Alþýðublaðið - 24.12.1955, Side 9

Alþýðublaðið - 24.12.1955, Side 9
„ÉG HEFI ávallt þótt lotinn I herðum, enda líka oft fengið að heyra það. Og síst hefir það lagast með aldrinum. Eg tel þetta stafa aðallega af þrennu, fyrst og fremmst vatnsburðinum í æsku minni, þá lengd minni og loks því, að hafa ávallt staðið lotinn við daglega vinnu mína. Þegar faðir minn fluttist í Þingholsstræti 16, kynntist ég' Bartels-fjölskyldunni er bjó í Þingholsstræti 17. Þar hóf ég vatnsburðarstarfsemi mína, og hefi þá verið á tí- unda árinu. Það væri ofmælt að halda því fram, að vatnsburðurinn hafi húað mér sérstaklega, og að ég hafi ávallt verið viljugur til þess. starfa. Vatns- burðinn stundaði ég aðallega á sumrin, en sjaldan að vetri til. Þó kom það að sjálfsögðu fyrir, að ég yrði að sækja vatn til Bartels og til heimilis föð- ur míns. Sá brunnur sem ég sótti mest vatn í í æsku minni, nefndist Lindin. Þessi brunn- ur stóð niður undan gamla Rektorshúsinu, en það stóð í jaðri Rektortúnsins við Lauf- ásveg. Þetta hús átti síðar Borgþór Jósefsson, bæjar- gjaldkeri og stendur það enn- þá. Lindin var mesti galla- gripur, þótt vatnið úr hemii þætti gott. Það var oft nokk- uð gruggugt, og brunnurinn tæmdist oft, svo ekki varð náð dropa úr honum. Það kom líka fyrir, að bannað var með öllu að nota vatn úr þessum bruimi, sökum hættu við taugaveiki. Bruimurinn lá í kvos, niður við lækinn, og má því vel vera, að óhrein- indi hafi komist í hann frá læknum, eða húsum í ná- grenninu. Hvernig sem þao hefir verið, þá man ég það, að um langt skeið .var bann- að að sækja vatn í brunninn. Atti taugaveiki að hafa stáf- að frá vatninu. Urðu menn þá að sækja vatn í svonefnd- an Einarsbrunn, en hann var á horninu á Amtmannsstig og Skólastræti. En sá galli var á, að vatnið var enn minna í honum en Lindirmi : og þótti heldur ekki gott. Þegar Einarsbrunnur brást, var sótt vatn í Bakarabrunn- inn, er lá við Bankastræti, fyrir framan Bernhöfts bak- arí- Mestur gallinn við vatns- sóknina í þennan brunn var það, að inenn urðu oft áð foíða, til þess að komast að, svo mikil var aðsóknin. Það höfðu þessir „póstar“ . sam- eiginlegt, að oft varð að hella í. þá vatni, til þess að geta fyllt föturnar, annars „póst- uðum“ við, án þess að fá dropa af vatni. Á veturnar var oftast gler- hálka við alla brunnana, svo að mannhætta var að. Þó var oftast borinn sandur á þær götur, er brunnarnir lágu við. En þegar mikið var um vatns- burð, skvettist oft úr fötun- um, — sumir höfðu þó tré- kross í fötunum, til þess að ekki skvettist úr þeim, — og að síðustu gætti ekki sands- ins, sem stráð hafði verið á veginn. Tönis gamli, lágur máður vexti og sérkennileg- ur karl, annaðist lengi sand- stráninguna, ók hann, sand- inum í gríðar miklum hjól- foörum og stráði svo úr þeim á götuna. Hann gekk ávallt í „lokubuxum“, sem kallað var, og með sokkana utanyfir buxunum, en það var ekki óalgengur búningur í æsku minni. Það kom fyrir, að ég væri beðinn um að sækja vatn í nágrannahúsin, þó aðeins í JÖLAHELGIN Vatnsberi og yikadrengur í vík fyrir aldamót Eftir Þorfinn Kristjánsson prentara neyðarúrræði, ef hinn fasti vatnsberi hafði brugðist þann dag, eða var lasinn, þannig sótti ég stundum vatn í húsið hjá Þorsteini Guðmundssyni, sem þá var pakkhúsmaður hjá H. Th, A. Thömsen, síð- ar fiskimatsmaður, og að mörgu merkur maður. En aldrei komst ég lengra inn í það hús, en í eldhúsið, en það var mér þá líka nægi- legt, því maturinn var mér í þá daga fyrir mestu. Og aðra þóknun fékk ég ekki. Og. Kristín, kona Þorsteins, dró þá heldur ekki af honum við mig, en það var ávallt smurt brauð, og gleymi ég aldrei mysuostinum hennar. Þótti mér hann hið mesta sælgæti, og fæ vatn í munninn, er ég nú nefni hann. Það kom fyrir að ég yæri beðinn að sækja vatn til Sighvatar Bjarnason- ar, síðar bankastjóra, hann bjó í Þingholtsstræti 15, en uppi á lofti í sama húsi bjó þá ekkja Gríms Thomsen, skáldsins. Annars var Lauga gamla fastur vatnsberi hjá Sighvati. Þá sótti ég líka stundum vatn fyrir Pál gamla snikkara, föður Þorvaldar læknis og tengdaföður Þor- steins Gíslasonar, ritstjóra. Hann bjó þá í Þingholts- stræti 7. Eg lék mér stundum með Héðni Valdimarssyni, þótt hann væri nokkru yngri en ég, og af því helgaðist það, að ég sótti stöku sinnum vatn fyrir Bríeti móður hans. Ekki minnist ég, að mér hafi verið boðinn matur þar, en kaffi fékk ég stundum, og eins ef ég hafði verið þar, að leika mér með Héðni, en það skeði ekki ósjaldan, ef illt var veð- ur. Valdimar Ásmundsson, föður hans, sá ég aldrei í þess- um heimsóknum mínum til Héðins. Valdimar hélt sig á- vallt í skrifstofu sinni, en hún var á fyrstu hæð til vinstri handar, þegar inn kemur úr anddyri hússins. Oft hefir mig furðað á því seinna, að Héð- inn skyldi fá leyfi föður síns, til þess að leika ,,strikið“, á- samt fleiri drengjum, á skrif- stofu Valdimars. Sá leikur ,var víða húsgangur í .æsku minni. — Héðinn gat verið fúll og dutlungasamur, og þannig kom Valdimar faðir hans mér líka fyrir sjónir. Bríet var miklu geðbetri, létt- lyndari og skrafnarL Eftir að ég var kominn í Isafoldar- prentsmiðju, var ég stundum sendur með prófarkir til hennar af Alþingisrímunum. Ég mun einu sinni hafa kom- ið allsnemma, því Bríet kom til dyra á náttkjólnum, eða með öðrum orðum beint úr rúminu. Mér fannst ávallt heldur gurnaralegt innanhúss á heimili hennar, enda mun hún hafa verið meira gefin fyrir andleg störf, en hús- verkin. Þetta voru þá helztu húsin sem ég sótti vatn í á drengja- árum mínum. En eftir að ég var fermdur, og átti að fara að „vinna fyrir mér“ sem kallað var, var ég fenginn til að sækja vatn í Framfara- ÞORFINNÚR KRISTJÁNSSON prentari og ritstjóri hefur verið búsettur í Kaupmannahöfn í 36 ár, en nú er hann rúm- lega hálf sjötugur að aldri. Þofinnur er eldsál og ofurkapps- maður, enda alla tíð starfandi að hugðarmálum sínum, félags- inálum og hjálpsemi við meðbræður sína og samferðamenn. Hann fæddist hér í Reykjavlk og var hér öll æskuár-sín. Hér lærði hann prentiðn, en gerðist síðan ritstjóri Suðurlands á Eyrarbakka. Nokkru eftir að hann hætti því fluttist hann til Kaupmannahafnar og þar hefur hann dvalið síðan og stundað iðn sína og gefið út blöð, en auk þess verið helzta driffjöðurin í félagsmálum íslendinga. —Hann er nú að ljúka við endur- minningar sínaf og kennir þar margra grasa. Hér segir frá því er hann var vatnsberi og vikadrengur hér í Reykjavík. Þorfinmir Kristjánsson. félagshúsiS, sem svo var kall- að og stóð við Vesturgötu. Það var þá notað fyrir sótt- varnarhús, og gekk þá skar- latsótt í Reykjavík. Vatns- tunnan stóð í skúrnum sunn- an við húsið, og dengdi ég úr vatnsfötunum í hana, en kom ekki nærri neinum manni í því húsi. Hér þurfti mikið vatn, sótti ég 20—24 fötur á dag, en vatnsvegurinn alllangur. Brunnurinn var niður við sjó. Fyrir þetta fékk ég 7 kr. á viku. Ég hélt pín- una út í sjö daga, en þá var líka máttur minn brotinn, ég var orðinn dauðþreyttur í handleggjunum. Seinasta húsið, sem ég sótti vatn í var „Iðnó“. Það var þá matsölu- staður, borðað uppi, en þeg- ar leikið var, voru veitingar í þessum sömu herbergjum. Þegar lauk vatnssókninni í „Iðnó“, hóf ég prentnám í Isafoldarprentsmiðju. Enda þótt ég fengist við vatnsburð, kynntist ég þó ekki að ráði Iífi vatnsberanna, sem þá voru í Reykjavík, og þakka ég almættinu það, að ég varð ekki vatnsberi. Mér fannst vatnsburðurinn gera fólk gamallt fyrir örlög fram. Hvarfli ég hug mínum til Jóns gamla „smala“, se:n svo var nefndur, þá virtist mér hann vera gamall maður, þá er ég sá hann fyrst, og mun hann þá naumast hafa verið eldri en um fertugt. Hann var lágur maður vexti, lotinn í herðum og vaggaði í gangi, hár og skegg líktist flóka, sem aldrei hefði komið hárgreiða í. Húfan var ávallt langt niður á enninu, og á- vallt hafði hann sokkana ut- an yfir brókunum. Hann var gæðin sjálf, talaði oft við sjálfan sig, gat þó hreytt úr sér bölvi, þætti honum eitt- hvað við einhvern. Hann flutti vatnið oftast í tunnu og á handvagni, þó kom það fyr- ir, að hann bæri 'það í fötum. Hann sótti oftast, ef ekki á- vallt, vatn í Prentsmiðjupóst,- inn í AðaLstræti. Mig minnir, að í prentsmiðjuhúsinu gamla, sem brunnurinn stóð framan við, hafi þá verið bað- hús. Hvað Jóni gamla áskotnað- ist mánaðarlega fyrir vatns- burðinn, veit ég ekki, en hann átti hús í Vesturbæn- um og var talinn „ríkUr“ maður. Hafi hann verið það, skal honum það vel unnt. En það sem kallað er „þægindi lífsins“, mun hann að mestu hafa farið á mis við. Þá var það Lauga gamla með „loddana“. Hún hét fullu nafni Guðlaug Magnúsdóttir, dóttir Magnúsar hringjara, en hann man ég ekki. Eins og ég hefi gétið um hér að framan, var hún fast- ur vatnsberi hjá Sighvati Bjamasyni. Hún bjó ein- hversstaðar í Þingholtunum- í torfbæ þar. Guðlaug átti systur, sem ég man ekki leng- ur hvað hét, og sótti líka vatn fyrir fólk. Ég gleymi aldrei, hve hún reiddist okk- ur strákunum, er við eltum hana á Öskudaginn, til þess að hengja á hana poka. Raun- ar var það synd, að ergja hana á þennan hátt, því hún ærðist bókstaflega af gremju, en því óhnari urðum við strákarnir „til þess að geta nælt pokanum í hana“. .— Laugu var alveg sama um pokann og enginn fengur í að hengja á hana. Guðlaug var þreytuleg og slitin að sjá, ávallt dúðuð í sjölum, og þegar mjög var kallt, var hún í þykkum karl- mannsjakka, þykkum ullar- sokkum, og gekk ávallt í ís- lenzkum leðurskóm, oft með þvengjum, hún var lotin í herðu mog vaggaði í gangi, alveg eins og Jón gamli, en hún hafði hraðari gang • en hann. En ekki heyrði ég þess getið um hana, að hún ætti peninga. Hún var glaðlynd og talin viljug til verka sinna, og öllum líkaði vel við Laugu. Islenzkur æskulýður nú á tímum, getur sjálfsagt ekki gert sér fulla grein fyrir því, hver lífskjör þessa fólks voru, og hefir þá líka farið á mis við þann svip, sem fólk þetta setti á bæjarlífið, á bernsku- og unglingsárum mínum. Við gerðum okkur þá heldur ekki Reykja- í æsku minni greini fyrir því, hve hörð lífskjör þessa fólks voru. Auðvitað var ég oft ann- að og meira en vatnsberi, enda þótt ég hefði aldrei laun- aða stöðu. Ég var vikadreng- ur fy.rir hina og þessa. Héngi ég í'búð einhversstaðar, kom það að sjálfsögðu fyrir, að ég væri beðinn að skreppa heim til þessa eða hins með vörur, fékk þá cftast brjóstsykur að launum, eða jafnvel aura. Annars var ég um. skeið vikadrengur hjá H. J. Bartels, kaupmanni, Hann hafði þá verzlun í Kirkjustræti 10, húsi Kristjáns Þorgrímssonar, kaupmanns og leikara. Búð Bartels var til vinstri hand- ar, þegar komið var upp tröppurnar. Bartels hafði al- menna verzlun, en Kristján og' hann höfðu kjötverzlun saman. Það var slátrað í garð- inum, sunnan við húsið, en afgreiðsla kjötsins var í pakk- húsinu, er líka stóð í garðin- um. Á vorin var oft slátrað nautgripum, en á haustin að- allega fé. Þegar slátrað var á vorin, var ég látinn fara með lista meðal ýmsra borgara, og bjóða þeim kaup á kjöti, skyldu þeir svo skrifa á list- ann, hve mörg pund þeir æsktu af kjöti. Þegar búið var að slátra, var ég svo send- ur til kaupanda með kjötið, og átti þá líka við sama tæki- færi að innheimta andvirði þess. En þessar tvær ferðir urðu oft bæði þrjár og fjórar. Reyndist oft hægra að fá pantanir á kjöti, en að ná inn andvirði þess. Stundum voru menn ekki heima, er ég kom, en aðrir höfðu ekki peninga í svipinn. Sérstaklega man ég eftir merkum borgará, sem ávallt átti örðugt með pen- inga. Það brást ekki, að ég yrði að fara til hans minnst þrisvar, áður en ég fengi pen- ingana. Hann svaraði oftast með sömu setningunni: „Drengur minn! Getur þú ekki komið seinna með reikn- inginn, ég hefi ekki peninga núna“. Hann greiddi þó ávallt skuld sína. þótt seint væri stundum. Ég var þá líka á- vallt sendur til hans með list- ann, þegar kjöt var á boðstól- um. Þessi heiðursmaður var þó ekki sá einasti, sem átti örð- ugt með að borga. Ég man eftir öðrum viðskiptamanni Bartéls, sem aldrei virtist hafa peninga. Hann keypti vindla hjá Bartels og tók út í „reikning“, sem kallað var. Fór ég margar ferðir til hans með reikning, án þess að fá „raúðan“ eyrir. Er mér nær að ætla, að Bartels gamli hafi ekki haft mikinn arð af við- skiptum sínum við hann. Það leiðir af sjálfú sér, að oft hafi ég orðið að sækja ýmislegt til heimilisins fyrir föður minn. Hann keypti nauðsynjar sínar aðalléga hjá þeimkaupmönnum, sem hann vann hjá, en það voru: Chr. Zimsen, Geir Zoega, Valgarð- ur Breiðfjörð, Brydesverzlun o. fl. Það sem ég aðallega sótti til heimilisins var: Kaffi, te, sýkur (púðursykur„ topp- -i!! 9

x

Alþýðublaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.