Tíminn - 20.03.1964, Page 14

ÆSKUNNAR
0TGEFANDI: SAMBAND UNGRA FRAMSÖKNARMANN A
Ritstjóri: Elías Snæland Jónsson.
Steingrímur Hermannsson, framkvæmdastjóri Rannsóknaráðs ríkisins á ráðstefnu SUF á Seifossi:
Hér á eftir fara kaflar og úrdráttur úr erindi Stein-
gríms Hermannssonar um uppbyggingu iðnaSar,
fluttu á ráðstefnu S. U. F. á Seifossi.
RæBumaðnr hóf mál sttt með
þvf að lýsa ánægju sinni með fram
taksscmi ungra manna og tíða
fundi, sem þeir hafa efnt til, til
þess að ræða um framtíð þjóða:
innar. Framtíðin er ekki sízt okk
ar og við verðum að gera okk
nr grein fyrir því, að framundan
er mikil sjálfstæðisbarátta og
hón verður engu auðveldari en
sú, sem háð hcfur verið á undan-
förnum áratugum og öldum, nema
siður sé. Þessi barátta er fyrst
og fremst um efnahagslegt sjálí-
stæði þjóðarinnar og t»á verður
eð beita öðrum aðferðuin en þeim,
sem bezt reyndust í hinni stjórnar
farslcgu sjálfstæðisbaráttu.
Steingrímur rakti síðan í
stuttu máli þær breytingar, sem
orðið hafa á öllum sviðum á
undanförnum áratugum og lagði
éherzlu á, að framfarimar munu
verða stöðugt stórstígari, vísind
um og tækni fleygir fram, en það
eru fyrst og íremst frumöfl þróun
arinnar:
— Eg vil leggja áherzlu á þá
slaðreynd að breyta verður um
stefnu og það má ekki biða. Tækni
framfarirnar og þróunin híða ekkí.
Ifver er stefnan? Hana verður
unga kynslóðin að taka virkan
þátt í að marka, sú kynslóð, sem
er alin upp á byrjunartíma tækni
þróunarinnar. Með þessu er ég
ekki að lasta eldri kynslóðina, sem
unnið hefur sitt stórkostlega af-
rek í stjómarfarslegri sjálfstæðis
baráttu okkar, en baráttuaðferðii
íramtíðarinnar eru tækni, vísindin,
menntunin og þekkingin, og það
eru verkfæri okkar tima.
Steingrfmur kom siðan inn á
ýmsar iðngreinar og taldi, að við
íslendingar ættum að leita að þexm
undirstöðuatriðum iðnaðar, sera
við hðfum umfram aðrar þjóðir
og skapa iðnað í kringum slíkt.
Nefndi hann sérstaklega, að okk
ur bæri að efla t. d. ullariðnaðinn
cg benti á, að við nýtum í dag
aðeins um það bil 1/3 af ullinni
okkar innanlands, en hún er að
ínörgu leyti hið ágætasta hráefru.
I’ví næst snéri Steingrímur sér
að stóriðjunni.
Ríkisstjórnin hefur nýlega skýit
frá mikluip áformum um uppbygg-
ingu stærri íðnaðar í landinu.
Mun hér vera um að ræða árang
ur af störfum stóriðjunefndar,
sem skipuð er fyigismönnum rík-
isstjórnarinnar. Þar sem þetta mái
er nú ofarlcga á dagskrá virðist
rétt að ræða nokkuð ýtarlega um
þær atvinnugreinar frá þjóðhags-
eg tæknilegu sjónarmiði.
KÍSILLEIR.
Rætt er um kísilleirverksmiðju
við Mývatn. Kísilleirinn, se.n
myndast úr skeljum örsmárra þyr
unga, sem í vatninu lifa, er not-
aður í ótal margt i alls konar
cfnaiðnaði- Lélegasti leirinn er not
aður til að húða tilbúinn köfnun
arefnisáburð og varnar þannig því,
að áburðurinn dragi í sig vato..
Við flytjum inn töluvert af .slik
um leir fyrir Áburðarverksmið.i
una. Betri leirinn, sem hreinsa
má vandlega og gera mjallhvítan.
cr hins vegar notaður í efnaiðnaði,
m- a. til þss að sía alls konar
vökva, í efnalaugum o. fl. Einnig
er hann notaður sem fylliefni t
d. í málningu, og sem slípimassi
við slípun á bílalakki og mörgu
öðru, til einangrunar, o. fl
Einhver stærsta kísilleirnáma í
Evrópu fannst fyrir nokkrum ár-
um í Mývatni. Leirinn er ágætur
og hafa síðan farið fram rannsókn
ií á vegum raforkumálastjóra og
Rannsóknaráðs ríkisins á nýtingu
hans. Vegna tæknilegra erfiðleika
var leitað samstarfs við iðnaðar-
rannsóknarstofnun rannsóknarráðs
ins hollenzka, en Baldur Líndal,
verkfræðingur, hefur annazt hina
tæknilegu hlið málsins fyrir okkar
hönd. Hefur hann unnið hið ágæt
asta starf og hefur honum tekizt
að endurbæta þær framleiðsluað-
ferðir, sem notaðar eru í dag,
þannig að úr kísilleirnum í Mý-
vatni má fá fyrsta flokks kísilduít
á samkeppnisfæru verði.
Verksmiðjan yrði staðsett við
Mývatn. Hún mundi kosta um 130
milljón krónur. Auk þess yrði
að leggja veg yfir sandana áleiðis
] að Ilúsavík til að tryggja sem ->r-
uggastar saingöngur, og mundi
hann kosta 10-20 milij. Sjálfsagí
virðist, að ríkissjóður greiði þann
] kostnað, því verksmiðjan greiðir
j vitanlega sín opinberu gjöld og
\ egaskatta, auk þess, sem húu
aflar landinu töluvcrðs gjaldeyris-
Verksmiðjan mundi framleiða
um 11 þús. tonn af fyrstá flokks
kísildufti á ári og er framleiðslu-
scrðmæti þess áætlað um 50
1- íilljónir krónur. Við verksmiðj
una mundu starfa um 50—60
n;anns allt árið og 10 til viðbótar
á siumrin. Þarna við Mývatu
inundi því myndast strax 300
manna þorp, sein fljótlega mundi
stækka vegna alls konar þjón-
ustustarfsemi og smærri fyrir-
tækja, sem þar mundu rísa. Yrði
&ð því mikill hagur fyrir landið og
sérstaklega sveitina, þar sem verk
siniðjan er staðsett.
Gert er ráð fyrir því að verk-
smiðjan verði að 70—80% eign
íslendinga en leitað verði sam-
j vinnu við Hollendinga um söiu
] framleiðslunnar.
I -
VATNSORKAN.
Ræðumaður ræddi um jarð-
■ hitann og notkun hans og síðan
um vatnsörkuna, sem hann kvað
areiðanlega vera verðmætustu
náttúruauðæfi okkar íslendinga
j næst auðæfum sjávarins og gróð
urmoldarinnar. Við íslendingar
! netum nú um 3400 kwst á hvex-t
mannsbarn í landinu og erum
þannig nr. 7 í heiminum í raforku
notkun. Þó nýtum við aðeins um
2— 3% af vel virkjanlegu vatns-
afli.
Vatnsaflið okkar er þannig, að
yfirleitt verður að virkja allstórt
eí fá á ódýra raforku. Svo stórar
virkjanir kosta hins vegar mikla
peninga og þeir fást ekki án
þess að tryggð sé sala á veruleguin
hluta af raforkunni, helzt til lanr.s
tíma. Ódýr raforka getur orðið
Stelngrfmur Hermannsson
undirstaða að alls konar rafefna
og.rafmálmiðnaði, en það er iðnað
ur, sem notar mikla raforku til
framleiðslu sinnar, eins og t. d.
framleiðsla á magnesium, klór»,
íosfóri og aluminium.
ALUMINIUM.
Nokkuð hefur vcrið talað um
byggingu aluminium verksmiðju
hér á landi. Þessi málmur er unn
inn úr leir, sem finnst helzt í
suðrænum löndum. Úr 4 kg af
leirnum fást 2 kg af aluminium
dufti með því að hreinsa hann
cg sjóða í vítissóta, og úr 2 kg.
af duftinu fæst síðan 1 kg af
málminum með rafgreiningu. Raf
j crkukostnaðurinn er nálægt því
j 15% af framleiðslukostnaði alum
iniummálmsins og því flytja flest-
ailir framleiðendur duftið langar
leiðir þangað, sem fá má ódýra
raforku.
Notkun alutminium hefur vaxið
mjög mikið á undanförnum áratug
um. Nokkuð hefur haft áhrif
upp á síðkastið, vaxandi sam-
keppni nýrra efna, til dæmis
plasts, en þó er engin ástæða til
að ætla, að aukningin verði ekki
veruleg á næstu árum. Eru miklir
og stórir markaðir í Evrópu og
sérstaklega í Afríku og Asíu enn-
þá óunnir að þessu leyti.
Rætt hefur verið um að byggja
hér 30. þús. tonna aluminiumverk-
smiðju. Þetta er sú minnsta verk
smiðja, sem til greina getur kom
Ið tæknilega, og mundi kosta unt
1100 millj. íslenzkra króna. Verk-
smiðjan mundi þurfa um 55 þú«.
kw. frá virkjun, sem ráðgert er
að byggja við Búrfell í Þjórsá.
Virkjunin mundi vcrða samtals
um 105 þús. kw og mundum við
því fá um 50 þús. kw til eigin nota.
Virkjunin mundi kosta aðrar 1100
’ rnilljón krónur. Síðan er ráðgert
að stækka megi þessa virkjun
I smám saman f 210 þús. kw, £ 35
þús. kw. stigum. Raforkan mundi
kosta við verksmiðjuvegg, t. d. ’
. Weykjavík, 13 aura kw-stuudin, en
smám saman lækka við hvert stig
niður í 10—11 aura. Yrði sú raf-
orka a. m. k. 50% ódýrari en frá
smærri virkjuivum. Þau 50 þús. kw.
I sem við fáum til eigin nota, gætu
þvi orðið þýðingarmikil til upp-
byggingar alls konar eigin iðnað.'.r,
ef það er gert á skipulegan hátt.
Erfitt er að ger^ sér grcin fyrir
ahrifum ’ al'uminiumverksmiðju á
einahag. Fer það mjög eftir þejm
samningum, sem gerðir eru við hið
erlenda fyrirtæki, því gert er ráð
fyrir því, að verksmiðjan mundi
að öllu Icyti vera eign útlendinga.
Ef áætlað er, að við verksmiðjuna
störf'uðu 250—300 manns, yrðu
launagreiðslur um 25—30 milljón
ir króna. Greiðsla fyrir raforku
mundi verða um 60 milljónir. Söíu
verðmæti verksmiðjunnar mundi
verða um 6—700 milljón krónur,
og ef 10% af því er áætlaður hagn
aður, eru opinber gjöld vart of
hátt áætluð helmingurinn af þvi,
eða um 30 milljónir króna. Heild
argjaldcyristekjur okkar af verk
siniðjunni yrðu því um 115—120
milljónir króna á ári. Þó ber að
gæta þess, að í sambandi við slíka
vcrksmiðju skapast vitanlega ýmis
önnur atvinna, t. d. þjónusta við
fólkið, sem þar vinnur, vegagerð
o. fl.
Þýöingarmest íyrir landið yrði
þó sú afgangsorka, sem við fáum
til eigin nota, t. d. ef hún er áætl-
uð 50% ódýrari en frá smærri
virkjunum mundu sparast aðeins
í raíorkuverði um 30 millj. kr,
sem síðan mundu aukast jafnt og
þétt við framhaldsvirkjanir við
Búrfell. Þá er ótalin sú staðreynd.
að slík orka gæti orðið undirstaða
að alls konar iðnaði, sem þarfnast
ódýrrar raforku og því skapað
bæði atvinnu og margfaldar teki-
ur á við það, sem að ofan er talið.
Samningarnir við hið erlenda
fyrirtæki eru afar mikilvægir. Sem
dæmi má nefna, að samningar
þessa sama svissneska fyrirtækis
við norsku ríkisstjórnina hafa nú
sfrandað á því, að Svisslendingarn
ir reyndu að semja við hið norska
dótturfyrirtæki um mjög miklar
greiðslur fyrir þekkingu. Þett.i
vildu Norðmenn ekki fallast á,
cnda hafa þeir nú sjálfir skapað
sér mikla þekkingu á þessu sviði
ireð margra ára samstarfi við
erlend fyrirtæki í aluminiumfram-
leiðslu, og nú síðast með eigin fyr-
irmyndarvcrksmiðju á þcssu
sviði.
Þess má geta, að Svisslending-
arnir munu hafa farið fram á að
fá raforkuna hér fyrir 8—9 aura
kwst, en ekki verður því trúað
að óreyndu, að á þetta hafi verið
fallizt.
Loks ber að leggja áherzlu á,
að við byggingu aluminiumverk-
smiðjunnar og orkuversins mundu
vinna um 1000 manns í 2—3 ár
og verður ekki í skjótu bragði
séð, hvar við fáum þennan mann-
afla, því ekki kemur til mála að
þrengja svo að okkar eigin atvinnu
greinum, að atvinnuleysi skapist
a vinnumarkaðnum. Því ber að
leggja höfuðáherzlu á, að bygg-
ing aluminiumverksmiðju verði
aðeins liður í skipulegum hag-
vexti, þar sem ríkisvaldið hefur
bein og óbein áhrif á fjárfestingu
cg nýtingu þess vinnuafls, sem
bætist við á ári hverju.
OLÍUHREINSUNARSTÖÐ.
í þriðja lagi hefur verið rætt
um að byggja hér olíuhreinsunar
stöð. Hugmyndin er upprunalega
komin frá erlendum verkfræðingi,
sem kom hingað til lands fyriv
tveimur árum og komst að því, að
innanlandsnotkunin á olíum og
benzíni er nú orðin u. þ. b. 10
þús. tunnur á dag, en það mun
vera lágmark fyrir olíuhreinsunar
stöð. Margir, og þar á meðal ég,
voru mjög vantrúaðir á rekstur
olíuhreinsunarstöðvar hér á landi
í samkeppni við hin stóru fyrir-
tæki erlendis, en áætlanir, sem
hafa verið vandlega yfirfarnar af
crlendum sérfræðingum á þessu
sviði, sem sérstaklega voru til
þess ráðnir, benda eindregið til
þess, að grundvöllur sé ágætur til
reksturs olíuhreinsunarstöðvar.
Rekstur stöðvarinnar byggist
fyrst og fremst á því að unnt sé
að fá hráolíu ódýrt og tryggða
með nokkurra ára samningi. Fui!
ástæða virðist til að ætla, að þetta
sé hægt. Aðrir erfiðleikar eru þó
einnig við rekstur slíkrar stöðv-
ar. Úr hráolíunni fæst ákveðið hlut
fall af benzíni og hinum ýmsu o’í
um, og er æskilegt, að það sé sem
likast því hlutfalli, sem rfkir á
markaðnum. Við notum miklu
meirá af gasolíu, en fá má úr
nokkurri hráolíu, þótt þessu megi
breyta nokkuð með því að veija
rétta hráolíu og rcttar framleiðslu
aðferðir, en af mörgu er að taka
í því sambandi. Samt sem áður er
ekki um annað að ræða en að
fl.vtja út töluvert af benzíni. Stung
ið hefur verið upp á, að hér verði
farin millileið. Flutt inn áfram
töluvert af gásolíu, en út nokkuð
af benzíni.
Olíuhreinsunarstöðin . mundl
kosta 330 millj. isl. kr. Hún
samanstendur fyrst og fremst af
pípum og tönkum og mundi koma
til Iandsins mikið til fullsmíðuð.
Því þyrfti ekki mikinn mann-
fjölda við byggingu hennar. Við
reksturinn mundi vinna nm 100
manns.
Ef gert er ráð fyrir því, að lán
táist til verksniiSjunnar til 10 árs,
nieð 6% vöxtum, að verksmiðjan
verði stækkuð á 5. ári vegna vax
andi markaðar og í þriðja lagi,
að heildsöluverð frá verksmiðj
unni verði hið sama og frá Rúss-
um í dag, kemur í Ijós, að sölu-
verðmæti verksmiðjunnar verður
um 500 millj. krónur á ári, rekstr
arhagnaður, áður en skattar eru
greiddir, um 50 milljónir á ári
cg gjaldeyrissparnaður 75 millj.
kr. á fyrsta ári, en 110 millj. á
10. ári.
Augljóst er því, að hér er un:
mjög athyglisvert fyrirtæki að
rreða. Þó eru ótaldir ýmsir kostir,
sem olíuhreinsunarstöð fylgja.
Þær eru víðast orðnar miðstöðvar
gífurlega umfangsmikils olíuefna
iðnaðar. Að vísu vil ég ekki binda
of miklar vonir við slíkan iðnað
hér á landi í úpphafi sökum mik-
iilar samkeppni, sem hann á nú r
erlendis vegna offraml. Augljóst er
þó, að frá olíuhreinsunarstöðinni
mundum \ið fá ódýrt asfalt, og
sömuleiðis vatnsefni, sem greii
verið undirstaða að stækkur,
Áburðarverksmiðjunnar og oliu til
þess að rykbinda vegina okkar.
Fljótlega mætti eflaust reisa
olíukókverksmiðju, en það efni
er notað í rafefna- og rafmálm-
14

T í V- I N N, föstudagur 20. marz 1964. —