Alþýðublaðið - 21.08.1957, Síða 8

Miðvikudagur 21. ágúst 1957.
AlþýSublaSiS
Finnsk lisl
Framhald af 7. síðu.
í steininn myndir af þekktustu
sonum hennar, sýna persónu-
leika þeirra, andlitsdrætti, hugs
un, — allt það, sem þeir báru
með sér og lyftu úr djúpum mót
lætistímanna.
Eitt af þeztu listaverkum
hans heitir ,,Fallnir Finnar“.
Það er reist sem minnisvarði
yfir þá, sem féllu í frelsisbar-
áttunni 1918. Hver dráttur í
þessu öfluga granítverki segir
frá atgervi, kjarna, þolgæði
kynstofnsins. Næstum enn þá
betur hefur honum tekizt með
myndastyttuna af skáldmær-
íngnum Alexis Kivi, sem hann
lætur sitja með lútandi höfuð,
eins og hann bæri á herðum sér
örvæntingu heillar þjóðar. í
andlitsdráttum skáldsins þrenn
ur eldur þjóðlífshugsjónarinn-
ar, hún er sá ægilegi þungi, sem
beygir höfuð hans. Og skáldið
finnur til þess af djúpri sorg, að
hann muni naumast megna að
halda henni á lofti. Það er sam-
hljóða mat Finna á þessum
skáldjöfri, sem Váino Aaltonen
hefur túlkað í þessu listaverki.
Því að þótt þaráttan yrði Alexis
Kivi of erfið, stuðlaði hann að
því, að hinn finnski þjóðar-
kjarni hélt velli.
En þó að finnsk gullaldar-
menning eigi marga fjársjóði
geymda í málara- og högg-
myndalist, hefur þó sú listgrein
in. sem enn er ónefnd, náð hæst
í fegurð og ævarandi gildi. Það
er tónlistin. Á því sviði eru
Finnar meðal fremstu þjóða
heimsins. Finnskir tónlistar-
menn hafa leitað sér menntun-
ar erlendis, en æðsta nautn
é
þeirra hefur æ verið hin sama,
að vekja og göfga heilbrigða
þjóðarmeðvitund, að hefja á
hærra stig það, sem þeim var
eðlilegast og það, er þjóðin elsk
aði og gat bezt tileinkað sér.
Meoal þeirra, sem fyrstur
hafði baetandi og endurnýjandi
áhrif á þessu svið, er Robert
Kajanus (f. 1865). Hann ferð-
aðist ungur til annarra landa og
stundaði í mörg ár nám víos-
vegar á frægum skólum. En
þegar hann kom á ný heim til
föður’landsins árið 1882, kom
það fljótt í liós, að námið er-
lendis hafði hjálpað honum til
að komast að réttum skilningi
á menningu sinnar eigin þjóð-
ar. Hann stofnaði hljómlistar-
félag í Helsingíors, og í sam-
bandi við það var reistur þar í
bcrginni tónlistarskóli, sem
fékk mikla þýðingu fyrir hljóm-
listarlíf Finnlands síðar meir.
Robert Kajanus hefur stjórn-
að hljómsveitum í mörgum
stærstu borgum Evrópu, ' og
hvarvetna á ferðalögum sínum
hefur hann kynnt finnska tón-
list, bæði eftir sjálfan sig og
aðra. Hann hefur fyrstur allra
manna samið lög við gömul
þjóðkvæði úr Kalevalaóðnum,
meðal annars ,,Kullervo“,
,,Aino“, „Sommarinen“ og fleiri
kórverk.
Mikla frægð hefur tónlist
Erkki Melartins (f. 1875),
hlotið. Hann var í mörg ár
hljómsveitarstjóri í hinni fögru
Víborg, sem nú er að hálfu í
rústum eftir styrjöldina. Hann
hefur samið lög við mörg þekkt
kvæði eftir finnsk skáld, og hafa
þau náð mikilli útþreiðslu með-
al þjóðarinnar. Jafnt í þyggð-
um sem borgum, þar sem þjóð-
dansar eru stignir, heyrist nafn
hans nefnt. Gullfallegt safn af
finnskum þjóðdönsum, sem
hann hefur safnað og samið, hef
ur ekki aðeins flogið út meðal
Finna, heldur og náð útbreiðslu
í Þýzkalandi, Englandi og Ame-
ríku. Frægast af tónverkum
hans er óperan „Aino“. Það er
samræmt safn af hljómkviðum
borið uppi af margskonar hljóð-
færum, kórsöng, einsöng o. fl.
Þá er í miklum hávegum
Arnias Járnefelt (f. 1869), er
í mörg ár hefur verið hljóm-
sveitarstjóri við Kgl. óperuna
í Stokkhólmi. Hann hefur sam-
ið mörg útbreidd tónverk og
frábær sönglög, sem hafa unn-
ið hylli almennings.
En þrátt fyrir ágæti þessara
manna og margra annarra, hef-
ur enginn þeirra náð sliku töfra
valdi á tónlistinni sem Jean
Sibelius (f. 1865), mesta tón-
skáld vorra tíma. Finnskum
tónum gaf hann fvrstur manna
fvrir alvöru liti og líf. Hann er
ekki aðeins gæddur óumræði-
legum tónhagleik og marg-
breytilegri orku, heldur og ein-
stakri heyrn í víðtækasta skiln-
ingi orðsins. Listræn sköpunar-
gleði sýnir, að hann finnur það
sem unaðarfyllsta leyndardóm
lífsins að gera það betur og bet-
ur, sem hann helgar hug sinn
og hjarta.
Jean Sibelíus nam ungur lög-
fræði við háskólann. í Helsing-
fors, en hugur hans hneigðist
fljótt að tónlistinni. Þegar á
.skólaárum sínum gaf hann út
lög, sem vöktu mikla at.hygli
fyrir hreinleika og þrótt. Hann
varð seinna elskaðasti tónlistar
maður þjóðarinnar, einkum fyr-
ir hina meistaralegu Kalevala-
tónsmíðar sínar og önnur verk
af svipuðu tagi. Meðal þeirra
þekktustu má nefna „Kullervo
hljómkviðuna“, sem er stórfeng
leg að stíl og fegurð, og tón-
verkið ,,Lemminkáinen“, sem
ýmist ólgar af kynjakrafti eða
fer um sál manns gegnsæjum
höndum fegurðarinnar. Það eru
ekki aðeins sagnmyndir þjóð-
kvæðisins, sem lifa í þessum
tónverkum, heldur og allt hið
ágætasta í finnskri náttúru.
Tónskáldið hefur ekki fengið að
láni úr hinum gömlu þjóðvís-
\im, engin gömul lög, ekkert,
sem við kemur tónum. en þó
hefur hinn andlegi arfur fólks-
ins fyllt hann hrifningu og eld-
móðj listarinnar, þannig að und
irstaðan er sjáanleg, samræmið
mjlli fortíðar og nútíðar lifandi.
List hans er eins og ný ljóm-
andi sól í stjörnukerfi hinna
andlegu verðmæta á himni þjóð
lífsins.
S.érhver maður verður gagn-
tekinn af að hlusta á tónverk
eins og ,,3aga“, „Vorsöngur“,
„Spngur Aþsnumanna“ eða
,,Finnlandia“, sem líkist safni af
röddum og niði margra alda.
Allt frá stormi vetrarins til þíð-
leika vorsins er sameinað í
þetta tónverk, allt, sem við kem
ur finnskri jörð og finnskri
þjóð. Bleikir stjörnulogar á blá-
um ísum, sumarandvari, sem
læðist milli trjánna, þrumuradd
ir, sem hvína í- málmbjörgum',
dularfull einvera skógar, lækj-
arniður og fosshljóð, ólgandi
mannhaf, sem hrópar á frelsi,
fótatak þreyttra hermanna,
gleði yfir unnum sigrum og
dýpstu náttmyrkur sorgarinnar.
Saga Finnlands og þjóðlíf og
allt smátt og stórt í náttúrunni
er ofið saman í þetta meistara-
verk, sem er fullkomið að hljóm
krafti og fegurð.
Bæði skáldum, málurum og
tónlistarmönnum hefur Edda
Finnlands, „Kalevala“, verið
guðlegur innblástur. Ekkert
stórverk hefur verið skapað án
hans, enginn nýr heimur num-
inn án þess að fá þaðan vængi,
þrek og þor. Kalevalaóðurinn
er stórveldi í þjóðarsál Finn-
lands. Ef til vill eru áhrif kvæð-
isins ólík á hina ýmsu lista-
menn og innblásturinn brevti-
legur hjá þeim, en hjartslátt-
urinn er þó æ hinn sami: Söng-
uvinn. Og enginn getur ferðazt
um landið án þess að veita
þessu eftirtekt. Finnar eru
syngjandi og spilandi þjóð, gagn
sýrð af tónum. Söngurinn er
kraftur lífsins, það sem vekur
trú á frelsið og von á sigur hins
góða. Hann er drifhjól hvers-
dagslífsins, það sem léttir hreyf
ingu vöðvanna og gerir ok dags
ins bærilegt. Hann lifir í öllu
og í öllum, hann er hrynjandi
tung'unnar, gleðin og sorgin.
Hann er andardráttur Ijóðlist-
arinnar hjá Runeberg, hjartslátt
ur framfaratrúarinnar hjá Sil-
anpáá, tónfegurðin og marg-
breytileikinn hjá Sibelíusi.
Söngurinn er undrið, sem leys-
^ ír andann úr læðingi. hann er
i fctatak ættanna, hljóðfall þjóð-
1 lífsins og sögunnar, Söngurinn
hefur tengt finnsku þjóðina
saman með óslítandi bræðra-
böndum, rótfest hana í kærleika
til heimilanna, tungunnar,
landsins, Og þessi eiginleiki
hins finnska þjóðarstofns hefur
ekki aðeins verið tákn um kraft
hans sjálfs, heldur — gegnum
margar raunir — ótvíræð stað-
festing um varanleik verðmæt-
anna í þeirri hugsjón, sem trúir
á persónulegt frelsi og lýðræði.
c»o*o«o«ooo«o*G*o«o«o«o«o«ö«o*o«o*o«o«o*o*o«o*G*a«c«c«o*oco«o*Q*ueoaoao«o*ot >
• >
•D
%%
>*
Við eipm ávaH fyrirliggjandi:
Klapparstíg 26, sími 11372.
Ferðariívélar, skrifstoíuritvélar m/ 32, 38, 45 og 62 cm. valsi, samlagningavélar, rafknúnar og handknúnar með
ssldo, samiagningavélar m/ 33 cm. vaisi tekur út sa'ldo í lárétta og lóðrétta línu, reikningsvélar, alsjálfvirkar.
T’ökum á móti pöntunum á hinum vinsælu í’afmagnsritvélum frá Rhienmetall.
kredit
t%

SS
ig
%'í
.%
Útvegum allar gerðir bókhaids-
véla frá ASTRA.
Útvegum hverskonar vélar fyrir prent-
smiðjur, bókbandsstofur og prent-
mynda gerðir.
Prentlitir fyrirliggjandi
Einkaumboð fyrir
POLYGRÁPH
á Isiandi.
Eigum nú aftur fyrirliggj-
andi hin vinsæl ljósgler-
augu.
Heildsaia, smásala.