Tíminn - 07.10.1964, Page 5

Meyers Handbuch iiber die
Literatur.
Herausgegeben von den Fach-
redaktionen des Bibliographisc
hen Instituts. Útgefandi: Biblio
graphisches Institut, Mannheim
1964. VerS: 18' DM.
Þetta er ákaflega þörf bók
öllum þeim sem fást við
kennslu, bókmenntir, blaða-
mennsku og þeim mörgu sem
bækur lesa. Bókin skipíist í
nokkra kafla. Fyrsti kaflinn er
orðábók yfir bókmenntaleg fag
S>órðaraon, Dorbergur, * Brei-
ða bólsstaður (Suöursvelt)
12. Mftrz 1889, lslftnd. Schrlft-
steHer; Bauernsohn, zunftchst
Seemann, studierte Philol. und
wurdé Lehrcr; wegen radtkaler
polit. Haltung cntlassen, frcicr
Schriftsteller; giit als Wegberei-
ter der modernen Lit. in Island;
Vf. von gescllschafts- u. iitera-
turkrit. Schriften; schrieb auch
Oedlchte, die die islftnd. Neu-
romantlk parodteren und elne
modeme Alternattve aufzoigen
wollen.
HW: „Hvítis rafnar" (Qed.,
1922), „Unterwegs zu melner
Geliebtcn" (R., dt. 1960).
orð og bókmenntasöguleg heiti.
Annar kafli eru æviágrip yfir
sex þúsund rithöfunda og
skálda. Myndir fylgja 519 ævi-
ágripanna, auk þess fylgja 32
rithandarsýnisho: n. Æviágrip
in eru nákvæm og öll helztu
verk höfundanna talin upp
ásamt útkomuári. Allir helztu
höfundar, sem lifað hafa eru
hér taldir eftir stafrófsröð.
Auk þessa eru kaflar um bók
menntir, helztu menningar-
þjóða, fornþjóða og nútíma
þjóða. Síðan koma kaflar um
nóbelshöfunda, bókmennta-
fræðinga, tímarit og skrá yfir
bannaður bækur. Þarnæst eru
skrár um skáldsöguflokka og
skáld og höfundar frægustu
skáldsagna og kvæðabálka,
einnig eru þar skrár um fræg
ar satírur, leikrit og stríðsróm
ana. Loks er skrá um helztu
bókasöfn Þýzkalands og bóka
útgáfu þar í landi. Auk þessa
eru yfirlit og listar yfir fleira
svipaðs efnis, sem of langt yrði
upp að telja.
Bókin er 960 síður auk 16
síðna rithandarsýnishorna
Letrið er smátt en skýrt og
þrír dálkar á hverir síðu, svo
að ritið allt jafngildir 3000
síðna bók í venjulegu broti.
Geysileg vinna liggur í sam
antekt slíks rits, slíkt krefst
bæði elju og nákvæmni. Út-
gáfufyrirtækið sem gefur bók
ina út er trygging fyrir vand
aðri vinnu og nákvæmni í hví-
vetna.
Meyers Biicherlexikon. Her-
ausgegeben und tearbeitet von
den Fachredakionen des Biblio
graphischen Instituts. Útgef-
andi: Bibliographisches Institut
Mannheitn 1963. Verð: 16.80
DM. j
Eins og ritið sem um er
rætt hér á undan er þessi bók
öllurri* nauðsynleg, sem lesa
bækur. Þetta er bókfræðirit
60.000 bækur eru hér taldar
upp eftir efnisflokkum. Vilj
menn leita helztu bóka í stjörnu
fræði, þá er að fletta upp Astro
nomie og þar eru gefin upp
öll helztu rit í þeirri grein.
Bækurnar eru flokkaðar undir
efni, lönd og sögufræga ein-
staklinga. Hér geta menn fund
ið bækur um læknisfræði, lög
fræði, tryggingar, garðrækt,
frímerkjasöfnun, knattspyrnu,
bókhald og svínarækt. Innan
hvers efnisflokks er bókum rað
að í tímaröð. Það ber að athuga
að ritið fjallar um bækur
hinna ýmsu fræðigreina og rit
um lönd og þjóðir, sögufræga
einstaklinga, trúarbrögð og at-
burði, bókmenntasögu og landa
fr. og ótal önnur efni, en ekki
um fagrar bókmenntir, (skáld
sökur leikrit og ljóð) þeirra
ber að leita í Handbuch iiber
die Literatur.
Það er hægt að fá vitneskju
um margar umræddar bækur
í góðum alfræðiorðabókum, þai
er efnið dreift eftir uppslátta'
orðum, en í þessari bók er
greiðari aðgangur að nveriurn
efnisflokki og bókin á allan
hátt meðfærilegri og þægilegri
til uppsláttar. Þessar bækur
eru þær hentugustu um bók
fræðileg efni og höfunda sem
nú eru á markaðinum og einnig
Heimito von Ooderer:
denjeclerbegeht:
lan

þær ódýrustu. Bucherlexikon
er 785 síður, hver síða þrí
dálka, letur smátt en skýrt.
Heimito von Doderer. Ein
Mord den jeder begeht Rom
an. Útgefandi: Deutscher Tasc
henbuch Verlag, Múnchen 1964
Verð: 3.60 DM
Doderer er fæddur í Weidl
ingau skammt frá Vínarborg
1896 Hann tók þátt í fyrra
stríði og var fangi Rússa 1916
1920. Fyrsta bók hans kom út
1923, Ijóðabók. Ilann stundaði
sagnfræði og ritaði nokkuð um
þau efni. Fyrsta skáldsaga hans
kom út 1930. Eftir útkomu
bókarinnar „Die Damonen“
1956 er hann talinn meðal
fremstu austurrískra höfunda,
jafnoki Muslis og Brochs. Bæk
ur hans einkennast af glöggri
yfirsýn um manniega viðleitni,
humor og innsæi í þá afkima
sem flestir vilja hulda. Hann
lýsir þjóðfélagi nútímans, þar
sem -allur siðférðilegur og trú
arlegur agi er að hverfa og
svörtu öflin, villidýrið í
manninum tekur völdin Úpp
lausn, grimmd og vesalmennska
eru einkenni tímanna. ,Die
Merowinger oder Die • totale
Familie", sem kom út 1962 er
í rauninni spegilmynd eigin
tíma.
Útgáfufyrirtækið Deutscher
Taschenbuch Verlag gefur bók
ina út. Þetta forlag er ungt
að árum, stofnað fyrir þremur
árum af tíu helzfu forlögun;
í Þýzkalandi. Þótt tíminn sé
skammur, sem það hefur stari
að hefur það gefið út 10 millj
ónir eintaka. Það hefur gefið
út heildarútgáfu af Goethe
endurprentun Artemis útgáf
unnar, sem er sú vandaðasta
frá síðari árum. Einnig er ný
lokið heildarútgáfu af Kleist
Allar bækur þessa forlags eru
fyrsta flokks og frágangurinn
er allur 'ninn vandaðasti, bæk
urnar mjög smekklegar, þetta
er ein sú smekklegasta og vand
aðasta vasaútgáfa, sem út kem
ur í heiminum. Bækurnar eru
ódýrar frá 2.80 til 6.80 DM
Dómur
Á aukdómþingi í sýsluskrifstof-
unni á Blönduósi var fyir nokkru
kveðinn úpþ svohljóðandi ‘dómur
í meiðyrðamáli:
Orðin “rönimu fyrirlitningu“ og
merardólgarnir skulu talin dauð
og ómerk.
Orðin “ finnur sig sekan“ skulu
talin dauð og ómerk.
Aðilar greiði birtingarkostnað
dómsins að hálfu hvor.
Málskostnaður falli niður.
Dóminum ber að fullnægja inn-
an 14 daga frá löglegri birtingu
hans.
Ofanskráðan dóm kvað upp
Jón ísberg sýslumaður í máli er
Sveinn. Guðmundsson verzlunar-
maður á Sauðárkróki höfðaði
gegn Haraldi Eyjólfssyni bónda í
Gautsdal, Bólstaðarhreppi, Ilúna-
vatnssýslu, vegna meíðandi um-
mæla, er Sveinn taldi Ilarald hafa t
viðhaft í grein, er birtist í Tím- i
anum 1. sept. 1962. Haraldur til-
kynnti síðar, við lögfestingu dóms í
ins„ að liann mundi gagnstefna |
Sveini fyrír meiðandi ummæli um |
hann í Tímanum 14. sept. 1962. ,
Fékk hann frest og lagði svo fram |
gagnstefnu í næsta þinghaldi máls j
ins 13. sept. 1963. Málið fyrir |
hönd Sveins flutti Ilalldór Jóns- j
son hdl. en málflytjandi Haralds !
var Páll S. Pálsson hrl. Hér á eftir j
fer meginhluti dómsumsagna sýslu
manns.
Meiðyrðamál þetta a rætur sín
ar að rekja tíl þess, að nokkrir
Skagfirðingar tóku sig til og fóru
vestur yfir fjallgarðinn, sem skil-
ur á milli Húnavatnssýslu og
Skagafjarðarsýslu og höfðu á brott
með sér nokkra stóðhesta,
sem þeir töldu ganga þar ólöglega
Svipað hafði skeð þar. nokkrum \
árum áður og orðið allmikið
deiluefni. Þeir sem þetta gerðu,
gátu því búizt við því, að þessi
verknaður þeirra yrði umdeildur, ;
enda heimild til þess ekki óum- '
deilanleg, þrátt fyrir dóm hæsta- 1

estamáli
réttar á réttarskjali nr. 8., sem í
sjálfu sér fjallar um annað efni.
Þegar menn taka sér á hendur
að vinna verk, sem þeir vita fyrir
fram, að geta valdið allmiklum
deilum, að ekki sé minnst á, þegar
slík verk eru ekki óumdeilanlega
réttmæt, eins og í þessu tilfelli,
þar sem þessir menn taka sér vald
sem ekki er öruggt að þeir hafi til
löggæzlu í landinu, þá geta slíkir
menn ekki búizt við því, að allir
taki slíkri framtakssemi þegjandi
og hljóðalaust. Og þótt þá sc eitt-
hvað sagt, sem ekki mundi vera
sagt undir venjulegum kringum-
stæðum, eða skrifað, sem strangt
tekið væri ekki rétt að láta á prent
út fara, þá verður að líta á slíkt
vægari augum, þegar ærið tilefni
er gefið til.
Skulu nú hinai tilvitnuðu setn^
ingar, sem taldar eru meiðandi at-
hugaðar, hver fyrir sig.
Aðalstefnandi 'elur að setning-
in, „skyldi maður þó sízt halda,
að Sveinn kjötbúðarstjóri væri
svo illa hald’inn, að hann þyrfti
að afla sér aukatekna með því að
leggjast svo lágt, að fara ráns-
hendi um eigur húnvetnskra
bænda, en illt er að sjá, að þessi
leikur sé gerður til annars,“ sé
ærumeiðandi. Ekki verður fallizt
á þessa skoðun aðalstefnanda.
Ekkert er í þessari setningu. sem
beint er að æru hans. Eins og áður
segir -verða menn að gera sér fyr-
irfram grein fyrir því, að fram-
ferði þeirra og athafnir geta vald
ið ágreiningi En það er ekki
heppilegt. að athafnamenn láti sér
hitna svo í bamsi ef þeir mæta
gagnrýni. að þeir hlaupi líkt og
börn undir pilsfald móður sinnar
þ.e. tii dómstólanna. og heimti
vernd þeirra. ef beim finnst á sig
hallað í ræðu eða riti. hversu líti)
vægt, sem tilefnið er
Lögmaður aðalstefnanda lagði
mikla áherzlu á í munnlegum mál
flutningi, að umbjóðandi hans
gengdi ábyrgðarmiklu starfi og
hin tilvitnaða setning gæti haft
þau áhrif, að hann yrði síður tal-
inn hæfur til að gegna slíku starfi
Á þá röksemd verður ekki fallizt
Ekki er sveigt að starfi hans á
nokkurn hátt, heldur notuð
óþarflega óhefluð orð um verknað,
sem stefnandi vann í vissu um,
að mundi verða mjög umdeilt
verk. Þar sem hin tilyitnaða setn
ing er ekki talin særa, eða skaða
heiður, eða mannorð aðalstefn-
anda, þykir ekki ástæða til þess
að ómerkja hana.
Þá liggur fyrir að athuga setn-
ingar þær, í framhaldsstefnu, sem
aðalstefnandi telur meiðandi.
Fyrst er þá setningin, „Sveinn
Guðmundsson,- kjötbúðarstjóri,
sem kalla mætti hrossabrest“ . .
Það má að vísu segja, að hrossa-
brestur sé skammaryrði. og ef það
væri tekið sem slíkt, bæri að
ómerkja það, en þegar setningin
er lesin í heild er augljóst, að
þessu orði er nánast kastað fram,
, til þess að gefa setningunni meira
líf. Orðið er þarna óþarft, en ekki
er hægt að sjá, að þetta geti skað
að mannorð eða heiður aðalstefn-
anda, að vísu valdið góðlátlegu
brosi, en ætla verður að enginn
mundi virða aðalstefnanda-
minn fyrir það. þótt han væri
kallaður hrossabrestur í umræddri
blaðagrein. Þykir því ekki ástæða
til að ómerkja framangreint orð.
Þá kemur setningin . . „lýsir
sú kalda þögn, betur en nokkuð
annað. þeirri römmu fyrirlitningu
sem sýslungar meradólganna
hafa á atferli þeirra“ . . Þessi
setning verður vart skilin, nema
samhengi við það, sem á undan
er farið og á eftir kemur. En þar
segir að hestur gagnstefnandi hafi
verið tekinn öðru sinni og sýnt
uppboð og segir svo- ,.En nú
bregður svo við. að enginn býður
í folann og lýsir o.s.frv “. Þarna
dregur gagnstefnandi bá ályktun
af því. er hann t.elui staðrevnri.
að engtnn bauð í hestinn, að al-
menningur væri ekki hlynnlur
framferðu aðalstefnda og félaga
hans. Viðurkenna ber að orðið
„fyrirlitning" er óþarflega sterkt
og að áliti dómararis jaðrar það
við það að vera ærumeiðandi, því
að verknaður þeirra hestatöku-
manna er ekki fyrirlitiéguir, þótt
hann sé umdeilanlegu: og þeir fél
agar, og þá fyrst og fremst aðal-
stefnandi, er ekki fyrirlitlegur fyr
ir verknað sinn, þótt vafalítið séu
til menn, sem hafa andúð á hon-
um fyrir framtakssemina
Dómarinn viðurkennir að hann
hafi ekki heyrt orðið merardólg-
ur notað og samkv. orðabók
Mennihgarsjóðs, virðist orðið ekki
hafa komið fyrir á prenti fyrr.
Orðið er notað hér sem smánar-
yrði. Það hljómar líkt og „mellu-
dólgur" þ.e. maður sem leigir út
vændiskonur eða stuðlar að vændi,
orð sem ekki hefur þótt hajfa ð
hampa á prenti Þetta er sett
fram, ti) þess at varpa skugga á
aðalstefnanda og þykir því rétt að
ómerkja það.
Þegar litið er á málsgreinina í
heild, jtykir rétt að ómerkja orð- |
ið „römmu fyrirlit.ningu“ og „Mer j
ardólgana"
í hinni síðustu aí áður tilvitn !
uðu setningum í framhaldsstefnu. [
er um misskilning að ræða. enda |
sleppti lögmaður aðalstefnda
þeirri setningu í munnlegum rná)
flutningi.
Þegar athugaðar eru hinar til-
vitnuðu setningar í gagnstefnu, |
sem gagnstefnandi telur móðg- j
andi og ærumeiðandi. þá verð j
ur ekki komist hjá þeirri hugs- !
un að um hálfgerðan sparðatýn |
ing sé að ræða, sem nánast hefur j
verið týndur til, svo að hægt væri [
að gagnstefna.
Ef teknar eru hinar tilvitnuðu
setningar. þá hljóðar hin fyrsta
þannig: ,, að gerast uppvís
að svo freklegu ábyrgðar
leysi, sem hér um ræðir, enda ber
grein hans það með sér, að þar
hafi meira ráðið reiði, en speki“
Taka stóðhests gagnstefnandi
aftur þremur vikum eftir að hann
var seldur á uppboði. sýnir að
gagnstefnandi hefur látið hann
ganga lausan, þrátt fyrir þá
áminningu, sem hann hafði feng-
ið við fyrri töku hestsins. Það verð
ur því ekki hægt að segja, að verið
sé að ærumeiða gagnstefnanda,
þegar því er haldið fram, að hann
hafi sýnt ábyrgðarleysi, með því
að láta hestinn ganga lausan. Að
vísu er með orðinu „freklegt" full
djúpt tekið í árinni, en hafa verð-
ur hugfast að hér er aðalstefn-
andi að svara gagnstefnanda fyrir
grein, sem aðalstefnandi taldi æru
meiðandi fyrir sig. Verður
því ekki hægt að líta á þessi orð,
sem ærumeiðandi, eða móðgandi
fyrir gagnstefnanda, þar sem
nokkkurt tilefni var til.
Síðara atriðið í þessari máls-
grein, sem gagnstefnandi telur
niðrandi, eru orðin . . . „hefur
meira ráðið feiði, en speki“. Dóm
arinn lítur svo á, að það sé ekki
stórfelld móðgun, sem gerir þeim
ekkert til, sem hún á að beinast
gegn, en þeim lítill sómi, sem set-
ur haná á prent Þegar málsgrein-
in er athuguð i heild, verður ekki
hægt að fallast á það, sjónarmið,
að umrhælin séu þess eðlis, að
þörf sé að ómerkja þau.
Málsgreinin „Enda viðurkenn-
ir Haraldur brot sitt a bufjárrækt
arlögunum" er ekki þess eðlis
að unnt sé að telja hana ærumeið
andi. eða móðgandi. Verður hún
því ekki ómerkt.
Þá er það málsgreinin: „Ósk-
hyggja manns, sem finnur sig sek
an og vill láta alla lúta duttlung
um sínum" Þessi máisgrein er oli
um meinlaus. og aðeins tilfinn
ingasemi að móðgast af henni,
nema orðunum: ,,sem finna sig
sekan“. Að áliti dómarans, er það
tvennt ólíktxað Gtliyrða að mað
ui hafi brotið lög, og að bera
það út, að viðkomandi maður
finni sig sekan. Þess vegna þyki)
rétt að ómerkja þessa málsgrein
Síðast i • hinni tilvitnuðu setn
ingu, sem gagnstefnandi telur
móðgandi, eru ummælin: „fái því
áorkað; með rætnum, persónuleg
um áróðri, eða samúðarvæli með
húnvetnzkum hro.ssakjötsframleið
endum“. Þáð raá segja að orðið
„rætnum persónulegum áróðri" . .
jaðri við það að vera meiðandi
Framhald á síðu t3
TÍMINN, miSvikudaglnn 7. október 1964 —