af völdum alvarlegs tauga-
áfalls. En ég hef þjáðst líka, skal
ég segja þér. Síðan Maggie sagði
okkur, að Keith hefði gaman af
að sitja við gluggann og horfa út,
þegar óveður væri, var mér ljóst
að hann hefði séð mig ganga fram
hjá á stígnum, ef hann hefði setið
við gluggann kvöldið góða . . .
— Hversu grimm ertu eiginlega’
— Þú skilur imig ekki! Eg berst
bara fyrir tilveru minni, það ger-
um við öll, ég verð aðeins að
vera örlítið miskunnarlausari en
fólk er flest.
— IIVERS VEGNA? IIVERS
VEGNA HEFURDU GERT
ÞETTA ALLT?
— Vegna þess að Clive gerði
að engu ákvörðun mína að giftast
Simoni. Clive dáðist að mér og
hann vildi gjarna að við Simon
yrðum hjón. Ef ég hefði fengið
fáeinar vikur enn hefði mér tek-
ist það. En Clive fór til Parísar
og þar frétti hann dálítið um
mig. Hann njósnaði alltaf um
annað fólk . . og ég býst við að
hann hafi talað um mig bæði hér
og þar og svo hefur einhver sagt
honum . . . Hún þagnaði. —
Hlustarðu á hvað ég segi?
— Já! Og . . hlusta og bíð . .
Livvy vissi hvað hún varð að gera.
Fá Ádrienne til að halda áfram
að tala til að vinna tíma, kannski
einhver ætti leið hérna um:
Kannski einhver mundi skilja, að
það var hún sem var hjálparþurfi.
— Og þá varð Clive að deyja .
og Simon fékk áhuga á þér.
Það var heimskulegt af mér að
gera ekki ráð fyrir því, hélt Adri-
enne gremjulega áfram. — Þar
sem þú varst fulltrúi helmings
hlutabréfanna í fyrirtækinu, ég
vissi ekki, hversu metnaðargjarn
hann var.
— Svo að þú hefur þá elskað
hann, þér hefur ekki geðjazt að
því að sjá okkur saman!
— Vertu ekki svona mikill
bjáni! Hvað er ást? Þú elskar
Rorke og hvaða gleði hefur það
veitt þér? Eg vildi fá Simon vegna
Berenger-fyrirtækisins. Hann
kemur kannski fólki fyrir sjónir
sem sterkur maður — en í raun-
inni er hann hið gagnstæða. Ég
hefði náð valdi yfir honum.
Hún hló hæðnislega. — Og get
það. Og mun gera það!
— Hvers vegna vildi Clive ekki
að þú giftist Simoni? spurði Liwy
og lét sem hún hefði áhuga á
málinu. Spurningin kom eins og
ósjálfrátt, hún hofði upp á kletta-
brúnina og hlustaði af öllum mætt
eftir einhverju hljóði öðru en
rödd Adrienne.
— Vegna þess að hann heyrði
orðasveim um að ég hefði drepið
mann . . . Maðurinn var Max
Hindorre og það gerðist kvöldið
sem leikritið hans „Veiðimaður-
inn snýr heim“ var frumsýnt.
Móttökur voru svo stórkostlegar
á frumsýningunni, að það steig
honum til höfuðs._ Hann var ekki
sérlega klókur. Ég hafði verið
fullgóð handa honum, meðan
hann barðist til að ná markinu,
en þegar hann sá það fyrir fram-
an sig, lét hann mig greinilega
finna, að ég mætti fara mína leið.
Ég kunni ekki við það! Ég vildi
ná hefndum yfir honum. Það
tókst mér líka. Bílslys sem við
lentum í varð honum örlagaríkt.
Hann fórst. Það var ekki nauð-
synlegt. En í myrkrinu og ringul-
reiðinni datt engum í hug að
gruna mig um græsku. Það var
ekki fyrr en seinna að orðrómur-
inn komst á kreik, vegna þess
að hjónin sem voru með okkur
voru, höfðu heyrt okkur rífast.
Þau höfðu vitaskuld enga sönnun,
en þau héldu áfram að blaðra
um þetta. Eg fór frá París
litlu síðar . . mér fannst það
hyggilegast. Og þegar Clive fór
til Parísar var honum sögð þessi
saga.
T f M I N N, þriðjudaginn 17. marz 1964.
14