Tíminn - 20.09.1964, Blaðsíða 6

Tíminn - 20.09.1964, Blaðsíða 6
Bragur haustgleð- innar Haustið er komið, og þótt margir heilsi því með trega í eftirsjá liðins sumars, á það margt í fari sínu, sem hver heil skyggn maður getur notið í rík lim mæli. Það á sinn sérstaka •vip, sitt viðmót og sína gleði, •em er engu öðru lík. Gleði vorsins er ærslafull, hávær og björt eins og leikur barns. Hún býr yfir djörfung og stórhug þess, sem kastað hefur ham á eld, en hana skortir oft um leið jafnvægi og umburðarlyndi. Gleði haustsins á sér annan brag. Hún er gleði hins fulltíða manns, ofurlítið þunglamalegri en um leið dýpri og fyllri, á sér ef til vill sármjúkan trega streng en um leið umburðar- lyndi, fyrirgefningu og skiln- ing, sem semur sátt við lífið. Njótið haustsins Það er illt að geta ekki not- ið haustsins fyrir vetrarkvíð- anum. Það er einmitt hægt að brynja sig geng vetrinum með því að láta friðsæld þess sefa hug sinn. Horfðu á lóuhópana, sem fylkja liði á túni og búast til langferðgr. Láttu sjónir líða um djúpa blámóðu fjallanna í sígandi húmi haustkvöldsins. Leggðu á hest þinn og láttu götuna hlymja. Láttu fingur greiða hvítan og faxprúðan puntinn á grundunum, því að nú er tími til að leika að strá- um. Líttu yfir bjarkaskóginn, sem nú er orðinn marglitur — gulur, rauður og grænn og gakktu í skógarhlíðina og leggstu í hvamminn undir lim þakinu. þegar húmar að. Hlust- aðu á. hvernig þýtur í laufi, og þú skilur, að laufvindar geta verið ljúfir. Önn haustsins á sér líka ann að inntak en störf hinna árstíð- anna. Hún er uppskeruönn, þar sem langir og margir starfsdag ar liðins sumars leggja laun i lófa hins ötula manns. Gleði haustsins er uppskerugleði eins og friðsælt kvöld eftir langan og sólríkan dag. Allt er brevtt nema göngumar f sveitum landsins er allt ger breytt, engin handtök þau sömu og fyrr, öll vinnutæki ný. stór- virkari og vélrænni en áður. Það er aðeins eitt, sem heldur sama svip — göngur og rétt- ir — og þó aðeins göngurnar, og þær standa yfir þessa dag- ana. Og svo kynlega bregður við, að þrátt fyrir ahnálaða ný- ungagirni manna, eru þær enn ævintýrið mesta í íslenzkri sveit. Um gangnalevtið er eins og sveitalífið hverfi á ný til uppruna síns og horfinnar tíðar. Efri myndin þarf ekki skýringa vi3, en hin neðri er af hinum nýlegu og hagkvæmu réttum Blskupstungna- manna. ^ Göngurnar heilla enn unga hugi, og kaupstaðakrakkarnir, sem voru í sveit í sumar, hafa neitað að fara heim i.gagnfræða skólann fyrr en eftir réttir. Og í huga gömlu mannanna lif- ir engin æskuminning bjartara lífi en endurminning um göng urnar. Hver er sá, sem ekki man fyrstu göngurnar sínar eins og þær hefðu verið farnar í gær og rifjar þær upp þessa daga. Þeir eru líka býsna marg- ir, sem flutzt hafa úr sveit í bæ en geta þó ekki á heilum sér tekið, nema fara í göngur eða að minnsta kosti í réttir haust og haust. Skrifstofumenn og búðarlokur, prófessorar eða læknar, ráða sig í göngur hjá einhverjum bónda. stíga á hestbak og halda í göngurnar eins og pílagrímsför til helgr ar borgar. Það er eins og göng urnar séu sá þáttur sveitalífs- ins. sem menn vilja sízt glata úr sjálfum sér. Undanfarna daga hafa gangnamenn hugað að reiðver um sínum og ferðagögnum, sem fúna aðra tíma ársins oftast í friði. Þeir hafa járnað hesta og ditið til fjalla. Svo lögðu gangna menn af stað í gær eða fyrra- dag, eða einhvern daginn i vik unni sem leið. riðu fram sveit í átt til heiða í kvöldhúmi eða aftureldingu. Tilhlökkun skín úr hverju auga, jafnt þeirra, sem eru í jómfrúrgöngum sín- um eða hinum fimmtugustu. því að eins menn fýsir alltaf þó. aftur að fara í göngur. Menn hleypa skeiðfráum jóum fram að fljóti, gista í sumar- ffraenu bevi á efsta bæ í sveit inni, opna sæluhús og gangna- kofa á fjöllum og firnindum og hyggja að ummerkjum, sitja haustkvöldið langt og.íihorfa í logann við sögur og söngj eða snæðing kjarnnestis, og þegar fjársafnið rennur heim um hlíð ar, gefst sjón sem enginn gleym ir. ílngir í annað sinn Það er mál þeirra, sem gamlir verða, að ömurlegasta bragð ellinnar sé það, að svipta menn hæfileika og getu til þess að hlakka til. Meðan menn geja hlakkað til, hefur ellin ekki náð fullum tökum á manni. Hinn þjóðkunni skólastjóri og landafræðihöfundur. Karl Finn- bogason, lýsti göngum í skemmtilegri ritgerð á efri ár um og lauk henni með þessum orðum: „Ég hef þekkt ýmsa gamla gangnamenn. sem verða eins og ungir í annað sinn, þegar þeir minnast á göngurnar, og hlakka til þeirra alveg eins og drengirnir, þó að þeir geti ekki framar farið sjálfir í göngur. Þeim er yndi að tala iim öræf in og segja sögur af ferðum sín um þar. Þeir unna öræfunum eins og sjómaðurinn hafinu, því að þar hafa þeir leitað og fund ið, liðið og notið, lúðst og hvílzt. Ef til vill hefur þá dreymt fegurstu draumana sína inni við jökla með hnakkinn sinn undir höfðinu líkt og Takob jT forðum, þegar hann svaf á steininum, því að margan dreymir vel, þó að hann hafi hart undir höfði.“ Slíkt er seiðmagn gangnanna. Þegar gömlu sveitamennirnir hætta að hlakka til gangna — geta þeir ekki lengur hlakkað til. Þess er gaman að minnast á vélaöld, að íslenzkt sveita- fólk fagnar enn fé sínu af fjalli með sama innileik og svipuðum hætti og það hefur gert í þús- und ár. Sögulefifur viSburður íslendingar hafa nokkuð á tíundu öld haft hið fagra ár- tal 1000 mest í heiðri fyrir tvennt — kristnitökuna og fund Vínlands. Hins vegar hafa varla aðrir en þeir sjálfir lagt á það fullan trúnað, að Leifur heppni hafi fundið Ameríku, og aðrir, sem hafa trúað því að hálfu, hafa helzt talið Leif Norðmann. Á þessu ári verða merkileg þáttaskil 1 þessum efn um. Loks viðurkenna Ameríku- menn það að fullu, svo og all ur heimur, að Leifur heppni hafi afdráttarlaust fundið Amer íku. Bandaríkjaforseti hefur ákveðið að binda þetta fastmæl um í eitt skipti fyrir öll með því að viðurkenna þetta á sérstökum Leifsdegi hinn 9. okt. næstkomandi, og ætlast til þess, að sá minningardagur um fund Ameríku verði hátíðlegur baldinn á hverju ári síðan. UM MENN OG MALEFNi Með þessu er alveg brotið blað í þessum efnum, og það hlýtur að vera mikið fagnað- arefni íslendingum. Hvort tveggja hefur gerzt, að sann- fræði þúsund ára gamallar ís- lendingasögu hefur sannazt, og hin fámenna þjóð á eylandinu við heimskautsbaug átti þann son, er fann mestu og auðugustu álfu heimsins, og fyrsta hvíta barnið, sem þar fæddist var sonur íslenzkra hjóna og bar nafnið Snorri. Fornminjar, sem fundizt hafa á Nýfundnalandi þykja hafa skorið alveg úr um þetta. En um þennan atburð, mesta og merkilegasta landafund heims ins, hefði enginn maður vestan hafs eða austan vitað á vorum dögum, ef íslendingar hefðu ekki að fornu verið bók- menntaþjóð, sem ritaði sögur. Hinn 9. október næstkomancfi, fyrsti minningardagur um fund Ameríku, verður því einn af mikilvægari merkisteinum íslandssögunnar, og viðurkenn ing Bandaríkjamanna, sem byggð er á óhrekjanlegum sönn uhargögnum verður nýtt sam bandstákn þessara tveggja þjóða — hinnar örsmáu og risastóru. Þessi tímamót eru ekki síður merkileg fyrir ís- lendinga en Bandarikjamenn. Brugðu dögginni í munn sér. Gaman er að rifja upp hina stuttorðu en greinargóðu frá sögn Eiríks sögu rauða, er Leifur sigldi frá Marklandi og fann Vínland: „Nú sigla þeir þaðan í haf landnyrðingsveður og voru úti tvö dægur, áður en þeir sáu land og sigldu að landi og komu að ey einni, er lá norður af landinu, og gengu þar upp og sáust um í góðu veðri og fundu það, að dögg var á gras inu, og varð þeim það fyrir, að þeir tóku höndum sínum í döggina og brugðu í munn sér og þóttust ekki jafnsætt kennt hafa sem það var. Síðan fóru þeir til skips síns og sigldu í sund það, er lá milli eyjarinnar og ness þess, er norður gekk af landinu, stefndu í vesturátt fyrir nesið. Þar var grunnsævi mikið að fjöru sjávar, og stóð þá uppi skip þeirra, og var þá langt til sjávar að sjá frá skip inu. En þeim var svo mikil for vitni á að fara til landsins, að þeir nenntu eigi þess að bíða, að sjór félli undir skip þeirra, og rurniu til lands þar er á féll úr vatni einu. En þegar sjór féll undir skip þeirra, þá tóku þeir bátinn og reru til skipsins og fluttu það upp í ána, síðan í vatnið og köstuðu þar akker um og báru af skipi húðföt sín og gerðu þar búðir. Tóku þeir það ráð síðan að búast þar um þann vetur og gerðu þar hús mikil.“ Þannig er lýst þeim atburði, er íslenzkur maður steig fyrsta sinn á land Vesturálfu, og um þann sögulega atburð verður nú ekki lengur deilt. Hann er jafnörugg söguleg staðreýnd og för Kólumbusar fimm öldum síðar. t T I M I N N , sunnudaginn 20. september 1964 —

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.