Tíminn - 03.05.1964, Blaðsíða 8

„Dear Friends and Gentle
Hearts."
MeS þessum orðum, sem skrif
uð voru á krypplaðan pappírs-
miða, kvaddi Stephen Foster líf
ið, eftirlætis söngljóðasmiður
bandarísku þjóðarinnar. Hann
dó einmana og blásnauður í fá-
tækraspítala í New York fyrir
hundrað árum. Aleiga hans þá
var slitinn og snjáður fatn-
aður, nokkrir smáskildingar og
krypplaði pappírsmiðinn, en
þjóð hans og raunar allur heim
urinn erfðu eftir hann mikla
auðlegð ljóðsönga.
Stephen Foster lifði á eins
konar gullleitartímum, þegar
þjóð hans fór að rjúfa sjón-
deildarhringinn, brjóta sér
braut vestur, suður og norður
um víðáttur hins mikla megin-
lands, þjóðin tók að vaxa upp
úr frumbýlingsháttunum. Ast
hans til landsins og fólksins
streymir fram eins og breið
elfur. Hann yrkir um hið frið
sæla hversdagslíf á tímabili
þjóðarsögunnar, sem endaði á
blóðugum harmleik borgara-
styrjaldar. En í söngvum hans
er hinn ríki ameríski arfur,
sem lifði bæði bræðravígin og
STEPHEN FOSTER, vinsælasta tónskáld Amerfku, sem qaf helminum
marga ódauðlega söngva, lézt fyrlr 100 árum í fátækrahverfi í New
York.
Á hundruðustu
ártíð Fosters
iðnaðarbyltingu stórborganna,
og ekkert dáir skáldið meira
en ástina til heimahaga og
fjölskyldu, vináttuna og tryggð
ina. Með einföldu orðalagi og
blíðum angurværum tónum hef
ur skáldið sungið sig inn í
hjörtun heima og heiman, og
eru glöggustu dæmin um það
söngvamir „Old Folks at
Home“, og „Old Black Joe.“
En maðurinn, sem sótti flest
yrkisefnin til Suðurríkjanna,
sté fæti aðeins einu sinni á
þær slóðir. Annars lifði hann
alla sina ævi í Norðurríkjun-
um, í iðnaðarhéruðunum miklu,
svo ótrúlegt sem það virðist.
Stephen Foster var fæddur 4.
júlí 1826 í Lawrenceville í
Pennsylvaníu. Þar sem fæðing
arheimili hans stóð á lítt
byggðu svæði, breiða sig nú út
hverfi stórborgarinnar Pitts-
burgh. Stephen var næstyngst-
ur af tíu systkinum, og hann
var ekki hár í loftinu, þegar
orð fór að fara af tónlistar-
gáfum hans. Ein af eldri systr
um hans sagði svo frá, að
tveggja ára gamaU hafi hann
leikið sér að því að finna nót-
umar á gítarnum hennar. Þeg
ar hann var hálfstálpaður, hafði
hann lært af sjálfum sér að
leika á slaghörpu og flautu.
Hann var óvenjulegt barn,
innhverfur og allsendis ósýnt
um að hegða sér í samræmi
við hið hefðbundna nám í skól-
anum og á heimilinu. Hið eina,
sem haldið gat huga hans við
efnið, var tónlistin, og fjórtán
ára gamall samdi hann fyrsta
tónverkið, þar var vals, sem
hann nefndi „Tiogavalsinn" og
hann og þrír bekkjarbræður
hans léku á skólatónleikum og
var óspart klappað lof í lófa
fyrir. A næstu ámm fékk hann
tilsögn hjá einkakennara,
vann sér inn öðm hverju með
störfum við innanbúðarstörf
eða á skrifstofu, en allar tóm-
stundir sínar helgaði hann tón-
listinni. Árið 1844 gaf hann
út fyrsta sönglagið sitt, það
var „Open Thy Lattice, Love“,
samið við kvæði, sem hann
hafði fundið í vikublaði.
Skömmu síðar safnaði Step-
hen um sig hópi ungs fólks
heima hjá sér, þar sem æfður
var söngur undir stjórn hans.
Þegar þau voru búin að æfa
alla helztu alþýðusöngvana,
sem þá voru á hvers manns
vörum, ákvað Stephen að
semja ný sönglög, svo að hóp-
urinn gæti haldið áfram að
æfa. Um þær mundir var kór-
söngur á skemmtisamkomum
þeim, er nefndusj, „minstrel
shows“ ein hin allra vinsæl-
asta dægrastytting, og mestan
fögnuð vakti það, er söng-
flokkar svartir í framan fluttu
negrasöngva, dönsuðu og höfðu
í frammi allskyns glens og
gaman. Barn að aldri hafði
Stephen sjálfur tekið þátt í
„OH, SUSANNA"; Þessl táknmynd frá Suöurríkjunum er f elnu af mörgum minjasöfnum um tónskáldiö
sem túlkað hafðl Iífið þar syðra, etns og hann hafðl alið þar altan sinn aldur, en þangað kom hann
aðeins elnu slnni á seinni hluta ævl slnnar.
leikjum, þar sem bömin líktu
eftir slíkum skecnmtikröftum
og endurtóku skemmtanir.
þeirra. Því kom það af sjálfu
sér, að tónskáldið unga fengi
dálæti á sönglögum negranna.
Og það voru miklu fremur hinii
upprunalegu negrasöngvar en
stælingar, sem hann fékk áhuga
á. Hann gekk í kirkjurnar til að
leggja við hlustirnar, þega-
negrarnir sungu sálmana sína,
og löngum stóð hann á bryggj-
unum og hlustaði hugfanginn,
er negrarnir sungu sína séi-
kennilegu söngva um léið og
þeir unnu við uppskipun og út
skipun í fljótabátana, sem fóra
áætlunarferðir eftir Ohio-ánni.
Fyrsta sönglagið, sem Stepheu
samdi fyrir félaga sína, var
„Lou*siana Belle“, og það vakti
svo mikinn fögnuð, að hann sett
ist strax á eftir við Wjóðfærið
og samdi annað, „Old Uncle
Ned“. Það fékk ekki lakari við-
tökur, eftir nokkra daga var
lagið á allra vörum, og bæjar-
búar gengu um göturnar blístr-
andi nýju lögin eftir Stephen
En það var einn maður, secn
ekki var hrifinn, faðir Stephens.
Hann var áhyggjufullur út af
því ,að drengurinn virtist ekki
hafa nokkurn áhuga á að koma
undir sig fótum eins og hver
annar skikkanlegur borgari. Og
til þess að glæða áhuga hans á
að vinna fyrir sér, útvegaði
hann honum bókfærslustarf hjá
eimskipafélagi í Cincinnati í
Ohio. En ekki varð það til þess
að draga hug hans frá tónlist-
inni, heldur örvaði hið nýja um
hverfi áhuga hans á þjóðlögum
fólksins þar um slóðir. Einkum
varð hann hugfanginn af lífinu
á fljótaskipunum, og nú eignað
ist hann nýja kunningja meðal
tónlistarmanna, rithöfunda.
söngvara og útgefenda í borg
inni. Hann lék sönglögin dín
fyrir hina nýju vini sína, og áð
ur en varði voru þau einnig þar
á hvers manns vörum. Söngkon
ur sungu þau á tónleikum í
öðrum borgum, og útgefendur
í New York, Boston og Phila
delphiu prentuðu þau í risaupp
lögum, en fæstir hirtu um að
fá leyfi tónskáldsins til þess
Stephen var ekki sýnt um við
skiptin fremur en fyrri daginn
og sinnti því einu að semja ny
og ný lög.
Árið 1847 var hann komimi
á tind frægðarinnar, er hann
samdi lagið við ljóðið ,,Oh, S'J=
anna“. Þegar það var gefið úl
árið eftir, hófst gullæðið í Kali
forníu, og nýja lagið eftir Fost-
er fór eins og eldur í sinu
meðal gullleitarmanna. „Oh,
Susanna“ varð eftirlætislag kail
mannanna, sem æddu vestur á
bóginn. Það örvaði þá við að
klöngrast yfir f jallaskörðin með
þungar klyfjar, alls staðar kvað
við þetta nýja sönglag um Sús-
önnu, við varðeldana á kvöld-
in og í kránum í gullgrafarabæj
unum. Frá Ameriku barst það
áfram til Evrópu og naut ekki
minni vinsælda þar.
Nú virtist framtíðin blasa við
Stephen Foster björt og fögur.
Hann gerði samning við útgef-
anda í New York og einnig við
hið fræga söngfélag Christy
ivfinstrels, sem fékk einkarétt
á að kynna ný sönglög eftir
Foster. Árið 1850 fluttist hann
aftur til Pittsburg og gekk að
eiga bernskuvinkonu sína Jane
McDowell, og upp frá því helg
aði hann sig óskiptur tónlist-
inni.
Næstu ár voru frjósamasti
tíminn í lífi hans. Mörg söng-
lögin hans urðu reyndar skamm
líf, eins og dæguriögin nú á
tímum, en þó leið ekki svo ár,
að hann sendi frá sér lag, sem
þegar kæmist á allra varir. Ár
ið 1850 var það „Camptown
Races“ og „Nelly Bly“, árið
eftir „Old Folks at Hocne“ 1852
„Massa's in de Cold, Cold
Ground", 1853 „My Old Kent-
ucky Home“ og „Old Dog
Tray“, og 1854 kom „Jeannte
with the Light Brown Hair“,
eitt af mörgum lögum, sem
kona hans blés honum í brjóst.
Loks varð svo til 1855 „Come
Where My Love Lies Dreaming"
Margir kunáttumenn telja
„Old Folks at Horne" vera hans
mesta snilldarverk. Það er sanu
arlega afburða næm túlkun á
heimþrá og söknuði um horfna
hacningju. Þetta lag gaf honum
svo drjúgar tekjur, að Stehpen
Foster veitti sér nú í fyrsta
sinn að ferðast eins og hann
lysti um landið og heimsótti nú
í fyrsta og eina sinnið þá staði,
sem hann hafði gert ódauðlega
í söngvum sínum.
En einmitt er hann stóð á
tindi frægðar sinnar, grúfði
framtíðin eins og ógnandi ský
yfir höfði hans. Honum var
alla tíð fyrirmunað að fást við
fjárreiður og kunni ekki að
meta verk sín til fjár. Hann
seldi útgáfuréttinn á verkum
sínum fyrir hlægilega lágt verð,
og aldrei hélzt honum á pening
um. Þótt tekjur hans yrðu oft
drjúgar eftir því sem þá gerð
ist, hrukku þær ætíð skammt
og kona hans neyddist oftar en
Framhald á 15 síðu
„OLD FOLKS AT HOME", foreldrar Stephens Fosters
T í M I N N, sunnudagur 3. maí 1964.
6
I