Tíminn - 09.05.1964, Qupperneq 3

V
Hvaða ráð eru til þess að
draga úr ofnautn áfengis?
Ingvar Gíslason, alþm. segir frá ráSstefnu um
áfengisvandamálið, sem haldin var í Reykjavík
25. apríl síðastliðinn.
EINS og TÍMINN hefur áður
skýrt frá var nýlega haldin í
Reykjavík ráSstefna um áfeng-
roVandamálið, en að henni stóð
dómsmálaráðuneytið í sam
vinnu við Landssambandið gegr,
áfengisbölinu. Til ráðstefnunn-
ar var boðið ýmsum félagsmáia
leiðtogum og nofckrum embætt
ismönnum. Jóhann Hafsteir.
dómscnálaráðherra setti ráð
stefnuna og lýsti tilgangi henn-
ar, sem var fyrst og fremst sá
að ræða þau vandamál, sem
skapast vegna ofneyzlu áfengis
og hvað verða mætti til úrbóta
í þeim efnum. Kristinn Stefáns-
son áfengisvarnarráðunautur
stjórnaði sameiginlegum fund-
um ráðstefnunnar, en störfum
var annars þannig háttað, að
fyrst voru haldin fjögur frara
söguerindi, en síðan skiptu þátt
takendur sér í fjóra umræðu-
hópa og ræddu ýtarlega þau
efni, sem framsögumenn höfðu
fjallað um í erindum sínum. —
Að því loknu var sameiginleg-
ur fundur þar sem fram fóru a!
mennar umræður um hinar
ýmsu hliðar áfengisvandamáls-
ins. Óhætt er að segja, að meg-
ingrundvöllur allra umræðna
voru áðurnefnd framsöguerindi
en þau voru sem hér segir:
Uppeldi, menntun og áfengi
(dr. Broddi Jóhannesson).
Áfengi, löggjöf og löggæzla
(Sigurjón Sigurðsson lögrelu
stjóri).
Félagslífið og áfengið (Jónas
B. Jónsson fræðslustjóri).
Geðrænar orsakir drykkju-
hneigðar og lækning (dr.
Tómas Helgason prófessor).
Marghliða vandamál.
Mér undirrituðum var boðið
að taka þátt í ráðstefnunni og
vil ég nú leyfa mér að skýra
lesendum Tímans frá því helzta
sem tnér er í minni varðandi
það, sem fram kom á fundur,
um og að svo miklu leyti seci
takmarkað rúm blaðagreinar
leyfir. Rétt er að taka það
fram, að ráðstefnan samþykkti
engar beinar ályktanir né á-
skoranir til eins eða neins, en
hins vegar þóttist ég mega
greina vissar meginlínur, sem
allir voru sammála um.
1. Áfengisvandamálið er stað-
reynd og allmargþætt.
a) persónubundin eða fjöl-
skylduleg vandamál í ýmsurr.
myndum s. s. vanræksla í
störfum, vanræksla fram-
færslu- og forsjárskyldi.
heimilisófriður o. s. frv.
b) ölvun við akstur,
c) drykkjuskapur unglinga o
m. fl.
2-Umhverfi og almenningsálit
hefur að jafnaði mikið að
segja í sambandi við drykkju
skap.
3. Fordæmi hinna eldri hefur á
hrif á viðhorf unglinga gagn
vart áfengisneyzlu.
4. Ofdrykkja er sjúkdómur,
sem þarf að leitast við að fá
lækningu á í tæka tíð.
Hvað er til ráða?
Að sjálfsögðu snerust umræð
urnar að verulegu leyti um það
hvað mætti verða til þess að
draga úr þessu böli, sem áfeng
isneyzlan veldur. í fyrsta Iagi-
Hvernig lækna mætti ofdrykkju
menn og verðandi ofdrykkju
menn. í öðru lagi: Hvaða ráð
væru helzt til þess að koma í
veg fyrir það, að ungt fólk
leiddist út í drykkjuskap.
Þeim, sem hlustuðu á hið at
hyglisverða erindi dr. Tómasar
Helgasonar, ætti að vera það
ljósara en e. t. v. áður, að of
drydckja er sjúkdómur, sem o't
má lækna. Einkum er inikil
vægt, að fylgzt sé með drykkju
skaparferli í tæka tíð, því að
auðveldara er að hjálpa þeim,
sem skemmra eru komnir á
drykkjubrautinni. Kom glögg-
lega í ljós á ráðstefnunni, að
þörf væri fyrir meiri og víð-
tækari læknisfræðilega áfengis-
varnarstarfsemi og fleiri sjúkra
hús eða sjúkradeildir fyrir á
fengissjúklinga.
Þá var einnig allmifcið rætt
um það vandamál að fylgjast
með ofdrykkjumönnum og fá
þá til að leita sér lækninga. —
Töldu ýmsir, að víða væri hið
versta ástand á heimilur.i
vegna drykkjusýki heimilisföð-
ur eða annarra heimilismanna
og of algengt væri, að vanda
menn ofdrykkjumanna þe'gðu
yfir raunverulegu ástandi
þeirra, þar til í óefni væri kom
ið. En nokkur vandi hefui
reynzt á því að fá ofdrykkju-
menn til þess að gangast und-
ir læknismeðferð af frjálsum
vilja. Var þetta atriði allmikið
rætt, og þó að menn væru e.t.v
ekfci sammála um einstök at.r
iði í því sambandi, þá voru al’.
ir á einu máli um nauðsyn þess
að fylgjast betur með drykkju-
sýki í landinu og ’eitast við a'ð
fá drykkjusjúklinga til að gang
ast undir læknismeðferð af
fúsu geði, enda væri þá eðli-
lega meiri árangurs að vænta.
Drykkjuskapur unglinga.
Mjög mikið var rætt ura
drykkjuskap ungmenna, sem
talinn er mikill hér á landi og
sízt minnfcandi vandamál. Hins
vegar kom þpð greinilega franv
að áfengisvandatnálið yrði
varla skilið frá öðrum vanda
málum æskunnar s. s. tóbaks-
reykingum, kæruleysi, slæpingq
lífi og lausung. Töldu margir
að eldri kynslóðin bæri mikla
ábyrgð á siðleysinu, enda hefði
fordæmi og alúð við uppeldi
mikið að segja í þessu efni.
Allir voru sammála um nauð
syn þess að vinna jákvætt að
því að útrýma drykkjuskap og
annarri óreglu meðal unglinga.
Slíkt mætti bezt gera með
bættu heimilislífi og uppelii
eflingu félagslífs, m. a. í skól
um, og bindindisfræðslu. Á
það var bent, að miikilvægt
væri að laða börn og unglinga
sem mest að heimilum sínum
og skapa þeim félagslega að
stöðu innan veggja þeirra, —
þannig að þau þyrftu sem
minnst að leita tómstunda og
skemmtana utan heicnilisins. —
Þá var rætt um vinnu og pen
ingaráð barna og unglinga og
töldu margir, að hér viðgeng
ist í sumum tilfellum hrein
vinnuþrælkun á börnum og
unglingum og sjálfræði þeirra
með peninga leiddi til mjög
óhollra áhrifa. Sú hugmynd
átti fylgi að fagna að efla sum
arbúðastarf í þágu unglinga. Þ i
var á það minnzt að oft væri
skortur á hæfum mönnum lil
tngavi Gíslason
að leiðbeina unglingum í félags
störfum og hafa með höndum
forystu um æskulýðsmál. Var
talin mikil þörf á að bæta úr
þessum skorti á æskulýðsleið-
togum með því að efna til nám
skeiða fyrir áhugasama menn
á þessu sviði.
Löggæzla
Umræður urðu um ýmis lög-
gæzluatriði í sambandi við á-
fengismál almennt og unglinga
vandamálið sem slíkt. M. a.
kom fram eindreginn stuðning
ur við hugmyndina um vega-
bréfaskyldu og aukið eftirlit
með ferðalögum æskufólks, og
æskilegt talið að leggja ríkari
ábyrgð en verið hefur á herðar
þeim, sem stofna til ferðalaga
fyrir ungt fólk, s. s. sérleyfis-
hafa og bifreiðarstjóra. í þessu
sambandi var lögð áherzla á
nauðsyn þess að skapa löggæzl-
unni sem bezta aðstöðu, svo
fylgja mætti fram lögum og
reglum með raunhæfum hætti.
Jákvæð lausn
Eg lít svo á, að ráðstefna
þessi hafi heppnazt vel, einkum
að því leyti, að flytjendur fram
söguerindanna voru hófsamir í
orðum og fordómalausir og
skýrðu hinar margvíslegu hlið-
ar áfengisvandamálsins af aug-
ljósri þekkingu og vilja til þess
að fá vandann leystan á já-
kvæðan hátt. Hitt var ekki síð-
ur ánægjulegt, að aðrir þátt
takendur, sem til máls tóku,
voru ekki síður einhuga um
gildi hinnar jákvæðu lausnar,
þ. e. að bæta samfélagshættina,
lækna þau mein, sem eru aðal-
orsök drykkjuskapar og annarr
ar óreglu.
Að mínu áliti varðar mestu
að verja uppvaxandi kynslóð
fyrir þvi að verða áfengisnautn
og annarri lausung að bráð.
Þess vegna er það brýnast í
áfengismálinu að búa þannig
að börnum og unglingum með
hollu uppeldi og heimilisað-
búð ásamv fræðslu, hóf-
legri vinnu, þroskandi tóm-
stundaiðju og skemmtunum, að
unglingarnir leiðist síður út í
drykkjuskap og aðra óreglu sér
til skammar og skaða. í þessu
sambandi er sjálfsagt ekki
minna um vert að snúa máli
sínu til foreldra og annarra for
sjármanna barna og unglinga,
því að eitt af einkennum okk-
ar nýríku breytingatíma er
djúpstæð vanræksla á uppeldi
og heimilismenningu Það er
óneitanlega dálítið skoplegt í
aðra röndina að því umfangs-
meiri sem uppeldisfræði
hefur orðið sem vísindagrein,
því hraklegra hefur raunveru-
legt uppeldi orðið. Vitaskuld á
uppeldisfræðin enga sök á því,
síður en svo Ástæðan er ein-
faldlega sú, að fólk hefur ekki
mátt vera að því að hugleiða
svo óefnisleg fyrirbæri sem
uppeldi, hvað þá að það hafi
áttað sig á því, að mótað upp-
eldi er einn af hornsteinum
menningarinnar.
Úrbætur án öfga
Þá er það einnig mjög mik-
ilvægt að hafa gát á ofdrykkju
hneigð og skirrast ekki við að
leita lækninga við þess háttar
"ástríðu, því að drykkjuskapur
er fráleitt mikil karlinennska,
heldur augljóst einkenni um
veiklyndi, ef nokku'o er. En
auðvitað verður að gæta hófs
í þessu sem öðru og varast all
ar öfgar. Meirihluti þeirra, sem
hafa vín um hönd, fer þannig
með það, að það kemur síður
en svo að sök. En sé það svo,
að 9—10% af vínneyzlumönn-
um eigi á hættu að verða of-
drykkjumenn einhvern tíma á
ævinni, þá sér hver heilvita
maður, að áfengisneyzla er
ekki hættulaus, hvorki ungum
né gömlum Persónulega sýnist
mér það allvandasamt verk,
hvernig fylgjast eigi með
drykkjusýki manna, og ég vil
segja það sem mína skoðun,
að í því efni má „tilgangur-
inn alls ekki helga meðalið“.
Það nær auðvitað ekki nokk-
urri átt að leyfa neins konar
drykkjuskaparnjósnir eða
heimila einhverjum nefndum
nær takmarkalaust að hnýsast
í svo persónulegar sakir né
gefa þeirr allt of rúman kæru-
eða ábendingarrétt. Eg tel fyr-
ir mitt leyti að viðkunnanleg-
asta og áhrifaríkasta ráðið, sem
til greina kemur í þessu tilliti
sé að fela læknum (heimilis-
eða héraðslæknum) framar því
sem er að fylgjast með of-
drykkjumönnum og þá ekki
sízt verðandi ofdrykkjumönn-
um, og láta þessa aðilja, fyrst
og fremst, um það að veita leið
beiningar í sambandi við að-
gerðir til bjargar frá of-
drykkju. Ótímabærar og þjösna
legar þvingunarráðstafanir ber
að varast í lengstu lög.
Efling félagsframtaks
Eg vil líka leggja aherzlu á
það, sem fram kom á ráðstefn-
unni og fyrr er frá greint um
heilbrigða æskulýðsstarfsemi
Framhald á 13. sfSu.
„Tollalækkun"
Gunnars
Stjórnarblöðin — ineira að
segja A'lþýðumoggi — eru að
bráðna af hrifningu yfir því
„snjailræði* Gunnars fjármála.
ráðherra að svaira gagnrýni
Framsóknarmanna á Alþingi
um sýndarfrumvörp stjórnar-
innar um tolia- og skattalækkan
ir með ti.'boði sem Alþíðublað.
ið orðar á þessa leið:
„Hann bar fram þá hugmynd
hvrirt ekki væri rétt að setja
í frumvarpið ákvæði þess efnis
að óski einhver eftir að greiða
to'Ila cftir þeim reg,lum, sem
giltu 1958, í tíð vinstri stjórn-
arinnar, þá skuli það vera leyfi
Iegt“
Gunnar þykist ætla að slá
vopnin úr höndum gagnrýn-
enda með þessu og gefa auk
þess með því drýgindalega í
skyn, að hér sé um svo miklar
to'llalækkanir að ræða, að þetta
mundi engum koma til hugar.
En hann minniir með þessu að-
eins á þá hlálegu staðreynd, að
hann var búinn að básúna
„to,lllalækkanirnar“ vikum sam
an í fyrra sem „stórkostlegar
kjarabætur“ og þær komu til
framkvæmda, brá svo við, að
þær gátu ekki hreyft vísitöluna
um eitt einasta stig til lækk-
unair, hvað þá meira, og geip
ráðherrans varð að engu. Lág-
launafölkið stóð þvi alveg ná-
kvæmlega jafnilla að vígi og
áður Þær lækkanir, sem orðið
höfðu og nokkru námu komu
aðeins til góða hátekjumönnum
sem keyptu óhófsvöirur, en þeir
sem þurftu á öllu sínu að halda
til þess að kauipa vísitöluvör-
ur, voru engu bættir. Hins veg-
ar fengu þeir á sig stóraukna
söluskattsbvrði. því að þess
var vandlega gætt, að sö'uskatts
aukinn fél'li alveg eins þungt
á brýnustu lífsnauðsynjair sem
annað
Aliir vita, að láglaunafólk
væri nú miklu betur sett, ef
enn gfltu þær reglur um toll-
innheimtu og söluskatt, sem í
gildi voru í tíð vinstri stjórnar
innair
Landshafnir og aðrar
hafnir.
„Framsóknarmenn hafa lagt
fram á Alþingi frumvarp til
laga uin bráðabirgðabreytingar
á lögum frá 1946, um hafnar-
gerðir og lendingarbætur. —
Leggja þeir til, að ríkisfiram-
'lagið til hafna verði hækkað úr
40% af framkvæmdakostnað-
inum upp f 65%. Til eru svo-
kallaðar landshafnir og greiðir
ríkið þar allan kostnað eins og
við þ.ióðvegi En fjöldi sveitar-
félaga þar sem ekki eru lands
hafnir er skuldum vafinn og
getur ekki greitt vexti og af-
borganir af svo háum upphæð-
um, sem þar er um að ræða,
enda engin von til þess, þar
sem flest, þessi mannvirki eru
í smíðum og ekki farin að bera
fullan árangur. Rfkið verður
svo að borga nf lánunum, og
reynir nú í seinni tfð að reyta
af söluskattsh'luta sveitarfélaga
í staðinn, og er þessi fram-
kvæmd öll gölluð. Nær er að
hækka hreinlega ríkisframlag-
ið“
(ÚR DEGI).
*T Í M I N N , laugardaglnn 9. maf 1964
3