Tíminn - 09.05.1964, Qupperneq 8

■W
■■ímwK'-
mmé'

RAUNVISINDI OG TÆKNI
RAFREIKNIRINN
Þekktur vísindamaður vaícti ný-
lega athygli á því, að mæla má
framfarir í einingum þeirra breyt-
ínga, sem þær valda. Þá kemur
furðu oft í ljós, að merkar fram-
farir hafa valdið tífaldri breyt-
ingu á viðkomandi sviði. T. d. var
fyrsta gufuvélin um það bil 10
sinnum aflmeiri en hesturinn.
Gufujárnbrautarlestin og bílamir
voru einnig um þaö bil 10 sinn-
um fljótari en hestvagninn, og
flugvélin reyndist síðar um það
bil 10 sinnum fljótari en bíllinn
og járnbrautarlestin. Eldflaugarn-
ar eru einnig rúmlega 10 sinnum
hraðfleygari en flugvélin. Þannig
mætti lengi telja.
Rafreiknirinn, hins vegar, er
allt að 10 milljón sinnum fljótari
að reikna en maður með skrif-
borðsreiknivél. Þetta þýðir, að
vísindamaður með rafreikni get-
ur nú gert hluti, sem óhugsandi
voru fyrir 15 árum, jafnvel þótt
hann hefði haft ótakmörkuð fjár-
ráð og getað ráðið þúsundir
manna til þess að leysa ákveðið
stærðfræðilegt vandamál. Þeir
mundu hafa gert svo margar vill-
ur, að starfið hefði orðið gagns-
litið.
Margir eru því þeirrar skoðun-
ar, að rafreiknirinn sé sú stórkost-
legasta af ölliun hinum mikilvægu
tækniframförum siðustu alda.
Víðtæk áhrif.
Jafnvel þótt enn sé aðeins nýtt-
ur sáralítill hluti af möguleikum
rafreiknanna, hafa þeir haft ómet-
anleg áhrif á næstum því öllum
sviðum.
Þeir hafa breytt undirstöðuað-
ferðum visinda og verkfræði, og
hraðað gífurlega þróun nýrrar
tækni og framleiðslu.
Þeir hafa haft mikil áhrif á
menntun og leitt til nýrra að-
ferða, bæði í kennslu og lærdómi.
Þeir hafa leitt til nýrra vopna
og nýrrar hernaðartækni.
Loks hafa þeir haldið innreið
sína í stjórnun fyrirtækja, leitt
til nýrra kenninga í fjármálastjórn
og skapað nýjar kröfur, sem gera
verður til stjórnenda.
Vísindin.
Hvergi hafa áhrif rafreikna
verið meiri en á sviði visinda og
verkfræði. Vísindamennirnir þörfn
uðust rafreiknanna til þess að
flýta vinnu sinni, og þeir voru
jafnframt mennirnir, sem bezt
voru færir um að nýta þessa nýju
tækni.
Á sviði vísinda og verkfræði
hafa rafreiknarnir breytt öllum
hugmyndum manna um það, sem
er mögulegt og æskilegt. Þessar
vélar hafa leitt til stórkostlegra
endurbóta í smíði brúa, verk-
smiðja, vetnissprengjunnar, þrýsti
loftsvéla og jafnvel smáhluta eins
og ritvéla, svo að örfátt sé nefnt.
Þær finna og rannsaka sjálfkrafa
hina smæstu hluta atómsins. Þeir
reikna út og sýna, hvernig flug-
vélar og eldflaugar munu haga
sér löngu áður en þær eru smíð-
aðar. Rafreiknarnir kanna umferð
ina á vegum, á sjó og í lofti og
benda á leiðir til úrbóta. Hvenær
sem eitthvað fylgir lögmálum eðl-
isfræðinnar, stærðfræðinnar, eða
efnafræðinnar, /geta rafreiknarnir
gert stærðfræðilegt líkan áf hinni
raunverulegu hreyfingu.
Við skulum hugsa okkur, að á
miðju billjardborði séu 28 kúlur
af mismunandi stærðum. Einni
kúlu er skotið inn í hópiníi með
ákveðnum hraða og hún hittir á
ákveðnum stað. Þá þarf að reikna
út hvar sérhver kúla stöðvast
eftir að hafa rekizt á aðrar kúlur,
á hliðar borðsins og tapað hraða
vegna núnings og árekstra. Aug-
ljóst er, að þetta er hið flóknasta
dæmi og óútreiknanlegt fyrir
manninn með gömlu aðferðunum.
Þegar kjarnorkusprengja spring-
ur, á sér stað svipuð keðjuhreyf-
ing, en þó miklu flóknari og þó
eru slíkar keðjuhreyfingar fyrir
fram reiknaðar með rafreiknum.
Án þeirra væru áreiðanlega ekki
til nútíma vetnissprengjur.
Rafreiknirinn verður aldrei betri
en mannsheilinn.
Starf rafreiknisins verður aldr-
ei betra en starf þess, sem hon-
um stjórnar. Rafreiknirinn getur
ekki leyst nokkurt vandamál á
eigin spýtur. Verkefnið verður að
skrifa á sérstöku máli, sem hann
skilur. Gefa verður ótal margar
leiðbeiningar um það, hvernig á
að vinna að lausn dæmisins, og
raða verður niður öllum þeim
staðreyndum, sem þekktar eru.
Stundum geta slíkar leiðbeining-
ar og aðrar upplýsingar skipt tug-
um, eða jafnvel hundruðum þús-
unda fyrir eitthvert einstakt
dæmi. Þetta er geymt í minni raf-
reiknisins, t. d. á sígulspólu eða
plötum, og vélin leitar í minni
, sínu með ótrúlegum hraða, jafn-
! vel örsmáu broti 'úr sekúndu, og
finnur þær upplýsingar, sem hún
þarfnast á hverju stigi starfsins..
Stundum getur það tekið há-
lærða vísindamenn marga mánuði
að útbúa leiðbeiningar og áætlanr
ir fyrir rafreikni til úrlausnar
ákveðnu verkefni. Nú má kaupa
slíkar áætlanir á segulböndum og
nota til úrlausnar skyldra verk-
efna.
Við rafreiknana vinnur fjöldi
manns. Til dæmis á hið risastóra
efnafyrirtæki, Du Pont í Banda
ríkjunum, 76 rafreikna. Við stjórn
þeirra starfa 700 manns, en aðrir
700 gera ekkert annað en að
skrifa leiðbeiningar fyrir vélarn-
ar og um 350 vísindamenn og
verkfræðingar fyrirtækisins verja
a. m. k. helmingnum af tíma sín-
um við að mata rafreiknana.
íslenzkur rafreiknir.
Nú er væntanlegur til Háskóla
íslands rafreiknir af gerðinni
IBM 1620. Það er meðalstór vél
af næstsíðasta ættlið rafreikn-
anna, en framfarir eru svo miklar,
að enn nýr rafreiknir er nú að
koma á markaðinn. Sú gerð er
langtum minni en sá eldri, en þó
miklu hraðvirkari. Engu að síður
er það ómetanleg framför fyrir
okkur íslendinga að fá hingað til
lands þá vél, sem væntanleg er.
Hún er sérstaklega hentug til alls
konar vísinda- og verkfræðistarfa
og það skiptir litlu máli fyrir
okkur, hvort vélin getur lagt sam-
an 7000 fimm stafa tölur á sek.
eða jafnvel 7 milljón, eins og þær
allra nýjustu og stærstu geta gert
1BM-1620.
ÚLFUR RAGNARSSON.
Angurfuglar ónáttúrunnur og
gullsmiðurinn í Hufnurfirði
Ekki er sá sem þetta ritar list-
dómari heldur læknir. Mönnum í
þeirri stétt verður ósjálfrátt á að
greina sjúkdóma hvenær sem til-
efni gefst til.
Geðlæknar sjá sjaldan svo-
nefnda nútímalist án þess að
þeim komi í hug nafnið á óhugnan
legum geðsjúkdómi, sem brýtur
niður persónuleika manna. Grein-
ing á persónuleika sumra lista-
manna og lífsferli þeirra dregur
ekki úr áhyggjuefninu. Öll raun-
veruleg list hefur áhrifavald, hvort
heldur hún er heilbrigð eða sjúk.
Sjúkleg list. Listdómarar sem
predika það fyrirbrigði eins og
það væri nýtt fagnaðarerindi.
Áhrifagjarn fjöldi, sem treystir
dómgreind þeirra, sem lærðir eru
taldir, og sefjast af áróðrinum.
— Ekki er það gott.
Hver trúir i hjarta sínu á ágæti
sjúkdóms og eyðileggingar? Svo
langt hefur ósóminn gengið með
þessari þjóð, að sumum list-
gagnrýnendum blaðanna virðist
vera það hulinn leyndardómur að
mismunandi liststefnur geti þrifizt
samhliða, og að eldri stefnur geti
átt sér framhald þó að nýjar skjóti
upp kolli í röst tímans.
Svo ömurlega hefur til tekizt
að hvellasta málpípa þröngsýn-
innar hefur gjallað í víðlesnasta
blaðinu um árabil. Undarleg ósköp
að vera haldinn þeirri ónáttúru
að kligja við þeirri málaralist,
sem sækir fyrirmyndir til náttúr-
unnar!
Sú list, sem nefnd er abstrakt
á vissulega rétt á sér, og hefur
oft verið höfundi þessarar grein-
ar til yndis. Svo er það annað
mál, að sumt, sem nefnt er
abstrakt, er það alls ekki, heldur
einungis absurd.. Abstrakt merkir
óhlutlægur, og myndir sem í sann-
leika eru þannig, eru tilraunir
manna til að lýsa óhlutlægum
staðreyndum í línum og litum,
og eru þvf eins konar sálrænar
sjálfsmyndir. Absurd merkir glóru
laus vitleysa, og það er nóg af
henni í verkum þeirra, sem halda
að þeir séu að mála abstrakt, en
eru þegar bezt lætur aðeins þol-
anlegar hermikrákur. Það eru
aðdáendur þeirrar vitleysu, sem
hanga í því að myndir eigi ekki
að vera af neinu.
Myndir, sem túlka hvorki ytri
né innri raunveruleika eru ekki
list. Aftur á móti er það mikil
list að túlka vel innri staðreyndir,
eins þó að þær kunni að vera
sjúklegar. Þó er ástæða til að
mótmæla, þegar tekið er til að
básúna úl um heimsbyggðina að
túlkun sjúklegs sálarlífs sé ann-
arri list æðri.
Það er sem sagt engin vanþörf á
að menn gæti þess að gleypa ekki
allt hrátt, sem út gengur af þeim
kjaftakvörnum sem notazt er við
almúganum til uppbyggingar.
í sumum frumstæðum þjóðfélög-
um eru geðsjúkir menn taldir
heilagir.
Hér er sjúklegri list hampað
eins og hún væri heilög og innan-
tóm froða hafin til skýjanna.
Hver er munurinn?
Víst erum við frumstæð þjóð
a.m.k. að þessu leytinu. Allt hef-
ur sinn tíma. Að iðka barnaskap
hefur sinn tíma. Að vera fullvaxta
hefur sinn tíma. Ekki hefur það
sizt sinn tíma að gangast ljúflega
undir elli sína, þannig að hún
einkennist af þeirri hjartahlýju,
umburðarlyndi og virðuleik, sem
er aðall fagurrar elli. Þess vegna
er það grátlegt — ekki einu sinni
grátbroslegt — þegar listdómar-
ar þekkja ekki sinn tíma og kalla
barnaskap í fullorðnu fólki list.
Látum vera að þeir kunni ekki
skil sjúkdóms og heilbrigði, en
þeim ber sannarlega að þekkja í
sundur þroska og vanþroska. Það
er ekki nema elskulegt að sjá
barnaskap í verkum barna. Þess
vegna var verulega gaman að
koma á sýningu skólabarna í Lista-
mannaskálanum.
Lömbin, folöldin og kálfarnir
hafa rétt til að kútveltast um
sína eigin fætur í grængresinu á
vorin og þann rétt eiga börnin
líka. En það er illa gert að hrósa
öldnum manni fyrir að hnjóta um
þúfur, sem hann rekur tærnar í.
Ef þessi þjóð er ráðvillt í mati
sínu á málaralist, ferst þeim áreið-
anlega sízt um 'að tala, sem mest
hafa að því unnið að rugla dóm-
greind fólks í þeim efnum.
Tilefni þess að greinarkornið
mitt komst á pappír er bæði gott
og illt.
Gott þykir mér að Gunnar
Ásgeir Hjaltason dreif sig í að
koma upp málverkasýningu —
loksins.
Illt þykir mér aftur á móti að
enginn af listdómurum blaðanna
hefur enn séð ástæðu til að leysa
frá skjóðunni. Virðist mér þetta
bera hæfni þeirra til hlutverks
síns frámunalega ófagurt vitni.
Hitt er líka hugsanlegt, að kíkir
þeirra dragi ekki til Hafnarfjarð-
ar. Gott að Kjarval er svona stór
og ekki lengra frá nefinu á þeim
annars hefðu þeir víst ekki kom-
ið auga á hann. Þarna í Hafnar-
firði er reyndar einn sem augljós-
lega hefur lært af Kjarval og lært
vel.
Það er eitt að læra af öðrum
og annað að apa eftir. Gunnar
Hjaltason apar ekki eftir neinum.
Myndir hans eru sjálfstæð túlk-
un þeirra verkefna sem hann tek-
ur fyrir.
Það er enginn stormur í verk-
um Gunnars, hvorki umbrot sjúkr-
ar sálar né arnsúgur afburða-
mannsins. en þetta er heilbrigð
list, hrein, traust og heilsteypt
eins og persónuleiki hans sjálfs.
Verkefnin eru vel séð, vel skynj-
uð og vel unnin.
Það er hægt að njóta þeirra
sér til sálubótar og þau tala
ómengað ísienzkt mál.
Einhver kynni að sakna þess að
sjá ekki meiri fjölbreytni í verk-
efnavali. Heita má að það nái að-
Framhald á 13. si3u.
8
TÍMINN, lauga rdaglnn 9. mal 1964