Tíminn - 03.05.1964, Qupperneq 14

CLEMENTINE
KONA CHURCHILLS
ur. Ismay hershðfðingi — snæða
Kvöldverð og sofa föstudag.
Leathers lávarður, Cherwell lá-
varður — snæða hádegisverð og
kvöldverð á laugardag.
Douglas flugmarskálkur — snæð
ir kvöldverð á laugardag.
Ney hershöfðingi, Mountbatten
sjóliðsforingi, Cunningham sjóliðs
foringi, snæða kvöldverð og sofa
laugardag.
Hr. Oliver Lyttleton — snæðir
hádegis- og kvöldverð á sunnudag.
Harris flugmarskálkur, Eaker
hershöfðingi (USA) — snæða
kvöldverð sunnudag.
Hr Harriman, Paget hershöfð-
ingi , hr. A. V. Alexander — snæða
kvöldverð og sofa á sunnudag.
Auk hlutverks síns sem gest-
gjafi þurfti Clementine með list-
ann í höndunum að hafa yfirum-
sjón með niðurröðun og undir-
búningi í svefnherbergjunum, á-
kveða matseðilinn fyrir hvem máls
verð, og einnig að sjá um allt, sem
til þurfti til að hafa ofan af fyrir
gestunum.
f upphafi árs 1941 kom Harry
Hopkins til Englands sem sérleg-
ur sendiboði Roosevelts forseta til
þess að sjá með eigin augum (fyrir
sig og forsetann) hvernig haráttan
færi fram þar. Hann ferðaðist víðs
vegar um með Winston og dvaldi
löngum stundum á Chequers, en
þar hlúði Clementine að honum
næstum jafnvel og að eiginmann-
inum, enda vissi hún að hann var
sjúkur maður. Hún fékk ^ hann
til að hvíla í rúminu, á meðan
Winston var að störfum í sinu
rúmi. Hún annaðist sérstaklega vel
um mataræði hans og gætti þess
vel, að hann væri alltaf hlýlega
klæddur gegn bítandi vetrarkuld
unum.
ÞaS er óvenjulega erfitt verk
að hita upp Chequers, enda er
þar ekki miðstöðvarkynding, og
arkitektar hafa verið afar ófúsir
til að leggja inn nútíma kyndi-
kerfi, þar sem þeir hafa óttazt að
það gæti valdið tjóni á fögrum
panelþiljunum, sem sumar eru
fjögurra til fimm alda gamlar.
Helgardvalir Hopkins á Ohe-
quers urðu honum versta kvalræð
ið, sem hann varð að þola í þessu
stríðshrjáða landi. „Þetta er kald-
asta hús, sem ég hef komið inn
í “ sagði hann við hana.
„Harry hatar Chequers meira en
fjandinn vígt vatn“, sagði Eisen-
hower hershöfðingi.
Hopkins kom ekki til Chequers
án þess að hafa með sér mikið
af þykkum ullarnærfötum og Cle-
mentine sá um, að alltaf væri skíð
logandi eldur í herbergi hans, en
þrátt fyrir allt þetta fór hann
sjaldan úr frakkanum. Helzt leit-
aði hann niður í þvottahúsið á
neðstu hæð, enda kvað hann það
eina herbergið sem væri með „mið
stöðvarhitun." Þangað fór hann
til að lesa dagblöð sín og skjöl,
en jafnvel þar sveipaði hann um
sig frakkanum.
Bernhard Baruch kom hokkrum
sinnum til Chequers. „Það var
stórkostlegt“ sagði hann, „að
sitja til borðs með Winston og
heyra hann tala af sinni alkunnu
snilld og öryggi um alls kyns efni,
lítil og stór, Eitt sinn barst talið
að stríðsglæpum Þjóðverja og refs
ingum fyrir þau. Nokkrar frum-
legar og nýstárlegar uppástungur
komu fram um, hvað gera ætti
við Hitler, ef hann félli í hendur
okkar lifandi.
En ég minnist þess, að Winston
taldi miklu einfaldari lausn, ef
hann hyrfi með öllu því illa, sem
hann hafði komið af stað.“
Stöðug umhyggja Winstons fyr-
ir Clementine kom skýrt í ljós
helgi nokkra, þegar Fraser lávarð-
ur og flotaforingi í North Cape og
sir Charles Portal, herforingi
sprengjusveitanna voru á Che-
quers. Fraser lávarður sagði: „Það
var orðið dimmt, þegar ég kom.
Frú C'hurchill hafði farið út til
að heimsækja sjúkrahús í grennd-
inni. Þetta var um það leyti, sem
loftárásirnar voru sem verstar, og
þegar klukkan var orðin 8 síðdeg-
is og Clementine var ekki komin
aftur, tók forsætisráðherrann að
verða æ áhyggjufyllri.
„Þetta er meiri kjánaskapur-
inn að vera úti svona seint, þeg-
ar enginn veit, hvar hún er,“ sagði
hann, um leið og hann þrammaði
fram og aftur um herbergið. Sjálf
ur getur hann víst trútt um talað,
hugsaði ég háðskur.
Hún kom samt nokkrum mín-
72
30
um. — Er nauðsynlegt að varpa
skugga á fólk, sem ef til vfll er
öldungis saklaust?
Lindkvist svaraði kuldalega:
— Það verður lögreglan að gera
út um. Ég á við, að það sé óþarfi
að mála djöfulinn á vegginn eða
búa sér til drauga og forynjur úr
einhverjum hugarfóstrum. Við
urðum sammála um það í Kaup-
mannahöfn, ef ég man rétt. En
það er ekki þar með sagt, að
maður eigi að þegja yfir því, sem
maður veit um málið.
Jaatinen andvarpaði létt. Skip-
ið hallaðist skyndilega óvenjulega
mikið á aðra hliðina og storm-
livinUrinn úti fyrir þrengdi sér
inn á barinn með ömurlegu blístri.
Jaatinen drakk glas sitt í
botn og drap í vindlinum í ösku-
bakkahum. Hann reis á fætur og
sagði:
— Þessi skemmtiferð okkar er
nú orðih þahhig, að það liggur
nærfi, að ég bölvi þeirri stund,
þegar ég sá hana auglýsta í blað-
inu. En það er sennilega veðrið,
sem er þess valdandi, hve bölsýnn
maður er. Á mogrun verður kann-
ske komin stálla og blíðviðri. Hvað
sem öðru líður ætla ég að koma
mér í kojuna.
— Góða nótt. Ég skal reyna,
að ganga hægt um, þegar ég kem
niður.
Jaatinen kinkaði kolli og gekk
til dyra. Hann gekk niður stigann
niður á miðþilfar og opnaði dyrn-
ar. Hvassviðrið reif í hann með
heljartökum, og nóttin var svo
dimm, að hann var tilneyddúr að
þreifa sig áfram með báðar hend-
ur á borðstokknum. Þegar hann
var kominn að aftari reyksalnum,
sá hann að þar var Ijós inni.
Forvitni vaknaði með honum og
hann gægðist laumulega inn, og
sá þá Latvala og frú Berg sitja
þar við hornborð. Af öllu að
dæma voni þau djúpt sokkin í
útum síðar, og þar sem við sáum
fram á, að einhver minni háttar
sprenging var á ferðinni, töldum
við hyggiiegast að draga okkiar í
hlé. Samt sem áður voru allir
bezta skapi, þegar setzt var aö
kvöldverðarborði. Eg býst við að
það séu fá hjón, sem samhentari
eru en þau Churchillhjónin og það
var ekki erfitt að skilja áhyggjur
hans.
Eftir kvöldverð voru sýndar á
tjaldi loftmyndir af Chequers og
umhverfi þess, en þær höfðu ver-
ið teknar í upplýsingaskyni. Okk-
ur til mikillar undrunar kom fram
á einni þeirra hálfhringur af
plægðu iandi u.þ.b. í fimm mílna
fjarlægð og út frá hálfhringnum
lá breið ör, sem benti beint á
Chequers!
Það krimti í forsætisráðherran-
um: „Lítið hú á, hve vel mín er
gætt! Við ættum nú samt að
rannsaka málið á morgun."
Við rannsóknina kom hins veg-
ar í ljós, að merki þessi byggðust
á hreinni tilviljún. Vegna þess
hversu landslagi var háttað þarna,
svo og vegna trjáa, sem stóðu í
vegi fyrir bóndanum, sem þarna
leigði landið, varð hann að plægja
landið á þennan hátt.“
Einn gestur, sem kom á Che-
quers reyndist óvenju kröfuharð-
ur. Winston lýsti þessu sjálfur á
sinn skemmtilega hátt:
„Þessi rótgróna tortryggni, sem
Rússarnir bera í brjósti gagnvart
útlendingum, kom í Ijós í nokkr-
um furðulegum tilvikum, á meðan
Molotov dvaldi á Chequers." skrifj
aýi hann.
„Þegar þeir komu, báðu þeir j
um alla lykla að svefnherbergjun-j
um. Þeir fundust eftir nokkurtj
umstang, og síðan læstu gestirl
• •
okkar alltaf dyrum herbergja
sinna. Þegar starfsliðinu i Cbe-
quers tókst að komast inf cfí að
bm ua rúœia, var» þeKm heldur
tdlt vK5 *ð íinna ^kammbyssur
undir koddunum. Þrír aðalmenn
| sendinefndarinnar höfðu ekki að-
i eins eigin lögreglumenn sér til að-
stoðar, heldur einnig tvær konur
sem önnuð.ust um föt þeirra og
löguðu til í herbergjum þeirra.
Þegar sovézku sendimennirnir
voru í London, stóðu konur þess-
ar stöðugan vörð í herbergjum
húsbænda sinna og kom aðeins
önnur niður í einu til að snæða.
Sérstakar varúðarráðstafanir
voru gerðar til öryggis Molotov.
Lögreglumenn höfðu rannsakað
herbergi hans hátt og lágt. Sér-
hver skápur og sérhvert húsgagn
ásamt veggjum og gólfi var gaum-
gæfilega athugað og skoðað með
þrautþjálfuðum augum lögreglu-
mannanna. Rúmið sætti sérstak-
j lega vandlegri skoðun. Stungið
|var prjónum í allar dýnúr, ef þar
jkynnu að leynast einhverjar vítis-
i vélar, og lökurn og teppum hag-
jræddu Rússarnir þannig, að skil
j voru í miðju rúmsins, svo að sá,
er lægi i rúminu gæti hoppað
upp úr rúminu fyrirvaralaust, í
j stað þess að flækjast í lökunum.
Á kvöldin var skammbyssa lögð
við hlið morgunsloppsins og skjala
töskunnar. Það er alltaf rétt að
sýna varúð við hættum og sér-
staklega á styrjaldartímum, en
maður skyldi ætíð reyna að gera
sér fulla grein fyrir, hve miklar
þær eru. Auðveldast er að spyrja
sjálfan sig, hvaða hag gagnaðil-
inn hafi af því að koma þeirri
persónu fyrir kattarnef, sem um
er að tefla. Hvað sjálfan mig snert
ir, treysti ég á gestrisni Rússa í
hvívetna, þegar ég er í heimsðkn
í Moskvu.
DAUDINN IKJOLFARINU
MAURI SARIOLA
ákafar samræður.
Jaatinen leit á klukkuna fvið
skímuna frá glugganum í mafcal-
num. Hún var hálfellefu. Gamli
maðurinn iðaði af forvitni, en
hélt samt sem áður áfram án þess
að stanza.
Þegar hann var kominn inn í
káetu sína, hafði hann engan frið
í sínum beinum og gat ekki ham-
ið sig inni. Hann fór í frakka og
gekk út á ný. Eins og ósjálfrátt
fikaði hann sig áfram í átt að
glugga aftari reyksalarins. Þrátt
fyrir stormhvininn gat hann
greint slitur úr samtali þeirra
sem inni voru, og hann furðaði
sig á, hvernig það mátti vera, unz
hann veitti því athygli, að vifta
var í veggnum yfir höfði hans.
Hann blygðaðist sín dálítið fyrir
að standa svona á hleri, en hugg-
aði sig við, að enginn gat komið
auga á hann í myrkrinu.
Jaatinen færði sig nær gluggan-
um, svo að hann komst eins ná-
lægt loftviftunni og unnt var.
Það fór hrollur um hann af ástæð-
um, sem hann í fyrstu gat ekki
gert sér grein fyrir. Andartaki
síðar varð honum það Ijóst.
Frú Berg var í köflóttri kápu.
Þessi kápa var nákvæmlega eíns
og kápa frú Latvala og honum
rann kalt vatn milli skinns og
hörunds, er hann minntist sam-
tals þeirra Lindkvists fyrr f ferð-
inni.
Jaatinen yppti öxlum og stakk
höndunum í frakkavasana. Það
var kalt að standa þarna í gjóstin-
um...
Jaatinen reyndi að gægjast inn
um gluggann, án þess að eftir
honum væri tekið.
Samræðurnar virtust nú orðnar
ákafari en áður og Latvala pataði
ákaft með höndunúm, en frú Berg
hristi gremjuleg höfuðið æ ofan
í æ. Jaatinen þurfti ekki að fara
í neinar grafgötur um hvað þau
ræddu, enda færðu slitróttar setn-
ingamar, sem hann heyrði út um
loftgatið, honum heim sanninn
um það. Hann heyrði Latvala
segja: — . . . Þú hlýtur að skilja
. . . . í byggingarbransanum geng-
ur alltaf allt upp og niður, eftir
því hvaðan vindurinn blæs . . .
En fyrirtæki mitt stendur föstum
fótum .... Bara að þú farir ekki
að taka neinar fljótfærnislegar
ákvarðanir ....
Frú Berg hafði ekki augun af
Latvala og kímdi illkvittin. Hún
leit á klukkuna, og geispaði kæru-
leysislega.
Latvala hélt áfram enn ákafari:
— . . . Þú getur ekki verið svona
harðbrjósta . . . Nú loks, þegar
ég . . . Og þú tapar engu á því
að láta peningana standa inni í
f; irtækinu .... Þessi lægð er
s- i-ins stundarfyrirbrigði ....
Vindhviða kom í veg fyrir, að
Jattinen næmi síðustu orð hans,
en eftir stutta stund heyrði hann
rödd Latvala á ný:
— . . . á sínum tíma færðu þitt
fé til baka með vöxtum og vaxta-
vöxtum . . . Það er orðið áliðið
og ég vil ekki halda þér lengur
uppi . . . . En við verðum að gera
út um þetta í eitt skipti fyrir
öll . . . Ef þú létir skynsemina
ráða, og færir eftir því, sem ég
segi, Inga . . . Ég skal sýna þér
þetta í tölum . . .
Latvala dró upp vasabók úr
brjóstvasanum og beygði sig yfir
hana. Frú Borg lét varla svo lítið
j að líta á það, sem hann benti
j henni á. Hún virtist vera orðin
j dauðleið og sneri sér hofmóðug
: að glugganum.
Jaatinen hrökk frá, og jafnvel
þótt hann vissi, að hún gæti ekki
greint hann í myrkrinu, hörfaði
hann skref aftur á bak undan
hvössu augnatilliti frúarinnar.
Hann ætlaði einmitt að snúa sér
við og hverfa úr felustað sínum,
er hann heyrði sagt lágum rómi
að baki sér.
— Jæja, svo að þér eruð enn
á fótum, gjaldkeri.
Þetta var Aulikki Rask og Jaati
nen sneri sér snöggt við, en gat
aðeins greint andlit hennar
ógreinilega í myrkrinu. Gjaldker-
inn varð skömmustulegur. Hún
hafði staðið hann að verki. En
hvað var hún svo sem sjálf að
flækjast hér um miðja nótt....
— Ég var bara að fá mér svo-
lítið frískt loft í lungun, sagði
Jaatinen stirðmæltur. — Það var
svo heitt niðri í káetunni.
— Sama segi ég, sagði Aulikki
Rask. Jaatinen bölvaði í hljóði,
þar sem hann þóttist merkja
hæðni í rödd hennar.
Jaatinen ræskti sig. — Ég held ég
fari upp á efra þilfarið, sagði
hann vandræðalegur. — Ég get
hvort sem er ekki sofnað . ..
— Jæja, sagði ungfrú Rask og
var kominn mildari blær í rödd
hennar.
Jaatinen hafði engu við að bæta.
Hann klöngraðist upp stigann
upp á efra þilfarið. Hann þurfti
að halda fast um handriðið til
þess að verða ekki fótaskortur,
enda valt skipið nú enn meira
en fyrr. Honum tókst þó að lok-
um að fikra sig úpp. Hann taldi
sennilegt, að Aulikki Rask mundi
hafa tekið við hlutverki heyr-
andans við viftugatið.
Uppi lét enn verr í vindinum.
Jaatinen bretti upp frakkakragan
um og uneppti efsta hnappinn.
Hann sá eftir að hafa farið að
flækjast hingað upp. En þar sem
hann hafði sagt, að hann ætlaði
sér að anda að sér fersku lofti,
gat hann varla farið niður strax.
Til þess að fá nokkúrt skjól fyrir
stormínum staðnæmdist hann í
hvarfi við björgunarbát. Hann var
einmitt að reyna að gera upp við
sig, hvort hann ætti að leggja í
að kveikja sér í vindli, þegar hann
heyrði á tal manna hins vegar
bátsins.
Þetta voru karl og kona.
Jaatinen fitjaði upp á nefið.
Það leit út fyrir, að allmargir
væru á ferli uppi við þrátt fyrir
storminn.
Jaatinen reyndi að láta fara
eins lítið fyrir sét og unnt var
og hélt meira að segja niðri í
sér andanum, þó að enga nauð-
syn bæri til þess. Hann stóð í
hléi og raddirnar voru jafn greini
legar og þótt fólkið hefði staðið
14
T í M I N N, sunnudagur 3. maf 1964.