Alþýðublaðið - 21.05.1953, Blaðsíða 5

pimmtudagiim 21. mai 1953
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
§
FRÁ ÁRINU 1944 hefur allt
af öðru hvoru verið rætt um
Stjórnarskrármáli, en þó virð-
ist skorta á, að það stórmál
Vekji eins miklar umræður og
athygli og það verðskuldar
meðal okkar, eins hversdags-
lega lýðs í landinu, sem einu
sinni á fjórum árum hefst til
jþeirrar tignar að' heita háttvirt
ir kjósendur.
En framtíðarstjórnarskrá ís
3ands, hvernig svo sem hún
verður, hlýtur að verða undir
Staða og máttarviðir ^ okkar
þjóðfélagsbvggingar. Óneitan
lega skiptir það ekki litlu fyr:r
okku.r ■— alþýðu landsins —
hvernig þeir máttarviði.r verða,
hvort þeir eiga að vera-skjól og
hlíf þess gróandi lífs, sem viö
vonum að haldi. áfram að þró-
ast, eða þeir eiga að notast sem
farg. Hvort, umbúðalaust sagt,
Stjórnarskráin verður til þess
að auka frelsi og rétt þegnanna
eða tíl að minnka hvort
tveggja.
Mér virðist of lítið hafa ver
ið um þetta stórmál rætt í Al-
þýðublaðinu. Því vil ég biðja
jþað að birta þessar sundur-
Jausu hugleiðingar mínar, sem
ef til vill gætui orðið til þess
að hrinda af stað víðtækari vun
ræðum_
En ríka áherzlu legg ég á,
að hér eru alls ekki túlkaðar
skoðanir eða stefna Alþýðu-
ílokksins, aðeins persónulegt á
Jit. Hitt mun engum koma á ó
vart, þó að þetta álit sé mótað
af lífsskoðunum mínum sem
j af naðarmanns.
/
STJÓRNLAGAMNG.
Ýmsir hallast að því að setja
á stofn stjórnlagaþing, sem kos
ift yrði til um land allt, eftir
sérstökum kosningalöguim, sem
alþingi yrði að setja því, og
jafnframt yrði alþingi að veita
því vald til að samþykkja
stjórnarskrá, en það vald hef
ur alþingi eitt eins og öllum er
Svava Jónsdóttir:
ÍSLENZKA LÝÐVELDIÐ hefur ekki emi fengið
stjórnarskrána, seni iofað var. Þetta hefur að vonum
leitt til aimennrar óánægju, enda talandi tákn um á-
standið í stjórnmálum okkar. Hins vegar er ekki nóg
að vilja nýja stjórnarskrá. Megináherzlu ber að Ieggja á
það, hvernig hin nj ja stjórnarskrá eigi að vera. Það er og
verður kjarni málsins.
Svava Jónsdóítir rekur í grein þessari nokkur aðai-
atriði stjómarskrármálsins frá sjónarmiði sínu, verka-
lýðshreyfingarinnar og Afþýðuflokksins. Væri Alþýðu-
blaðinu Ijúft að birta fleiri slíkar greinar um þetta stór-
mál og láta raddir fólksins heyrast um það, hvernig
stjórnarskráin eigi að verða. Væntir það þess, að grein
Svövu Jónsdóttur geti orðið £Óður grimdvöllur frekari
málefnalegri umræðna um stjórnarskrármálið og hin
vmsu atriði £ sambandi við það.
yrði betur athugað, þar sem
ekkert annað væri verkefni
þingsins og engin önnur sjón-
armið, og kosningum til þings
ins skyldi haga þannig, að
flokkamir gætu ekki haft þar
áhrif. En hvernig á að útiloka
áhrif flokkanna? Einar Olgeirs
son, Gylfi Þ. Gíslason, Her-
mann Jónasson og Pétur Otte
sen yrðu víst alveg sömu
flokksmennimir, þó að þeir
ýrðu kosnir „beint“ sem kallað
er, eða hvernig ætti atf varna
mönnum að hafa með sér sam
tök um landið allt eða einstök
um héruðum um, hverja menn
vildu kjósa? Myndu þá ekki
flestir telja sér þann kostinn
vænstan að kjósa yfirleitt sína
eigin flokksmenn, enda varla
hægt að hugsa sér, að bannaö
væri að kjósa á stjórnlagaþing
_ jt , . . , .V ’ tXZÍ JL AjUöd C4
kunnugt. Ólildegt verður þo að .g alþingismenn núverandi eða
telja, að emfold afgreiðsla sliks fyrrverandij hver væri bá á.
stórmáls á þessu þingi œtti að vinninguriim? ‘ ,
nægja. Virðist þá aðeins einn i
kostur fyrir hendi: Að leggja í þessu eilífa tali um flokk-
írumvarp það, sem endanlega ana, sem upphaf allrar spilling
kynni að verða samþykkt' á j ar (og satt er það, margt má
stjórnlagaþinginu, fyrir þjóð-
ina til allsherjaratkvæða-
greiðslu. Ef svo færi, að það
frumvarp yrði fellt, hvað ætti
þá að gera? Reyna að kjósa ann
að og „betra“ stjórnlagaþing
og reyna á nýjan leik eða
að „flokksvélunum“ finna), má
þó ekki gleymast, að lýðræðið
getu.r í raun og veru ekki starf
að án þess að menn myndi
flokka_ Eðlilegasta leiðin til að
koma fram áhugamálum sín-
um er að mynda um þau sam-
taka málið aftur upp á alþingi? tök, sem samieiginiegar lífsskoð
Kosti stjórnlagaþingsins j anir, áhugamál og hagsmunir
telja flutningsmenn vera tengi einstaklingana að einu
jþessakoma til greina: Málið, verki, þá verða flokkarnír til.
ffiinmiiiTniiniiiinifflnwmmnffliinimninnnnniiiniMiinmni?]
Aíþýðuhúsinu við Hverfisgötu
Símar 5020 og 6724
Kjósendur Alþýðuflokksins eru beðnir að
kosningarnar.
Kjósendur Alþýðuflokksins eru beðni1- að
hafa samband við skrifstofuna og gefa allar þær
upplýsingar er þeir geta í té látið varðandi kosn-
ingarnar.
Atliugið hvort þið erað á kjörskrá.
juni n,
Hvernig verður stéttabaráttan
leidd til lykta án flokka? Og
jafnvel þó að fenginn væri
grundvöllur fyrir efnahagsleg
an jöfnuð, þá gætu flokkar og
hlytu að myndast, svo framar
lega sem menn héldu áfram að
hugsa.
Stjórnlagaþing i.nun jdir-
leitt ekki hafa verið látið
fjalla um stjórnarskrá þar,
sem til hefur verið í landinu,
löglegt ir^kidþing. Þegar riki
er stofnað eftir byltingu eða
aðskilnað ríkja, er eðlilegt, að
fyrsta stig stjórnarfarsins sé
stjórnlagaþing áður en reglu-
leg ríkisþing geti tekið til
starfa, en því er ekki til að
dreifa hér. Virðist þá sönnu
nær, að alþingi væri kallað
saman til þess eins að fjalla um
stjórnárskrárfrumvörp og af-
greiða þau til þjóðarinnar
sjálfrar, sem síðan segði sitt á
lit við allsherjaratkvæða-
greiðslu.
ÖMT OG FYLGI.
Eins konar óskadraumur um
endurreisn hinna fornu amta
hefur blandazt inn í umræður
um stjórnarskrána. Mér virðist
hér vera að nokkrui leyti bland
að saman óskyldum efnum.
Samkvæmt núgildandi stjórn-
arskrá er sveitarstjórnarmál-
um skipað með lögum. Sé ég
enga ástæðu að fara að breyta
því og taka það upp í stjórnar
skrána. Því að ef tekið væri
upp að einhverju Ieyti fylkja-
eða fjórðungaskipun, þyrfti
senniiega að þreifa fyrir sér
og breyta til oftar en einu
sínni, áður en heppilegt og
starfhæft form væri fundið, og
þá væri ófært að þu.rfa að gera
stjórnarskrárbreytingu í hvert
sinn. Eina erindi fylkjaskip-
unar inn í stjórnarskrána væri
I það, ef þau yrðu gerð að kjör-
dæmum eða einhverjum grund-
vallaratriðum í kjördæmaskip
uninni. Auik þess er sú hætta á,
að þetta ýtti undir hreppapóli
tíkina, togstreitan milli ein-
stakra fylkja gæti orðið til þess
að þurrka út íilfinningu fyrir
sameiginlegri ábyrgð, sem við
höfuim þó ekki of mikið af. Því
þó að til lítils sé að samþykkja
og tala út í loftið um, að þjóð-
in eigi að sameinast, án þess
að bera fram skynsamlegar o?
réttlátar tillögur um það, hvaf
eigi að sameinast um, þá er
líka varhugavert að fitja upp
á ástæðulausri sundurgrein
ingu. Fólkið í hinum ýmsr
landshluitum vantar sjálfstætt
r
þróttmikið atvinnulíf, óháð
Reykjavíkurvaldinu, öfluga
bankastarfsemi, greiðar sam
göngur m. a. við útíönd svo að
ekki þurfi að umskipa öllu í
Reykjavík. Auka mætti með
venjulegri lagasetningu vald
sýslu- eða héraðastjórna í ýms
um sérmálum, en ekki slíta
hin sameiginlegu tengsli.
Hvort.sem við erum í Flóanum
eða Reyðarfirði, í Hegranesi
eða Hvítarsíðu, Vestmannae /j
um eða undir Vaðlaheiði verð
um við að hugsa og'starfa sem
Islendingar, aðeins íslending-
ar.
KJÖRDÆMASKIPUN OG
KOSNIN GARÉTTUR.
Ekkert myndi tryggja eins
anda og bókstaf orðanna: jafn
kosningaréttur allra, og að
landið yrði eitt kjördæmi, þar
sem kosið væri með hlutfalls-
kosningum: Á móti því má aft
ur færa þau, rök, að eins og
málum háttar hjá okkur, gæfi
það senniléga flokksræðinu,
eða öllur heldur flokksstjórn-
unum tækifæri til að misbeita
valai sínu við val frambjóð-
enda. Má því vera, að heppi
íegra reyndist að skipta land-
inu í 4—6 kjördæmi og hafa
hlutíallskosningu í þeim. Til-
lögpr, sem við og við hafa ver
ið að skjóta u,pp kollinum um
að skipta landinu í einmenn-
ingskjördæmi gætu orðið til að
skapa afdráttariausara og of-
beldisfyllra flokkseinræði en
áður hefur þekkzt, og þykir
mörgum varlá á bætandi. Hu'ga
um okkur, að landinu væri
skipt í ca. 30 einmenningskjör
dæmi, þar sem aðeins tveir
flokkar biðu fram og ca 2000
manns væri á kjörskrá í hverju
kjördæmi. þá gaeti svo farið, að
' annar flokkurinn fengi alla
1 þingmennina með þv'i að
hljóía 1050 atkvæði i hverjm
kjördæmi, hinn flokkurinn
hefði ca 950 atkvæði í hverju
kjördæmi. en fengi engan
mann kosinii. Nú munu
menn segja, að svona færi
þetta aldrei í veruleikanum, en
þó gæti það einmitt farið eitt
hvað á þessa leið, báðar þess-
ar tölur eru valdar af handa-
hófi.
| Fyrsta svar þeinra flokka,
, sem þannig yrðu sviptir öllum
áhrifum . á þjóðmál, myndi
sennilega vera að leggja stund
á ýmiskonar skæruhernað . . .
Stéttabaráttan harðnaði urn,
helming. því að verkalýðurinp,
mvndi reyna með samtökum
sínum að bæta það upp, sem
löggjafi. er ekki þyrfti að taka
tillit nema til eins flokks,
kynni að svipta hann. Hark-
an, sem slíkum átökum gæti
fvlgt, myndi verða öriagaríkari
en þær flokkamyndanir og
flokkadeilur, sem rnargir fjarg
viðrast nú út af.
Deildaskipting alþingis virð
ast fyrst og fremst véra leifar
af skipulagi forréttindastéttar,
sem tryggja þyrfti sínum mönn
um (Efri deild) meiri rétt en
hversdagslegum alþýðumönn-
um hæfði. Ef fyrirkomu.lagið
með Efri og Neðri deild alþing
is ætti að byggjast á einhverj-
um rökum, yrði að kjósa til
Framhald á 7. síöu.
(í
Magnús Haraldsson og Sigríður Níelsdóttir.
LFURBRUÐKAUP
j PÁSKAÐAG s. I. áttu hjón-
in Sigríður Níelsdóttir og
i Magnús Haraldsson í Bolunga-
j vífe 25 ára hjúsfeaparafmæli.
ForeMrar frú Sigxíðar voru
1 Nlíels Nóelsison formaður í Bol-
ungavík og feona hans Elísafeet
Bjarna-dóttir, bónda á Sæbóli
Jóneisonar. — Frú Sigríður er
alsy'stir Jems E. NMssonar,
kennara í Reykjavuk.
Magnús er fæddur í Bolunga
vík, sonur hjó.nanna Haraldar
Stefánssonar, fyrrverandi gjald
kera verkalýðsfélagsins, og
A®istu Máríuisdattúr, Einans-
'onar hreppstjóra á Langeyjar-
tíesi við Breiðafjörð.
Magnús byrjaði ungux að
sækja sjóinn og hefur lengstum.
-.tímdað sjóvinnustörf og mun
úga um þesisar mundir 35 ára
>j ómannisafmæli.
Magnás er dugnaðarmaður,
að hrverj.u sem -hann gengur,
en þó er homim viðbrugðið sem
afburða handfæramanni, hefur
’nann jafnan verið hæistur á
handfæraveiðum, og s. 1. stmv
ar Ihafði hann hæstan afla
allra handfæraimanna á Vest-
fjörðum.
Magnús er glímumaður góðr
ur og tók oft þátt í kappglím-
uim fyrr á árum. Er hann hand
hafi skjaldar þess, er um var
keppt. Þessi gtímukeppm hef-
ur nú legið niðri um skeið.
Þau frú Sigríður og Magnúa
eiga fimm. mannvænleg börn.
Elzt er Ágústa, gift Ólafi Hall-
dórssyni bifrelðastjóra á ísai-
firði. Hin yngri. eru Margrét,
Herdís. og Sigurður, sem nú
stunda nám í Gagnfræðaskól-
anum á ísafirði, og Haraldmv
sem er yngstur þeirra.
Ingimimdur Stefánsson.